ЭЧТӘЛЕК 26 страница

биргә н лямкалар белә н педальгә беркетте. Лямка ә йбә т эшлә нгә н булып чыкты. Алар протезларны рычагларга нык кысып тордылар. Алексей аларны бала чагында аякларына яхшы беркетелгә н конькилар шикелле хис итте.

Менә инструктор, килеп җ итеп, башын кабинага тыкты:

— Ә син, дус кеше, исерек тү гелме ү зең? Ө р ә ле.

Алексей ө рде. Аның авызында таныш ис булмагач, инструктор механикка йодрык селекте.

— К запуску!

— Контакт!

— Есть контакт!

Мотор берничә тапкыр ә че итеп пырхылдап куйды, аннан аның поршеньнарының йө рә к шикелле тигез тибү лә ре ишетелде. Мересьев шатлыгыннан, хә тта, кычкырып җ ибә рде һ ә м, ө йрә нелгә н гадә те буенча, газ рычагын тартты, лә кин шул чакта сө йлә шү трубкасында инструкторның ә че итеп сү генгә нен ишетте:

— Җ ә һ ә ннә мгә ә тиең нә н алда тыкшынма ә ле, яме!

Инструктор газны ү зе бирде. Мотор гө релдә де, улый башлады, һ ә м самолет сикерә -сикерә йө гереп китеп барды. Наумов тотканы искә рмә стә н ү зенә таба тартты, һ ә м энә карагына охшаган кечкенә самолет, тө ньяк фронтларда «урман каравылчысы», ү зә к фронтларда «кә бестә че», кө ньякта «кукурузачы» дигә н иркә лә ү исемнә ре алган самолет, һ ә ркайда ихтирам белә н телгә алына торган борынгы, сыналган, сә ер табигатьле сугышчан иптә ш, кайчандыр барлык очучылар очарга ө йрә нгә н машина, текә генә һ авага кү тә релде.

Кыеклап куелган кө згедә инструктор яң а курсантның йө зен кү рде. Озак очмый торганнан соң һ авага беренче тапкыр кү тә релү че никадә р очучыларның йө злә рен кү зә ткә не бар иде аның! Ул тә җ рибә ле очучыларның кабинада эре генә утыруларын, энтузиаст-очучыларның, госпитальлә рдә озак вакыт каң гырып йө ргә ннә н соң, таныш стихия кө чен тоюдан кү злә ренең очкынланып киткә нен кү п кү ргә н иде. Каты авария вакытында бер тапкыр имгә нгә н очучыларның, яң адан һ авага кү тә релгә ч, агарып китү лә рен, гасабилә нә башлауларын, иреннә рен тешлә п бетерү лә рен дә кү ргә не бар иде, яшь очучыларның җ ирдә н беренче тапкыр кү тә релгә ндә ге дә ртле кызыксынуларын да кү п кү зә ткә н иде инде ул. Лә кин кө згедә кү ренгә н шушы матур, кара тутлы егетнең, очу эшендә тә җ рибә лелеге сизелеп торган егетнең чыраендагы кебек сә ерлекне Наумовның инструктор булып эшлә гә н бө тен гомерендә дә кү ргә не юк иде.

Яң а курсантның кара тутлы йө зенә тимгел-тимгел кызыллык бә реп чыкты. Иреннә ре кү гә рде, лә кин куркудан тү гел, юк, ә Наумовка аң лашылмаган саф кү ң еллелек белә н дулкынланудан кү гә рде. Кем соң бу? Нинди хислә р кичерә ул хә зер? Ни ө чен техник аны бая исерек диде? Самолет җ ирдә н аерылып киткә ндә курсант маң гаендагы кү злеген кү злә ренә тө шермә гә н иде ә ле. Инструктор аның чегә ннеке шикелле кара, ү җ ә т кү злә ренә кинә т яшь бә реп чыкканын, яшьнең борылышта биткә килеп бә релгә н һ ава агымы белә н яң акларына җ ә елгә нен кү ргә н иде.

«Ниндидер тиле-миле кеше! Моның белә н сак кыланырга кирә к. Ә ллә нә рсә булуы бар! »—дип уйлап алды Наумов. Лә кин дү рт почмаклы кө згедә н карап торган бу борчулы йө знең ә ллә нә рсә се инструкторга да тә эсир итте. Ул ү зенең дә бугазына җ ылы тө ер килеп тыгылганын, кү злә рен яшь томалый башлаганын сизде.

