(Каримов Мустафа Сафич) 3 страница

— Мә чет манарасы!

Башлык тә ү дә шаккатты. Бер агарынды, бер бү ртенде теге. Сипкелле танавына тир бә реп чыкты. Бераз вакыттан ә леге йодрык минем икмә к шү рлегенә — авыз-борын тирә сен без шулай дип йө ртә без — елт итеп килеп җ итте. Лә кин кагылмады, ә крен генә тү бә н тө ште.

— Мә чет ул ходай йорты, — диде башлык, — мондый ызбалар рә тенә керми. Шуны да белмисең, исә р. — Кү рә сең, телгә алганым «ходай йорты» булганга, биш бармактан укмашкан кырлы тукмак мине аяп ү тте. Ә мма Шаһ идулланың исә п-чамаларын мин ярыйсы чуалтып ташладым, ахрысы. Уенның кызыгы китте. Малайлар арлы-бирле буталыша башлады. Лә кин башлык чигенмә де. Аң а иң дө рес, иң тапкыр, иң гадел җ авап кирә к иде.

— Соң гы тапкыр сорыйм — кем ызбасы иң биек?

Авыз ачып эндә шергә берә ү нең дә йө рә ге җ итмә де. Шомлы тынлык. Бары тың кыш Вә летдиннең тапау тартканы гына ишетелә. Шул чак уенга да, бә хә скә дә сирә к катнаша торган малай — хә йлә кә рлеге ө чен Тө лке кушаматы йө рткә н Шә йхаттар кинә т телгә килде. Ул бер сү зне ә йткә ч, икенчесен кө тә -кө тә арып бетә сең.

— Кайсы яктан карыйсың бит, — диде Тө лке, — бер яктан караганда, Шаһ идулла агай, сезнең ызбаның кыегы калку, икенче яктан караганда, морҗ асы югары. Шулай булгач, иң биеге сезнең ызба булып чыга инде. Сезнең ызба!

Аң а кушылып, тагы ике-ө ч малай кабатлады:

— Сезнең ызба! Сезнең ызба! Иң биеге — сезнең ызба!!! — Кемдер кә пә ч тә чө еп җ ибә рде.

Башлыкның йө зе балкып китте. Җ ирә н чә ч бө ртеклә рендә ниндидер бакыр нурлар чагылып уйнады. Шулай да бө тенлә й эреп тө шкә нен кү рсә тмә скә тырышты ул. Эре генә йомгак ясап куйды:

— Ә нә шулай, кү рә белгә н кү згә кү ренә ул. Биекне тә бә нә ктә н аера белергә кирә к! — Ул теш арасыннан черт итеп тө кереп куйды. Ә ү зе Шә йхаттар ягына ә йлә неп тә карамады.

Кү реп торабыз: ә нә каршыда гына Шаһ идуллапың атасы Кашфулла агайның бер якка янтая тө шкә н салам тү бә ле тә бә нә к ө е утыра. Урамга караган ике тә рә зә нең берсенә аскы ө лге урынына мендә р тыгылган. Морҗ асы да ә ллә кая китмә гә н. Ә мма тө тене туры чыга, биек кү тә релә. Бик биек кү тә релә тө тене.

Шундый иң тапкыр, иң дө рес, иң гадел җ авап табылгач, малайлар хә стә рдә н бушап, иркенә еп калды. Кү пме баш ваткан булдык. Баксаң, табышмакның ачкычы якында гына торган икә н!

Минем эчемдә шулай да бер тө ер калды. Дө ресен генә ә йткә ндә, кем ызбасы биек соң ә ле? Тик ү сә тө шкә ч кенә мин ул сорауга бер чама җ авап табачакмын — кемнең йодрыгы каты, шуның ызбасы биек була...

Мә чет манарасыннан мә зиннең азан авазы яң гырады. Җ аныма яң адан бә йрә м рухы кайтты. Җ иргә бү ген шундый изге кө н килде. Бө тен ызбалар да биек, бө тен адә мнә р дә тигез. Кайдадыр бик якында гына, ахры, безнең Яшелтау артында, сарыклар белә н бү релә р бер кө тү дә йө ри. Резин галошлы, бә рхет тү бә тә йле, кызыл ыштанлы, зә ң гә р сатин кү лмә кле малай шул кө тү не кө теп йө ри. Ә ле бү релә р, ә ле сарыклар килеп аның кулын ялап китә...

