(Каримов Мустафа Сафич) 14 страница

Байтак адә мнең ел да диярлек килеп йө ри торган ү з бояры бар. Безнең бервакытта да боярыбыз булмаган. Мө гаен, минем хө р рухлы ә тиемнең ү з ирке белә н кемгә дер олтырак буласы килмә гә ндер. Яки болай гына кеше кө йлә п, ү зен бимазаларга телә мә гә ндер. Бә лки, безнең ө ебез, без ү зебез ул боярларга ошамаганбыздыр. Кыскасы, ү з боярыбыз юк безнең. Булмасын, бик ә йбә т, Кеше боярының тең кә мә тигә не дә җ иткә н.

Муенга кызыл галстук тагып, бө тендө нья революциясе ө чен җ анны аямаска ант иткә ч, без — малайларның ә леге боярларга ачуы отыры кабара тө ште. Без хә зер яхшы белә без: тө рле байгуралар, боярлар, тү рә лә р элек халык җ илкә сен кимергә н, кеше ризыгын ашаган, ә хә зер соң болары, кала боярлары, берни эшлә ми тыгынып ятмыймыни? Безгә шуларны Сә фә ргали исемле малай тө шендереп бирде.

Безнең хә зер башлыгыбыз икә ү: урамда — Шаһ идулла, пионерда — Сә фә ргали. Шаһ идулла аң а ара-тирә бә йлә нмә кче дә итеп куя, лә кин теге, галстугының бер очын тота биреп: «Тиеп кара, башың ике булса... » — дип кенә җ ибә рә, ә Шаһ идулланың башы чаясын чая, ә мма икә ү тү гел, берә ү генә.

Сә фә ргали Губернатор урамында Ә сгатьлә ргә каршы гына тора. Вә летдиннекесыман, аның да атасы герман сугышыннан кайтмаган. Алар ә нисе белә н икә ү генә кө н итә лә р. Пионерда башлык булганчы Сә фә ргали гел сукрана, ү зен жә ллә тә торган иде. Ук атканда, угы сә пкә ^{^[VIII]}тимә сә, ул: «Бә хетем юк шул минем, бә хетем булса, ә тием дә германда калмас иде», — дип зарлана. Берә р уен башлар алдыннан шобага тотканда, ул аска калса: «Котым булса, мин Сә фә ргали дә булмас идем», — дип елар чиккә җ итә. Былтыр яз Акманайда икә ү балык каптырганда, моң а нишлә птер адашып зур сыла килеп элә кте. Балыкны ул кабалана-кабалана ярга кадә р тартып китерде. Сыланың сырты судан яртылаш калкып чыкты. Балыгы дан иде. Колачка ук җ итмә сә дә, белә к буе булыр. Сә фә ргали кү л гыйфритенең саң агыннан кулы белә н җ ай гына элә ктереп алырмы дисә м, ул кинә т, гө рс итеп, корсагы белә н суга, сыланың ө стенә сикерде. Сә фә ргали белә н бер катардан балык та сикерде. Сикерде дә, кармакны ө зеп, кү л тө бенә чумды. Сә фә ргали кулларын белә к тө бенә чә суга тыгып, камыш арасында байтак бутанды. Азактан ярга чыгып утырды да елый-елый зарланырга кереште: «Ә гә р дә минем бә « хетем булса, немец ядрә коймас иде, герман сугыш ачмас иде, ә тиемә тө зә п атмас иде... Бө тенлә й капмасаң, ыһ та итмә с идем, и сыла! Нигә шулай ымсындырып кына калдырдың мине?! Нигә шулай һ ич кенә дә кызганмыйсын. мине? Син кызганыр булсаң, ә тиемне патша да алмас иде, иң башларына мылтык та салмас иде, башкайлары чит җ ирлә рдә ятып та калмас иде... »

Вә летдин белә н Сә фә ргали ике туган балалар. Алар- ның хә срә т-зарлары да бертө сле — йө рә кне кө йдереп, ә рнетеп ала. Миндә дә балык кайгысы калмады.

— Ә йдә Болау кү ленә, Сә фә ргали, анда табан илереп каба, — дигә н булдым мин.

