(Каримов Мустафа Сафич) 22 страница

Олы инә ем хушлаша

Зирә к кешелә р ә җ ә лнең дә нинди кө ндә, нинди сә гатьтә килерен белә лә р, ахры. Минем Олы инә ем соң гы елларда сырхаурак булды. Эч-бавыры маза бирмә де. Җ ә ен-кышын диярлек я андыз тамыры, я ә рем кайнатып эчте. Ул ә рем суы авызга алырлык тү гел, зерә ә че. Олы инә ем чыраен да сытмый эчә шуны. Чиреннә н дә, ә рем ә чесеннә н дә зарланмады ул. (Кемгә зарлансын? йортта ул иң ө лкә н кеше. Аның ү з хә срә те дә, хә стә ре дә, хә тта чире дә юк. Аның авыру җ ире сызламый, пешкә н җ ире ә рнеми. Бү тә ннә рнеке генә ә рни. Ул эчкә н ә рем дә ә че тү гел, бү тә ннә ргә генә ә че... Ә лбә тә, боларны мин соң рак аң лаячакмын. )

Кичкә каршы талгын гына кү бә лә к кар ява башлады. Тә ү ге кар. Озакка сузылган кара кө з кү з алдында ап-ак кышка ә йлә нә. Ел мизгелен ү згә ртү ө чен ә нә нә рсә генә — кар болытының җ ир ө етеннә н бер җ илпенеп ү тү е генә кирә к икә н. Бары шул гына. Лә кин шул ак дө нья кү з ачып йомган арада яң адан чем-карага да ә йлә нә икә н. Монысын да мин ү зем кү реп кичердем.

һ авада беренче кар кү зә нә клә ре дә тирбә лешә башлаган мә лдә Олы инә ем тү шә ккә ятты. Элек гел эчке яктагы иске ө йдә бала-чага белә н бергә гомер иткә н кеше Кече инә емнә н урынны урам яктагы зур ө йгә салдырды. Ятар алдыннан ул чә чә кле яң а кү лмә ген, тә ң кә ле яшел камзулын киде, башына ап-ак яулык бә йлә де. Сә лих агаем белә н икебездә н ү лемтек сандыгын ү з янына чыгартты.

«Ү лемтек сандыгы» нә рсә дисезме? Ифрат серле нә рсә ул. Ә би кешелә р, ү з ә җ ә ллә рен ерактан ук каршылап, хә лдә н килгә нчә җ айлап кына ү лемтек туплый. Ү зе ө чен кә фен, кә фен тегә ргә энә -җ еп, кә фен эченнә н кидерелә торган ә хирә т кү лмә ге *, ү зен юарга сабын, ү зенә сибә ргә хушбуй һ ә м башка җ еназа кирә к-яраклары ә зерли. Монысы — сандыктагы мө лкә тнең кечкенә бер ө леше генә. Андагы тө п хә зинә — мә рхү мнең терелә ргә таратылачак бү лә клә ре. Ә лбә ттә, терелә ргә ул ү з кулы белә н ө лә шә алмый. Аның исеменнә н бү тә н берә ү ө лә шә. Искитә рлек йола инде: адә м гү ргә керә, ә ү зе, туйга килгә ндә й, бү лә к тарата. Без кү тә реп китергә н сандыкта Олы инә емнең ә нә шул байлыгы иде. Авыр булып чыкты. Байтак тупланган.

— Мин озак юлга җ ыенам, Вазифа, ике-ө ч кө н генә

¹ Ә хирә т кү лмә ге —ә хирә ткә (оҗ махка) киеп керә торган кү лмә к.

шунда ялгызым ятып хә л алыймчы... — диде ул, ястыгына башын терә гә ч.

Минем йө рә гем жу итеп китте. Бө тенебез дә каушап калдык. Нә рсә бу! Ә ллә Олы инә ем алмашына башладымы? Алай дисә ң, кү злә ре тыныч, ягымлы, тик бераз йончулар гына.

— Ходаем, аталары да ө йдә юк бит, ичмасам! Ә ллә Сә лихны артыннан җ ибә рикме икә н? — дип ү рсә лә нде Кече инә ем.

— Кайтып җ итә р. Ә ле тиз ү к тү гел. Тиешле мә шә катьлә рне дә башкарып ө лгерербез.

