(Каримов Мустафа Сафич) 7 страница

Оһ о, нилә р генә белми минем нә сел Шаһ идулла агаем!

— Булса тагы, безгә аннан ни файда? — дип баягы Шә йхаттар кысылды. — Ә йдә гез, лутчы «Тү бә тә й яшереш» уйныйк.

— Кайчан ди соң ул калач бә йрә ме?

— Ә ллә инде... Йомры Талип ә тиемә ү з авызы белә н калач ашаганын сө йлә де инде.

— Кайчан ашаган ул — кичә ме, былтырмы, бү генме? — Шаһ идулла кызып-кызып тө пченергә тотынды, Насыйп каушап тө ште.

— Бү ген сө йлә гә ч, бү ген ашагандыр инде... Я кичә ашагандыр, — дип мыгырдады Насыйп. — Ул бит безгә каладан кайтышлый сугылган иде.

— йомры Талип, җ ә ренгә атачак куянын «быел аттым» дип сө йлә сә сө йлә р, тик былтыр атканны быел аттым димә с. — Арабызда иң басынкы Мө хә ррә м, бара торгач, сү згә кушылды. Яшькә ул Шаһ идулла белә н Вә - летдин чамасы. Буйга да ару гына. Башлыкның ә мер- ө мерлә ренә дә ыжлап бирми. Бә хә скә дә, уенга да сирә к катнаша.

— Ә куяны бө тенлә й булмаса? — дип шик белдерде Шә йхаттар.

— Юкны бар димә с ул. Аның сү зендә һ ә рчак бер хикмә т була...

— Иң дө ресен ү зем ә йтимме? — дип хә бә р салды Вә летдин.

— Ә йт!

— Мин урысларның гадә тен белеп бетергә нмен. Алар бә йрә м итә башласа, бер атнасыз туктамый. Якшә мбедә н якшә мбегә чә зык кубалар.

Вә летдин монысын белеп сө йли. Ә нисе кияү гә киткә ч, ә ле бә лә кә йрә к чакта, ул ө ч аймы, дү рт аймы рус авылында приютта торган. Шуннан инде дуң гыз булып мыркылдарга да ө йрә неп кайткан. Хә йран килештереп мыркылдый, карт инә сенең котын алып бетерә. Тик русча сө йлә шергә генә ө йрә нә алмаган.

— Бү ген ни кө н? — дигә н сорау куйды башлык.

— Җ омга. Ә тилә р бая ө йлә намазын мә четтә укыды, — дип раслады Ә сгать.

— Рас шулай булгач, калач бә йрә ме ә ле бетмә гә н, — дигә н нә тиҗ ә чыгарды Шаһ идулла. Аның йө зендә ниндидер тантаналы балкыш чагылып узды. — Кем дә кем туйганчы калач ашарга тели, шулар минем уң якка бассын!

Шә йхаттар белә н Мө хә ррә мнә н башкаларыбыз, елгага тө шеп барган ү рдә к бә бкә лә ресыман, башлыкның уң ягына тезелдек.

— Ә сез, бугазыгызга җ иткә нче калач тыгынып, маемладыгызмыни? — диде Шаһ идулла тегелә ргә.

— Бармамдыр шә т. Бер калач ашаудан мал явамы? — дип Шә йхаттар кулбашларын җ ыерды.

— Бү ген кич ә тием белә н Ө ршә к тегермә ненә арыш тарттырырга китә без, — диде икенчесе, —Арыш икмә геннә н аермасын ходай.

... Бер тапкыр калач ашау ө мете белә н без егерме биш чакрым җ иргә җ ә яү барырга ә зербез. Тамакайлыкмы, комсызлыкмы, исә рлекме бу? Ә ллә башка берә р нә рсә ме? Мин хә зер ү ткә н гомернең чал тү бә сеннә н артка карыйм да шундый фикергә килә м: хикмә т бө тенлә е белә н калачта булмаган, хикмә т бездә, безнең рухта булган. Ун михнә тнең арасында бер рә хә тнең кадерен, йө з ачының эчендә бер татлының тә мен белеп ү скә нбез без. Шуң а кү рә дә соң рак, башка аң, йө рә ккә дә рт кергә ч тә, без ә нилә ребезнең бер фатихасы хакына мең сынау ү тә ргә ә зер булдык, сө йгә ннә ребезнең кү злә ренә тик бер генә тапкыр тутырып карау ө чен, кү крә клә рдә ачык яраларыбызны учларыбыз белә н кысып, мең ә р чакрымлык араларны арага санамый, сугыш кырыннан бер генә кө нгә, бер генә сә гатькә туган тө яклә ребезгә омтылдык, һ ә м, азак килеп, Туган илнең бер генә уч туфрагы, бер генә тамчы суы, бер генә сулам һ авасы ө чен, Ватан кабул иткә н чакта, бө п-бө тен кө е гомерлә ребезне бирдек...