— Идарә итү не тапшырам, — диде ул, лә кин тапшырмады, бары аяк һ ә м кулларының киеренкелеген генә бераз йомшартты. Ү зе идарә итү не бу ә ллә нинди исә р кешенйһ кулыннан һ ә р секундта тартып алу ө чен ә зер булып барды, һ ә рбер хә рә кә тне кабатлап баручы прибор аша Наумов яң а очучының (мә ктә п штабы начальнигы, гражданнар сугышы вакытында ук очучы булган карт бө ркетнең яраткан сү злә ре белә н ә йтсә к: «алла рә хмә те тө шкә н очучының ») ышанычлы, тә җ рибә ле кулларын сизде.

Бер тапкыр ә йлә нгә ннә н соң Наумов ө йрә нчеге ө чен курыкмый башлады. Мересьев машинаны бик белеп йө ртте. Тик шунсы сә еррә к булды бугай: самолет тигез генә очып барганда, курсант аны, ә ле уң га, ә ле сулга боргалап, кечкенә борылышлар ясатты, я кисә к текә кү тә реп, я аска тө шереп җ ибә рде. Гү яки моның белә н ул ү зенең кө чен сыный иде. Наумов яң а курсантны иртә гә ү к ялгызын очырырга ярый дип, ә ике-ө ч тапкыр очканнан соң, очарга кү негү самолеты булган «УТ-2»гә — истребительлә рнең фанерадан эшлә нгә н копиясенә утыртырга мө мкин булыр дип уйлады.

һ ава салкын иде. Канат стойкасындагы термометр минус 12 не кү рсә тә иде. Кабинага ә че җ ил бә реп керә,

җ ил, эт тиресеннә н тегелгә н унта аша ү теп, инструкторның аякларын туң дырды. Инде кайтырга да вакыт иде.

Лә кин Наумов трубка буенча «Тө шә ргә! » дип боерык биргә н саен, кө згедә янып торган кара кү злә рнең ү тенечле, ү тенечле генә дә тү гел, талә пчә н карашын кү рде һ ә м ү зенең боерыгын кабатларга батырчылык итмә де. Алар ун минут урынына ярты сә гатькә якын очтылар.

Җ иргә тө шкә ч, Наумов кабинадан атылып чыкты да, самолет янында сикергә лә п, биялә йлә рен бер-берсенә шап-шап бә реп йө ри башлады. Иртә башланып киткә н суык бү ген чыннан да шактый зә һ ә р иде. Курсант исә кабинада ни ө чендер шактый озак маташты һ ә м, чыгарга телә мә гә н шикелле, бик акрын гына тө ште. Тө шкә ч тә канат янына утырды. Бу вакытта аның йө зе бә хетле, чыннан да ә ллә нинди исерексыман иде, салкыннан һ ә м дулкынланудан янып тора иде.

— Я, туң дың мы? Аякта унта була торып та, ух, ү зә ккә ничек ү тте! Ә синең аягың да ботинка гына. Аякларың ө шемә деме?

Курсант ү зенең татлы хыяллары белә н лә ззә тлә неп кө лемсерә п җ авап бирде:

— Минем аякларым юк.

— Нә рсә? — диде Наумов. Аның хә рә кә тчә н йө зе озынаеп китте.

— Минем аякларым кҗ, — дип кабатлады Мересьев ачык итеп.

— Ничек инде ул: «аякларым юк»? Моны ничек аң ларга? Авыртамыни?

*— Юк. Аякларым юк мйнем... Протезлар гына...

Наумов, ә йтерсең, башына чү кеч белә н сугып миң герә ттелә р, бер тын сү зен дә ә йтә алмыйча торды. Бу сә ер егетнең ә йткә ннә ре һ ич тә кеше ышанмый торган сү злә р иде. Ничек инде аягы булмасын? Ул бит ә ле генә очты һ ә м начар очмады...

Инструктор ниндидер бер курку белә н курсантына эндә ште:

— Кү рсә т ә ле...

