(Каримов Мустафа Сафич) 2 страница

— Туды! — дип сө рә нлә де Кара Йомагол. Ү зе чү гә лә п тө ште. — Туды!! Минем малай туды!!!

Ул атылып торып ө й ишегенә ташланды, кинә т кире борылды, йө гереп янә келә т янына килде. Кызу-кызу арканын ишә ргә тотынды. Кулларына кү з иярми. Кен

дек ә бисе чыгып сө енче алганны Кара Йомагол чыдам гына кө теп торырга тиеш тә бит, кү рә сең, чыдый алмый. Исә р.

Ә мин тү мә р ө стендә, аякларымны сә лендереп, кымшанмый да утыра бирә м. Чә бә лә нү дә н ни файда? Хә бә ре килер. Бер тугач, кире ә ллә кая китмә с... Шулай да Олы инә ем нигә кү ренми соң ә ле? Кү ң елемә шик тө шә башлый. Кара Йомаголның куркынган кү злә ре тагы кабаклары астына кереп бата. Ул кинә т эшеннә н туктала. Кө рсенә. Хә зер инде матур аклан да, аклан уртасындагы кү л дә, кү лдә н чыгып килгә н Акбузат та кайдадыр рә шә эченә чумып кала. Җ ирдә уралып яткан нур тасмасы кабаттан гади юкә арканга ә йлә нә. Инде мин ө й ягына карарга да куркам, менә ишек ачылыр да, аннан Кара Йомагол ө чен коточкыч бә ла килеп чыгар сымак. Хә ер, алай булмас, анда минем Олы инә ем бит.

Баягыдан да кө члерә к һ ә м ачыграк яң а тавыш ө йдә н тышка бә реп чыкты. Кара Йомагол дертлә п китте. Минем буыннарым буйлап ниндидер рә хә тлек йө герде. Бу тавыш тиз генә тынар ө чен яралмаган булып чыкты,

... Байтак заманнар узгач, аяз иртә дә имә н тө бендә яткан чагымда берә ү нең дө нья белә н хушлашу авазыннан соң нә къ шушы ү ткер тавыш, минем аң ымда яң адан терелеп, җ анымны тетрә тә чә к...

Менә болдырга минем Олы инә ем чыгып басты.

— Сө енче, Йомагол! —диде ул, тораташ тө сле, селкенми дә.

— Кем бар! — Тегесе «ә » дигә нче Олы ннә емнең алдына килеп тезлә нде.

— Ике улың.

— Икә ү? Берьюлымы? Нигә икә ү? Икенчесе ни исемле?

Олы инә ем кө леп ү к җ ибә рде:

— Исә р, берә ү гә караганда икә ү яхшырак ла... Исеменә генә калгач, анысын табарсың инде.

— Ә йе, ә йе, яхшырак, икә ү яхшырак. Исемен табарбыз. Аллаһ ы ә кбә р! — Тезлә нгә н кө е ул дога кылды. — Сө енчесенә, ә бекә й, сиң а бер сарык. Юк, ике сарык! Аллаһ ы ә кбә р! — Ике кулы белә н янә битен сыйпады.

■ — Арык атның кү гә не киң, диме. Шашма! Бер бә рә н бирсә ң, хә ттин ашкан.

Безнең эштә бу хә л — игезә клә рне ә йтә м — бары икенче тапкыр гына булды. Бү ресе улады Кара Йомаголның! Бер бә рә н генә, ә лбә ттә, азрагын азрак та. Кендек ә бисеннә н узып, мин нә рсә ә йтә алам?

Олы инә ем, болдырдан тө шеп, Кара Йомаголның аркасыннан какты:

— Бә хет-тә ү фыйклары белә н килсеннә р бу дө ньяга. Малайларың ның игелеген кү рергә язсын. Ә хатының торганы белә н инә арслан. Бичә лә рнең кеме кем икә нлеге бала асраганда сынала. Кадерен белеп яшә.

Бә би тугач, боларның эше бетте инде, ә леге сө енче бә рә нен җ итә клә рлә р дә кайтып китә рлә р дип уйлыйсызмы? Юк шул. Безнең кадер, тормышның рә хә те бә би тугач башлана. Ул рә хә тлек атна буена бара. Хә тта ашып та китә.

Менә ничек була ул.