— Безгә дигә н кояш кайда да бер.,. — дип кө рсенде УЛ-

Пионерда башлык булгач, шушы Сә фә ргали ү згә рде дә китте. Адымын ашыкмый атлар, сү зен чамалап сө йлә р булды. Ү зе генә тү гел, хә тта муены да озыная тө ште аның. Без кү рмә гә н нә рсә лә рне кү рә, без белмә гә н ә ллә нинди нә рсә лә рне белә, без укымаган китапларны укый. Чит иллә рдә бала-чага ничек кыен яшә гә нен, байлар ярлыларны ничек җ ә берлә гә нен, ү зе барып карагандай итеп, бә йнә -бә йнә сө йлә п бирә. Ә ллә кайдагы, җ ир аягы җ ир башы җ ирдә ге боярларга, байларга, буржуйларга безнең ачуыбыз кө чле, ү чебез чамасыз, лә кин ү зебезнең боярларны да ү ч һ ә м нә фрә ттә н ө лешсез калдырмыйбыз. Хә лдә н килгә нчә, мазаларын алып, тә катьлә ренә тиябез тегелә рнең. Караң гы тө шкә ч, алар йоклаган йортның бү рә нә сенә гө п-гө п таш бә рә без. Урамда ү теп барсалар, юри эт ө слә тә без. Шулай да ә легә кадә р бояр балалары белә н кү крә ккә кү крә к килеп, алышка чыккан юк, ә алышасы килә. Кү п тә ү тми, дошманнан ү ч алу сә гате җ итте.

Чокыр аръягы Миң нуллаларга ирле-хатынлы яң а бояр килде. Янә минем чаклы бер малайлары, миннә н кечерә к кызлары бар. Малае кыска балаклы зә ң гә р чалбар, кызы тезенә дә җ итмә с чә чкә ле кү лмә к киеп йө ри. Малайны без «Салам сыйрак», кызын «Чикерткә » дип атадык. Малаеның сыйраклары чынлап та салам юанлыгы гына, тубыклары да салам буыны хә тле генә. Кызы торганы белә н бер чикерткә: атлаганда да сикерә, йө гергә ндә дә сикерә, тик торганда да сикерә.

Болар иртә н иртү к дү ртә ү лә п, кә рзинкә лә р тотып, Губернатор урамыннан тау ягына чыгалар, кич кенә урап кайталар. Салам сыйрак белә н Чикерткә аталарыннан тотам да калмый. Чикерткә се бер хә л. Безгә аның Салам сыйрагы кирә к. Тә ү ге кө ннә рдә без, я Ә сгатьлә р, я Сә фә ргалилә р ө е артына посып, тегелә ргә мә схә рә яудырдык:

— Бояр, бояр — хә лдә н таяр!

— Ә й, бө лгә н бояр, ыштан балагың а ситсаң җ итмә демени?

— Ә й, кибеп какланган боярлар, тау башында җ ил йотып симерә сезмени?

Безнең сыйнфый дошманнарыбызпың дү ртесе дә нишлә птер ү тә арык, ү тә зә гыйфь иде.

— Кешелә рне кү п рә нҗ еткә ннә р алар, шуң а кү рә ү злә ренә ит кунмый, — дигә н нә тиҗ ә чыгарды Ә сгать бу җ ә һ ә ттә н.

— Синең дә маең ташып бармый, — диде Сә фә ргали.

— Миң а ашау җ итми... Боярлар кебек тыгынсам, корсагымнан май тамып торыр иде минем.

«Эт ө рер, бү ре йө рер» дигә ндә й, без чә йнә шә тордык, алар безгә ә йлә неп тә карамый йө ри бирде. Аның саен безнең кул кычый, йодрык йомарлана барды.

Хә зер инде без — «без» дигә нем, Сә фә ргали, Ә сгать, мин — боларны Сай чокырдагы таш ө емнә ре арасында яшеренеп кү зә тә башладык. Боярлар еш кына шул җ ирдә н кайта. Бер капмасалар, бер килеп кабарлар... һ ә М каптылар да! Җ ир җ илә ге пешеп ө лгергә ндә булды бу> Безнең Сай чокырда җ илә к тә гә рә п пешә. Урыны-урыны белә н кызыл чикмә н җ ә йгә н тө сле тоташ кызарып ята. Бер килеп тап булсаң, баш та калкытып булмый.