Чынлап та, нә рсә соң ә ле бу? Олы инә ем бит коточкыч сү злә р ә йтте. Ә тавышы, торышы шундый, ә йтерсең, ул кө н дә кичке чә й вакытында сө йлә нә торган гадә ттә ге хә ллә рне генә хә бә р итә.

Кү ң елемнә н тә ү ге ө нсез сыктау бә реп чыкты, ә аң ым куркынычны кабул итми, аң а ышанмый. Менә шулай, кү кнең бер ягыннан давыллап, яшенлә п килгә н яң гырны икенче яктагы кояш башта исә пкә алмый. Лә кин, кү пмедер вакыт ү ткә ч, кояш ү зе кара болыт астында торып кала. Ө стемә җ имерелеп килгә н афә т минем зиһ енемне томалап кына ө лгермә гә н ә ле.

Ә тием калада. Мортаза агаем колхоз ө чен Уралда агач кисә. Ирлә рдә н ө йдә Сә лих агаем да мин генә.

— Оланнарым, килегез ә ле, — дип, Олы инә ем безне ү з янына чакырып алды, — сезнең икегезгә дә ү тенечем бар.

Без, ахры, башларыбызны ү тә нык игә нбездер.

— Башларыгызны болай имә гез. Сабыр булыгыз. Сезгә йомыш кү п тө шә чә к бу арада.

— Безгә ни, Олы инә й, йомышың ны кушып кына тор. Без ни ул жибы-жибы гына... Йомыш ни ул — булсын гына, Олы инә й..? — Каушый-каушый ә йтеп салды Сә лих агаем.

— Ү зем кендеген кискә н балаларны кү рә сем килә. Иртә гә шуларны җ ыегыз. Утыз кө нлегеннә н алып утыз яшьлегенә кадә р һ ә ммә се дә килсен. — Аның тавышында боеру яң гырап калды. — һ ә ммә се дә! Ө йдә н ө йгә йө рмә гез, хә бә р генә таратыгыз.

Хә бә рне «ә » дигә нче авылга таратып җ ибә рдек. Кирә к кеше ү зе белер, белмә гә ненең ата-анасы тө шенеп алыр. Шулай да гаҗ ә п хә л бу, сә ер тамаша. Олы инә ем юк белә н булмас. Кү рә сең, шулай кирә ктер.

Ү з телә ге белә н Олы инә ем тө нен ялгыз кунды. Урында кө е генә иртә н бер чынаяк чә й эчте. Бү тә н ризык капмады. Мин инде малларга азык биреп, асларны тазартып кердем. Кар туктаган иде. Шың гырдап торган чалт аяз кө н тышта. Кө ннең саф сабыйлыгы, кү кнең зә ң гә р гамьсезлеге безнең ө йдә ге хә ллә ргә һ ич тә туры килми. Дө нья ү з алдына, без ү з алдыбызга кө н кү рә без.