Наумовның кызыксынуы Алексейның ачуын да чыгармады, җ ә берсетмә де дә. Киресенчә, аның бу кө лке, шат кү ң елле кешене бө тенлә й шаккатырасы килде, ул, цирк фокусчылары җ итезлеге белә н, чалбарының ике балагын берьюлы кү тә рде.

Ул, каеш белә н алюминнан ясалган протезларына баскан хә лдә, инструкторга, механикка, очарга нә ү бә т кө теп торучыларга кү ң елле итеп карап торды.

Наумов бу кешенең һ авада нигә дулкынланганын да, кара кү злә ренә чыккан яшьнең сә бә бен дә, аның очуны ни ө чен сузарга телә гә нен дә берьюлы аң лап алды, курсант аны таң га калдырды. Наумов Алексейга тарланды һ ә м аның кулларын тотып алып тиз-тиз селкергә тотынды:

— Туган, бу ничек болан булды ә ле?.. Син бит... Син ү зең нең дө нья бә ясе кеше икә нең не белә сең ме?!

Иң зурысы эшлә нде — инструкторның йө рә ге яулап алынды. Алар, кич белә н очрашып, икә ү бергә кү негү планын тө зеделә р, һ ә м шундый фикергә килделә р: Алексейның хә ле читен, очканда ә з генә ялгышып куйса да, аны самолетта очудан мә ң гегә тыюлары мө мкин. Шуң а кү рә аның менә хә зер ү к истребительгә кү чеп утырасы килсә дә, илнең иң яхшы сугышчылары омтылган Идел буендагы атаклы шә һ ә ргә очасы килсә дә, кү негү лә рне бер-бер артлы сабыр рә вештә бик җ ентеклә п ү тә ргә риза булды. Хә зерге хә лендә ул бары тик мишеньның «алмасына» гына тидерә алачагын аң лады.

9 ч

Мересьев тренировка мә ктә бендә биш айдан артык булды. Аэродромны кар кү мде, самолетларның тә гә рмә члә рен алып, чаң гы куйдылар. Алексей хә зер кү ккә кү тә релгә н чакта җ ирдә, кө знең матур буяулары урынына, бары ак һ ә м кара тө слә рне генә кү рә иде. Инде немецларның Сталинград янында тар-мар ителү лә ре, аларның . алтынчы армиялә ренең һ ә лак булуы, Паулюс- ның пленга алынуы турындагы хә бә рлә р кү птә н шаулап ү тте. Кө ньякта кү з кү рмә гә н, колак ишетмә гә н, һ ичнинди кө ч туктата алмаслык һ ө җ ү м җ ә елә иде. Генерал Ротмистров танкистлары фронтны ө зделә р һ ә м, кыю рейд ясап, дошманның тирә н тылларын тар-мар итә башладылар. Фронтта шундый эшлә р барганда, фронт ө стендә ге кү ктә шундый зур сугышлар җ ә елеп килгә ндә, кечкенә генә кү негү самолеты белә н һ авада «шыгырдап йө рү » Алексейга госпиталь коридоры буенча һ ә р кө н бертуктаусыз атлап йө рү дә н, яки шешенгә н, бик каты сызлый

торган аяклары белә н мазурка һ ә м фокстротлар биюдә н дә кыенрак булды.

Лә кин ул госпитальдә ятканда ук авиациягә кайтачагы турында ү зенә сү з биргә н иде. Ул ү залдына — очарга! дигә н максат куйды һ ә м кайгы, сызлану, ару, кү ң ел кайтулар аша тырышып-тырышып шул максатына омтылды. Беркө нне аның яң а хә рби адресына калын конверт килде. Клавдия Михайловна Алексейга госпитальгә килгә н хатларны җ ыеп җ ибә ргә н һ ә м аның ничек яшә ве, уң ышлары, хыялын тормышка ашыра алу-алмавы турында сорашып язган иде.

Аның хатын укып чыккач, Алексей ү з-ү зенә: «Хыялымны тормышка ашыра алдыммы, юкмы? » дип сорау бирде һ ә м, бу сорауга җ авап бирмичә, хатларны караштыра башлады. Хатлар Алексейның ә нисеннә н, Олядан. Гвоздевтан иде. Арада тагы бер хат булып, анысы Алексейны бик нык гаҗ ә псендерде: бу хатның адресын «метеорология сержанты» язган, ә астына капитан К- Кукушкиннан дип куелган иде.