Минем ә нә шулай онытылып хыялга бата торган гадә тем бар. Менә ә ле дә... Кемдер минем бө еремә тө ртте. Мин дерт итеп киттем. Минем янымда, авызын ерып, Ибрай басып тора.

— Ишетә сең ме, ә нә Хә митҗ ан нә рсә ди сиң а? — дип ысылдый Ибрай.

— Ишетмим.

— «Кендек», «Кендек», «Кендек»... — ди ул сиң а.

Мин кабынып китә м. Хә митҗ ан аркылы башын чайкый:

— Юк, ә йтмә дем, биллә һ и, ә йтмә дем, — ди.

Ибрай инде Хә митҗ анга килеп пышылдый:

— Кү рә сең ме, ә нә тегенең ирене кыймылдый. Ни ди ул? «Аркылы баш», «Аркылы баш», «Аркылы баш», ди...

Мин елардай булып танам:

— Якты кояш, икмә к ө сте! Ә йтмә дем, — дим. — Хә митҗ ан бит ятим, ятим кешене корбан бә йрә мендә рә нҗ етергә ярамый, — дим.

— һ ы, ул бер дә корбан дип тормый. Ә нә кү зен чылт-чылт йома: «Кендек», «Кендек», «Кендек» диюе шул аның. Эченнә н кабатлый...

Хә митҗ анның кү зе, чынлап та, чылт-чылт килеп тора иде. Токтымалга тү гел бу. Эченнә н генә миң а исем атавы бик ихтимал. Ух, юаш имеш... Салынкы колаклы ул аркылы башта ә ллә нинди астыртын уй бардыр ә ле. Ачу тө ене минем тамагыма тыгыла. Тыным кысыла. Тел очыма Хә митҗ анның кушаматы килеп асылына. Ул, ү лә н кыягыннан менә -менә тамарга торган тамчы сымак, хә зер ө зелеп тө шә чә к. Тыя алмадым, ычкынды:

— Кү зең не печпелдә тмә, Аркылы баш, — дидем.

— Минем кү здә эшең булмасын, кендегең не ө йрә т, — дип җ аваплады теге. Мин бу кадә ресен ү к кө тмә гә н идем.

— Кара аны, аркылы башың ны буй итә рмен!

— Кендегең ә тө ртеп, эчең не тишә рмен!

— Куркытма, Аркылы баш!

— Ө ркетмә, Кендек!

— Аркылы баш, Аркылы баш!

— Кендек, Кендек, Кендек!

Бу вакыт малайлар, икебезне тү гә рә к эчендә калдырып, безне уратып алган иде инде.

— Давай, давай! Сездә н куә т, миннә н кө ч! —дип Ибрай ө слә тергә кереште.

Хә зер без икебез дә ө слә тү гә мохтаҗ тү гел идек инде! йодрыклар кү птә н тө йнә лгә н, тешлә р кысылган. Беренче булып, мин Хә митҗ анга очып кундым. Ул бераз артка чигенде дә: «Бә йрә м ашы — кара каршы», — дип минем эчемә типте. Мин бө гелеп тө штем. Шунда ук һ ушымны җ ыеп дошманның танавына китереп тондырдым. Аннан пырхылдап кан бә реп чыкты. Кан кү ргә ч, мин коелып тө штем, Хә митҗ ан бө тенлә й илереп китте.

— Канга — кан! — дип минем кү лмә к якамнан элә ктереп алды. Мин кинә т тартылдым. Кү лмә к умырылып чыкты. Хә зер инде мин, акны-караны кү рмә стә й булып, шаштым. Без, бер-беребезгә ябышып, я кө рмә клә шеп китә без, я ычкынып, аяусыз йодрыклар яудырырга керешә без. Мин авырту да сизмим, ачу да татымыйм. Бары чә м ^{^[II]} генә — сугыш чә ме генә калды миндә. Малайлар, каккан казык тө сле, кымшанмый да басып торалар. Катлашучы да, аралаучы да юк. Тик Ибрай гына безнең тирә дә сикергә лә н йө ри:

— Бирешмә, бирешмә! — ди ул, кайсыбызгадыр кө ч бирә. — Сездә н йодрык, миннә н тел! — Мин аның тавышын ерактан, урман артыннан ишеткә н кебекмен... Нә къ шул вакыт Хә митҗ анның йодрыгы минем кү з тө бенә килеп тиде. «Кү здә н утлар чә челде» дигә н нә рсә не мин тә ү тапкыр ә нә шунда, сигез яшемдә, татыдым. (Аннан соң дө нья байтак ут кү рсә тте. ) Ә йе, башта очкыннар чә челде, аннан соң кү з алдымда кара тү гә рә клә р тә гә рә ргә кереште, лә кин мин бирешмә дем. Шунда ук исемә килеп, Хә митҗ анның салынкы колагына ябыштым. Ул тартылмады, киресенчә, миң а таба тайчанды да, җ ан ачуын җ ыеп, башы белә н минем чигә мә тө кеде...

Моннан ары алыш кү пме һ ә м ничек баргандыр, ачык кына хә терлә мим. Ә мма шуннан соң да бер-беребезне байтак дө мбә слә дек бугай. Минем хә лем тизрә к бетте. Хә митҗ ан миң а караганда яшькә дә олырак, гә ү дә гә дә базыграк иде. Ахырда, хә лем мө шкеллә нгә нне чамалап, ул мине, ыштан бө рмә мнә н алып, ө ерелдереп-ө ерелдереп йө ртте дә сыртым белә н җ иргә сукты. Калак сө ягем астына каты, очлы нә рсә килеп тө ртелде. Кү рә сең кырлы таш булды. Минем сыным катты. Котыру чигенә җ иткә н Хә митҗ ан минем кү крә гемә менеп тубыкланды. Авыз читемнә н ниндидер җ ылы нә рсә тә гә рә п чыгып, битем буйлап йө герде. Мин кайдадыр батып барам, батып барам. «Аралагыз безне, коткарыгыз мине! » — дип кычкырмакчы итә м. Кычкырырлык хә лем юк. Безне ә йлә ндереп баскан малайлар инде эреле-ваклы каккан казыкларга ә йлә нгә н. Кычкырсам да ишетмә слә р. Бары кү злә ре генә елтырый. Алар да чын кү з тү гел, ботак тишеклә ре икә н.

... Кырык дү рт ел ү ткә ч, моң а охшаган хә л гомеремдә тагы бер тапкыр кабатланды. Мине кү ралмаучы

берә ү ул чак учлап-учлап минем ө стемә пычрак ыргытты. Минем эшемне, шә хесемне, мә хә ббә темне кимсетте, йө рә гемне менеп таптады, җ анымнан кара кан бө ркелеп чыкты. Ул кө нне дә безне кешелә р тезмә се уратып алган иде. Пычрак сибү че кеше — табигате белә н юаш, бары минем аркада гына чыгырынан чыккан бала, ә битараф карап торучылар бергә уйнап йө ргә н гамьсез, аң гыра малайлар тү гел иде. Бергә хезмә т иткә н, кайгы-шатлык бү лешкә н, язмыш уртаклашкан олы кешелә р иде. Якламаслармы дип ө мет иттем. Эндә шмә делә р. Ә бит алар мине ихтирам итә, кайберлә ре- хә тта ярата кебек иде. Курыктылармы? Ә ллә: «Безгә элә гә тора бит, аң а да элә ксен ә ле», — диделә рме икә н? Бә лки, алар ү злә ренчә хаклы да булгандыр...

... Моң а кадә р малайлар кушаматымны ә йтеп ү чеклә ү дә н тыш, мине җ ирле юкка кыерсытмады. Дә ү рә клә р канат астына ала килде. Хә зер нә рсә булды соң? Нигә минем ө стә н берә ү дә Хә митҗ анны тартып тө шерми? Баягы кү зле казыклар, бер-берсен куып, тү гә рә к тирә лә п ә йлә нә башлый. Ә йлә нгә н җ ирнең ү зә ге сымак, уртада минем Олы инә ем басып тора.

Дө нья яң адан ү з урынына утыра. Инде мин ү зем, акрын гына тирбә леп, кайдадыр ә ллә очып, ә ллә йө зеп барам. Яң агымда йомшак, җ ылы нә рсә сизә м. Бу Олы инә емнең уч тө бе — мин аны шунда ук таныдым.