Эчке ө йдә чә й урыны җ ыелып бетә р-бетмә стә н, безгә кеше агыла башлады. Тә ү дә, имчә к баласын кү тә реп, чуендай кара янә дү рт малаен ияртеп, Кара Йомагол бичә се килеп керде. Ө лкә н игезә клә ре Хә бибулла белә н Хисбулланы мин белә м. Алар инде мә ктә пкә йө ри. Икенче игезә клә ре, тагы иң бә лә кә члә ре минем катнашлыктан тыш туган малайлар. Боларын белмим. Йомагол чебешлә ренең артыннан ук ишектә н Ө ч ә тә ч урамындагы Кадергол картның козгын борынлы Ишморзасы томшыгын сузды. Ә сгать белә н Хә митҗ ан почмакка сыенды. «Биек-биек ызбада яшьлә р тү гә » торган Фә ридә, кереп, мичкә сө ялде. (Ул инде тә мам җ иткә н кыз. Сылулыгына хә йран калырлык. Лә кин ә ле берә ү гә дә кү з салмый. Салса, сизелер иде... ) Бә лә кә ч энелә рен я сең еллә рен җ итә клә п, яки кү тә реп алган ү смер малайлар, ү смер кызлар һ аман килә бирде. Ирле-хатынлылар да кү рен- гә ли. Кайсылары — бала-чагалы. Кыскасы, аягына басканы, тү шендә шуганы, йө гереп йө ргә не, егет корына кергә не, кә лә ш-килен булганы, сакал-мыек кырганы — һ ә ммә се дә агыла торды, агыла торды. Тә ү дә безнең эчке ө й тулды. Шуннан олыраклар, бә лә кә йрә клә ргә урын бушатып, ишек алдына чыкты. Анда да сыймагач, ихатага сибелделә р. Тик туган-тумачадан гына беркем дә юк. Чө нки Олы инә ем нә сел-нә сә пкә кендек ә бие булмады. Аларга бү тә н ә билә рне чакыралар. Ә йткә немчә, ө й тулы, кура тулы эреле-ваклы адә м балалары. Хә тта усаллыгы, кансызлыгы белә н яманаты чыккан Таҗ етдин дә калмаган. Ул бө тен адә мне ө ркетеп тота. Теге кытлы- гырак елны минем дә котымны алды ул. Мин ындыр- артында ү зем ясаган наганнан атып йө ри идем. Ату дигә не шул инде: кө бә генә бер чеметем дары саласың да, кабыргадагы тишеге турында шырпы сызып, шартлатасың. Каяндыр Таҗ етдин килеп чыкты да минем наганымны тартып алды. «Ә һ ә, кеше ү терергә йө рисең ме ә ле? Белә сең ме, сельсоветка ә йтсә м, бу корал ө чен ни эшлә тә лә р? Тө рмә гә ябалар я атып ү терә лә р. Башың бетте, малай! »—дип җ икеренде. Куркуым табаныма барып җ итте. Харап булдым! Таҗ етдин шә фкать белми ул. Инә лү -ялвару файдасыз. Мин ү з алдыма бетеп, югалып барам. Ул аз гына кире сү релгә ндә й итте: «Ярый, Олы инә ең хакына гына коткарам. Тү лке, караң гы тө шкә ч, менә шуннан ындыр артыннан гына килеп, бер бидрә бә рә ң ге китереп кит. Бә рә ң гең не безнең койрыктагы имә н тө бенә бушат. Кара аны, бидрә ң тулы булсын! Бу хакта һ ичкемгә лә м-мим... » Ул, минем наганны кесә сенә тыгып, ү з юлына китте. Ә йлә неп тә карамады. Мин шик эчендә калдым. Вә гъдә сеннә н кайта гына кү рмә сен инде! Караң гы тө шкә ч тә, баздан чә лдереп, тулы бидрә бә рә ң гене ә йткә н җ иргә илтеп аудардым. Сү зендә торды алай, минем гаепнең очы чыкмады. Шулай да җ иң ел котылдым. Олы инә ем булмаса, баш китә иде... Ә нә шул Таҗ етдин дә килгә н. Ү зен тыйнак, ипле тота, ә йтерсең, мулла кияве...

Кеше бик кү бә йгә ч, мин Олы инә ем кырына кердем: — Җ ыелып беттелә р инде, Олы инә ем.

— Яныма керсеннә р.

Бер-ике минут эчендә безнең зур як туп-тулы булды. Бә би кү тә ргә н аналар, оныкларын китергә н ә билә р, вак балалар, урыны җ иткә нчә, утырышты. Бү тә ннә ре баскан кө е калды. Нинди генә зат, нинди генә тө с юк монда! Кара чә члесе дә, сары чә члесе дә, соры кү злесе дә, зә ң гә р кү злесе дә, тө ймә танаулысы да, кылыч борынлысы да, чибә ре дә, ямьсезе дә бар. Шуларның бө тенесенә дә тә ү ге фатиханы минем Олы инә ем биргә н. Безнекелә рдә н бу якка мин генә кердем. Авыруның ихтыяры шулай булды.

Тавыш-тын, ыгы-зыгы тиз ү к басылды. Бә лә кә члә р дә тынып калды. Кечкенә балалар бө тенлә й ө нсез калган чактагы тынлык шиклегә, хә вефлегә ә йлә нә икә н. Менә ә ле дә ө йне бертө рле шом басты.