— Шаһ идулла! Ә ллә тозлы су сипкә ннә р инде шул Гыйзелниса тупсасына? Ничә карама шундалар. Ә тиең бә лтерә п кайтты, ә нә, атны тугар! Берсе исерек, икенчесе исә р, ө ченчесе бырамат — ни кылыйм инде шулар белә н? Шаһ идулла, дим!.. — Башлыкның ә нкә се Миң лекә й җ иң ги урамның теге ягында шулай такмаклап сө йли. Аның тавышы бө тен авылга ишетелеп тора. Шуның аркасында аларның ө ендә һ ичвакытта да сер ятмый.

— «Герман сугышы» булмаячак, — дип белдерде башлык. — Иртә гә кө тү куганда кала капкасы янындагы ком базына җ ыелабыз, калач мичтә н чыгуга калага барып җ итә ргә кирә к... Карагыз аны, артык-портык кеше белмә сен. — Ул нигә дер Шә йхаттар белә н Мө хә ррә мгә сө зә биреп карап куйды.

Бездә дә уен кайгысы калмады. Берә м-берә м ө йлә ргә таралыштык.

Менә озак-озак кө ттереп тө н дә килде. Мин йоклап китә ргә куркып ятам. Уяулыгымны Олы инә ем сизмә сен дип, тын да чыгармыйм. Ул авыз эченнә н генә дога укый. Аның пышылдавы ниндидер шом тудыра миндә: ә йтерсең лә, Олы инә ем тө нге рухлар белә н сө йлә шә. Тик тә рә зә тө бенә тө шкә н ай яктысы гына бераз шиклә ремне тарата. Энем белә н сең елем кү птә н инде чә - бә лә нә -чә бә лә нә йоклый.

— Нигә шулай постың, синнай? Нигә йокламыйсың? — диде Олы инә ем. (Бә лә кә й чакта аның синнай дигә н сү зен аң ламый идем. Баксаң, ул русның «ценный» — «кыйммә тле» дигә не булып чыкты. )

Мин эндә шмим. Эндә шсә м, бө тенесен дә сө йлә п бирермен дип куркам. Бү тә ннә р алдында хә рә млә шкә нем дә, хә йлә лә шкә нем дә, алдашканым да бар. Олы инә ем алдында шуларның берсен дә кыла алмыйм.

— Иртә гә нилә р кыйратмакчы булып ятасың?

йө рә гем жу итеп китте:

— Син аны каян белә сең?

— Белә м инде.

... Олы инә емнең зирә клегенә менә ә ле хә зер килеп гаҗ ә плә нә м, хә зер килеп сокланам. «Кичә ярамаган нинди эш кылдың, шулай йокыларың качарлык? » — дип сорамады ул. Чө нки кечкенә бала узганны кат-кат хә терлә ү белә н мавыкмас, тик алдагың а гына алгысыр, ү ткә н белә н тү гел, кө ткә н белә н яшә р ул...

— Дө рес белә сең, Олы инә ем. Без иртә гә бө тен малайлар — Шаһ идулла агаем да — калага, урысларның калач бә йрә менә барабыз. Бушлай калач ашарга.

— Аларның калач бә йрә ме яз кө не, ерганаклар ерылганда була, балам.

— Юк, ә ле була, иртә гә була, йомры Талип ә йткә н...

— һ е, йомры Талип ә йткә ч ни... растыр. — Кү рмә -

сә м дә сизеп торам: ул елмаеп куйды. — Барыгыз, йө гергә ннә н бурзайның табаны тузмас... Хә зер йокла инде.

— йоклап калсам соң? Без бит таң белә н ү к китә без.

— Калмассың, ү зем уятырмын.

Олы инә ем мине сары таң нан ук уятты. Кызыл чү прә ккә тө реп, зур гына бер икмә к тоттырды.

