7. Кәсіпорындардың инвестициялық іс – әрекеттері

7. Кә сіпорындардың инвестициялық іс – ә рекеттері

7. 1. ИНВЕСТИЦИЯНЫҢ МАҢ ЫЗЫ; МАҢ ЫЗЫ; МӘ НІ ЖӘ НЕ ТҮ РЛЕРІ.

Инвестициялар – кә сіпкерлік қ ызметтің жә не нә тижесінде пайда (табыс) қ ұ ралатын немесе ә леуметтік тиімділікке қ ол жеткізілетін қ ызметтің басқ а да тү рлерінің объетілеріне жұ мсалғ ан мү ліктік жә не интеллектілік қ ұ ндылық тардын барлық тү рлері, капиталдың ел ішіндегі жә не шетелдегі экономикағ а ұ зақ мерзімді жұ мсалымы.

Инвестициялар нақ ты инвестициялар жә не қ аржы инвестициялары болып бө лінеді. Нақ ты инвестициялар капиталдың ө неркә сіпке, ауыл шаруашылығ ына, қ ұ рылысқ а жә не т. б. жұ мсалымы. Қ аржы инвестициялары – мемлекеттен, басқ а да кә сіпорындардан, инвестициялық қ орлардан бағ алы қ ағ аздар мен акцияларды сатып алуғ а бағ ытталғ ан.

Бірінші жағ дайда инвестор, ө зінің ө ндірістік капиталының кө лемін – ө ндірістік негізгі қ орлар мен айналым қ орларын ұ лғ айтады. Екінші жағ дайда инвестор бағ алы қ ағ аздардан дивиденд алу арқ ылы ө зінің қ аржы капиталын ұ лғ айтады.

Сонымен қ атар, инвестициялар тікелей жә не жанама болып бө лінеді. Қ Р –ғ ы «Тікелей инвестицияларды мемлекеттік қ орғ ау» Заң ы бойынша тікелей инвестициялар – республиканың тә уелсіздік кепілдігіне байланысты жә не арнайы техникалық кө мек пен грантқ а арналғ ан инвестициялардан басқ а барлық инвестиция тү рлері. Жанама инвестициялар – қ оржындағ ы инвестициялар, басқ аша айтқ анда қ ұ нды қ ағ аздар мен мү ліктік бағ алы заттар. Инвестициялық қ оржынғ а кіретін бағ алы қ ағ аздар олардың атқ арымдық мақ сатына қ арай ірі банкілердің инвестициялық қ оржынында жетекші рольге ие болып отырғ ан меншікті инвестицияларғ а жә не қ айталама ө тімді резервер дейтінге яғ ни ө тімді активтерге ең алдымен мемлекеттік міндеттемелерге бө лінеді.

Инветицияның негізгі тү рлері. Ә рбір фирманың іс – ә рекетінің маң ызды бір бө лігі инвестициялық операциялар болып табылады, яғ ни жобаларды іске асырудағ ы жіберілген ақ ша қ аражаттары жайлы операция.

Коммерциялық тә жірбиеде мұ ндай инвестициялардың тү рлері:

табиғ и активтерге инвестициялар;

ақ ша активтеріне инвестициялар;

материалдық емес активтерге инвестициялар.

Табиғ и активтерге – ө ндірістік ғ имараттар мен қ ұ рылымдар, қ ызмет ету уақ ыты бір жылдан асатын ә ртү рлі машиналар мен жабдық тар жә не ө ндіріс процесінде қ олданылатын басқ а да мү ліктер жатады.

Ақ ша активтеріне – басқ а да жеке жә не заң ды тұ лғ алардан ақ ша қ аражатын алуғ а болатын қ ұ қ ық жатады. Мысалы, банкіде – депозиттер, облигациялар, акциялар несиелер, қ арыздар, кепілділіктер т. б.

Материалдық емес активтерге – фирмалардың жұ мысшылырының қ айта жеке оқ ыту жә не біліктіліктерін жоғ арылату арқ ылы, сауда белгілерін жасау тапқ ыштық патенттер мен лицензия алу, ө неркә сіп ү лгілерінің куә лігін алу, ө німге сертификат алу, жерді қ олдануғ а қ ұ қ ық алу арқ ылы алынғ ан қ ұ ндылық тар жатады.

