ЭЧТӘЛЕК 21 страница

— Керә бит, эт... Кара, ничек керә!

Майланып беткә н фуражкалы, чал мыеклы чандыр бер тимер юлчы, чыраен чыта тө шеп, яшь сугышчыга карады.

— Керә? Ә нигә кертә сең? Син чигенеп торгач, керер, билгеле. Сугышчылар, имеш! Ә нә кая, анабыз Идел буена кадә р керттегез бит инде сез аны! — Карт бу сү злә рне, гафу ителмә слек зур ялгышы ө чен, улын ә рлә ү че ата шикелле, ә рнеп ә йтте.

Сугышчы, уң айсызланып як-ягына каранып алды да, ү зенең иң башларын сикертеп куйды һ ә м тө ркем арасыннан чыга башлады.

— Ә йе, югалтулар аз булмады, — диде кемдер авыр сулап һ ә м ачынып башын чайкап куйды. — Э-эх!

Тышкы кыяфә те белә н ә ллә авыл укытучысына, ә ллә фельдшерга охшаган, брезент плащ кигә н бер карт кеше, яшь сугышчыны яклап сө йлә п китте:

— Ә ни ө чен аны орышырга?.. Аның ни гаебе бар? Ә ллә алар аз һ ә лак булдылармы? Дошман ә нә нинди зур кө ч белә н килә бит! Бө тен Европаны танкка утырткан. Бар, тиз генә туктатып кара син аны. Ә гә р яхшылап уйлап баксаң, исә н-сау һ ә м ирекле рә вештә Москвада йө рү ебез ө чен без бу сугышчы каршында тү бә нчелек белә н баш ияргә тиешбез. Немец бер атна эчендә нинди генә иллә рне танкысы белә н таптап ү тмә де! Ә без инде елдан артык сугышабыз, шулай да таптатмыйбыз һ ә м ү зен кыра торабыз. Ә зме кырдык инде без аньи! Аң ар, ул сугышчыга, бө тен дө нья тезлә неп баш ияргә тиеш. Ә сез аны «чигенә сең » дип орышасыз.

— Белә м, белә м, алла хакы ө чен, син миң а агитация ясама. Бик яхшы белә м, лә кин йө рә к ә рни, җ ан сызлана, — диде тимер юлчы йө зен чытып. — Җ иребездә немец йө ри бит. Илебезне җ ә рә хә тлә п йө ри...

Анюта кулы белә н кө ньякка кү рсә теп сорап куйды:

— Ә ул андамы?

— Анда. Оля да анда, — диде Алексей.

Ул Иделнең зә ң гә р элмә ге янында, Сталинградтан ө стә рә к, кечкенә генә бер нокта кү рде. «Камышин» дип язылган иде аның турысына.

Алексей Ө чен бу гади бер географик нокта гына тү гел иде. Яшел шә һ ә р, шә һ ә р читлә рендә ге чирә м баскан урамнар, шома яфраклары кыштырдап торган тирә клә р, тузан исе, бакча читә ннә ре аша аң кып торган укроп һ ә м петрушка ислә ре, коры туфраклы бакчаларда сибелеп яткан буй-буй бизә кле, сабаклары корыган тү гә рә к карбызлар, ә рем исле дала җ иллә ре, ө сте җ емелдә п торган- чиксез киң Идел, зифа буйлы, соры кү зле, кояшта янган тә нле чибә р кыз; ыгы-зыгы килеп йө рү че, ярдә мгә мохтаҗ кө меш чә чле ана...

— Алар да анда, — дип куйды Алексей тагын бер кат.

Электрик поезд, ачулы сызгыртып, тә гә рмә члә рен каты дө бердә теп, Москва тирә сендә ге дачалар буйлап җ итез генә йө герә.

Алексей Мересьев тә рә зә янында утыра. Кара тасмалы алтын пенсне, Горькийныкы шикелле киң кырыйлы эшлә пә кигә н, бите шома итеп кырылган бер карт Алексейны стенага китереп кыскан. Картның тез араларында тимер кө рә к, тырма һ ә м тү тә л чапкыч. Карт аларны газета белә н пө хтә лә п тө реп, тасма белә н бә йлә гә н.

Бу карт та, ул кө ннә рдә ге һ ә рбер кеше кебек, сугыш белә н яши. Ул ябык кулын Мересьевнын. борын тө бендә селки-селки, ә ллә нинди зур нә рсә сө йлә гә ндә й, аның, колагына пышылдый:

— Сез минем хә рби кеше булмаганыма карамагыз, — мин ү зебезнең планны бик яхшы аң ладым: дошманны Идел буе далаларына алдап алып килергә, ә йе, анда аң ар ү зенең коммуникациялә рен җ ә еп җ ибә рергә мө мкинлек бирергә, хә зергечә ә йтсә к, аны тө п базасыннан аерырга. Ә аннан соң менә биредә н, кө нбатыштан һ ә м

тө ньяктан шалт та шолт! Коммуникациялә ренең артына тешә ргә дә эшен бетереп ташларга. Ә йе, ә йе... һ ә м бу бик зирә к план. Безгә каршы бер Гитлер гына тү гел бит. Ул ү зенең чыбыркыры белә н безгә каршы бө тен Европаны куып килә. Без бит алты ил армиясенә каршы берү зебез сугышабыһ. Ялгыз кө рә шә без. Дошманның бу коточкыч ударын, ичмаса, илебезнең киң булуы белә н амортизациялә ргә кирә к. Ә йе, ә йе. Бу бердә нбер акыллы юл. Союз- никларның тавыш-тыннары ә ле һ аман ишетелми бит... Ә? Сез ничек дип уйлыйсыз?