Бә би туган йортка, аның мө лкә тлеме, мө лкә тсезме булуына карамастан, икенче кө нне ү к сый агыла башлый. Кү рше-кү лә н, туган-тумача, дус-иш, таныш-белеш хатыннар, тиң дә шлә р, ахирә тлә р, \ кодагый-кодачалар бала анасына кү чтә нә ч ташый. Берә ү лә р кызу табада коймак, икенчелә р бә леш, ө ченчелә р кыстыбый, дү ртенчелә р тутырган тавык, бишенчелә р катлама, алтынчылар бавырсак, җ иденчелә р... тагы ә ллә нә рсә лә р, ә ллә нә рсә лә р китерә, һ ә ркем хә леннә н килгә ненчә дә, артыгын да тырыштыра, ү зендә булмаганны кү ршедә н ә җ ә ткә алып тора. Менә нинди сыйлар белә н хө рмә тлилә р яң а туган баланы!

Иртә дә н кичкә кадә р тү рдә н самовар тө шми. Тү р башында мамык мендә р ө стендә кендек ә бисе утыра, аның янында кем дисезме — мин. Бер атна буена шулай утырабыз. Хә тта ашып та китә. Бу кү ркә м тормышны тик бер генә нә рсә боза. Ул да булса — бә би мунчасы. Бала тугач, кө й саен мунча ягалар. Олы инә ем ходайның биргә н һ ә р кө нендә, башкалар кереп чыккач, мине алып барып мунча чаба. Ү сә рсең, ди. Кыен булса да тү зә ргә туры килә. Бер кыенның мең рә хә те бар. Мунчадан кайткач, без янә тү р башына менеп кунаклыйбыз. Тирлә п-пешеп, баллап-майлап чә й эчә без...

Иртә гә мин Кара Йомаголның тү р башында булачакмын. Ә бү генгә миң а бары бер тустаган җ ылы сө т белә н бер сынык икмә к кенә бирделә р. Аннан соң келә т идә ненә йокларга салдылар. Бер кышка куян тиресе дә чыдаган, дилә р. Бер тө нгә тү зә рбез. Яң а кө ндә яң а тормыш башланачак.

һ ә м шулай булды да. Уянганда ук, минем танавымны ярып, кыздырылган май исе бә реп керде. Тик бер атна узгач кына Кара Йомагол сайлаган ак бә рә нне ияртеп ө йгә кайтып киттек. Олы инә ем мине, мин, муенына бау тагып, ак бә рә нне җ итә клә п алдым.

Ә лбә ттә, гелә н бә йрә м, гелә н туй гына да булып тормый. Тикә й ¹ кө ннә р дә еш килә. Чө нки адә м тууда без кө тмә гә н тоткарлыклар килеп чыга. Шул чакта мин ү з тиң дә шлә рем белә н туйганчы уйнап калам. Бара торгач, уен да җ илә тә. Эч поша башлый. Яң а туган бә бинең ү зе хакында, сө рә нлә п, дө ньяга хә бә р салуын ишетә сем, куанычтан бө тенлә й юлә рлә неп калган аталарның кыланышын читтә н генә кү зә тә сем, моң ача ямьсез генә кү ренгә н хатыннарның баладан соң ямьлә неп, нурланып киткә н йө зен кү рә сем килә.

Яшь ананың тә ү тапкыр бала имезгә нен чаршау ярыгыннан карап торганым бар минем. Ә ле кү зе дә ачылмаган кып-кызыл җ ан иясенең иреннә ре алсу им-

\ ¹ Эш кө ннә ре.

чә ккә тиюе була, ананың аксыл йончу маң гае кинә т балкып яктырып китә. Алар шул тү шә ктә яткан килеш, гү я, акрын гына югарыга, һ авага кү тә релә. Тү шә ге дә, имеш, тү шә к тү гел, ак болыт. Болыт эчендә, лә ззә ткә чумып, икә ү йө зә — ана һ ә м бала. Нигә шулай икә н — ү тә рә хә т булганда кеше я оча, я йө зә сымак? Болар кинә т җ иргә егылып тө шмә сеннә р дип куркып, мин чытырдатып кү злә ремне йомам һ ә м чаршау яныннан китеп барам.

