Ортағасырдағы Қазақстандағы шаруашылық (VI-XII ғғ.)

Мал шаруашылығ ы. Мал шаруашылғ ының 2 тү рі:

1. Кө шпелі мал шаруашылығ ы,

2. Жартылай кө шпелі мал шаруашылығ ы.

Ө сірген негізгі малдары: қ ой, ешкі, жылқ ы. Солтү стік Қ азақ станда негізгі мал ірі қ ара (сиыр) болды.

Егін шаруашылығ ы. VII-VIII ғ асырларда Арыс ө зенінің жағ асында суландыру жү йесі қ алыптасты. Ақ тө бе су жү йесі мен Весидж суландыру жү йесі осы кезең ге жатады. Егінді суаруғ а ө зен суымен қ атар қ ар суы пайдаланылғ ан. IX-XII ғ асырлардағ ы аса ірі суармалы егіншіліктің орталығ ы Оң тү стік Қ азақ стандағ ы Отырар ө ң ірі болды. Жетісуда Талас ө зенінің маң ында ұ зындығ ы 100 шақ ырымғ а дейін жететін Қ алмақ арық деген егіншілікке арналғ ан су арнасы болғ ан. Жалпы егіншілік Оң тү стік Қ азақ станда (Сырдария, Арыс), Жетісуда (Іле, Талас) жақ сы дамығ ан. Ө сірген дә нді дақ ылдар: тары, бидай, арпа, сұ лы жә не бау-бақ ша ө німдері. Егіншілік қ ұ ралдары: кетпен, орақ, айыр, кү рек т. б.

Қ олө нер. Орта ғ асырларда Қ азақ станды мекендеген халық тардың қ олө нері жө нінде археологиялық қ ұ нды деректер мол. Олар ауыл шаруашылық шикізатын ө ң деу арқ ылы қ олө нер тү рлерін дамытқ ан. Мысалы, тоқ ымашылық, кілем тоқ у, ою-ө рнек жасау т. б. Орта ғ асырларда ыдыстардан қ ұ мыра кө п жасалғ ан. X-XII ғ асырларда қ ыш ыдыстар пешке кү йдіріліп жасалғ ан. Тараз, Отырар қ алаларында шыны бұ йымдар ө ндірілген. Орта ғ асырлардағ ы шеберлер мыс, алтын, кү міс, қ орғ асын, темір сияқ ты металдарды ө ң дей білген. Қ олө нер шеберлері тү рлі ә шекей бұ йымдар мен диірмен, келсап сияқ ты тұ рмыс заттарын да жасағ ан. Зергерлік ө нер XI-XII ғ асырларда жақ сы дамыды.

Сауда жә не ақ ша айналымы. Орта ғ асырларда Қ азақ станның сауда ісінде «Ұ лы Жібек жолының » орны ерекше болды. Бұ л жолдың бойында Тараз, Испиджаб, Шаш, Мерке, Қ ұ лан, Суяб сияқ ты қ алалар орналасты. Қ азақ станның орта ғ асырлардағ ы аса ірі сауда орталық тары – Тараз, Отырар, Сығ анақ сияқ ты қ алалар. Қ азақ стан халық тары негізгі сауданы Орта Азия, Иран, Сібір, Кавказ, Шығ ыс Тү ркістан елдерімен жасады. Сауда айналымындағ ы негізгі заттар: кілем, мата, жылқ ы, ә шекей, қ ару-жарақ т. б. Қ ытай елінен Жібек жолы арқ ылы жібек келіп тұ рды. Сауданың дамуы ақ ша айналымын тудырды. VI-VIII ғ асырларда ә р тайпаның ө з тең гелері болғ ан. Сауда айналымында VII ғ асырда ежелгі тү рік тең гелері мен соғ ды тең гелері, VIII ғ асырда Бұ хара тең гелері мен Ташкент (Шаш) тең гелері, Тараз қ аласында тү ркеш тең гелері, IX-X ғ асырларда Самани ә улетінің мыс тең гелері, кү міс дирхемдері жү рді. XI-XII ғ асырларда Тараз, Испиджаб, Шаш, Қ ашғ ар, Бұ хара қ алаларында тең ге сарайлары болды. XII-XIII ғ асырларда Отырар қ аласында мыс дирхемдер шығ арылды. Жазба деректерде Тараз бен Суяб қ алалары ірі сауда орталық тары болғ аны айтылды.

⇐ Предыдущая 12 13 14 15 161718 19 20 21 Следующая ⇒