Нақ ты активтерге байланысты инвестициялар мынадай топтарғ а бө лінеді:

· Тиімділкті арттыруғ а бағ ытталғ ан инвестициялар. Олардың негізгі мақ саты – жабдық тарды ауыстыру, персоналды оқ ыту жә не ө ндіріс

· қ уаттарын ө ндірістің тиімді жағ дайы бар аймақ тарғ а қ арай ауыстыру арқ ылы фирманың шығ ындарын азайтуғ а жағ дай жасау.

· Ө ндірісті кең ейту бағ ытталғ ан инвестициялар. Негізгі мақ саты – ө ндіріс орындарының нарық қ а тауар шығ ару қ абілеттілігін кең ейту.

· Жаң а ө ндіріс орындарын ашуғ а бағ ытталғ ан инвестициялар. Жаң а ө німдер, тауарлар шығ ара алатын жаң а кә сіпорындар салуғ а бағ ытталғ ан.

· Мемлеекеттік басқ ару ұ йымдарының талаптарын орындауғ а бағ ытталғ ан инвестициялар. Бұ л инвестициялар кә сіпорындардың, мемлекттік ұ йымдардың экологиялық стандарттар, ө німнің қ ауіпсіздігі жә не басқ а да жағ дайларғ а байланысты талаптарын орындауғ а мә жбү р болғ ан жағ дайында қ олданылады.

· Инвестициялардың бұ л сыныптамасы тә уекелшілдік дең гейімен байланысты. инвесициялырдың тү рлері мен тә уекелшілдік дең гейі тө менгі кестеде кө рсетілген:

3 -тү рі	2 -тү рі	1 - тү рі	4 - тү рі
Жаң а ө ндірістерді салуғ а инвестициялар	Ө нідірістер кең ейтуге инвестициялар	Тиімділікті арттыруғ а инвестициялар	Мемлекеттік ұ йымдардың талаптарын орындауғ а инвестициялар
Тә уекелшілдіктің жоғ арғ ы дең гейі		Тә уекелшілдіктің тө менгі дең гейі

Кә сіпорынның ө ндірістік – шаруашылық іс – ә рекетінің маң ызды бір бө лігі ө зінің ө ндірістік – экономикалық потенциалын сақ тау жә не ә рі қ арай дамыту. Кә сіпоорынның бұ л саладағ ы іс – ә рекеті – инвестициялық іс ә рекет деп аталады. Қ Р –ның «Нақ ты инвестицияларды мемлекеттік қ олдау туралы Заң ы бойынша инвестициялық іс – ә рекетке инвестицияларды атқ аруғ а байланысты кә сіпкершілік іс – ә рекет жатады

Инвестициялық іс – ә рекеттердің субъектілеріне инвесторлар (инвестициялық іс – ә рекетті жү ргізетін жеке жә не заң ды тұ лғ алар), тапсырыс берушілер, жұ мысты орындаушылар, инвестициялық іс – ә рекеттің объектілерін қ олданушылар, сонымен бірге жеткізушілер, заң ды тұ лғ алар (банкілер, қ амсыздандыру ұ йымдарғ а, инвестициялық қ орлар) жә не басқ а да инвестициялық процестің қ атысушылары жатады. Тапсырыс берушілерге – инвесторлар жә не басқ а да инвестициялық жобаны іске асырушы жеке жә не заң ды тұ лғ алар жатады.

Қ Р кә сіпорындардың инвестициялық іс – ә рекеттері «Нақ ты инвестицияларды мемлекеттік қ олдау туралы», Қ Р Президентінің заң кү ші бар « Жарлығ ына ө згерістер мен толық тырулар енгізу туралы», «Салық тар жә не бюджетке міндетті тү рдегі тө лемдер туралы», «Шетел инвестициялары туралы» Заң дармен жә не де « Банкротттық жайлы», «Бағ алы қ ағ аздар нарығ ы жайлы», «Қ азақ стандағ ы инвестициялық қ орлар жайлы» Заң дармен, тағ ы басқ а да нормативтік актілермен реттеледі.