— Кирә кми, Олы инә ем, без бит анда корсак тулганчы калач ашарга барабыз, — дип карыштым.

— Мә, ал ә ле, бик авыр булса, ярты юлга җ иткә ч, берә р ә рем тө бенә куеп китә рсең, куяннар ашар. Ә мма ярты юлга чаклы ташлама, чыда. Чү прә ген алып кайт.

Алсам да, Олы инә емнең сү зен екмас ө чен генә алдым инде ул икмә кне.

— Чү прә кне инде, Олы инә ем, буш кө е китермә м, калач тө реп китерермен! —дип куандырдым аны.

Мин барып җ итү гә, ком базы тулы кеше иде. Миннә н соң, гел тө шеп йө ри торган ыштанын кү тә рә -кү тә рә, Ак Йомагол Ә нвә ре генә килеп ө лгерде. Ул Йомаголлар бө тен ө й эчлә ре белә н шапшаклар. Ә нвә рен ә йттем инде. Аның агасы Мозафар ә ле булса танавын сө ртә белми, апасы Ямлегө лнең гел генә чабата киндерә се чишелгә н булыр. Беркө нне Ә сгать, янә се, Ә нвә рнең ә нисенә охшатып, шундый такмак такмаклады:

Ә нвә рбә к тә Мозаффар! — Утын кисә сем дә бар, Суга барасым да бар, Камыр басасым да бар, Казан асасым да бар, Ө н артына егет килгә н Шуң а багасым да бар... Ә й лә бетмә с кырык эш! Юкны бушка тутырам, Сагыз чә йнә п утырам...

— Нә рсә ул? — дип Шаһ идулла агай минем тө енчеккә тө ртеп кү рсә тте.

— Икмә к, — дидем мин пышылдап кына.

Вә летдин кеткелдә п кө леп җ ибә рде:

— Арыш икмә геме? Юк инде. Безгә, малайлар, корсак сакларга кирә к. Мин хә тта кичә кич тә ашамадым.

— Бая мин дә шуны ә йттем, тик Олы инә ем генә аң ламады.

Икмә к хакында башкача сү з булмады.

— Ибрай кайда? — дип сорады башлык.

— Агаемның бү сере кузгалды, — дип җ аваплады Ә сгать.

Башлык бө тенебезне барлап алды. Җ ыйнавыбыз җ иде җ ан булып чыктык. Иң тә ү дә ү зе, аннан ары бү тә ннә р: Вә летдин, Насыйп, Хә митҗ ан, Ә нвә р, Ә сгать. Иң ахырда мин.

— Кара аны, Кендек, арып бә ла салмас булсаң гына ияр! —дип кисә тте Шаһ идулла. Мин кү крә кне киерә биребрә к куйдым. Эндә шмә дем. Башлыкка хә терем калса да, белгертмә дем. Ү злә ре бө тен ө й эчлә ре белә н адым саен, йомыш сорап, безгә килә лә р, ә ү зе мине буш сыйдан да мә хрү м итә ргә тора.

Җ авапны минем ө чен Хә митҗ ан кайтарды:

— Бирешмә с. Икмә ген мин кү тә реп барырмын. Бир, «Рукавказ»! — Шунда ук минем тө енчекне ү зенә алды. Теге елгы хә лдә н соң Хә митҗ ан миң а карата ифрат та ә йбә тлә нде. Ах итеп тора.

— Ә син калада да ыштаның ны шулай тотып йө рерсең ме, Ә нвә рбә к?

— Тотмасаң, тө шә бит.

— Юк, Ә нвә р ыштаны белә н бу кө е юлга чыгып булмый, — дип пошынды башлык. — Мә схә рә гә калырсың.

Бармак озынлыгы ике чө й табып, Вә летдин белә н Насыйп Ә нвә рнең ыштан бавын алдан да, арттан да боргычлап җ ибә рде. Куанычыннан Ә нвә р, кә җ ә бә рә ненә охшатып, бер сикереп тә куйды. Боргычлар ышанычлы иде.