Бу хатны ул иң башлап укыды.

Кукушкин ү зенең хатында самолетының тагын бә реп тө шерелү е турында язган иде. Ул янган самолеттан парашют белә н сикергә н, сикерү е уң ышлы булган, ү зебезнекелә р янына килеп тө шкә н, лә кин шул чакта кулы таеп чыккан. Хә зер медсанбатта «клизма батырлары арасында ү лә р чиккә җ итеп ямансулап ята» икә н. Лә кин болар барысы да чепуха һ ә м ул тиздә н яң адан сугышчылар сафында булачак. Ә бу хатны Кукушкинның ә йтеп торуы буенча Алексейга таныш булган Вера Гавриловна яза. Аны ә ле һ аман да полкта Алексей биргә н кушамат белә н «метеорология сержанты» дип йө ртә лә р икә н. Хатта Вераның бик ә йбә т иптә ш булуы, авыр минутларда Кукушкинның кайгысын уртаклашуы, кү ң елен табуы да ә йтелгә н иде. Ә Вера, җ ә ялә р эчендә, Костяның, ә лбә ттә, арттырып җ ибә рү е турында тө ртеп куйган иде. Бу хаттан Алексей тагын шуны да белде: ү зен полкта ә ле һ аман да онытмаганнар икә н, полкта тә рбиялә нгә н геройларның ашханә стеналарына эленгә н рә семнә ре арасына аның да рә семе куелган һ ә м гвардиячелә р аны ү з араларында кү рү гә ө мет ө змә гә ннә р. Гвардиячелә р! Мересьев, кө лемсерә п, башын чайкап куйды. Ә гә р Кукушкин һ ә м аның һ ә вә скә р секретаре Вера полкның гвардия байрагы алуы шикелле зур яң алык турунда язарга онытканнар икә н, димә к хат язганда аларның башлары ниндидер икенче тө рле уй белә н тулган булган. '

Аннан Алексей ә нисенең хатын ачты. Бу — карчыкның кабаланып язылган, улы турында кайгырту һ ә м борчйлу белә н тулы гади бер хаты иде. Анда сиң а начар тү гелме, туң мыйсың мы, ашау яхшымы, кышка җ ылы киемнә р бирделә рме, җ ылы биялә й бә йлә п җ ибә рмимме, диелгә н иде. Ул инде биш пар биялә й бә йлә п, Кызыл Армия сугышчыларына бү лә к итеп җ ибә ргә н, биялә йлә рнең баш бармакларына: озак киеп йө регез, дип язу язып салган. Шул биялә йлә рнең бер пары улына туры килсә яхшы булыр иде! Ул бит аларны ү з йорт куяннары мамыгыннан, бик ә йбә т, бик җ ылы итеп бә йлә гә н иде... Аннары ә йтергә онытып тора икә н: хә зер аның йорт куяннары бар бер ата, бер ана һ ә м җ иде бала куян. Карчык иң ә һ ә миятлесен ү зенең шушы иркә лыкылдауларыннан соң гына язган иде: немецларны Сталинград яныннан кудылар һ ә м бик кү бесен кырып салдылар, хә т- ^та_о бер иң зур кешелә рен плен алганнар, имеш, ’ дип сө йлилә р. Немецларны кугач, Оля да, Камышинга кайтып, биш кө н торып китте. Бездә торды, чө нки Оляның ү з йорты, бомба тө шеп, җ имерелде. Оля сапер батальонында эшли, лейтенант инде ул хә зер. Иң башы яраланган иде_ч тө зә лде инде. Орден белә н бү лә клә нде. — Нинди орден икә нен язарга карчыкның исенә килмә гә н иде. Хатының азагында язганча, Оля аң арда торган чакта гел йоклаган, ә йокламаган вакытында Алексей турында гына сө йлә п уздырган. Бергә лә п карта салганнар, треф короленә һ ә рвакыт буби дамасы гына чыккан. Карчык шушы буби дамасыннан да ә йбә трә к килен телә мә гә нен дә тө ртеп куйган иде.