Шушы кулның җ ылысы һ ә м кодрә те моннан ары да мине бө тен гомерем буе саклаячак һ ә м яклаячак. Минем тынгысыз һ ә м дуамал башым ө чен ул иң ышанычлы, иң мә рхә мә тле тө як ¹ булачак. Соң гы сулышымны алган мә лемдә мин, мө гаен, бик аз нә рсә лә рне хә тергә тө шерергә, бик аз затлар белә н хушлашырга ө лгерермен. Лә кин шунысын ачык белә м: ә ллә кайчан дө нья кунган Олы инә емнең йомшак кулын искә алырга.

* Те я к — «туган туфрак» мә гънә сендә. аның җ ылысы белә н хушлашырга вакыт табармын. Башкача мө мкин тү гел.

Сә ер тынлык эчендә ә ллә очып, ә ллә йө зеп барам. Башым Олы инә емнең уч тө бендә рә хә тлә неп ята. Кояш нурлары, ә йтерсең, керфеклә ремнә н тартып, минем кү злә ремне ача. Мии башта биек зә ң гә р кү кне, аннан соң Олы инә емнең хә срә тле йө зен кү рә м. Ул мине кү тә реп бара. Мө гаен, ө йгә кайтып килә бездер...

Мине урам як ө йгә — кунак ө енә салдылар. Башка вакытта монда кереп йө рү дә сирә к элә гә безгә. Хә зер тү р башында йомшак тү шә к ө стендә җ ә елеп ятам, ә йтерсең лә, бер тү рә... Артык җ ә елеп тә булмый шул ә ле. Тын алган саен калакбаш сө яген нә рсә дер яндырып ө теп җ ибә рә. Тамак кырыр ә мә л юк, укмашкан кан пырхылдап килеп чыга. Ул канны сө ртеп торырга минем кырыйга кызыл башлы озын тастымал салдылар.

Мине кызганып, чең лә ү че дә, Хә митҗ анны каргап, сө рә нлә ү че дә булмады. Бер тапкыр яныма ә тием кереп чыкты. Ул миң а текә леп карап торды да кө рсенә биреп куйды:

— Ярар, ныграк булырсың... — диде, бө тен юатуы шул булды.

Абыйларым эндә шми генә кү з салып чыктылар. Бә лә кә члә рне, ахры, минем янга кертмилә р. Ә ле кү згә кү ренгә ннә ре юк. Кече инә ем иелеп минем маң гаема иреннә рен тидерде. Шул чак битемә аның берничә бө рчек эре-эре кү з яше тамды. Шул җ ылы дым, гү я, миң а хә л кертте, рухымны иркә лә де. Кү ң елемдә кинә т рә хмә т тойгылары уянды. Иң кирә кле сү злә рне генә ә йтеп, аның ү зен юатасым килде:

— Елама, Кече инә ем, елама, мин сине дә яратам бит, — дидем.

— Ә йе, яратасың, мине дә яратасың, — диде Кече инә ем, — мин бит ул хакта еламыйм. Мин бө тенлә й еламыйм... Кайсы җ ирең авырта, балам?

— Инде бер җ ирем дә авыртмый, — дидем мин. Дө ресен ә йтеп, Кече инә емне кайгыртып булмый бит инде. — Корбан бә йрә ме бетмә деме ә ле?

— Юк, бетмә де. Ә нә, кү рә сең ме, алдың да никадә р бә йрә м сые, хә тта ширбә т тә бар. Тамагың а кабар идең.

Минем яныма поднос тутырып тә мле-томлы ашлар куелган. Аларны кү ргә ч тә, кү ң елем болганып китте.

— Тә мле нә рсә лә рне җ ыеп, Ә сгатькә илтеп бир, Кече инә ем, зинһ ар, — дип ялварам, — аның ' колагын ат тешлә п ө зде. Алар умач уып кына торалар. — Менә - менә укшып җ ибә рә м дип куркып, кү злә ремне йомам. «Ярар, балам», — дип Кече инә ем подносны алып чыгып китә.

Аш ө еннә н чыгарып, Олы инә ем чә йнек борыныннан миң а ниндидер ачы су эчерә. Ә рем суы булырга тиеш. Менә сиң а бә йрә м сые! Авызны бө реп бара, ә ү зен уртлаган саен уртлыйсы килә.

— Талак-бавырың а шифа булыр, эч, балам, эч, — ди. Бераздан кү ң ел ө сте җ иң елә еп китте.