Олы инә ем акрын гына урыныннан торды. Башын җ ай гына борып, берә м-берә м бө тенесенең дә йө зенә карап чыкты. Кайсыларына озак текә леп торды, кайсыларына кү з ташлап кына ү тте. Ара-тирә исемнә рен ә йтеп эндә шкә лә де дә: «Кү птә н кү ргә нем юк иде, Зә бирә, нинди ү сеп киткә нсең... Солтангалинең кү зе тө зә лгә н икә н... Елак Шатморатның да елаклыгы беткә ндер инде... Бә лә кә й Акйолдыз атасына ничек охшап бара... Кая, килен, тө пчегең не тагы бер кү римче... » Кара Йомагыл хатыны, иренен кыймылдатып, мыш-мыш йоклап яткан кара малаеның йө зен Олы инә ем ягына борды. Олы инә ем ә ле исеме дә юк шушы малайга бө тенесеннә н дә озаграк карап торды. (Авылыбызның иң яң а кешесе, тү шә ктә яткан кендек ә бисе дө ньяга кабул иткә н иң соң гы бә би иде ул. ) Авыруның карашы инде Таҗ етдингә тукталды. «Килгә нсең икә н, һ ә йбә т», — дип хуплады ул караш.

Олыраклар гаҗ ә плә неп, бала-чага аптырап, бераз сабырсызланып нә рсә дер кө тә. Шулай карап, барлап алыр ө чен генә чакырмагандыр бит. Бер-бер хә л бардыр. Кү ң елле тамаша булмас, ә лбә ттә, мондый иртә таң нан...

Олы инә ем турая тө шебрә к утырды.

— Балалар, — диде ул, — бу якты дө ньяга мин сезне берә м-берә м кабул иттем. Ә менә хушлашыр ө чен бө тенегезне берьюлы чакырдым. Килгә нсез, рә хмә т. Минем

рә хмә темне ә ле аң ламаганнар, ү скә чрә к тө шенер. Ө лкә нрә клә р тө шендереп бирер. Ә йе, исә н вакытта кү згә -кү з карашып саубуллашыйк дидем. Эчем поша. Дө нья хә лен белеп булмый.

Кемдер сыктап куйды. Теге Фә ридә икә н. Бө тенесе дә аң а ә йлә неп карады.

Олы инә ем тавышында миң а таныш булмаган корылык ишетелде:

— Елашырдай булса, балалар, хә зер ү к таралышабыз. Мин сезне моның ө чен чакырмадым. Ә легә иртә. Вакыт җ иткә ч, тыймам. Тыя да алмам. Ә хә зергә иркенлә п, тыныч сө йлә шик.

Шулай диде дә кү ң елдә н кү згә килә торган яшь юлларын ябып та куйды.

— Ул бит, ә бекә й, кү ң еле йомшаклыктан гына... — дип, Фә ридә не яклады Ә сгать.

Олы инә ем баш какты, лә кин сү з белә н җ ө плә п тормады. Кө рсендеме, ә ллә болай тирә н итеп тын алдымы, —• ул байтак эндә шми торды. Гадә ттә ге йомшак, җ ылы тавышы белә н сү з башлады.

— Васыять ә йтер, ү гет бирер ө чен җ ыймадым мин сезне, балалар. Бишектә ятып, имезлек имгә негезгә дә, җ ир сө реп, иген иккә негезгә дә бары фатихамны гына яң артам, телә клә ремне генә кабатлыйм: бер-берегезгә игелек кү рсә тсә гез, ү зегез игелек кү рерсез. Онытмагыз шуны.

— Рә хмә т, ә бекә й, онытмабыз, — диде Ә сгать. Яхшы сү знең кадерен белә ул.

Олы инә емнең ә йткә ннә рен бө тенесе дә аң ламый, ә лбә ттә. Моны ул ү зе дә сизә дер. Лә кин аң лаганнарына ә йтеп, йө рә клә ренә изгелек орлыгы салып калдырсам, заманы җ иткә ч, тегелә ренә дә кү чә р дип, ө мет итә дер, мө гаен. Бер бө ртек арыштан утыз-кырык бө ртекле башак ярала тү гелмени?

Вак балаларда инсаф белә н чыдамлылык кү пкә җ итмә де: боргалана, шаулаша башладылар. Олы инә ем kiiii. it юрган астыннан чыкты да идә ндә торган баягы сандык янына килеп тезлә нде. Уң кулы белә н сандыкның капкачын сак кына сыйпап куйды.