Ә ле кояш чыкмаган. Артта, авыл ө стендә, сыер мө грә гә н, ә тә ч кычкырган тавышлар ишетелә. Аста, чишмә буенда, сыек кына томан йө зеп бара. Без, тузанлы кала юлында ялан тә пи баскан эреле-ваклы җ иде эз калдырып, алга омтылдык. Кузгалыр алдыннан гына Ә сгать борылып карады да:

Без иллә рдә н киткә н чакта, Кү тә релде томаннар. Я кайтырбыз, я кайтмабыз, Сау булыгыз, туганнар! —

дип җ ыр кө йлә п алды. Киттек. Дә ртме, шатлыкмы — нә рсә дер эчне кытыклап рә хә тлә ндерә. Аяклар ү злә рен- нә н-ү злә ре йө герергә тора.

Имә нлек ү ренә чаклы артык ә ң гә мә лә шми, атлый- йө герә генә бардык. Кояш инде байтак кү тә релде. Имә нлек ү реннә н аяз кө нне ак тау башындагы ак кала ялт итеп ялтырап кү ренеп тора. Шушы җ ирдә — безнең авыл басуының чиге. Уракка куна килгә ндә, тө ннә рен карасаң, кала утлары, җ ем-җ ем итеп, болай табан кил- гә нсыман тоела. Каланың кайдалыгын белә без, аның юлын таныйбыз, ә җ идебездә н беребез ә ле анда булганыбыз юк. Кө меш кыялар ө стендә алтын тү бә лә ре нур чә чеп тора бит ә нә! Кү згә кү ренгә ч, кала бигрә к тә ачык чырайлы, юмарт, кунакчыл булып тоелды. Юмарт булмаса, шулай чакырып торыр идемени? Ә йтерсең, без калага китеп бармыйбыз, ә ул ү зе, бө тен хә зинә лә рен тө яп, безгә каршы йө зеп килә.

— Калада безнең нә сел дә бар, — дип хә бә р салды Ә нвә р, — иң биек пожар каланчасында тора, ул торган тө штә н йө з чакрымдагы җ ирлә р кү ренә, ди. Патшасы- ман, башына алтын кә пә ч киеп утыра, ди.

— Кү чемдә ге безнең якын гына коданың кодасы куш манаралы таш мә четтә мич яга, — дип мактанды Вә летдин. — Барсам, кү тә реп алачак. Кү р дә тор менә.

Тегелә рнең нә сел-нә сә бен белмим. Ә ллә бар, ә ллә юк. Ә менә Ә сгатьнең иң ө лкә н агасы Исмә гыйль чын- лап та Уфада эшли. Нигә Ә сгать эндә шми икә н? Хә тта теге чакта бер тактаны бү рә нә ө стенә аркылы салып, икебез ике башка басып, таган атынганда, ул тамак та чыгарды бит:

Син дә бастың тактага, Мин дә бастым тактага, Безнең брат хезмә т итә Универсальный лавкада.

Ә сгать урынында булсам, тегелә рнең мин ә ллә кайчан авызын каплар идем.

— Нигә агаең ны ә йтмисең? — дип пышылдадым мин, дустым кырыена килеп.

— Куй, — дип кул селтә де, — аны белмә ссең: бер калада, бер салада. Ташкент ягына чыгып киткә н ул хә зер.

Имә нлек ү рен ү теп, байтак киткә ч, кала тагы да кү здә н югалды. Безнең дә рт тә нигә дер сү релә тө ште. Кызыл чү прә ккә тө релгә н икмә к бара-бара Хә митҗ аннан Насыйпка, Насыйптан Вә летдингә кү чте. Азак килеп, ул башлыкның култык астына кереп сыенды.

— Ә ле ярты юлга җ итә безме, Шаһ идулла агай? —. дип сорадым мин.

— Нигә, хә л беттеме ә ллә? Ә йттем бит мин сиң а...

— Юк, бетмә де.

— Алайса нигә тө пченә сең?

— Авыр булса, икмә кне, ярты юлга җ иткә ч, ә рем тө бенә куеп китә ргә кушты Олы инә ем.

— Бушны сө йлә мә, Олы инә ең алай димә с.

— Ә йтте шул. Ә йтте!

— Исә р, ул бит «авыр булса» дигә н. Менә кара, кош кебек лә, — ул икмә кне кү ккә чө еп, ике кулы белә н элә ктереп алды.

— Куй, Шаһ идулла, икмә кне уйнатма, валчыгы тө шә р дә ү зең ә язык булыр, — диде Ә сгать.

