Елдер мен қалалардың атаулары.

Елдер мен қ алалардың атаулары.

Америка мемлекеттері.

Америка Қ ұ рама Штаттары (қ ысқ аша АҚ Ш). «АҚ Ш Тә уелсіздік Декларациясы» деп аталып, 1776 жылы 4 шілдеде Филадельфия қ аласында қ абылданғ ан ресми қ ұ жат негізінде Солтү стік Америкадағ ы британдық колониялар Ұ лыбритания қ арамағ ынан шығ ып, ө з тә уелсіздігін жариялады. Декларация бұ рынғ ы ағ ылшын колониясы «Америка Қ ұ рама Штаттары» деп аталғ ан тұ ң ғ ыш ресми қ ұ жат болатын. Дә л осы кү н АҚ Ш-та Тә уелсіздік кү ні ретінде мерекеленеді.

АҚ Ш штаттары. Ө з атауына сә йкес, АҚ Ш бастапқ ыда 13 штатан қ ұ ралғ ан федерация ретінде негізі қ аланғ ан еді. Қ азіргі кезде оның қ ұ рамында 50 штат бар. Олардың атаулары ә р тілден алынғ ан сө здер негізінде қ алыптасқ ан. 23 штат атауына жергілікті ү ндіс тайпаларының тілдерінде пайда болғ ан, тағ ы 2 штат атауы ү ндістердікі деп есептелетін, бірақ этимологиясы анық емес атаулар болып табылады. 11 штаттың атауы тарихи тұ лғ алар есімін алғ ан, қ алғ ан штаттардың атаулары еуропалық тілдер негізінде қ ойылғ ан.

Анкоридж қ аласы АҚ Ш-тың Аляска штатында орналасқ ан. 1913 жылы Шип-Крик («кемелі ө зен») деп аталатын шағ ын ө зен жағ алауында қ ұ рылысшылар тұ рағ ы ретінде пайда болды. Бастапқ ыда Шип-Крик аталғ ан бұ л елді мекенге 1914 жылы Анкоридж (ағ ылшынша «зә кір тұ рағ ы») деген атау берілді.

Атланта қ аласы АҚ Ш-тағ ы Джорджия штатының ә кімшілік орталығ ы болып табылады. Қ аланың іргетасы 1837 жылы Батыс Атлантика теміржолының бойындағ ы Атланта бекеті ретінде қ аланғ ан болатын.

Буффало қ аласы АҚ Ш-тағ ы Нью-Йорк штатында орналасқ ан. XVIII ғ асырдың соң ында негізі қ аланып, Буффало («бизон») деген ат алғ ан. Қ ала атауы осындағ ы Буффало-Крик ө зеніне байланысты қ ойылғ ан. Ал гидронимге ү ндіс тайпасының атауы негіз болғ ан: бұ л тайпаның тотемдік жануары бизон болатын.

Вашингтон қ аласы АҚ Ш астанасы болып табылады. 1791 жылы арнайы астаналық қ ала ретінде іргетасы қ аланып, АҚ Ш-тың тұ ң ғ ыш президенті Джордж Вашингтонның (1732-1799) қ ұ рметіне осылай аталғ ан болатын.

Майами қ аласы АҚ Ш-тың оң тү стігіндегі Флорида штатында орналасқ ан. Қ ала атауын ү ндістердің майами тайпасының атауымен байланыстырады.

Канада. Қ азіргі Квебек маң ында ө мір сү рген ирокез тайпаларының лаврентий тілінде Kanata атауы «қ оныс» дегенді білдіреді. Бұ л атауды 1534 жылы осы ауданнан лаврентий тайпасын алғ аш кездестірген француз зерттеушісі Жак Картье естіген болатын. Картье кейіннен бұ л атауды осы жерге ғ ана емес, ү ндістердің Доннакона кө семінің иелігіндегі бү кіл аумақ қ а қ атысты қ олданғ ан. 1545 жылдан бастап, еуропалық ә дебиеттер мен карталарда Ә улие Лаврентий ө зенінің жағ алауы мен оғ ан жапсарлас аумақ тү гелімен Канада деп беріле бастады.