— Дө ньялыкта мин бик кү п бү лә клә р алдым, — диде ү тә тыныч, — Сезнең һ ә рберегез туган сә гатьтә миң а, рә хмә тлә р укый-укый, затлы сө енчелә р бирделә р. Затлы булмаса, затлы дип кабул кылдым. Тавык бирсә лә р, каз дидем, бакыр бирсә лә р, кө меш дидем, киндер бирсә лә р, ефә к дидем. — Ул сә ер генә кө леп куйды. —• Шулай итеп баеп-череп беттем. Менә кү пме мал җ ыйдым. — Ул сандык капкачын тагын бер кат сыйпап алды. — Дө ньяныкы дө ньяда кайтырга тиеш. Ә легә чә гел мине бү лә клә делә р. Менә хә зер бү лә ккә каршы ү зем бү лә к ө лә шер вакыт җ итте. Миң а кү плә р тапшырды, мин дә кү плә ргә тапшырырга тиешмен. — Ул чың латып сандыгының капкачын ачып җ ибә рде. Лә кин берә ү дә, муенын сузып, сандык ягына омтылмады. —-Тө ймә сен дә, дө я кү реп, кабул итегез. Я, тө рткә лә шми генә килегез. Бә лә кә члә рне алдап җ ибә регез...

Беребез дә кө тмә гә н тамаша башланды. Олы инә ем- нең йө зе яктырып, кул хә рә кә тлә ре җ иң елә еп, бө тен кыяфә те җ егә рлелә иеп, хозурланып китте. Ә йтерсең, ул хә зер ү з гомерендә иң бө ек, иң изге, иң матур эшен башкарачак. Ә ле булса кымшанган кеше юк. Аптырап кө тә лә р. Олы инә ем Кара Йомагыл хатынына тө бә п эндә ште:

— Алайса, килен, синең тө пчегең нә н башлыйк, — малайның ә нисенә ул бик матур имезлек тоттырды. Кырында басып торган бә лә кә ч кызның муенына кызыл ефә к тасма салды. Хә бибулла белә н Хисбуллага берә р калә м элә кте. Шуннан китте!.. Инде балалар, кыюланып, ү злә ре сандыкны сырып алды. Лә кин кул сузучы кү ренми, биргә нне инсафлык белә н кө тә лә р. Ө лә шү ченең юмарт куллары берсеннә н-берсе затлырак нә рсә лә рне чыгарып кына торды. Кемгә таш курчак, кемгә сызгырткыч, кемгә кә тү к, кемгә бә лә кә й резинка туп, кемгә кургаш солдат, кемгә уймак, кемгә елтыравык кашлы булавка тиде. Зурраклар ө лешенә мулрак та тө ште: бо- ларга исле сабын, бармак буе гына савытларда хушбуй, кә кре тарак, кершә н, бакыр балдак, тимер кубыз, аллы- зә ң гә рле чә чү ргеч, җ из эскә к шикелле нә рсә лә р элә кте. Бү лә ген алган һ ә ркем озак капланып тормады, кире ү з урынына баса барды. Буталыш булмады. Шулай да башта шактый мавыктыргыч булган бу мә шә кать байтакка сузылды. Олы инә ем йончый тө ште. Лә кин янына килгә н һ ә р җ ан иясенең — тә ү гесеннә н соң гысына кадә р — аркасыннан сө еп, башын сыйпый барды. Олысын да, кечесен дә мә хрү м калдырмады. Нигә дер Таҗ етдинне генә сө яргә онытты. Бү лә ген сузганда, тегенең кү зенә бертө рле кызганып карады да башын читкә борды.

— Бө тенегезгә дә ө леш чыктымы? — диде ул азактан. Эндә шү че булмады.

— Мә хрү м булып калучы юкмы?

Янә тынлык.

— Ярый алайса, болары җ еназага калыр, — дип, Олы инә ем шап иттереп сандыкны япты.

Шул мә лдә ишек тө бендә рә к торган алты-җ иде яшьлек чем-кара чә чле бер кыз кычкырып елап җ ибә рде. Ү зе ике учын да алга сузды: «Минем бернә рсә м дә юк... ышанмасагыз, менә карагыз... Кендек ә бием мине сө ймә де дә... » Олырак бер малай шунда ук ү зенең балчык куянын сузды. Теге алмады, ә мма елавыннан туктады. Олы инә ем ө лешсез калган бә лә кә ч кыз ө чен сандыкны яң адан ачты, баланы ү з янына чакырып китерде, аркасыннан сө йде, башыннан сыйпады. Сандыкның тө бенә - рә к тыгылып, кызыл читле зә ң гә р яулык чыгарды, аны җ ә еп, бер кагып алды да, уртага катлап, ү з кулы белә н баланың башына бә йлә де. «Менә сиң а да булды... »— дип, тагы сө еп куйды. Сандыкны инде ул бө тенлә йгә япты. Бү тә пчә ул-бу булмады.