Авылда озаграк бала тумый торса, минем бер сихерле чарам бар. Башкача чыдарлык ә мә л калмагач, соң гы чиктә мин шуң а килеп тө ртелә м.

Безнең бакчада бер чиклә век куагы ү сә. Бу агач бездә тылсымлы исә плә нә. Ә гә р җ иде тө н уртасында аның чә чә к аткан чагына тап булсаң, ә гә р бер чә чә кне ө зеп ө лгерә алсаң, ә гә р уч тө бең не ү ткер пә ке белә н ярып, шул чә чкә не тирең астына кыстырсаң, сине һ ичнинди адә м заты кү рмә ячә к. Бер рухка ә йлә нә сең дә куясың. Телә сә ң кая бар, телә сә ң нә рсә эшлә — сине һ ичкем тыя алмаячак. Соң рак, белә ккә кө ч, йө рә ккә тә вә ккә ллек керә башлагач, ә тиемнең сакал-мыек кыра торган иң ү ткер пә кесен тотып, кү пме җ ә йге тө ннә рне мин шул чиклә век тө бендә ү ткә рмә дем! Кү згә кү ренми торган затка ә йлә нгә ч, мин нә рсә эшлә ячә гемне яхшы белә идем: җ ир шарындагы бө тен буржуйларны берә м- берә м кырып бетерә м дә изелгә н колларны азат итә м.

Чиклә век, ә лбә ттә, миң а кү ренеп чә чкә атмады. Ә мма мин аннан соң да, кара чә члә ремне еллар соры кө лгә ә йлә ндереп беткә н заманда да, чиклә векнең чә чкә атачагына ышандым, ышаначакмын. Шуң а ышан- масам, яшә вемнең кызыгы калмаган булыр иде.

Хә зергә минем тө ннә р буе бакчада ялгыз утырырлык кыюлыгым да, бө тен буржуйларны кыйратып, барлык колларны азат итә рлек дә рманым да юк. Телә гемне ялварып сорарлык телем генә бар. Ә тием ө йлә намазына киткә ч, кө ннең иң изге мә лендә, мин бакчага

чыгып, чиклә век куагы алдына тезлә нә м. Ул серле агач минем дә, ходайның да телен аң лый тө сле. Шуң а кү рә,, ике кулымны югары кү тә реп, аның аша кү ктә генең ү зенә эндә шә м. Алла белә н ничек сө йлә шергә кирә клекне белә м мин. Ул шаштырып мактаганны ярата. Моны мин ә ллә кайчан инде Олы инә емнә н тө шенеп алдым.

— Ә й ходаем, — дим мин. — Кодрә тең дә, рә химең дә чиксез синең. Бар ө метебез синдә генә. Изге ихтыярың белә н сабыйлар тагы, тагы, тагы дө ньяга яралсын. Сиң а иман китерер гө наһ сыз җ аннар тусын! Телә клә ремне кабул ит!! Ишетә сең ме мине, тә ң ре?!

Чиклә век яфраклары бердә м кыштырдап куя. Монысы инде, минем ү тенечем иясенә барып юлыкты һ ә м кабул кылынды, дигә н сү з.

Ходай вә гъдә сендә тора. Ике-ө ч кө н ү тми, авылның кайсыдыр очында я берә р малай, я берә р кыз туа. Ә лбә ттә, мин, ә рсезлә неп, алланы артык еш борчырга тырышмыйм. Бая ә йткә немчә, ул минем иң соң гы чарам.

Дө ньям шулай ипле генә бара. Тамак сыйга тиенеп тора. Олы инә емнең камзул кесә сенә генә тү гел, минем чалбар кесә мә дә кот керде. Энем белә н сең елемә аннан ө леш чыгып кына тора. Дустым Ә сгать тә очраганда буш калмый. Шулай да кө йле дө ньяның ара-тирә кө е киткә лә п куя. Барысы да шул малайлар аркасында. Минем шулпа ө стендә ге ө ре тө сле яшә вемнә н кө нлә шеп, алар мине ү чекли, хә тта кыерсыта башладылар. Башта: «Кендек бабае! Кендек бабае! » — дип ирештерделә р. Монысына артык исем китмә де. Дө ресе шул булгач, ни кыласың? Ә йдә, ә йтә бирсеннә р!