Мересьев ни ө чендер кыш кө не ү зе шуышып ү ткә н, кө лгә ә йлә нгә н җ ансыз авылны исенә тө шерде дә, караң гы чырай белә н җ авап бирде:

— Минемчә, сез юк сү з сө йлисез. Туган ил туфрагы — амортизаторлар ө чен артык кыйммә тле материал ■ булыр.

Лә кин карт, авызыннан тә мә ке һ ә м арпа кофесы исе аң кытып, Мересьевның колак тө бендә ө злексез такылдап торды.

Алексей башын тә рә зә дә н тышка сузды. Битен җ ылы, тузанлы җ илгә куйды да артка йө гергә н, буявы уң ган зә ң гә р рә шә ткә ле платформаларга, горбыль такталар белә н кадакланган купшы кибетлә ргә карап барды. Яшел урман арасында дачалар кү ренә, корыган елгачык буйларындагы болыннар зө бә рҗ ә ттә й җ емелдә п кала, баеп барган кояш нурларында балавыз шә медә й тө з нарат кә ү сә лә ре гә рә бә дә й алтынланып ялтырыйлар; урман артыннан кичке кү ксел киң лек җ ә елә иде.

—... Юк, менә сез хә рби кеше, ә йтегез ә ле сез миң а: шулай яхшымы? Фашизм белә н бер елдан артык бергә - бер сугышып килә без, шулай тү гелме? Ә союзниклар? Ә икенче фронт? Менә сез шундый картинаны кү з алдыгызга китерегез ә ле: берни абайламыйча, тирлә п-пешеп эшлә ү че кешегә караклар һ ө җ ү м итте, ди. һ ә м бу кеше каушап калмады, караклар белә н сугыша башлады, ди, һ ә м ә ле дә сугыша, ди. Канга батып беткә н, ди, бу кеше, кулына ни элә кте шуны алып суга, ди. Ул берү зе, ә караклар кү п, алар баштанаяк коралланган, алар бу кешене кү птә н сагалап йө ргә ннә р, ди. Ә йе. Ә кү ршелә ре капка тө плә реннә н кү зә теп, имеш, аң ар куә т биреп торалар: ну егет тә икә н, ай-яй нинди егет! Шул кирә к ул каракларга, бир, бир кирә клә рен! дилә р һ ә м, каракларны бергә лә п кыйнау урынына, кыйналучының кулына таш-мазар, тимер-томыр сузалар: имеш, мә, моның белә н сугарга җ айлырак, — ә ү злә ре якын бармыйлар. Ә йе, ә йе... Менә безнең союзниклар шулай эшлилә р... Пассажирлар алар...

Мересьев кызыксынып картка борылцп карады. Алар- га хә зер инде кү п кенә кеше карап тора һ ә м вагонның тө рле ягыннан кычкыра иде.

— Нә рсә ә йтә сең, дө рес шул. Бергә -бер сугышабыз. Кайда ул икенче фронт дигә ннә ре?

— Ә йдә ярар, эшне, алла кушса, ү зебез дә башкарып чыгарбыз. Ә аш ө лгерү гә, алар да килеп җ итә р, икенче фронтны ә йтә м...

Дача платформасы янына җ иткә ч, поезд тормозларын кысты. Вагонга култык таякларына таянган, ө слә ренә пижама кигә н берничә яралы килеп керде. Берә р госпитальнең сә ламә тлә неп килү че яралылар йортыннан базарга барган булсалар кирә к, кулларына кә газь капчыклар белә н җ илә к, кө нбагыш тотканнар иде. Аларны кү рү гә ә леге карт тиз генә урыныннан торды.

— Утырыгыз, кү гә рченкә й, утырыгыз, —-диде ул һ ә м аягы бинтланган, култык таяклы, кызыл чә чле егетне кө чли-кө чли ү з урынына утыртты, — Ярый, ярый, утырыгыз, минем ө чен борчылмагыз, мин хә зер тө шә м...

Карт, сү зен дө реслә р ө чен, тырмаларын, чапкычларын алып, ишеккә табарак китте. Сө тче хатыннар да яралыларны утырту ө чен кысыла тө штелә р. Алексей кайдандыр арттан бер хатынның гаеплә п кычкырганын ишетте.

— Ничек оялмый икә н ул? Янында этелеп-тө ртелеп, имгә нгә н солдат басып тора, җ ә фалана бичара, ә тегесе ә йлә неп тә карамый, утыра бирә. Ә йтерсең, ү зе дә яралы. Командир ә ле ү зе җ итмә сә, очучы!