Жоспарланғ ан іске асырылатын инвестициялар инвестициялық жобалар формасын қ абылдайды. Инвестициялық жоба – капиталдарды ұ лғ айту мақ сатымен экономиканың ә ртү рлі салалары мен сфераларына қ ұ юғ а бағ ытталғ ан, жоспарланғ ан жә не орындалатын шаралар жиынтығ ы.

Инвестициялық жобаларды қ ұ ру жә не іске асыру мынадай кезең дерден тұ рады

· инвестициялық ұ ғ ымды қ алыптастыру;

· инвестициялық мү мкіншіліктерді зерттеу;

· жобаны техникалық – экономикалық негіздеу;

· жер учаскесін алу немесе жалғ а алу;

· келісім қ ұ жаттарын дайындау;

· қ ұ рылыс – монтаж жұ мыстарын жү ргізіп іске беру;

· объектіні қ олдану, экономикалық кө рсеткіштердің мониторинг

7. 2. Қ АРЖЫ ИНВЕСТИЦИЯЛАР

Қ аржы инвестициялары, яғ ни кә сіпорындардың бағ алы қ ағ аздарды алуғ а кеткен шығ ындары, кә сіпорындардағ ы ү лестік қ атысулар, басқ а кә сіпорындарғ а вексельдік қ арыз беру жә не басқ а да борыштық міндеттемелер, нарық экономикасындағ ы есептің аса маң ызды объектісі болып табылады. Капиталды берудің формасы мен табысты бө лудің ә дісіне қ арай бағ алы қ ағ аздар борыштық жә не борыштық емес болып бө лінеді. Борыштық бағ алы қ ағ аздар – заттай емес активтерге берілген салым ретінде, пайыз тү рінде табыс табуғ а қ ұ қ ық алу ү шін айырбасқ а қ арызғ а берілген қ аражат болып есептелінеді. Қ арыз алуғ а алғ ан қ арызды белгілі бір белгіленген уақ ытта қ айтаруғ а міндеттенеді.

Ә детте инвесторлар – компанияның капиталына қ атысу ү шін бағ алы қ ағ аздарды – акцияларды сатып алады.

Акция – акционерлік қ оғ амдар, кә сіпорындар, ұ йымдар, банкілер, кооперативтер шығ аратын, осы қ оғ амдарды жә не т. б. дамыту мақ сатымен акция иесінің қ аржы қ осқ андығ ын растайтын жә не оғ ан пайданың бір бө лігін дивиденд тү рінде алуғ а қ ұ қ ық беретін бағ алы қ ағ аздың тү рі. Акция шығ ару арқ ылы акционерлік қ оғ амдар ірі инвестициялық жобаларды атқ арады. Акциялар эмиссиясы дегеніміз акционерлік қ оғ амдарды қ ұ ру, мемлекеттік кә сіпорындарды сатып алу компанияның жарғ ы капиталын кө бейту.

Қ арыздық міндеттемелер инвестор мен қ арыз алушының арасындағ ы қ арым – қ атынасты нақ тайды. Қ арыздық міндеттемелерге – облигациялар, мемлекеттік заемдар, банкілердің депозиттік жә не сақ тау сертификаты, вексельдер жатады.

Туынды бағ алы қ ағ аздар иелерінің акцияларды жә не қ арыздық міндеттемелерді сатып алуғ а жә не сатуғ а қ ұ қ ығ ын бекітеді. Олар – опциондар, фьючерстік келісімдер

Опцион – ең бек ұ жымының мү шелеріне тегін берілген немесе жең ілдік шартымен сатылатын жә не кейіннен жазылым қ ұ қ ығ ын беретін бағ алы қ ағ аздар.

Қ аржылық фьючерс – белгілі бір базистік активті болашақ та тіркелген бағ амен сатуғ а жә не сатып алуғ а жасалғ ан келісім.

Бағ алы қ ағ аздардың иелелеріне акциялар мен облигациялардың орнына берілетін бағ алы қ ағ аздардың сертификаттары бағ алы қ ағ аз болып есептелмейді. Олар бағ алы қ ағ аздарды сатып алу туралы куә ліктің қ ызметін атқ арады жә не бұ л сертификаттарда қ анша кө лемде, қ андай бағ амен, қ андай сомағ а бағ алы қ ағ аз сатып алынғ аны кө рсетіледі.