Алексей ә нисенең бу тә эсирле һ ә м дипломатияле хатыннан кө леп куйды да сакланып кына «буби дамасының » хатын ачты. Оля бу хатында, окоп казыганнан соң, эшчелә р батальонындагы иң яхшы сугышчыларның регуляр сапер частьларга алынган булулары турында язган иде. Оля хә зер техник-лейтенант икә н. Хә зер даны бө тен җ иргә таралган Мамаев Курган янындагы ныгытмаларны, дошман уты астында, алар тө зегә н икә н. Аннан соң алар трактор заводы тирә сендә ныгытылган боҗ ра ясаганнар. Шуның ө чен аларның частьлары сугышчан Кызыл Байрак ордены белә н бү лә клә нгә н. Оля, анда ү злә ренә бик кыен булганны, консервдан алып кө рә ккә кадә р һ ә рбер ә йберне Цулемет уты астЫн- да Идел аръягыннан ташырга туры килгә нне язган иде. Кыз бө тен шә һ ә рдә бер генә дә тө зек йорт калмагаплык- ны, җ ирнең, ай рә семе шикелле, чуарланып беткә нен ә йткә н. Госпитальдә н чыккач, ү злә рен машинага утыртып, Сталинград буйлап алып йө ргә ннә рен язган. Урамнардан узганда ул кү мә ргә алып китә р ө чен тау-тау ө еп куелган немец ү леклә рен кү ргә н. Ә андый ү леклә р юлларда никадә р кү п аунап яталар! «Шул чакта мин синен теге (исемен хә терлә мим), бө тен семьясы ү терелгә н танкист иптә шең нең бирегә килеп, биредә ге хә ллә рнең барысын да ү з кү зё белә н кү реп китү ен телә дем. Чыннан да, биредә ге немец ү леклә ренең бө тенесен дә кинога тө шереп алырга да шул танкист шикеллелә ргә кү рсә тергә иде. Дошманнан алар ө чен безнең ничек итеп ү ч алганыбызны кү рсеннә р иде». Хатның азагында тагын бер җ ө млә бар. иде, Алексей аны кабат-кабат укыды, лә кин аң ламады: «Хә зер, Сталинград сугышыннан соң, мин ү земне сиң а, геройлар героена лаеклы дип хис итә м». Ольга боларның барысын. да бик ашыгыч, станциядә, эшелон туктап торган арада язган. Хатны язган чакта ул ү злә рен кая алып китә селә рен һ ә м яң а хә рби адресының нинди булачагын белмә гә н. Шуң а кү рә Алексей, аң ардан икенче хат килми торып, ^«Чын геройлар герое мин тү гел, син ү зең; кечкенә генә ', йомшак бер кыз була торып, сугышның иң кызу җ ирендә тырышып-тырмашып эшлә п йө рдең, геройларның герое син ул! » — дип җ авап язу мө мкинлегеннә н мә хрү м булып йө рде.

Алексей хатны һ ә м конвертны тагы бер кат ә йлә нде- рә -ә йлә ндерә карап чыкты. Хатның кире кайту адресы, бик ачык хә рефлә р белә н, гвардия кече техник-лейтенан- ты Оля фә лә новадан дип язылган иде.

Алексей аэродромда ял минутларында бу хатны ә ллә ничә тапкыр кесә сеннә н алып укыды. Хат Алексейга кышкы ә че җ ил ыжгырган очу кырында һ ә м почмакларына кар кергә н «тугызынчы А» классында озак вакыт җ ылы биреп торды.

Ниһ аять, инструктор Наумов Алексейга декабрь уртасында сынау кө не билгелә де. Алексей сынауда «УТ-2»гә утырып очты, һ ә м очуга инспекторлык кү зә тү ен Наумов тү гел, ә штаб начальнигы, Алексейны мә ктә пкә килгә ндә ягымсыз каршы алган, кызыл йө зле, чиертсә ң каны чыгарга торган юан подполковник алып барды.

Подполковник белә н Наумовның кү зә теп торуларын, һ ә м хә зер ү зенең язмышы хә л ителә чә ген белгә нгә кү рә, Алексей ү зе кө ткә ннә н дә артыграк осталык кү рсә тте. Ул кечкенә җ иң ел самолеты белә н шундый кыю фигуралар ясады ки, кү пне кү ргә н подполковник ихтыдрсыздан сокланып кычкырып җ ибә рде. Мересьев, самолетыннан чыгып начальство алдына барып баскач, Наумовның тә эсирлә нгә н, шат һ ә м балкып торган җ ыерчыклы йө зен кү реп, эшнең кө йлә нгә н икә нен анлап алды.