Канаданың астанасы Оттава қ аласы 1827 жылы Оттава ө зені мен Онтарио кө лін жалғ астыратын каналды салып жатқ ан қ ұ рылысшылар тұ ратын кент ретінде негізі қ аланғ ан болатын. Осы қ ұ рылысқ а жетекшілік ететін полковник Джон Байдың қ ұ рметіне елді мекен Байтаун деген ат алды. Осы елді мекен негізінде ө сіп шық қ ан қ аланы 1845 жылдан бастап ө зен атауымен байланыстырып, Оттава деп атағ ан. Ал ө зен атауына ү ндістердің алгонкиндер тобына жататын оттава тайпасының аты негіз болғ ан. 1857 жылдан бастап Оттава қ аласы Канада астанасы болып тағ айындалғ ан.

Акапулько қ аласы Мексикадағ ы Герреро штатында, Тынық мұ хит жағ алауында орналасқ ан. Қ ала батыс жарты шардағ ы ең танымал курорттардың бірі болып саналады. Оның іргетасы XVI ғ асырда Акапулько деп аталатын елді мекен орнында қ аланғ ан болатын. Бұ л атау жергілікті ү ндіс тілінде «қ амыс шоқ тары ө скен жер» деген мағ ына береді. XIX ғ асырда қ ала атауын Мексиканың ұ лттық батыры Бенито Хуарес (1806-1872) есімімен толық тыру туралы шешім қ абылданды: қ аланың жергілікті атауы Акапулько-де-Хуарес (Acapulco de Juarez) болып табылады.

Антигуа жә не Барбуда Кариб тең ізінде орналасқ ан. Жалпы екі ү лкен арал мен бірнеше шағ ын аралдардан тұ рады. Алғ ашқ ы аралғ а 1493 жылы Х. Колумбтың ө зі Севильядағ ы шіркеу атауын берген болатын, ол тү пнұ сқ асында Santa Maria de la Antigua («Кә рі Ә улие Мария») деп аталғ ан. Кейін қ ысқ арып, Антигуа («кә рі, ескі») деген бө лігі сақ талып қ алды. Ал Барбуда аралының атауын португалдар жағ алауда бұ тақ тар мен жапырақ тары сақ ал тә різді салбырап ө скен інжір ағ ашы шоқ тарына байланысты қ ойғ ан болатын.

Аргентина атауы латын тіліндегі argentum («кү міс») сө зімен байланысты қ алыптасқ ан. Перу аумағ ында ө ндірілген немесе тонау нә тижесінде табылғ ан кү місті испандар мен португалдар ө здері «Кү міс жері» деп атағ ан аумақ арқ ылы тең із жағ алауына тасымалдағ ан. Осы жерден кемелерге тиелген кү міс Еуропағ а жө нелтілетін болғ ан.

Аргентина астанасы Буэнос-Айрес қ аласының негізі 1536 жылы қ аланғ ан болатын. Қ аланың іргетасын 1536 жылы Ла-Плата шығ анағ ының оң тү стік жағ алауында испан конкистадоры Педро Мендоса қ алағ ан болатын. Бұ л елді мекен бастапқ ыда Сьюдад де ла Сантиссима Тринидад и пуэрто де нуэстра сеньора ла вирген Мария де лос буэнос айрес, яғ ни «Ә улие Троица қ аласы жә не Қ ұ дай анасы дева Марияның қ олайлы желдер тә н қ ойнауы» деген бейнелі, ұ зақ атау алды. Атауды осы кү йінде қ олдану ө те қ иын болатын. Сондық тан уақ ыт ө те келе, қ ала атауында «жақ сы желдер» деген мағ ына беретін соң ғ ы екі сө з ғ ана сақ талып қ алды. Бейресми жағ дайда аргентиналық тар ө з астанасын Байрес деп атайды. Аргентинадағ ы Байя-Бланка қ аласының атауы оның осы аттас шығ анақ та орналасуымен байланысты пайда болғ ан. Испан тілінен аударғ анда шығ анақ атауы «ақ шығ анақ » дегенді білдіреді, бұ л осындағ ы жыныстардың тү сіне байланысты қ ойылғ ан.

Багам аралдарының атауын испан конкистадорлары қ ойғ ан. Бұ л атаудың испандар қ ойғ ан бастапқ ы нұ сқ асы Baja Mar («тайыз су») болғ ан. Бұ л атау табиғ ат ерекшеліктерін дә л бейнелеген: аралдар маң ындағ ы тең із сулары ө те тайыз болып келеді. Уақ ыт ө те келе, атау бастапқ ы нұ сқ асынан бұ рмаланғ ан.