Сертификаттың бір тү ріне – жамбо – сертификат немесе номиналдық қ ұ ны ө те жоғ ары аса ірі сертификат жатады. Мысалы: швейцарлық жамбо – сертификат аса ірі акцияларды (1000 дана) біріктіреді де, сомасы номинал бойынша 100 мың швейцарлық франк болады.

Ақ шаларды акцияларғ а, облигацияларғ а жә не басқ а да бағ алы қ ағ аздарғ а айналдыру қ аржылық инвестициялар деп аталады. Кә сіпорын активтерінде ұ зақ мерзімді ( 1 жылдан кө п), қ ысқ а мерзімді ( 1 жылдан аз) қ аржылық инвестициялар болады. Кө рсетліген активтерге қ аражат қ ұ юшылар – инвесторлар, ал бағ алы қ ағ аздар шығ арушылар – эмитенттер деп аталады.

Инвесторлардың негізгі мақ саттарына жататың дар:

· салымдардың қ ауіпсіздігі;

· салымдардың табыстылығ ы;

· салымдардың ө суі;

· салымдардың ө тімділігі;

Инвестициялық жобаларды орындалып, есептеп, олардың тиімділігін жобағ а кеткен шығ ындар мен жобаның іске асу нә тижелерін салыстыра отырып, талдау нә тижесінде анық тау қ ажет.

Жобалық талдау дегеніміз капиталдық жобаның табыстылығ ын талдлау процесі. Басқ аша айтқ анда, инвестициялық жобағ а кеткен шығ ындар мен осы жобадан тү скен табысты салыстыру. Ол ү шін инвестициялық жобаның барлық сатылары мен аспектілеріне ұ зақ талдлау жасалынады. Негізгі талдау аспектілері:

· Техникалық талдау. Инвестициялық жобағ а неғ ұ рлым дә л келетін техника мен технологияны анық тау.

· Комерциялық талдау (маркетингтік). Инвестициялық жобаны іске асырғ аннан кейін, шығ арылғ ан ө німнің сатылу нарығ ын талдау, яғ ни қ аншалық ты кө лемде ө нім шығ арылуы қ ажеттігін талдау, жобағ а қ ажетті ө нім нарығ ын талдау.

· Институционалдық талдау – жобаны іске асырудың ұ йымдық – қ ұ қ ық тық, ә кімшілік жә не саяса ортасын бағ алау. Осы ортаны мемлекеттік

· ұ йымдардың талабына сай келтіру; тағ ы бір басты жай – фирманың ұ йымдық қ ұ рылымын жобағ а сай келтіру.

· Ә леуметтік (ә леуметтік – мә дени) талдау – жобаның жергілікті тұ рғ ындарғ а ә серін зерттеу.

· Қ оршағ ан ортаны талдау – жобаның қ оршағ ан ортағ а тигізген кері ә серін экспертиза арқ ылы анық тау жә не ондай кері ә серлерді болғ ызбау ә дістерін қ арастыру.

· Қ аржылық талдау;

· Экономикалық талдау

7. 3. ИНВЕСТИЦИЯНЫҢ ТИІМДІЛІГІН БАҒ АЛАУ

Инвестициялық жобалардың тиімділігін анық тау жә не бағ алауды, материалдық жә не заң ды тү рде тікелей жауап беретін инветорлар жү ргізеді. Қ Р – да инвестициялық жобалардың тиімділігін анық таудың методологиясы мен ә дістері, меншік формасына қ арамастан, Россияда жасалынғ ан жә не 31 март 1994 жылы бекітілген инвестициялық жобалардың тиімділігін анық тау жә не оларды қ аржыландыруғ а таң дап алу жайлы Методологиялық нұ сқ ауларды қ олдану арқ ылы негізделеді.