Без бө тенебез дә языктан ү леп куркабыз. Хә тта башлык ү зе дә. Шуң а кү рә ул, гафу итү не сорагандай, икмә кне кү крә генә кысты.

Яхшы-яхшы атлар җ игелгә н ә ллә ничә тарантас, тузан туздырып, безне узып китте. Каршыга да олаулар очрады. Җ ә яү лелә рдә н олы юлда бары без генә.

— Кала ә ле еракмы? — дип сорады Вә летдин арык атлы бер бабайдан.

— Унбиштә н ким булыр, уннан артык булыр. Җ ә һ ә трә к атлагыз. Анда сезне кө тә лә р.

Кө ткә н җ иргә ашыгырга кирә к. Моннан соң без бер тын йө гереп тә алдык, йө герсә к те, артык алдырып булмый хә зер. Миннә н олылар да ә ллә кая китә алмый. Ә нвә рнең штаны янә бушады. Насыйп арттагы боргычны тагы бер кат борып куйды. Бү тә ннә рнең ничектер, минем корсакның калач кайгысы китеп бара. Кара икмә ккә дә бик риза булыр иде. Ничек инде башлап сер бирим, бер имгә к кебек?

Ө ч-дү рт йортлы бер рус авылын ү ткә ч, басу уртасындагы сирә к кенә каенлыкка тукталдык. Кү лә гә гә - килеп кергә ч, тыннар иркенә еп китте.

— Утырыгыз, — дип боерды башлык. Ү зе тезлэнеп- утырды да алдына кызыл тө енчекне куйды. — Корбан мулла нә рсә ди, шуны кем белә?

— Син белә сең, — диде Вә летдин, нә рсә дер сизенеп' алды, ахры, тың кыш.

— Корбан мулла ә йтә: «Аш — ашка, урыны башка», — ди.

— Мулла белеп сө йли инде ул, — бу юлы сү згә Ә сгать куә т бирде.

— Менә бу икмә ктә н авыз итсә к, калачка урын калырмы эчтә? — дип сорады Шаһ идулла бездә н.

— Калыр! Калыр! — диештек без.

— Мә, Вә летдин, — дип башлык кесә сеннә н алың пә ке сузды. —Җ иде ө лешкә гадел итеп бү л шушы ризыкны.

Вә летдин ө тә лә неп ү к китте. «Ә » дигә нче ул кызыл •чү прә к ө стенә бер чама тигез генә бү ленгә н җ иде кисә к икмә кне тезеп тә куйды. Ә лбә ттә, ө леше белә н ө леше тип-тигез тү гел иде. Нигә дер, башлык иң зур кисә ккә — ү з ө лешенә кул сузмый тора. Аннан узып без дә ү релә алмыйбыз.

— Юлда ризыкны гадел ө лә шергә кирә к, — диде ул, -— «монысы кемгә ане ә йтеп.

— Малайлар! Мин ә йтеп торыйм ә ле. Минем телем котлы — һ ә ркемгә ү з ө леше чыгар. — Насыйп сикереп ү к торды. Каршы килү че булмады.

Насыйп артына ә йлә нде. Вә летдин бер кисә кне ала „да сорый:

— Монысы кемгә?

■ — Хә митҗ анга!

— Монысы кемгә?

— Шаһ идуллага!

— Монысы кемгә?

— Кендеккә...

Җ идебезгә дә ө леш чыкты. Ә мма гадел ү к булмады. Иң зур кисә к миң а, иң бә лә кә е башлыкка элә кте. Шулай да теге сер бирмә де. Тик мин сизеп торам: бу икмә к минем эчемә аш булып бармаячак. Дө рес килеп чыкмады. Шаһ идулла миннә н биш яшькә ө лкә н. Дә ү кешегә ө лешнең дә зуррагы булырга тиеш. Алмашырга кирә к... Шулай дип уйланып торганда, теге ү з кисә ген умырып тешлә п алды. Бү тә ннә рнең дә авызлары чә - пелди башлады. Бу яман гаделсезлекне ничек кенә тө зә тергә соң?

Мин ү з сыныгымны озак кына ашап маташкан булдым. Ө ч-дү рт кабымлык икмә гем калгач, аны Шаһ идуллага суздым:

— Мә, агай, ашап бетер.

— Ү зең аша.

— Мин туйдым инде, валлаһ и...