— Бик. яхшы очасыз! Ә йе... ә йтергә кирә к, алла рә хмә те тө шкә н очучы, — дип мыгырдап куйды подполковник. — Менә нә рсә, синьор, бездә инструктор булып калмассың микә н? Синең шикеллелә р безгә бик кирә к.

Мересьев кырт кисеп каршы килде.

— Алайса син — юлә р! —дип куйды подполковник. — Сугышу зур эшмени. Ә биредә кешелә рне очарга ө йрә тер идең.

Мересьев бу вакытта таякка таянып тора иде, подполковник кинә т аның таягын кү реп алды һ ә м, хә тта, бү ртенеп китте: •

— Тагын таяк? Бир миң а! Нә рсә, пикникка чыгарга җ ыендың мы ә ллә? Син кайда, бульварда йө рисең ме ә ллә? Боерыкны ү тә мә гә н ө чен гауптвахтага! Ике тә ү лек!.. Бө тилә р ’тагып йө ри башладыгыз, оста очучылар... Шаманнар. Самолетларыгызга буби тузы гына ябыштырып куясыгыз калды инде. Ике тә ү лек! Ишеттегезме?

Подполковник Мересьев кулыннан таякны тартып алды да, берә р каты ә йбергә сугып сындыру ө чен, тирә - ягына карана башлады. Шул чакта инструктор Наумов, дустын яклап, арага керде:

— Иптә ш подполковник, белдерергә рө хсә т итегез: аның аяклары юк.

Штаб начальнигы тагы да ныграк бү ртенде. Кү злә рен акайтып, авыр сулый-сулый кычкырды:

— Ничек алай? Нә рсә тагын син минем башымны катырып торасың! Дө ресме?

Мересьев, куркыныч астында калган кадерле таягы артыннан кү зә ткә н хә лдә, башын селкеп раслап куйды. Соң гы вакытта ул Василий Васильевич бү лә ген кулыннан һ ич тө шерми иде.

. Подполковник ике дуска шиклә неп карап куйды:

— Ә алай булгач, туганкай... Я ә ле аякларың ны кү рсә т... Ә йе-е-е!..

Алексей Мересьев тренировка мә ктә беннә н бик яхшы характеристика алып чыкты. Усал подполковник, шушы «һ ава бү ресе» Алексейның бө ек эшен һ ичкем бә яли алмаганча тә къдир итә белде. Ул ү зе язган характеристикада Алексейның: «ихтыярлы, тә җ рибә ле, оста очучы буларак, телә сә нинди авиациядә хезмә т итә алуы» турында мактау сү злә рен кызганмады.

Кышның калган ө лешен һ ә м яз башын Мересьев очучыларның белемнә рен кү тә рү мә ктә бендә ү ткә рде. Бу — хә рби очучыларның иске стационар мә ктә бе иде, аның бик ә йбә т аэродромы, менә дигә н тулай торагы, бай гына клубы бар, бу клубта кайчакларда Москва театрларының кү чмә труппалары спектакльлә р куя иде. Бу мә ктә п тә хә зер дың гычлап тутырылган, лә кин аң арда сугышка кадә рге тә ртиплә р изге рә вештә сакланган иде. Биредә ү з артың нан бик җ ентеклә п карап йө рергә туры килә: итеклә рең чистартылмаган булса яки киемең нең берә р тө ймә се ө зелгә н булса яки, кабаланып, планшетың ны бил каешың ө стеннә н киеп чыксаң, комендант боерыгы буенча бер-ике сә гать марш атлатып йө ртә лә р иде.