Бү лә к алган яшь-җ илкенчә к тә, бала-чага да зык кубып куанмады. «Кая кү рсә т ә ле... Тотып карыйм ә ле... » дип, бер-бсрсснә ташланмадылар. Мондый сә ер хә л безнең авылда да, тирә -якта да булмагандыр, мө гаен. Кеше ү з кулы белә н ү з ү лемтеген таратсын имеш... Чынлап та, гаҗ ә п бит! Сө енергә ме моң а, ә ллә кө енергә ме? Нә тиҗ ә чыгарырга хә зергә ашыкмый торыйк. Моның шундый бө ек, шундый кү ркә м кү ренеш икә нен без кү п гомерлә р узгач кына аң лаячакбыз — аң ларга насыйп булганнарыбыз...

Олы инә ем ашыкмый гына кабат тү шә генә менеп утырды. Эрелс-ваклы адә м башларына тагы бер карап, гү я, барлап чыкты.

— Кү решү бик һ ә йбә т булды бит ә ле. Кү згә -кү з караштык. Китеп барсам, һ ә ммә гезгә дә бә хиллегемне биреп калдырам, һ ә ммә гезгә дә... Ө лкә ннә регез, мө гаен, минем каберемә туфрак салырга килер. Моның ө чен алдан ук рә хмә т ә йтеп куям. Тик берә ү гә генә рө хсә тем юк.

Олыраклар, бер-берсепә карап, шомланып калды. Уебыз белә н шик астындагы кешене эзлибез. Кем икә н ул? Кү п кө ттермә де, табышмакны Олы инә ем ү зе чиште.

— Таҗ етдин, — диде ул, башын ия биреп, — син ятим ә ниең не тел белә н җ ә берлисең икә н дип ишеттем. Шул дө ресме?

Җ авап булмады.

— Хә тта аң а кул да ягасың икә н дип ишеттем. Шул дө ресме?

— Дө рес... Усаллыктан тү гел, кызулыктан булды.

Олы инә ем башын кү тә рде:

— Ишеттегезме? Бө тенегез дә ишеттегезме? Таҗ етдин ә нисе тә ненә җ ә рә хә т салган. Шул куллары белә н каберемә туфрак ташларга аң а рө хсә тем юк. — Тез ө стендә яткан уң кулын чак кына кү тә рә биреп куйды. — Я, барыгыз инде.

Ө йдә гелә р, җ ай гына кузгалып, бер-берсенә юл бирә - бирә, ишеккә юнә лде. Тышкы якта кемнә рнең дер тирә н кө рсенү е, шың шып алуы, буылып елап җ ибә рү. е ишетелде. Ө йдә чакта тү зделә р, рә хмә т. Мин иң тә ү дә Таҗ ет- дин чыгып ычкыныр дип уйлаган идем. Юк, ычкынмады. Иң соң га торып калды. Кеше беткә ч, кулындагы бә лә кә й генә хушбуй савытын саклык белә н генә сандык ө стенә китереп куйды. Аннан, бә ргә лә нми-суккаланмый, акрын гына ө йдә н чыгып китте.

Олы инә ем кү злә рен йомды. Черем итә, ахры. Бә лки кирә гем булыр дип, янында калдым. Кышкы тә бә шә к сары кояшның нурлары аның юрган тышында калган кулларына тө шкә н. Алар җ емелдә п тора. Текә лебрә к карасаң, кояш тү гел, Олы инә емнең куллары шулай нур чә чә икә н. Ике кул урынында ике кояш кисә ге ята юрган ө стендә. Ә йтә м, башымны куйсам, шундый җ ылылар, шундый шә фкатьлелә р алар! Кагылу белә н бө тен хә срә тлә рне, чирлә рне, шиклә рне читкә алып ыргыталар. Ә аң а килгә н җ ә фаларны нинди куллар алып ыргыткан, аң а тө шкә н хә вефлә рдә н нинди куллар саклаган соң? Бу хакта мин кайта-кайта уйлыйм. Чө нки уйларлык яшькә җ итеп килә м хә зер.