— Ант итмә. Бирсә ң, болай гына бир. Югыйсә антың башың а тө шә р.

Корсакка азык кергә ч, аякка куә т кайтты. Мин еш кына шундый уйга калам: йодрык чаклы гына икмә к кисә гендә кү пме тылсым бар, ачыкканда шуны ашадың мы, дө нья ямьлә нә дә китә. Менә ә ле дә... якында гына бер кош сайрап җ ибә рде, яң арак баш кыскан бодай ө стеннә н кү гелҗ ем шаян җ ил йө гереп ү тте, каен яфраклары да дә ртлерә к, ихласрак җ илфердә ргә кереште. Кояш та ул кадә р ө теп бармый хә зер. Бө тенесе дә ә нә шул бер сынык икмә ктә н.

Без кузгалып киткә ч тә:

— Ә йдә гез, малайлар, Ә мин биясе кебек, юргалап барабыз, — диде Насыйп. Ү зе, алдан тө шеп, юргалый да башлады. Лә кин башлык белә н Вә летдин аны шунда ук узып китте. Мин иң арттан лерт-лерт кенә юртып барам.

Тү бә н урамда уттай эш ө стендә урманга җ имеш- җ илә к җ ыярга йө ри торган Ә мин бар. Майланмаган кабык арбасына эреле-ваклы бала-чагасын тө яп, иртә н- чә к ул акрын гына югары очка кү тә релә. Ә ллә кайчаннан дегет ә сә ре кү рмә гә н тә гә рмә члә р, бө тен авылны бер итеп, сузып-сузып сө рә н салып бара. Бер кө н Ә сгать миннә н сорый: «Нә рсә ди Ә мин арбасы? » «Нә рсә дисен, сө рә н сала». «Юк, — ди Ә сгать, — ул Ә мингә инә лә: бар-мы-ыйк ла... бар-мы-ыйк ла... бар-мы-ыйк ла... ди». Юньлә брә к тың ласаң, Ә сгать сү зе дө рескә чыга. Арба нә къ шулай кычкыра. Ә инде кич кайтканда ала бия тау тү бә ненә юргаларга керешә, ул чак арбаның дү рт тә гә рмә че алмаш-тилмә ш мактанырга тотына. Аларның нә рсә дип мактанганын да белә Ә сгать. «Сыдырып салдык! Сыдырып салдык!!! » — ди алар. Хә зер инде, Ә сгать тө шендереп биргә ч, Ә мин арбасының телен бө тен авыл аң лый.

— Каладан кайтканда, без дә, Ә мин арбасы кебек, җ ырлап кайтырбыз ә ле:

дә тә м ягыннан да, ямь ягыннан да баягыга караганда

Ак калада ак калачны

Сыдырып салдык, сыдырып салдык.

Капкачына чаклы тулды

Кызыл сандык, кызыл сандык...

Ә сгатьнең башлап ә йтү е булды, Вә летдин белә н Насыйп элеп тә алды:

Ак калачны сыдырып салдык, сыдырып салдык...

Хә зер инде малайлар юргаламый; бө тенебез дә, самокатта килгә н шикелле, тубыкларны югары чө еп, ыр- гый-сикерә йө гереп барабыз. Кү ң елгә ү тә ятышлы ә леге сү злә рне кө йли биреп, беравыздан кабатлыйбыз:

Ак калада ак калачны

Сыдырып салдык, сыдырып салдык...

Кызыл сандык турындагы сү злә ре шә п килеп чыкмады, ахрысы, алары шунда ук онытылды. Ә боларын ә йткә н саен ә йтә се килеп тора.

«Ак калачны сыдырып сала-сала», без биек таш юлга килеп чыктык. Юлның ике ягына юан-юан тирә клә р ү скә н. Юлга тү шә лгә н таш, мунча? ашы кебек, шоп- шома. Ү зе яссы тү гел, кабарынкы.

— Бу юлдан ә ү вә л заман патша ү зе генә йө ргә н. Хә зер, Совет власте булгач, телә сә кем йө ри ала, — дип аң латты башлык. — Слабуда хә зер. Хө ррият!

Бер борылманы узгач та, алдыбызга янә ак тау башындагы кала килеп басты. Ә нә генә ул — ү рел дә тот! Кала хә зер безнеке, ә ллә кая китә алмас.

— Ә ссә ламә галә йкем, кала! — диде Вә летдин. — Менә без сиң а килеп тә җ иттек!