Кө н кичкә авышкач, ә леге кә рзинкә лә рен кү тә реп, Сай чокырга килеп чыкты болар. Бояры белә н бичә се сукмак буйлап бара бирде, малай белә н кызый, читкә тайчанып, җ илә к чү плә ргә кереште. Тә ү дә алар йө герә -атлый гына ө згә лә п узмакчы иттелә р. Узып кара син! Җ илә кле урын бер элә ктереп алса, тиз генә ычкындырмый ул. Менә Чикерткә барып чү гә лә де, Салам сыйрагы сузылып ук ятты. Ө лгерә алмастай булып, авызларына җ илә к тутыра болар.

— Ә й-һ ә й, балалар! Ә йдә гез! —дип кычкырды аталары, байтак ара киткә ч.

— Хә зер! —дип чытырдады Чикерткә, лә кин алар- ның тиз генә кузгалыр чамалары юк иде ә ле. Шулай сихерли ул пешкә н җ илә к.

Олы боярлар, сыртны узып, кү здә н югалды. Болары, миң герә ү бә рә ннә рсымак, чокыр тө бендә адашып калды. Кө не килде, сә гате сукты! Без ө чебез ө ч яктан чыгып, Салам сыйрак белә н Чикерткә не искә рмә стә н камап алдык. «Герман сугышы»нда алган сабак ярап калды.

— Ә һ ә, килеп каптыгызмы, бояр калдыклары! — диде Сә фә ргали. Шунда ук миң а ә мер бирде. — Кендек! Син Чикерткә нең канатыннан элә ктер, аталарына барып ә лә клә мә сен. Без монысының измә сен изә рбез.

Малай белә н кыз, ак чү прә ктә й агарып, калтырана- калтырана безнең алда басып тора. Салам сыйракның моң су соры кү злә ре мине шунда ук арбап алды. Юк, мин аң а кул кү тә рергә базмаячакмын. Чикерткә, ты- пырчына-тыпырчына, чыелдап еларга кереште. Аның шулай ачу китергеч ямьсез елавы миң а куә т бирде. Шунда ук кызыйның кө пшә юанлыгы гына белә геннә н элә ктереп алдым, ә мма без ир намусының, егет ә дә бенең нә рсә икә нен белә без, кыз балага сугу тү гел, тырнак белә н дә чиертмибез, хә тта бояр кызы булса да. Аның кү з яшьлә ренә минем исем китми. Кү злә ре дә, песи кү зе тө сле, яшел. Кызганыр җ ире юк, ә менә малайның кү злә ре...

— Кеше каны эчкә н боярмы син? — дип җ икеренде Сә фә ргали. — Бояр булсаң, мә! Җ ә заң ны ал! — Ул Салам сыйракның кү крә генә тө ртте. Ә сгать тә берне ө стә де. Малай еламады, качарга да җ ыенмады, рә хим дә сорамады, тыныч кына акланырга тырышты:

— Без... мин бояр тү гел, малайлар. Бө тенлә й бояр тү гел!

— Син булмасаң, ә тиең бояр, ә ниең бояр, карт атаң бояр, карт инә ң бояр! Ә син бояр эттә н туган бояр кө чеге! — дип кызмакчы булып маташты Сә фә ргали. Тик малайның кү зенә караган иде, җ ебеде дә тө ште.

— Ә ллә нинди бояр бу, һ ич кенә дә ачуны китерми, — дип аптырады Ә сгать.

— һ ә р селә гә й бояр, һ ә р ү лә т буржуй каршысында шулай коелып тө шсә к, бездә н нинди кө рә шче чыксын?! Кө рә шче ул дошманга карата аяусыз, кансыз булырга тиеш! Менә минем кебек!

Сә фә ргали Салам сыйракка тагы бер сукты, аның җ илкә сеннә н ныгытып этеп җ ибә рде. Малай җ иргә йө зтү бә н капланып тө ште. Сә фә ргали, сыный биреп, Ә сгать белә н миң а карап алды. Кешедә н калышмыйм дигә н булып, мин дә Чикерткә не җ ибә рми генә, җ ирдә йө зтү бә н яткан Салам сыйракка бер тибеп килдем. Типтем дә, тә ннә рем чымырдап китте.