Тик моннан ары булганы минем намусыма нык сукты. Баягы явыз малайлар бер заман мине, бө тенлә й мә схә рә итеп, коры «Кендек» кә торгызып калдырдылар. Урамга чыгар хә лем юк, уң яктан да, сул яктан да тик бер генә сү з ишетә м:

— Ә й, Кендек!

— Нихә л, Кендек?

— Бә би коймагы тә млеме, Кендек?

— Кендегең не кү рсә т ә ле, Кендек!

— Кендек! Кендек! Кендек!

Хә тта арабызда иң юаш, иң тыйнак исә плә нгә н Аркылы баш Хә митҗ ан да тел-теш кү рсә тә башлады.

Байтак ара мин ү з яшьтә шлә ремнә н бизеп тордым. Алар да миннә н суындылар. Тик бер Ә сгать кенә ташламады.

Хә зер инде авылда яң а кеше туу да миң а, элекке кебек, куаныч китерми. Олы иыә емә дә сирә грә к иярә м. Барасым килмә гә ндә, ул да ныгытып кыстамый.

— Ү сә башлавың шушы микә нни? — дип бары битемнә н генә сө еп ала. Ул башка барлык кешелә рнең аркасыннан кага, бер мине генә битемнә н сө я. Аның йомшак кулы битемә кагылгач, мин бө тенлә й бә лә кә ч булып калам. Барлык ә рнү лә рем берьюлы юк була. Кү ң елемә тынычлык кайта. Ү сеп буйга җ иткә ч тә, тә ү ге мә хә ббә т газапларын татып, акылдан шашканда да шулай булачак: йомшак кына бармаклар яң агыма тигә ч тә йө рә гемдә ге ә рнү лә рне алып ташлаячак һ ә м мин яң адан сабыйга ә йлә нә чә кмен.

Гомер узган саен хагы да, нахагы да артта кала торды, яхшысы да, яманы да онытыла барды. Ә «Кен- дек»не берә ү дә онытмады. Ул миң а гомерлеккә тагылды. Кү п кеше авылда минем чын исемемне дә белми. Ү зем дә кү нектем. Кемдер берә ү миң а ерактан язып- ялгышып ү з исемем белә н эндә шсә, мин башта тирә - ягыма каранып алам, миң амы икә н дим. Шуннан гына җ авап бирә м. Ә «Кендек» тирә -якта берә ү генә. Бә лки, ү тә начар да тү гелдер ә ле. Минем кушаматым миң а хә тта ошый. Ә иялә шкә нче кү пме 5ң ә фа, кү пме бә ла, кү пме кү з яшьлә ре китерде ул миң а. Хисапсыз. Мин аң а каршы канга батып кө рә штем, ү земне аямый кө рә штем. Тешем-тырнагым, җ аным-тә нем белә н карыштым. Мин карышкан саен ул ныграк ябышты.

Беренче канлы сугыш менә шулай булды.

Бә йрә м ашы~кара~каршы

Бү ген бә йрә м. Корбан бә йрә ме. Кү пме заманнар мин акрын гына якынлашып килгә н шушы иртә нен сихере астында яшә дем. Аның кайтавазы, ерак офык читендә ге ак болытларда чагылып уйнаган таң нурлары сымак, ә ллә кайчан инде минем илә с кү ң елемә килеп сарылды. Кояш ә ле чыгып та җ итмә гә н, дө нья инде яп-якты. Нә къ менә шулай килә корбан бә йрә ме. Ү зе ә ле ары — шаукымы инде бире.

Узган тө нне мине озак йокы алмады. Башымнан тө рле-тө рле уйлар узды. Бә йрә м килгә ч тә, җ ирдә бө тен нә рсә кинә т ү згә рер тө сле тоелды миң а. Олы инә ем сө йлә гә н ә кияттә ге сымак, ут белә н су бергә кушылыр, бү релә р белә н сарыклар аралашып, бер кө тү дә йө рер, явызлар — изгегә, дошманнар дуска ә йлә нер. Моң а мин куанам да, бераз шиклә нә м дә. Сарыклар ө чен борчылам. Аң гармастан гына аларны мә керле бү релә р буып ташламагае. Ут ө чен дә хә вефлә нә м. Абайламастан су ү зен сү ндереп куймагае. Дуслар ө чен дә кү ң елем урынында ук тү гел. Дошманнар, хә йлә корып, ү злә рен харап итмә гә е дим...