... Хә тта миң а рә хә т тә. Мин инде Яшелтау битлә вендә искиткеч ямьле, аяз кө ндә кө тү кө тә м. Ап-ак бө дрә бә рә ннә р соры бү ре балалары белә н куышып, сикерешеп уйнап йө ри. Тегелә р юри генә бер-берсенең колагыннан тешлә гә н була. Аларның инә лә ре белә н аталары — олы сарыклар белә н олы бү релә р — бә билә ренең татулыгына сокланып, читтә н генә карап тора. Куанычларыннан тә мам ашаудан язганнар. Менә бер аң гыра бү ре баласы исә р бә рә ннең койрыгыннан тартты. Теге, мә элдә п, бә ла салырга кереште, ү зе шунда ук, чигенә биреп, иптә шенең кабыргасына килеп тө кеде. Моны кү ргә н бө тен сарыклар, ү члә шеп, бү релә ргә ташланды һ ә м кү з ачып йомганчы тегелә рне берьюлы буып, кырып салды. Сарыклар каядыр китеп югалды, тау битлә вендә бары бү ре ү лә ксә лә ре генә ятып калды...

Инде ут белә н су маҗ арасы башланды. Тә ү дә алар икесе янә шә килә. Су борылып-борылып ага, ә ут, кызыл ялларын тузгытып, яр буйлап йө герә. Елга шундый шат, бә хетле, аның ө стенә утның тылсымлы шә ү лә се тө шә. Мең тө рле нур уйный су ө стендә. Ү з матурлыгына ү зе таң калып, каядыр ашыга бахыр елга. Бә йрә мгә ме? Туйгамы? Шатлыгына чыдый алмый сикергә н бер тамчы ялгыш утка тамды. Тә кә ббер ут моң а гарьлә нде, ысылдап, шунда ук суга ябырылды. Тегесе рә хим сорап сү з ә йтергә дә ө лгерә алмады, томанга ә йлә нде, җ иһ анга таралды. Ү з тинтә клеге аркасында судан аерылган ут, ачуыннанмы, ү кенү еннә нме — белмим, нидә ндер, йомгак булып йомарланып, офык читенә табан тә гә рә де. Ә нә ә ле булса, зә һ ә рен чә чә -чә чә, тә гә рә п бара... Җ ирдә тамчы су калмаган.

— Су!

— Мә, балам, — Олы инә ем минем иренемә баягы чә йнек борынын китереп тери. — Шундый ә йбә т, тыныч йокладың, — ди ул. — Хә зер инде иртә нчә к.

Урам тә рә зә сеннә н минем битемә кояш тө шә. Мин җ ай гына кояшка табан борылам. Шул чак тә рә зә каршысында акрын гына Хә митҗ анның аркылы такыр башы калкып чыга. Мин тә ү дә аның как тү бә сен, аннан ялбыр колакларын, боек кара кү злә рен шә йлә дем. Мине кү ргә ч, ул ә ллә еларга, ә ллә елмаерга итте — ө ске ирене калтыранып куйды. Шуннан ул, яссы маң гаен сак кына тә рә зә пыяласына терә п, катып калды. Мин дә аң а сү з кушмадым. Юк, ачудан тү гел, хә лем мө шкеллектә н эндә шә алмадым. Хә митҗ анны Олы инә ем дә кү рде, ә мма аның да теле сү з ә йтмә де, кулы ишарә ясамады. Без Хә митҗ ан белә н бик озак шулай йө згә -йө з килеп тордык. Аның кү злә рендә ге кайгыны кү реп чыдый алмый, мин башымны икенче якка бордым.

«... Менә сиң а бә йрә м! » — дип уйлап ятам мин. Ниг» шулай икә н ул — бә йрә м чорында адә мнә р бер-берсен