Кү пме утырганмындыр, белмим. Ә мма шушы вакыт эчендә Олы инә ем белә н бергә ү ткә н сукмакларны, яланнарны, урманнарны йө реп чыктым. Чыктым, чыгып бетә алмадым. Аның белә н бергә эчкә н чишмә лә рдә н ятып сулар эчтем. Эчтем, эчеп туя алмадым. Уналты яшемә кадә р менә аның ышыгында яшим. Яшим, ә балалыктан уза алмыйм. Ул тө яген алыштырырга, мә ң гелек йортына кү чә ргә җ ыена. Белә м, ул киткә ч, мин елармын. Елармын, лә кин бервакытта да елап бетерә алмам... Тамагыма тө ер килеп тыгылды менә...

Ул кү злә рен ачты:

— Син монда икә нсең, синнай. һ ә йбә т.

— Я бер-бер нә рсә кирә к булыр дидем...

— Берни дә кирә кми. Калуың ә йбә т... Син булгач, дө нья буш тү гел.

— Ө лә шкә н бү лә клә рең ө чен бала-чага куанып китте, — дип ялганладым мин.

— Куй, синнай, юатма мине. Куансалар, начар булыр иде. Ходай эшкә ртте: куанмадылар. Мин бит аларга сө енечкә таратмадым. Хатирә бү лә ге калдырдым. Хушлашыр ө чен буш кул биреп кенә ө йдә н чыгып китә алмадым... Бө тенесен дә кү рә сем килгә н иде — рә хмә т яугыр- ларны. Морадыма ирештем. Ә ллә Таҗ етдингә катырак хө кем чыгардым инде? Ярый, ү зенә дә, бү тә ннә ргә дә гыйбрә т булыр. Гыйбрә тсез дө нья бармый ул. Ярлыкамый торган языклар да була шулай. Исең дә тот: ана хакыннан да изге нә рсә юк.

— Белә м, Олы инә ем", икелә тә белә м — икегез хакын да...

Ул янә кү злә рен йомып торды:

— Ү кенечлә рем юк минем хә зер. Булса да, ү кенергә соң. Менә сине иртә рә к калдырып китә м, шунысы гына аяныч. Канатларың ныгып җ итмә гә н, ис итмә стә н имгә теп ташламагайлары. Балалыктан чыгып ө лгермә дең. Хә ер, син гомер буе балалыктан чыгып бетмә ячә ксең. Бә хетең дә, бә лаң дә шунда синең. Ходай ярдә м бирсен! Ү зем дә бү ген җ ир белә н кү к арасында кебекмен. Арымадым да, кө чем дә юк. Килеп торып йокы баса...

Ул тагы йоклап китте. Мин чыгып, авыл арасында йө реп кайттым. Халык Олы инә емнең кылыгына тә мам хә йран калган. Ни дип ә йтергә дә белмилә р. Тө рле имеш- мимеш таралган. «Ә җ ә л сә гатен фә рештә лә р кү ң еленә эшкә рткә н икә н... » — дип кү рә зә лек итте берә ү лә р. «Кендек ә бисе акылга зә гыйфьлә неп куймагае... »—дип борчылдылар икенчелә р. Ө ченчелә р ниндидер гыйбрә тле мә гънә, гыйльлә ле фә һ ем эзлә делә р. Кешенең тере чакта терелә р белә н гади генә, адә мчә генә хушлашып китә ргә телә вен берә ү дә башына сыйдыра алмады...

Кичен ул башта сең елем Сә лисә белә н энем Ильясны чакырып алды. Алардан соң Сә лих агаем байтак торып чыкты. Минем Сә лих агаем ифрат йомшак кү ң елле. Кү з яшьлә ре атылып чыгарга гына тора. Ә ле дә ике кү зе тулы яшь иде. «Авырайдымы ә ллә? »— дип хафаланды Кече инә ем. «Юк, —'диде теге, — ул миннә н гафу сорады, ә гә р аң гармастан җ ә берем кагылган булса, рә нҗ еп калма, улым», — диде... Минем ү тә сабыр Бикә җ иң гә м дә, тыела алмый, авыру яныннан сыктап килеп чыкты.

⇐ Предыдущая 17 18 19 20 212223 24 25 26 Следующая ⇒