Барыбер минем шатлыгымның чиге юк. Аның башы — кара бә рхет тү бә тә й белә н бер пар резин галош булды. Калага он сатарга барган җ иреннә н бә йрә м бү лә ге дип, аларны Мортаза абыем алып кайтты. Ә ллә ничә кө н инде шул тү бә тә й белә н галошлар минем такыр башымны, янә «чебилә ре» һ аман да тө зә леп бетмә гә н тә пилә ремне кө тә. Кө тсеннә р ә йдә! Мин дә аларны кү п кө ттем. Шуның ө стә венә Олы инә ем, ү земә ү лчә п, ак буйлы кызыл киндер ыштан тегеп куйды — ике кесә ле. Җ ае килгә ндә ә йтеп ү тим, кырык еллар узгач, шундый буйлы-буйлы кызыл ыштан кигә н купшы егетлә рне мин Европаның иң мә шһ ү р калаларында бик кү п очраттым. Ә һ ә, мин ә йтә м: безгә дә иярер кө негез җ иттеме? Тик сез ә ле кигә ннә рне без кү птә н киеп туздырган, модасын уздырган! Ә мма Европа ыштаннарының йө зе-кү рснеше безнекенә охшаса да, товары кү п кайтыш иде. Ү зем капшап карадым.

Бер кешегә никадә р мө лкә т, никадә р яң а кием-салым дип аптырыйсыздыр ә ле, мө гаен. Аптырау гына тү гел, ә ле шаккатачаксыз. Ә нә теге киштә гә эленгә н зә ң гә р нә рсә ул? Буран Абдулла Шә рифә се тегеп биргә н зә ң гә р кү лмә к — кыек якалы сатин кү лмә к ул.

Бу бә йрә мгә мине ә нә ничек баштанаяк киендерделә р. Кызык инде, ө стең ә яң а, матур кием кигә ч, ничектер, кү ң елең дә бө тә еп, ямьлә неп киткә ндә й була. Ә нә шулай тыштан-эчтә н яң арып, ялтырап мин урамга чыгачакмын. Бә йрә м дигә нең бары урамда гына була. Ө йгә сыеп беткә н бә йрә м — бә йрә м тү гел ул.

Минем тагы да куанычым, иң зур куанычым бар. Анысын ә легә сер итеп саклыйм дигә н идем дә, чыдап буламыни? Ә йткә ч, ә йтим инде. Мин Акманайда ат йө здереп кайткач, кичке җ илә стә без Олы инә ем белә н икә ү генә, кү к алашаны җ игеп, Сайран авылына аның кияү дә ге ө лкә н кызына — минем Гайникамал апаема кунакка барачакбыз. Юлда, тарантас башына утырып, кү к алашаны ү зем ә йдә ячә кмен. Югыйсә ү шә н ул. «Ку- ң ак егете» булгач, Сайранда Олы инә ем белә н мине дә ө йдә н ө йгә ашка йө ртә чә клә р, тү р башына утыртачаклар. Тү р башында утырган бар, анысын килештереп була. Менә кайчан ул кара бә рхет тү бә тә й, резин галош, кызыл ыштан, зә ң гә р сатин кү лмә к Сайраннарга кемнең кемлеген тө шендереп бирә чә к. «Агач кү рке яфрак, адә м кү рке чү прә к», — диде берчак Олы инә ем. Шулай булгач, сизгә нсездер инде, кем аркасында мин патша малае урынына чуктай итеп шулай киенеп алганмын. Олы инә ем аркасында...

Корбан гаетенә баручылар, тукталып тә кбир ә йтә - ә йтә, Тү бә н очка, мә чет ягына ү теп китте. Минем ә тием дә чыгып аларга кушылды. Иртә нге чә й гаеттә н соң эчелә. Бездә бү ген тары тә бикмә ге пешкә н. Олы инә ем- нең кулы тисә, аннан майлар тамып торачак. Нинди ә йбә т нә рсә — бә йрә м.