Осы Методологиялық нұ сқ ауларғ а байланысты инвестициялық жобалардың экономикалық тиімділігін бағ алауда: комерциялық (қ аржылық ) тиімділік – қ атысушылар ү шін жобаны іске асырудың қ аржылық нә тижелерін; бюджеттік тиімділік – жобаны іске асырудан тү скен қ аржылық тү сімдердің жергілікті жә не аймақ тық бюджетке тү сімдерін; экономикалық тиімділік – жобаны іске асыруғ а байланысты болғ ан шығ ындар мен соң ғ ы нә тижелерді анық тауда қ олданылады.

Инвестициялық жобалардың тиімділігі кө рсеткіштер жү йесімен анық талады: Ондай кө рсеткіштерге:

· таза дисконтталғ ан қ ұ н (ТДҚ ) немесе таза дисконтталғ ан табыс (ТДТ);

· инвестициялардың рентабельділігі (ИР), табыс индексі (ТИ);

· табыстың ішкі нормасы (ТІН);

· қ айтарым уақ ыты (Т қ ай).

Осы кө рсеткіштермен – пайданың жай нормасы, капитал беру, шығ ындардың интегралдық тиімділігі кө рсеткіштері де қ олданылады.

Инвестициялық жобаның коммерциялық (қ аржылық ) тиімділігі табыс нормасын қ аржы шығ ындарымен толтырылатын нә тижелердің арақ атынасымен анық талады жә не жоба бойынша толық тү рде немесе жобаны инвестициялау ү лесіне байланысты жеке қ атысушылар ү шін де есептелінеді.

Инвестициялық жобаның кө ммерциялық тиімділігін есептегенде инвестордың – инвестициялық операциялық, қ аржылық іс – ә рекеті қ аралып, есепке алынады. Мұ нда нақ ты ақ шалардың ағ ыны мен сальдосы анық талып, талданады.

Нақ ты ақ шалардың ағ ыны – инвестициялық жобаны орындау барысындағ ы, инвестициялық жә не операциялық іс ә рекеттен болғ ан, ақ ша қ аражаттының

қ ұ йылымы мен шығ ысының арасындағ ы айырма. Нақ ты ақ шалардың сальдосы (қ алдығ ы) – инвестициялық жобаны іске асыру уақ ытындағ ы, барлық ү ш бірдей (инвестициялық операциялық, қ аржылық ) іс – ә рекеттен болғ ан ақ ша қ аражаттарының қ ұ йылуы мен шығ уның арасындағ ы айырма. Инвестициялық жобаны қ абылдаудың ө ажетті критерийі ретінде нақ ты ақ шалардың жағ ымды сальдосы (қ алдығ ы) есептелінеді. Ал егер сальдо (қ алдық ) – жағ ымсыз болғ ан жағ дайда инвесторлар ө з қ аражаттарынан қ осымша қ аражат бө луі, не болмаса қ арызғ а қ аражат алуғ а тиесілі.

Инвестициялық жобаның коммерциялық тиімділігін қ осымша бағ алау ү шін қ арызды толық ө теу уақ ыты жә не инвестицияның жалпы кө леміндегі инвестициялық жобағ а қ атысушылардың ү лесі есептелінеді.

Қ арызды толық уақ ыты, инвестициялық жобаны іске асыруда несие жә не қ арыз алғ ан қ аражаттар болғ ан жағ дайда ғ ана анық талады.

Инвестициялық жобалардың коммерциялық тиімділігіне ә сер ететіндер:

· жалпы инфляция – экономикадғ ы ө ндіріс ресурстарына (шикізат, капитал, қ ызмет, ең бек т. б. ) жә не шығ арылатын ө німге бағ аның жалпы дең гейінің ө суі;

· инфляцияның ә ртектес болуы (яғ ни оның ә ртү рлі кө лемі) – ө нім тү рлері жә не ө ндіріс ресурстары бойынша;

· инфляция дең гейінің шетел валютасының курсынан жоғ ары болуы.

Бюджеттік тиімділіктің кө рсеткіштері – жобаны іске асырудың нә тижелерінің жергілікті жә не аймақ тық бюджеттің кірісі мен шығ ысына ә серін анық тайды.

Бюджеттік тиімділіктің негізгі кө рсеткіші болып бюджеттік ә сер (эффект) есептелінеді.