Алексей Мересьев билгелә нгә н группа шактый зур булып, бу группаны, ул вакытта ә ле яң а дип саналган совет истребителе — «Ла-5»тә очарга ө йрә тә лә р иде. Укулар бик җ итди куелган; очучылар моторны, материал частьны ө йрә нә лә р, самолет техникасын ү тә лә р. Лекциялә рне тың лаганда Алексей ү зе армиядә булмаган аз гына вакыт эчендә совет авиациясенең шулкадә р алга китү енә гаҗ ә плә нә иде. Сугыш башында кыю яң алык кертү булып исә плә нгә н нә рсә лә р хә зер бө тенлә й искереп калганнар. Зур биеклектә очу ө чен яраклаштырып ясалган җ итез «карлыгачлар», җ иң ел «миглар» сугыш башланганда иң югары казаныш булып кү ренсә лә р, хә зер сафтан чыгарылалар иде. Алар урынына совет заводлары сугыш вакытында туган һ ә м ә кияттә гечә кыска вакыт эчендә ү злә штерелгә н гү зә л «як»ларны эшлә делә р; модага кереп барган «Ла-5»лә рне; җ иргә тияр-тимә с очып, дошман ө стенә пуля, снаряд, бомба яудырып йө ри торган, немецлар котлары алынып: «шварце тод», ягъни «кара ү лем» дип йө рткә н ике урын

лы «ил»ларны — оча торган танкларны — эшлә п чыгар- дылар. Кө рә шү че халыкның даһ илыгы тудырган яң а техника һ ава сугышын ә йтеп бетергесез катлауландырды. Хә зер очучының ү з самолетын белү е, дуамал нык булуы гына җ итми, яң а техника очучыдан сугыш кырының җ аена тиз генә тө шенә белү не, һ ава сугышын аерым-аерым бү леклә ргә бү леп, кайчакта команда булганны да кө теп тормыйча, сугышчан бурычны тә вә ккә ллә п ялгыз башкарып чыга белү не талә п итә иде.

Ьолар барысы да чиктә н тыш кызыклы иде'. Лә кин фронтта каты сү релми торган һ ө җ ү м сугышлары бара, һ ә м Алексей Мересьев биек якты класста уң айлы уку ө стә ле артында утырып лекциялә р -тың лаганда шул фронтны, сугышчан шартларны ө зелеп сагына иде. Ул ү зенең җ ә рә хә те „сызлаганда сыкранмыйча тү зә ргә ө йрә нде. Ү зен бө тенлә й кеше ышанмаслык эшлә р эшлә ргә куша белде. Лә кин мә җ бү ри эшсезлектә н туган сагышны фронтка омтылу сагышын басарлык ихтыяр кө че җ итмә де аның, һ ә м ул кайвакыт бик озак итеп, мә ктә п буйлап онытылып, усалланып йө ри иде. ^?

Алексейның бә хетенә каршы, майор Стручков та шушы мә ктә пкә килеп керде. Алар иске дусларга очраштылар Стручков мә ктә пкә бер-ике атна соң рак керде? лә кин мә ктә пнең ү зенчә лекле эшлекле тормышына бик тиз кушылып ң ң тте, сугыш вакытына хас булмаган каты тә ртиплә ргә кү нде, һ ә ркем ө чен ү з кеше булып китте Ул Мересьевның нә рсә гә борчылганын бик тиз аң лап алды һ ә м кич белә н юынганнан соң йокларга таралганда, аның кабыргасына тө ртеп куйды.

_а~_к^{КайгЬ1рма}’ ^еге\ ^{сугыш 6e3He}« гомергә генә җ итә р

^{КаДӘ Р бИК ерак Ә Л?}- ^{Атла да атла}- Сугышырбыз. Туйганчы сугышырбыз.

Аларның кү решмә гә ненә ә ллә ике, ә ллә ө ч ай булган иде инде. Бу арада майор сизелерлек бирешкә н, ябыгып картаеп киткә н иде.

Мересьев белә н Стручков укый торган курс очучылары кыш ахырларында очу практикасына керештелә р. Ү зенең тышкы кыяфә те белә н канатлы балыкка охшаган кыска канатлы кечкенә самолет «Ла-5» Алексейга элек тә энә сеннә н җ ебенә кадә р таныш иде. Ул тә нә фес вакытларында еш кына аэродромга килә, һ ә м бу самолетларның аз гына тә гә рә п барып, текә кү тә релеп һ авага менгә ннә рен зә ң гә рсу корсакларын кояшта ялтыратып ә йлә нгә ннә рен' 270

⇐ Предыдущая 21 22 23 24 252627 28 29 30 Следующая ⇒