Барбадос астанасы Бриджтаун қ аласының негізі XVII ғ асырда қ аланғ ан. Қ ала атауы ағ ылшын тілінен аударғ анда «кө пірлер қ аласы» дегенді білдіреді. Атаудың шығ у тегін қ аланың шығ анақ арқ ылы бө лініп жатқ ан бө ліктерін жалғ астыратын екі кө пірдің болуымен тү сіндіруге болады.

Бразилия (ресми атауы Бразилия Федерациялық Республикасы) Латын Амеркасындағ ы ең ү лкен мемлекет болып табылады, оны бейнелі тү рде «тропиктер алыбы» деп те атайды. Еуропалық тар арасынан тұ ң ғ ыш рет бұ л аумақ қ а 1500 жылы Педру Алварес Кабрал келіп жеткен болатын. Ол бұ л жерге Нағ ыз Крест Жері (португалша Terra do Vera Cruz) деген діни атау берді, бұ л атау кейінірек Ә улие Крест Жері болып ө згертілді. Дегенмен, осы оқ иғ адан кейін ширек ғ асыр ө тпестен бұ рын Бразил Жері (Terra do Brasil) деген жаң а атау қ олданыла бастады. Бұ л атау бразил (португалша brasa «кө мір шоғ ы») деп аталатын қ ызыл тү сті Caesalpinia echinata сандал ағ ашына байланысты қ ойылды. Бұ л бағ алы ағ аш тү рі аумақ тың басты экспорттық тауарына айналғ ан болатын. Сондық тан ағ аш ә келінетін ел де Бразилия атауына ие болды.

Бразилиядағ ы Пернамбуку штатының астанасы Ресифи қ аласының атауы португал тілінен аударғ анда «рифтер» дегенді білдіреді. Рифтер шығ ыстағ ы Риу Гранди ду Норти жағ ажайынан басталып, Баия штатының солтү стігіне қ арай созылып жатқ ан бразилиялық жағ ажайдың бойында орналасқ ан. Ресифи Бразилияның «Венециясы» деп есептеледі, себебі бұ нда кө пірлер, каналдар жә не ө зендер кө п.

Бразилияның Белу-Оризонти қ аласының негізі 1897 жылы қ аланғ ан, Минас Жераис штатының ә кімшілік орталығ ы болып табылады. Қ аланын аты “ә демі кө кжиек” (португ. Belo Horizonte) деген мағ ынаны білдіреді. Елдегі Баия штатының астанасы Сальвадор қ аласы Сан-Паулу мен Рио-де-Жанейродан кейінгі ү шінші орын алады. Қ аланың атауын 1501 жылы португалдық зерттеушілер қ ойғ ан, толық аты Sao Salvador de Bahia de Todos os Sandos. «Салвадор» сө зі «қ ұ тқ арушы» дегенді білдіреді.

Боливия( ресми атауы Боливия Республикасы) 1825 жылы тә уелсіздігін алғ ан испандардың Жоғ арғ ы (Таулы) Перу деп аталғ ан отарының негізінде қ алыптасқ ан. Тә уелсіздігін алғ ан бұ л аумақ испан отарларының тә уелсіздігі ү шін кү рескен венесуэлалық қ айраткер Симон Боливардың (1783-1830) қ ұ рметіне Боливия деп аталды.

Гватемала мемлекетінің атауы Гватемала қ аласына байланысты қ ойылғ ан. Атау ацтек тіліндегі Guauhtemallan («орманмен кө мкерілген жер») деген сө зден шық қ ан.

Гондурас мемлекетінің атауы испан тілінде «терең дік» (hondura) дегенді білдіреді. 1502 жылы Х. Колумб ө зінің тө ртінші экспедициясының барысында Орталық Америка жағ алауынан жаң а мү йісті ашқ ан болатын. Осы мү йістің маң ындағ ы жағ алық сулардың ө те терең дігін байқ ағ ан Колумб бұ л мү йісті Гондурас деп атады. Кейіннен бұ л атау бү кіл жағ алау мен шығ анақ қ а берілді. 1821 жылы тә уелсіздігін алғ ан аумақ Гондурас деп аталды.