Интегралдық бюджеттік ә сер – жылдық дисконтталғ ан бюджеттік ә серлерін қ осындысы тү рінде есептелінеді немесе бюджеттің интегралық шығ ыстарынан асып тү суі тү рінде қ арастырылады.

Бюджеттің шығ ыстарының қ ұ рамында кіретіндер:

· жобаны бюджеттік қ аражаттандыруғ а тікелей бө лінген қ аражаттар;

· ұ лттық, аймақ тық жә не басқ а да банкілердің жобаны іске асыруғ а жеке қ атысушыларғ а берген несиесі. Олар қ арызғ а беріледі де, бюджет арқ ылы жабылады;

· отын мен энергия тасымалдаушылардың нарық тық бағ асына қ осымшағ а бө лінген тікелей бюджеттік ассигновациялар;

· жобаны іске асыру барысында жұ мыссыз қ алғ ан адамдарғ а жә рдемақ ылар тө леу;

· мемлекеттік бағ алы қ ағ аздар бойынша тө лемдер;

· шетелдік жә не ө з еліміздің қ атысушыларына, инвестициялық тә уекелшілдіктен мемлекеттік, аймық тық кепілдік.

· жобаны іске асыру барысында туындауы мү мкін қ ателердің ә серлерін келтіруге бюджеттен бө лінбеген қ аражаттар.

Бюджеттің кірістерінің қ ұ рамына кіретің дер:

· қ осымша қ ұ н салығ ы, жобаны іске асыратын шетел жіне Қ азақ стан кә сіпорындарының бюджетке тө лейтін арнайы салығ ы мен басқ а да салық тө лемдері;

· жобаны іске асырудың барысында қ аржылық жағ дайына ә сер еткен басқ а да кә сіпорындардан тү скен салық тық тү сімдердің кө беюі;

· жоба бойынша шығ арылғ ан ө німдерден бюджетке тү скен кедендік баж алымы мен акциздер;

· жобаны орындауғ а шығ арылғ ан бағ алы қ ағ аздардан тү скен эмиссиялық табыс;

· жобаны қ аржыландыру ү шін шығ арылғ ан акциялар мен басқ а да бағ алы қ ағ аздардан тү скен дивиденд;

· Қ азақ стан жә не шетел жұ мысшыларының жоба бойынша жұ мысты орындағ аны ү шін алғ ан ең бекақ ысынан бюджетке тү скен табыс салығ ы;

· жер, су жә не басқ а да табиғ ат ресурстарын қ олданғ аны ү шін; жобаны орындау барысында геологиялық – барлау жұ мыстарын жү ргізуге берілген лицензия ү шін бюджетке тү скен тө лемдер;

· жоба бойынша объектілер салып, іске қ осуғ а барлауғ а конкурстар мен тендерлер ө ткізуден тү скен табыс;

· жобаны орындауғ а бюджеттен бө лінбеген несиені қ айтару;

· жобағ а байланысты материалдық, отын – энергия, табиғ и ресурстарды дұ рыс қ олданбағ аны ү шін салынғ ан айыптар мен санкциялар.

Бюджеттің кірістеріне – зейнеткерлік қ орғ а, жұ мыспен қ амтамасыз ету қ орына жә не т. б. бюджеттік емес қ орларғ а тү скен тү сімдері де жатады.

Халық шаруашылық экономиалық тиімділіктің кө рсеткіштері жобаның тиімділігіне бү кіл халық шаруашылығ ы бойынша жә не жобаны іске асыруғ а қ атысқ ан аймақ тар, салалар ұ йымдар мен кә сіпорындар бойынша кө рсетеді.

Экономикалық тиімділіктің кө рсеткіштерін халық шаруашылығ ы бойынша есептегенде жобаның нә тижелеріне мыналар кіреді:

· соң ғ ы ө ндірістік нә тижелер (барлық шығ арылғ ан ө німді сыртқ ы жә не ішкі нарық та сатудан тү скен тү сім); жобалау барысында қ атысушылар жасағ ан мү ліктер мен интеллектуалдық меншікті сатудан тү скен тү сімдер;

· ә леуметттік жә не экологиялық нә тижелер (жобаның халық тың денсаулығ ына, аймақ тағ ы ә леуметтік жә не экологиялық жағ дайғ а ә серін есептегенде);

· тікелей қ аржылық нә тижелер;

· шетелдердің банкілер мен фирмалардың қ арыздары мен несиелері.