... Бү тә ннә ргә ияреп, ү зем телә мә гә н ямьсез эшне эшлә вем гомеремдә беренче тапкыр, бә лки, шушы булгандыр. Исемә тө шсә, ә ле дә уң аягым тартышып куя, лә кин, кызганычка каршы, теге тибү ем гомеремдә соң гысы да булмагандыр... Шулар аркасындадыр, ахры, юк-юк дисә ң дә, йө рә к чә нчешеп ала...

Малайга без бү тә нчә кагылмадык. Ул җ ай гына башын кү тә рде. Аның иягендә ге ярадан кан ага иде.

Кү рә сең, ул шул җ ире белә н кырлы ташка килеп тө шкә ндер. Кулы белә н ияген тотты. Учына шунда ук кан тулды. Кан кү ргә ч тә ул ү згә рмә де, шул ө нсез кө е калды. Аяк ө сте басып, чалбар балагындагы юк тузанны каккалаган булды. Яралы агасын кызганып, Чикерткә отыры чә бә лә неп еларга тотынды. Мин аны инде ычкындырып җ ибә рдем.

— Елама, туганым, тамчы да авыртмый. Су белә н югач та бетә ул, — диде малай. Ул безнең беребезгә дә кү тә релеп карамады. Сең елесен җ итә клә п алды да ашыкмый гына китеп барды.

Без аптырап калдык. Тукмавын без тукмадык, ә кем җ иң де соң ә ле? Кыз белә н малай тү бә гә кү тә релде, аннан, калкулыкның теге ягына китеп, бө тенлә й кү мелде. Кү здә н югалдылар алар, ә кү ң елдә н китмә делә р.

... Бу боярлар безнең авылга башкача килмә де. Ел артыннан ел уза торды. Мин дә кала кешесе булып киттем. Чә ч җ ибә реп, шигырьлә р яза, аларны хә тта бастыра башладым. Тә ү ге китабымның кулъязмасы типографиягә киткә ч, бер-ике кө ннә н ү к шунда йө гереп килдем. Кө тә ргә сабырлык җ итми иде.

— Анавы агаең җ ыя синең китабың ны, — дип кү рсә ттелә р миң а.

Хә реф җ ыючының янына ук килеп бастым. Ул мине шә йлә мә де. Муенымны сузып карап торам. Кулларына кү зем иярми. Мин язган сү злә рне ул хә рефлә п җ ыя. Бармаклары, ә йтерсең, кургаш хә реф тү гел, ә кыйммә тле асыл таш чү пли: шундый кадерлә п ала аларны.

— Саумысез! —дип исә нлә штем мин, байтак вакыт ү ткә ч.

Ул миң а ә йлә неп карады. Саргылт ак йө зенә елмаюга тартым нә рсә чыкты, лә кин зур моң су кү злә ре миң а битараф калды. Ул баш какты. Мин шунда ук читкә борылдым. Ә йе, бу адә м, һ ичшиксез, ул — Миң нулла бояры — Салам сыйрак белә н Чикерткә нең атасы иде. Нә рсә эшлә п ул монда килеп чыккан? Ә ллә бу сыйнфый дошман эз яздырыр ө чен шулай итте микә н? Ү ткә ннә рен яшерер ө чен? Мин ерынып чыкмаслык шиклә ргә баттым... Ә соң рак шик урынына эчке ә рнү, вө җ дан газабы килде.

«Миң нулла бояры» дигә небез, бала чактан ул типографиядә эшлә п, каты ү пкә чире алган эшче-наборщик булып чыкты. Теге елны, хә ле бик мө шкеллә нгә ч, шифасы булмасмы дип, ул безгә кымызга килгә н икә н. Менә кемнең балаларын җ ә берлә гә нбез без! Ә ул, хә рефен хә рефкә китереп, шик-шө бһ ә сез минем яң а борын тө р? теп чыккан шигырьлә ремне җ ыя, ташка бастырып, аларны гомерле итә ргә ә зерли. Гү я, аның ө чен дө ньяда шуннан да кирә кле, шуннан да ашыгыч эш юк.

Мин аң а бер тапкыр да сү з куша алмадым. Кыйма-, дым. Намусым тыйды.