Яна ыштанның бер кесә сенә кө нбагыш, бер кесә сенә кипкә н шомырт тутырып мин капка тө бенә чыгып бастым. Авыл ө стендә селә гә йне агызырлык тә м аң кый, һ ә ркем, хә лдә н килгә нчә, таба кыздыра. Ел буе «сыер агы» кермә гә н — катык-сө т затын без шулай дибез — ө йлә рдә дә бү ген ү зенә кү рә чож-пыж чыга. Берә ү лә р тә бикмә к, икенчелә р коймак, ө ченчелә р кыстыбый, дү ртенчелә р май кү мә че пешерә. Бераздан, бу җ иң ел-җ ил- пе ашларның исе таралып бетә р-бетмә с ү к, һ авага пешкә н ит исе кү тә релә чә к. Менә шул чакта инде син кү крә к тутырып сулыш алуның чын тә мен татыйсың.

Баш очымда гына карлыгачлар кыйпылып ү тә. Яшел ү лә н ө стендә тургайлар сикерешә. Ә йтерсең, кошлар да кешелә р бә йрә мен бә йрә м итә.

— Ә й, Кендек! Ә й, Рукавказ! — Бу Шаһ идулла тавышы — Шаһ ибә клә р тыкрыгы ягыннан килә. Мине чакыра. Ү зе кү ренми. Шаһ идулла безнең башлыгыбыз. Ул исемне эндә штеме, син елт итеп аның янына килеп басарга тиешсең. Кабатларга яратмый. Мин шунда ук башлык тавышы килгә н якка йө герә м.

— Рукавказ! — Ә мерне бу юлы тың кыш Вә летдин кабатлады.

«Рукавказ» минем икенче кушаматым — сугышчан кушаматым. Теге берчак бө тен малайлар, икегә бү ленеп, сугыш уйнар алдыннан һ ә рберебезгә яң а исем — ил исеме тагылды. Арабызда иң кө члесе Шаһ идулла ү зе «Рә сә й»не алды, аннан кала тың кыш Вә летдин «Америка», Искә ндә р Ибрае «Япония» булды, бү тә ннә ргә «Англия», «Франция», «Австрия», «Тө ркия», «Германия», «Кавказ» элә кте. Бө тен тө бә ктә мин иң бә лә кә е. Миң а җ иткә ч, иллә р бетте дә куйды. «Дө ньяда бү тә н ил юк! » — диде Шаһ идулла. Башлыктан узып, яң а иллә р эзлә п, берә ү дә баш ватмады. Мин тә ү дә коелып тө штем, аннан тавышсыз гына елап җ ибә рдем. «Ничек инде ул, — димен эчемнә н генә, — бер миң а калгач кына ил бетә р икә н? Шулкадә р дә котсызмын микә нни? Бү тә ннә р, ил-ил булып, рә хә тлә неп сугышып йө ргә ндә, бер ялгызың исемсез-затсыз читтә торып кал инде... »

Шаһ идулла ерактанрак булса да безгә нә сел тиешле. Шуң а кү рә мине кызганды, ахрысы. Җ ирә н башын азрак тырнап торгач, аннан бик яхшы бер сү з чокып чыгарды.

— Онытканмын, малайлар, җ ир шарында ү тә гайрә тле, ү тә гарьчел, ү тә хә тә р тагы да бер ил бар. Ул да булса — Рукавказ! Кендек! Син — Рукавказ!

Теге Рукавказ гарьчелдерме, юктырмы — белмим. Ә миндә исә гарьчеллек чамадан ашкан. Шаһ идулла миң а азрак тө рттереп китте бугай. Шуң а карамастан, бу юлы хә тта теге мә схә рә кушаматны ә йтү енә дә ү чеклә шмә дем. «Берсен тө шерми, икенчесен кү тә реп булмый», — ди ә тием. Харап икә н — Кендек! Рукавказ мең Кендеккә дә бирешерлек тү гел...

... Бә йрә м иртә сендә башлык, мө гаен, сугышчан оран салгандыр. Токтымалга «Рукавказ» дип чакырмас. Мин барып җ иткә ндә, малайлар тыкрык тулы иде инде. Тик Ә сгать кенә юк. Кайсылары кө нбагыш яра, кайсылары чертлә теп кипкә н шомырт чә йни.