Қ ұ ндық ө лшемге келмейтін ә леуметтік, экономикалық саяси жә не басқ а да нә тижелер халық шаруашылығ ы тиімділігінің қ осымаша кө рсеткіштеріретінде қ арастырылады жә не жобаны қ абылдау жайлы шешім қ абылдағ анда есепке алынады

7. 4. ИНВЕСТИЦИЯНЫҢ ТӘ УЕКЕЛШІЛДІГІ

Қ андай да болмасын инвестициялық жобаны іске асыруда, соң ғ ы нә тижелерге жетуге белгісіздік жә не тә уекелшілдік кездеседі. Олар жобаны іске асыру жағ дайларына берілген бастапқ ы берілімдердің, соның ішінде шығ ындар мен нә тижелердің кө лемдері жайлы ақ параттардың толық еместігіне, инвестициялық жағ дайлардағ ы байланысты жә не т. б ә ртү рлі ө згерістерге байланысты туындайды.

Инвестициялық жобаларды іске қ осудағ ы белгісіздік пен тә уекелшілдіктің маң ыздырақ тү рлері мен себептері;

· экономикалық заң дылық тар мен ағ ымды экономикалық жағ дайдың тұ рақ сыздығ ынан, инвестициялық жағ дайлар мен пайданы қ олдаудың тұ рақ сыздығ ынан пайда болғ ан тә уекелшілдік;

· ә ртү рлі сауда операциялары мен жеткізушіліктерге тиым салу мү мкіндігінен, шекараның жабылу мү мкіндігінен туғ ан сыртқ ы экономикалық тә уекелшілдік;

· елдегі саяси жағ дайдың белсіздігі; елдегі немесе аймақ тағ ы жайсыз ә леуметтік – саяси ө згерістердің тә уекелшілдігі;

· бағ а динамикасы, техника мен технология параметрлері жайлы ақ параттың толық еместігі, дә л еместігі;

· нарық конъюктурасы (жағ дайының ), валюта курсының, несие беру жағ дайларының жә не т. б ауытқ уы;

· ө ндірістік технологиялық тә уекелшілдік (жабдық тың дұ рыс жұ мыс жасамауы, авариялар, ө ндірістік ақ ау жә не т. б);

· стихиялық жағ дайлардың мү мкіндігі;

· қ атысушылардың мақ сатынан, қ азағ ушылығ ының белгісіз кү йде болуы;

· қ атысушы уә сіпорындардың қ аржы жағ дайлары жә не іс репутациялары жайлы ақ параттық жеткіліксіздігі, дә л еместігі;

Инвестициялық жобаларғ а қ атысушылардың инвестицияғ а тә уекелшілдіктің ә сер етуін тоқ тататын екі жолы бар: ә ртү рлі тә уекелшілдіктерден қ амсыздандыру, тә уекелшілдікті бақ ылау мү мкіндіктерін анық тау.

Инвестициялық жобаларды іске асыруда болатын белгісіздік жағ дайлары мен тә уекелшілдік аяқ астынан болатын қ ұ былыстар. Жобаны іске асыру барысында, шаруашылық жағ дайларында, экономикалық заң дылық тарда толассыз ө згерістерболып тұ рады. Сондық тан да инвестициялық жобаны іске асыру схемасында осындай ө згерістерді инвестициялық жобаны орындау жағ дайындағ ы басқ а да ақ параттарды қ адағ алап отыруды кө рсету қ ажет жә не енгізілген ө згерістерді бірден іске асырып отырғ ан жоқ.

Негізгі тү сініктер

· Инвестициялар

· Қ аржы инвестициялары

· Нақ ты (тікелей) инвестициялары

· Жанама инвестициялар

· Нақ ты активтер

· Ақ ша қ аражаттары

· Материалдық емес активтер

· Опциондар

· Қ аржылық фьючерс

· Инвестициялық тә уекелшілдік

⇐ Предыдущая 2 3 4 5 678 9 10 11 Следующая ⇒