Д оминика аралын да Х. Колумб алғ аш ашқ ан болатын. 1493 жылдың 3 қ арашасында, жексенбі кү ні аралғ а келіп жеткен Колумб экспедициясы жексенбі қ ұ рметіне аралғ а осы атауды берген. Ортағ асырлық латын тілінде жексенбі кү ні Dies Dominica деп аталатын. Тіпті қ азірдің ө зінде италиялық тар жексенбіні Domé nica деп атайды. Яғ ни арал атауы ө зінің ашылғ ан кү нінің қ ұ рметіне осылай аталғ ан.

Доминикан Республикасының атауы жоғ арыда аталғ аннан басқ а этимологияғ а ие болады. Гаити аралының шығ ысын алып жатқ ан бұ л аумақ қ а 1492 жылдың 6 желтоқ санында келіп жеткен Х. Колумб оны Ля Испаньола деп атағ ан. 1496 жылы ө зінің екінші саяхаты барысында аралғ а Колумбтың ағ асы Бартоломео де келген болатын. Ол осында қ алып қ ойып, аралдың оң тү стік бө лігінде колонияның негізін салды. Колонияны доминикандық монахтар орденінің негізін салушы Санто Доминика де Гузманның қ ұ рметіне Санто-Доминго деп атады. Осы жерде бой кө терген қ ала қ азіргі Доминикан Республикасының астанасы Санта-Доминго болатын. Кейіннен қ ала атауының негізінде мемлекеті атауы пайда болды.

Колумбия орналасқ ан аумақ ты XVI ғ асырдың басында испандар жаулап алғ ан болатын. Ұ лы саяхатшы Х. Колумб бұ л аумақ та ешқ ашан болғ ан емес, соғ ан қ арамастан XVIII ғ асырдың аяғ ында осы аумақ қ а Колумб атын беруді венесуэлалық революционер Франсиско да Миранда ұ сынғ ан болатын. Бұ л ұ сыныс ғ асырғ а жуық уақ ыт ө ткен соң ғ ана орындалды: 1886 жылы тә уелсіздігін алғ ан аумақ қ а Колумбия Республикасы деген атау берілді. Ал Колумбиядағ ы Барранкилья қ аласының атауы жергілікті табиғ ат жағ дайына байланысты қ ойылды. 1629 жылы Магдалена ө зені бойында негізі қ аланғ ан қ аланың атауы испан тіліндегі «жар, шатқ ал» деген мағ ына беретін барранко терминімен байланысты қ ойылды.

Перу. 1522 жылы испан конкистадоры Паскуаль Андагоя 1522 жылы қ азіргі Перу орналасқ ан аумақ тың солтү стігіндегі Биру деген ұ лы империя жайлы хабар естіген болатын. Бұ л ө ң ірде ә лі кү нге дейін Виру аталатын ө зен бар, жергілікті жерде оның Пиру деген нұ сқ асы да қ олданылады. Ресми тү рде бұ л атау тек 1543 жылы Перу вице-корольдігінің қ ұ рылуымен байланысты белгілі болды. 1821 жылы тә уелсіздігін алғ ан мемлекет Перу деп аталды.

Сент-Киттс жә не Невис кейбір карталар мен географиялық ә дебиетте Сент-Кристофер жә не Невис деп беріліп жү р. Бірінші аралдың атауын Ә улие Кристофер мерекесінде осы аралғ а келіп жеткен Х. Колумб қ ойғ ан болатын. Кейіннен аралдар Британ Корольдігінің иелігіне ө тті. Ағ ылшындар арал атауын қ ысқ артып, Сент-Киттс деп атайтын болды. Ал екінші аралғ а Х. Колумб 1498 жылы Ә улие Мартин кү ні келіп жетіп, оғ ан Сан Мартин деген ат қ ойды. Бірақ бұ л атау қ абылданбай, қ оныс аударғ андар ө здері қ ойып алғ ан Невис атауы сақ талды. Бұ л атау аралдағ ы қ ар басқ ан шың дар мен ақ бұ лттарғ а байланысты берілген болатын.

⇐ Предыдущая 4 5 6 7 8910 11 12 13 Следующая ⇒