— Кала безне каршы ала, корсакларга калач сала, рә хмә т укый җ иде бала, — дип тезеп китте Ә сгать.

Без бары кабатладык кына:

— Рә хмә т укый җ иде бала!

Кая кү з ташлама, завод торбалары тырпаеп тора, мә чет манаралары, чиркә ү гө мбә злә ре ялтырый. Без мә ч-етне чиркә ү дә н аера белә без. Боголюбларның чиркә вен кө н дә кү реп торабыз. Мин бары шуң а гына аптырыйм — нә рсә эшлә п ул чиркә ү лә рне ә ле булса җ ир йотмый икә н? Бар галә м белә: бө тен чиркә ү лә р хә рам, алар зил-зә бә р килә чә к; бө тен каферлә р языклы, ү лгә ч алар тә мугта яначак. Чиркә ү лә ре ә йдә чукынып китсен, ә менә каферлә рен кызганам. Ул кызгану менә нә рсә дә н башланды.

Былтыр яз Лекаревкадан безнең знаком Тимофей минем чаклы гына малае Егорка белә н безгә кунакка килде. Ә тилә р ашап-эчә ргә утырды, без Егорка белә н берә р кү мә ч тотып, курага чыктык. Ул сап-сары чә чле, зә п-зә ң гә р кү зле, шалкан тө сле ап-ак йө зле малай. Сө йлә шә белмибез. Мин кая барсам, ул шунда бара, мин нә рсә эшлә сә м, ул шуны кабатлый. Бакчага кереп ә йлә ндек, лапас башына менеп тө штек, шуннан килеп келә т янына ө елгә н бү рә нә ө стенә менеп утырдык. Мин аякларымны селкетсә м, Егорка да кушыла. Мин кө рсенеп куйсам, ул да кө рсенә.

Ә тилә р, ахрысы, тиз ү к кызып та алды. Минем ә тием Тимофей алдында гел генә русча җ ырлаган була. Ә тегесе безнең чә сукалап маташа. Башта Тимофейның дә рте тышка бә реп чыкты:

Ә йдә, зиң ги, урманга, Курай зилә к зыярга... Курай зилә к бал кебек, Безнең зиң ги зан ке-бе-ек...

Белеп торам. Бу җ ырны ул табын карап йө ргә н Олы инә емә ярамсакланыбрак сыздырды. Хә зер кө т тә тор — ә тиемнең калын тавышы яң гыраячак. Аның русча бары бер генә җ ыры бар. Ә нә, ә йттереп тә җ ибә рде:

Базар большой, Народ много, Русский барышня идет, Дай ему дорога.

Егорка белә н без бер-беребезгә карашып алдык. Аның шундый зә ң гә р, шундый моң су кү злә ре мине кинә т шомга салды. Тамагыма ниндидер тө ер килеп тыгылды. Шул чаклы саф, шул чаклы ягымлы, шул чаклы гө наһ сыз кү злә рнең хуҗ асы мә ң ге-мә ң ге тә мугта яначак. Дө рлә п-дө рлә п яначак. Шушы кадә р газаплардан аны ничек кенә итеп коткарырга соң? Ничек кенә?

— Егорка! —дип ирексездә н аны кочаклап алдым. Ул башта куркып китте, аннан соң ү зе дә мине нык итеп кү крә генә кысты. Бу чак мин аны коточкыч һ ә лакә ттә н коткарамсымак тоелды. Ихтимал, мондый кылыгым ө чең ү земә дә шул ук җ ә за килер. Хә зер соң инде — кафер баласы минем кочагымда. Ни кү рсә к тә, бергә кү рербез. Ә тилә р инде бер-берсенә кушылып җ ырлый башлады. Безне алар бар дип тә белми. Бә лки, нә къ шушы мә лдә берсе сары чә чле, берсе кара чә чле ике малай мә ң ге тә мугта янарга хө кем ителгә ндер —* сезнең балаларыгыз. Их, ә тилә р! Йө рә гем ярылырдай булып гө п-гө п тибә. Ү земне дә, Егорканы да кызганам.

... Нә рсә эшлә п мин Егорканы хә терлә дем соң ә ле? Ә... чиркә ү кү ргә ч.

⇐ Предыдущая 2 3 4 5 678 9 10 11 Следующая ⇒