... Дү рт елдан соң тагы бер очрашу булачак. Шундый, ук уйчан зур соры кү злә р миң а тө бә лә чә к. Мин ө н белә н, тө ш, ү лем белә н яшә ү арасында калачакмын... Еракта офыклар чайкала, мин яткан җ ир тирбә лә. Җ ир тирбә лми, мине, носилкага салып, каядыр алып баралар. Миң ү зем тирбә лә м. Манма тиргә баткан арык солдат мине кө ч-хә л белә н кү тә реп килә. Аның ияк ө стендә ге аркылы җ ө йдә н кү злә ремне аерып ала алмыйм... Җ ө йгә кадә р һ ә рвакыт яра була, ярадан кан ага. Бу җ ә рә хә т? тә н тамган кан бик еракта, Сай чокырдагы соры ташка йогып калган булырга тиеш, йокканны яң гыр югандыр, кояш киптергә ндер. Онытырга, тынычланырга мө мкин... Ә ул, еллар узгач, ут тамчысы булып, синең йө рә гең ә килеп тамса? Ә йтик, турыдан-туры синең гаебең дә юк кебек. Аннан соң, аның гаебе бар идемени? Җ иргә тамган һ ә р тамчы кан ө чен кемдер гаепле, кемдер жагаплы — ике якның берсе, ә лбә ттә. Ике як та берьюлы гаепле яки берьюлы гаепсез булмый.

Ә йе, носилкада ятканда ук ә ле мин аны таныдым.. Тә н яраларымның сызлавы басылды хә тта...

Акйолдыз

Иртә гә сабан туе дигә ндә, кү ршебезгә килен тө ште. Терә леп торган ут кү ршегә тү гел, арырагына — бер ө й ашасына. Хә лле генә кө н иткә н Галлә м карт уртанчы улын — йомык Хә мзә не шулай башлы-кү зле ясады.

Безнең якта туйларны кышын кыз йортында ү ткә рә лә р дә җ ә йнең иң ямьле кө ннә рендә, мичә п-мичә п җ иккә н атларга кың гыраулар тагып, кә лә шне кияү тө ягенә алып кайталар — килен тө шерә лә р. Кышкы туйдан соң килен тө шерү гә кадә р кияү кеше һ ә р атнакич саен кыз йортына «кә лә ш кияү лә ргә » куна бара. Урам аша җ ирме, утыз-кырык чакрым арамы — барыбер ул, шартына китереп, юлга ә зерлә нә: атының койрык-ялын тарап ү рә, аны тасма-тосма белә н бизи, йө гә н, ияр җ излә рен ком белә н ышкып ялтырата. Атын ул курадан ук атланып килми, урамга чыккач кына, купшы итеп ияргә сикерә. Анда да тиз ү к һ айтлап чабып китми, масая биреп, бераз туп-туры карап тора: кү рмә гә ннә р кү реп калсыннар, янә се...

Былтыр минем Мортаза агаем, аннан ә ү вә лге елны Корбангали Хә җ имулласы ә нә шулай итә торган иде. Кү рексез генә адә м дә, кияү гә ә йлә нгә ч, купшылана да китә.

Ә менә Хә мзә нең «кә лә ш кияү лә ргә » йө рү е бө тенлә й дип ә йтерлек сизелмә де. Язгы сабан беткә ч, бары бер тапкыр гына, агасына ияреп, барып ә йлә нде бугай. «Нигә яшь кә лә шең нең кү ң елен кү рергә йө рмисең? » — дип интектергә н яшьтә шлә ренә Хә мзә болай җ авап бирә икә н: «Ара ерак, юл ө зек, юлда азган-тузганга тап булып куюым бар. Андый зат очраса, булыр бичә ң тол калыр, туар балаң ятим ү сә р. Тамгасы салынган, адашмас ә ле, тә гаенлә нгә н җ иренә килер... »

Кичлә рен нигез буенда тә мә ке тарта-тарта ә ң гә мә корып утырган агайлар бү тә нчә рә к тә сө йлә п ташлый торган иде. Имеш, кә лә ш ү зе шундый шарт куйганз арчилар килгә нче, кү ренеп йө рмә сен, дигә н. «Нигә шулай дигә нен бер ходай гына белә, белеге җ итсә », — диде беркө нне кө тү че Нуретдин.