шә йлә рә нҗ етә. Былтыр сабан туенда Каран-Елга гармунчысын шә һ ә рдә н килгә н бер зимагур хә нҗ ә р белә н чә нечте. Теге гармунчы чатан булып калды. Яз кө не ташу каршылау җ омгасында Кызлар тавында ү зебезнең авыл егетлә ре, урамга-урам каршы килеп, канга тузып сугышты. Ә ле кышын гына Ябалак урамында туй чорында адә м ү терделә р. Хә тта тула ө мә сендә дә тә пә лә шеп алырга җ ай табалар. Ызгыш-кырылыш чыгарыр ө чен, кешелә р, ә йтерсең, бә йрә мне генә кө теп торалар. Ел буена бө тә йтеп кигә н иң матур киемнә рен, бер-бер- сенә ташланып, ө згә лилә р, пычраталар, канга манчыйлар. Яман сү злә р ә йтешә лә р, чибә р йө злә ренә җ ә рә хә тлә р салалар. Бә йрә м-туй чоры җ иттеме, безнең бө тең ө й эчебез буйга җ иткә н Мортаза абыем ө чен дер калтырап тора. Ул да, минем кебек, ү тә гарьчел. Торганы белә н бер сугыш чукмары. Кә лә ш алып бирсә к, акылга утырмасмы дип ө мет итә без дә... Ничек булып чыгар инде. Ифрат ү зсү зле ул. Ә ле кичә дә, корбан бә йрә мен санга да санамый, таң белә н ике атны җ игеп, басуга сабан сө рергә китте. Ә тиемне дә, Олы инә емне дә тың ламады. Имеш, алар, егет-җ илә н бергә лә п, сү з куешканнар, янә се, аларның «корбан бә йрә менә катнашы юк». Ә тием дә артык ү җ ә тлә нмә де. «Мин элек тусам, бә лки, син белеп тугансың дыр», — дип, ризалашуын да белдергә ндә й итте. Сә ер ул минем Мортаза абыем. Куанып бә йрә м итә р урында җ ир сө реп йө ргә н адә м ниндирә к тискә ре булырга тиеш — ү зегез уйлап карагыз.

Мин тагы да тә рә зә ягына ә йлә нә м. Бу юлы инде минем кү з алдымда Хә митҗ анның чокыр җ илкә се тора. Ул, урамга карап, безнең нигез ташында утыра, ахрысы. Ү зе кымшанмый да...

Икенче кө нне дә, ө ченче кө нне дә нә къ шул урында мин Хә митҗ анның я йө зен, я җ илкә сен, я яң агын кү рдем. Иртә н дә, кө ндез дә, кич тә ул ү з урынында калды. Безнекелә рдә н аны берә ү дә кумады, берә ү дә аң а ачуланмады, кү рә сең. Тик мин тә ү башлап урамга чыккач кына, мине кү реп, артына да ә йлә неп карамыйча, торып йө герде. «Хә митҗ ан! » — дип кычкырдым мин. Ул ишетмә де.

Моннан соң да дө нья ү з җ аен җ айлап бара бирде. Малайлар белә н ызгыштык та, яраштык та. Барысы да, Олы инә ем ә йтмешли, эт тә нендә ге җ ә рә хә т кебек, җ ө йсез тө зә лә килде. Тик бер Хә митҗ ан гына бү тә нчә миң а бервакытта да кул кү тә рмә де. Ә мма «Кендек»не миң а барыбер ябыштырдылар, куптармаслык итеп ябыштырдылар.

Тап унбиш ел ү ткә ч, мин җ ә йге иртә дә яу кырында ялгыз имә н тө бенә килеп авачакмын. Кү крә гемне шунда тишеп кергә н тимер ярчыгы соң рак, минем ү пкә мне ө ң еп ’, ү зенә оя ясаячак. Янә дү рт елдан шул оядан кан саркый башлаячак.

... Менә мин Мә скә ү янында ү пкә авыруларын дә валый торган больницада ятам. Тү бә лә рдә н апрель тамчылары тама. Яз — безнең ө чен иң хә тә р чак. Нишлә птер нә къ шушы мә лдә, җ ир, уянып, ө р-яң адан яши башлаган бер мизгелдә, минем кебеклә рнең дө нья белә н алыш-бирешлә ре ешрак ө зелә. Бу яз ү теп китсә » ихтимал, дибез, ү лә нгә дә аяк терә рбез. О, ул ихтимал! Безгә олы ө мет, олы иман хә зер.

— Мотоцикл белә н ниндидер милиционер килгә н, сезне сорый. Керсенме? —дип килеп ә йттелә р миң а.

— Кем? Милиционер?.. Бар гө наһ ларым ө чен берьюлы җ авап алырга килгә ндер, — дип шаярган булдым мин. — Керсен ә йдә.

Закон кешесен яткан кө е каршылау килешмә с. Торып утырдым. Кө тә м.