— Тә -тә -тә -тә! — диде Ибрай, мине бер кат ә йлә неп чыгып. — Мә кә рҗ ә дә н килгә н купецмыни? Кө меш чылбырлы сә гате генә юк. Хә ер, чылбыры монда асылынып тора икә н! — Ул минем байтак ук сә ленеп торган ыштан! бавын тартты. Ярый ыштан чишелмә де. Ибрай ул минем дустым Ә сгатьнең бертуган агасы. Нишлә птер ү зе миң а гел каныгып тора.

Шаһ идулла башта минем килү емә дә, ө с-башыма да артык игътибар итмә де. Тик, кулы белә н ишарә ясап, Ибрайны гына минем яннан куып җ ибә рде.

— Нә рсә гә шулай ике ыштан балагың бү лтә еп чыккан? — Бу сорауны бераздан соң, ияген чө еп кенә, башлык бирде.

— Бер кесә дә кө нбагыш, Шаһ идулла агай, икенчесендә кипкә н шомырт. Кө нбагыш шундый эре. Лекарь урысы Тимофей китергә н иде.

— Син, ыштансыз, барыбер кешегә ө лә шеп бетерерсең. Кө нбагышын да, шомыртын да кү чер минем кесә лә ргә!

Аның ө р-яң а яшел чалбар кесә лә ренә мин тә ү дә кө нбагышны, аннан соң кипкә н шомыртны ү з учларым белә н шатлана-шатлана ташыдым. Бө ртеге калмаса да ү кенмим. Ашамаган ашмы. Ахырда ү земнең чиксез юмартлыгымны һ ә м ихласлыгымны раслау ө чен элек уң кесә мне, аннан сул кесә мне ә йлә ндереп кү рсә ттем.

— Шә п егет син, карун тү гелсең, — дип мактады мине башлык. Ү зенең олы учы белә н бер уч кө нбагыш, бер уч шомырт кайтарып бирде. Чынлап та, була бит киң кү ң елле, гадел кешелә р! Шуларның берсе — безнең башлык.

Харап мә зә к ул Шаһ идулла агаем. Уйлап чыгармаган уены, ә йтмә гә н табышмагы юк аның. Менә ә ле дә уен дисә ң, уен тү гел, табышмак дисә ң, табышмак тү гел, бер мә зә к тамаша уйлап чыгарды.

— Малайлар! —диде ул. Без бө тенебез дә аның авызына тө бә лдек. — Кем ызбасы иң биек, малайлар?

Безнең карашларыбыз, ә лбә ттә, иң элек сатучы Шә мсулланың чардаклы ө енә юнә лде.

— Шә мсулланыкы! —диде һ ә рнә рсә гә алдан тыгылып баручы Ибрай. Шунда ук Шаһ идулланың кырлы зур йодрыгы тегенең яң агына килеп кунды. Без, аптырап, тынып калдык.

Шул ук тавыш белә н шул ук сорауны кабатлады ул:

— Кем ызбасы иң биек, малайлар?

Бу юлы башлыкның яшьтә ше тың кыш Вә летдин ү зенең зирә клеген, тапкырлыгын кү рсә тмә кче булды:

— Хет ас, хет кис, иң дө ресен ү зем ә йтә м: самай, самай биеге — Базар урамындагы Ә хмә р мулланың ыз- басы. Ышанмасаң... «ышанмасаң... » нә рсә булачагын Вә летдин ә йтеп бетерергә дә ө лгермә де, баягы йодрык аның колагын ө теп алды.

Безне тә мам каушау алды. Авылда без белмә гә н, без кү рмә гә н, тик башлыкның берү зенә генә билгеле биектә н биек ө й бардыр, кү рә сең. Тагы бер-ике малай, Ташбулат карт белә н Ә гълә м тимерченең ө ен атап, бә хет сынап карады. Ә мма аларның җ авабына да шул ук бә һ а бирелде.

Кинә т кайдандыр югарыдан тө шеп, минем башыма искиткеч акыллы фикер килеп керде. Шул чак бө тен тә немә рә хә т бер калтырау таралды. Йө рә гем леп-леп тибә башлады. Менә хә зер ә йтә м дә бө тен малайларны берьюлы кырып салам. Мин белгә нне берә ү дә белми. Ү зем дә сизмә стә н, бө тен урамны яң гыратып, сө рә н салдым:

⇐ Предыдущая 123 4 5 6 7 8 9 10 Следующая ⇒