Хә мзә нең сү зе дө рескә чыкты. Тамгасы салынгач, килен адашмады, кияү йортына туры килеп тө ште. Ерактан килде, диделә р киленне — бик ерактан — Дим ү реннә н. Килене килен генә тү гел, кү рер кү згә тамаша, сизгер кү ң елгә бер могҗ иза иде. Безнең авылда да чибә р кызларны, сылу киленнә рне, куштан хатыннарны ү лә т кырмаган. Шө кер, исә ннә р. Ә нә безнең ү рге кү рше Мансур кызы Гө лбостан ү зе генә дә ни тора. Буе-сыны коеп куйган шикелле. Йө ргә ндә дә, атлап йө рми, берчә оча, берчә йө зә ул. Аның биш тө рле йө реше генә бар, дилә р. Быел яз арткы бакчада бә рә ң ге утыртканда, Мансур карт, нә рсә гә дер ачуланып, кызына кычкырып җ ибә рде: «Шул «барыня» атлавың ны куй ә ле, Гө лбостан! » Кү рә сең, теге эш вакытында ялгыш «барыня»ча атлап киткә ндер.

Ә ле Мортаза агаема кә лә ш ә йттергә нче, Гө лбостанга яучы җ ибә рергә дә ниятлә п караган идек, ә мма азактан кире сү релдек. «Уң ган хатын ир кү рке, матур хатын ил кү рке, — диештек, — ү тә чибә р Гө лбостан йортка тө с бирмә с», — дип шиклә ндек. Агаема Тә мә нә й очыннан урта матур Бикә җ иң гә чә мне алып бирдек. Ү зенең дә кү зе тө шеп йө ргә н икә н. Ә ти пешә р-пешмә с башкодалар җ ибә реп мә шә катьлә нмә де, кыз атасына туп-туры ү зе барды. Барды да кө е китебрә к кайтты. Кичке чә й табынында ул шулай дип салды:

— Булачак киленне кү ргә ч тә ошаттым. Сө яге безгә тартым. Тик кодалар гына бераз кү ң елне китте. Саранга охшыйлар.

— Мал кү п сорыйлармыни? — диде Олы инә ем.

— Юк, кү п сорамыйлар. Алар комсыз тү гел, саран, артык сакчыл булырга охшый.

— һ и-и, бер кү рү дә ул кадә ресен ү к каян белеп бетә сең, моң ача аралашкан кешелә ребез тү гел бит, — дип каршы тө шкә н булды Олы инә ем.

— Чирек йомарлам май куйдылар табынга, шикә рлә ре дә ү тә вак ватылган иде, борчак чаклы гына...

Олы инә ем бү тә нчә эндә шмә де.

Җ иң гә чә й дан бичә булып чыкты. Куанып бетә алмыйбыз. Ә кодалар, чынлап та, саранның да сараны инде...

Гө лбостан кебеклә рне мең лә птер дип ә йтә алмыйм, э шулай да, тырышыбрак санасаң, байтак җ ыелыр. Бер дә юккамыни тирә -якның иң чая егетлә ре, бал тә пә ненә ябырылган сагызаксымак, безнең тирә гә сарыла. Урала-сарыла да борынын салындырып кайтып китә. Кызларның сылулары ү зебезнең егетлә рдә н дә артмый. Арту гына тү гел, хә тта җ итми дә кала ә ле. Шулай бул- маса, ә леге Хә мзә, ә ллә кая Дим ү ренә барып, кә лә ш ■ ә йттереп йө рер идемени?

Чибә рлә ре белә н дан тоткан авылга тө шкә н бу килен шулай да бозау кө тү енә адашып килеп кергә н болан баласына охшый иде. Тө се-башы, торышы-йө реше белә н дә, кү з карашы, хә тта тавышы белә н дә безнең ө чен ят, сә ер, тылсымлы иде, гү я, ул бө тенлә й башка туфракта, башка кү к астында, башка һ аваны сулап ү скә н. Эчкә не дә су тү гел, мө гаен, ширбә т булгандыр. Югыйсә шундый ягымлы тавыш каян килсен ди ул? Ә йткә немчә, бер карауда ир-атны ә сир ясап, мә җ нү н итә р хатыннар кү п иде бездә, ә мондые ә ле юк иде. Исеме дә моң ача колак ишетмә гә н исем бит — Акйолдыз. Аның исемен тә ү тапкыр ишеткә ч тә, мин ирексездә н кү ккә карадым, баш очымда кө пә -кө ндез балкып янар йолдыз кү рердә й булдым — кү рмә дем, лә кин гомерем буе шул җ иң гә безнең исеме колагыма чалыну белә н, аның сың арын кү рмә мме дип, кү ккә баш чө йдем. Алай иткә н бер мин генә ме икә н ә ле?