— Мө мкинме? — диде керү че. Аның иелгә н башы ишек кашагасына чак-чак кына тими калды. Кергә ч тә

¹ Ө ң еп — ө н ясап. ул, ә йтерсең, ү зенең галә мә т зур гә ү дә сен кайда куеп бетерергә белми, аптырап торды. Фуражкасын салды. Аның яссы маң гае буйлап уң кашыннан ө стә рә к сырлы- сырлы тирә н җ ө й сузылган. Мин иң элек ә нә шул җ ө йне кү рдем. Янә шуны шә йлә дем: миң а ү тә таныш моң су кү злә р карый, тилмереп, ялварып карый.

— Хә митҗ ан! — дидем мин. Ул ишетмә де. Бә лки, минем тавышым чыкмагандыр. Шундыен пә һ леван кинә т кенә бө ршә еп, бә п-бә лә кә й булып калды да минем тү шә гем янына килеп тубыкланды. Хас теге чак тә рә зә пыяласына капланган шикелле, маң гаен минем койка тимеренә терә де.

— Кендек! — диде. — Сине кү рер кө н дә бар икә н! — Ул буылып еларга кереште.

— Я, я, Аркылы баш, куй, синең кебек баһ адирга елау килешми, — дип мин аның чә чен сыйпадым.

— Кү з яшьлә рем бугазымнан бугач, нә рсә эшлим, Кең дек?

— Җ итә р, җ итә р, Хә митҗ ан. Тор, утыр.

— Тыйма мине, елыйсын елап бетерим, — диде ул, тынычлана тө шеп. Бераздан бө тенлә й тынып калды. Кулъяулыгын алып, йө зен сө ртте. Шуннан гына башын кү тә рде. Лә кин, кү пме инә лсә м дә, урыныннан кузгалмады.

Байтак ара кү згә -кү з карашып торгач:

— Саумы? — дип мин кулымны суздым. Кү рештек. Уң кулында аның ике бармагы юк иде.

— Сине кү рер кө н дә бар икә н, — дип кабатлады ул. — Таба алмамдыр дип ө мет тә ө зә башлаган идем инде. Таптым шулай да...

Хә митҗ ан тү кми-чә чми ү зенең маҗ араларын сө йлә п бирде:

— Синең ү пкә чире белә н авырып китү ең хакында авылдан яздылар. Мә скә ү дә ята, диделә р. Мин монимн алтмыш-җ итмеш километр җ ирдә генә хезмә т итә м. Бер ай буе инде хезмә ттә н буш арада мотоциклга атланам да һ ә р кө н Мә скә ү гә җ илдерә м. Башта ү пкә чирлелә р яткан бө тен больницаларны кыдырып чыктым. Юксың. Янә бер ә йлә ндем. Шуннан соң мондый' больницаларга берә м-берә м тиеп уздым. Юксың. Барлык санаторийларны ә йлә неп кайттым. Юксың. Якын-тирә дә ге район, хә тта авыл больницаларына да сугылдым, юксың, юксың... Синең ө чен хафалана, ныгытып хафалана башладым. Соң га табан «больница» дип язылган йорт кү рсә м, дертлә п китә торган булдым. Ул сү згә карата бер тө рле нә фрә т туды... Ахмак мин! Адресың ны сорап, авылга телеграмма бирергә баш җ итмә гә н. Ә ле монда килгә ч тө шендем шуны. Ә сине табуым «бирә се килгә н колына — чыгарып куяр юлына» дигә н мә каль буенча булды. Ә ле бая гына фартка кул селтә п, Мә скә ү дә н чыгып килгә ндә, бер бичә кә й, «утырт ә ле» дип, кул кү тә рде. Ичмасам, берә ү гә игелегем тисен дип, утырттым. Сө йлә шә торгач, аның шушында сестра булып эшлә вен аң ладым. Синең хакта сораштым. Белми. Байтак урау булса да, тезгенне бу якка тарттым. Менә, насыйп булгач, кү рештек. — Хә митҗ ан бө тенлә й тынычланды булырга тиеш. Аның тавышы да хә зер талгын агыла. Лә кин бу тышкы тынычлык кү пкә бармады. Баягыча ук хә срә т һ ә м хә веф тулы кү злә рен миң а тө бә де дә:

⇐ Предыдущая 1 234 5 6 7 8 9 10 Следующая ⇒