— Мә гә р дә ниндирә к иде ул хә йран илаһ и зат, тасвирлап бирсә ң че, — диючелә р булыр, бә лки.

Мин бары шуны гына рйтә алам: кояшны, айны ничек тасвирлыйсың? Кояш һ ә ркем ө чен бер кояш, ай һ ә ркем ө чен бер ай инде. Акйолдыз да бары Акйолдыз гына, берә ү генә иде.

Акйолдызның, кыз-кыркынга ияреп, су юлы башлап кайтуын бө тен урам, тамаша кылып, каршы алды. Киленнең ике чилә ге дә мө лдерә мә тулы иде. Ә мә л ө чен бер тамчысы чайпалсын ла! Атлаганда, ү кчә лә ре җ иргә тими, тик аяк очлары гына кагылып кала. Ү зе сизе- лер-сизелмә с кенә елмая. Нә рсә кү реп елмая икә н ул? Койма башында ә сирлә неп утырган унике яшьлек мин бичараны шә йлиме икә н? Шулай да кемгә елмая ул — ү з-ү зенә ме, кешелә ргә ме, ә ллә бө тен дө ньягамы? Бер карасаң, менә -менә, тыела алмый, елап җ ибә рер кебек...

... Моң а хас елмаюны миң а гомеремдә тагы ике тап кыр кү рергә насыйп булачак: бер тапкыр ү зем белә н туфракташ, замандаш бик сылу хатын, бу дө ньяга китә р ө чен генә килгә н Җ ир кызы, миң а карап, миң а атап, җ ан тетрә ткеч шулай елмаячак, ә икенче тапкыр бө ек Леонардо да Винчиның хыялыннан яралган ү лемсез Джоконда — мә ң гелек Мойа Лиза елмаеп, рухымны бер чә кү ккә ашырачак, берчә упкынга атачак...

Килен тө шкә н Галлә мнә р йортында шау-шулы мә җ лес тө н уртасына кадә р барды. Без Сә лих агаем белә н ике буйдак лапас башында кунабыз. Кү к тулы йолдыз. Мин шуларга карап ятам. Аларның берсе дә ак тү гел, я зә ң гә рсу, я яшькелт. Мө гаен, ак йолдыз берә ү генә - дер, ү з вакыты җ иткә ч кенә калкадыр. Бә лки, ул хә зер бө тенлә й кү ктә дә тү гелдер, кыз сынына кереп, җ иргә тө шкә ндер... Ә сгать нә рсә ә йтер иде икә н бу хакта? Ө йдә юк шул ул, кү рше авылда кө тү кө тә.

Галлә мнә р курасында да ыгы-зыгы тынды. Этлә р дә ө рү дә н туктады. Инде тә ү ге ә тә члә р дә хә бә рлә шеп алды. Нә къ шушы мә л Тү бә н очтан дулкын-дулкын булып гармун моң ы агылып килде. Башта ул кемгә дер йомшак кына, ягымлы гына сузып эндә шкә ндә й булды, аннан соң ярсып-ярсып эч серлә рен сө йлә ргә кереште, бара торгач, нә рсә дер инә лергә, ялварырга, ү тенергә тотынды, азак килеп, ү кереп елап җ ибә рде; кинә т тынды да буылып-буылып ү ксеп алды. Юк, гармун ү з яшеннә н ү зе чә чә мә де. Ул чак кына тын алды да, ашкынып-аш- кынып сайрап, тө нге галә мгә ү зенең булачак шатлыкларын, ө метлә рен, кү крә генә сыймас дә ртлә рен сибә башлады. Бу моң агышын мин инде ишетә м генә тү гел, хә тта кү рә м дә тө сле. Ул агыш, нурлар чә чә -чә чә, Тү бә н очтан Югары очка сузыла.

⇐ Предыдущая 9 10 11 12 131415 16 17 18 Следующая ⇒