Алексей хатынның хаксывга җ ә берлә венә кабынып китте, аның борын яфраклары селкенде. Лә кин ү зен кулга алды, кинә т ачылып китеп, урыныннан сикереп торды:

— Утыр, туганкай!

Яралы солдат уң айсызланып, сискә неп китте:

— Кирә кми, кирә кми, иптә ш ө лкә н лейтенант! Борчылмагыз, мин басып кына торам. Миң а ерак тү гел, икенче остановкада тө шә м.

Мересьев кү ң еле кү тә релеп киткә нен сизеп, шаярып кычкырды:

— Утыр, дилә р, сиң а!

Ул, кешелә рне- аралап ү теп, вагон стенасына килеп сө ялде дә ике куллап таягына таянды. Шунда баскан килеш елмаеп барды. Шакмаклы яулык бә йлә гә н ә би, ахрысы, ү зенең ялгышканын аң лап алдьп:

— Ай, бу кеше дигә нең!.. Кайсыгыз якынрак, таяклы командирга урын бирегез. Оялмыйсызмы? Ә й, син, эшлә пә ле хатын! Кеше кан коеп кайткан, ә ул кымшанып та бакмый, кара ничек җ ә елгә н!.. Иптә ш командир! Килегез, бирегә, менә минем урынга утырыгыз. Юл бирегез инде, алла хакы ө чен, командирны уздырып җ ибә регез!

Алексей ишетмә гә нгә салышты, йө рә генә тулган шатлык югалды. Шул чакта кондуктор аң а кирә кле станцияне ә йтте, поезд йомшак кына итеп тормозларын кысты. Кешелә р арасыннан кысыла-кысыла чыгып барганда, ул тагын пенснелы карт белә н очрашты. Карт, кү птә нге танышлар кебек, аң а кү з кысты.

— Ә сез ничек уйлыйсыз, икенче фронтны кайчан да булса ачарлармы? — дип сорады карт пышылдап.

Алексей, агач перронга тө шеп барганда, картка җ авап кайтарды:

— Ачмыйлар икә н, ү зебез дә башкарып чыгарбыз.

Поезд, тә гә рмә члә рен дө бердә теп, ә че сызгырып, сыек., _кына тузан туздырып, борылышта кү здә н югалды. Берничә генә кеше тө шкә н платформада хуш исле кичке тынлык урнашты. Сугышка кадә р биредә, мө гаен, бик рә хә т һ ә м тын булгандыр. Платформаны куе нарат урманы камап алган, агач башлары, җ анга, тынычлык биреп, тигез генә шаулыйлар. Мө гаен, бер-ике ел элек мондый матур кичлә рдә, җ иң ел, чуар киенгә н хатын-кызлар, шау- гө р килеп торган балалар, кояшта янган шат кү ң елле ирлә р поезддан тө шеп, урман аша салынган сукмаклар һ ә м тар юллар буйлап, тө ркем-тө ркем булып ү злә ренең дачаларына таралышканнардыр. Кулларында ашамлыклар, тө рле эчемлеклә р — кү чтә нә члә р булгандыр.

Ә хә зер поезддан тө шеп калган аз санлы пассажирлар кө рә к, тырма һ ә м башка коралларын кү тә рделә р дә, платформадан тиз генә тө шеп, ү з кайгыларына чумган хә лдә, эшчә н кыяфә ттә урманга кереп киттелә р. Таякка таянган Мересьев кына ял итеп йө рү челә ргә охшый иде. Ул җ ә йге кичнең матурлыгына соклана, нарат ботаклары аша тө шкә н кояшка кү злә рен кысып карый һ ә м хуш исле нарат һ авасын кү крә ген тутырып сулый иде.

•Москвада аң ар юлны яхшылап ө йрә ттелә р. Чын солдат буларак, ул берничә билге буенча кечкенә тын кү л буө н- дагы санаторийга юлны бик ансат эзлә п тапты. Станциядә н анда кадә р нибары ун минутлык юл иде.

Кү птә н инде, революциягә кадә р, бер рус миллионеры шушы җ ирдә һ ичбер кемнекенә охшамаганча итеп җ ә йге сарай салдырырга уйлый. Акчаны кызганмам, лә кин сарай'бө тенлә й оригиналь булсын, ди бу миллионер архитекторга. Архитектор, хуҗ асының табигатенә ошатырга тырышып, кү л буена кү з кү рмә гә н, колак ишетмә гә н, зур бер таш йорт салып бирә. Аны тар гына рә шә ткә тә рә зә лә р, кечкенә манаралар, ә ллә нихә тле баскычлар, тө рле- тө рле ишеклә р белә н бизи, тү бә сен текә итеп эшли. Бу йорт камышлк кү л буендагы киң рус манзарасы арасында шыксыз, мә гънә сез тап булып калкып тора. Ә тирә -як нинди матур! Тын кө ннә рдә су ө сте пыяладай тип-тигез. Яр буенда, яфракларын сизелер-сизелмә с кенә селкетеп, яшь нә фис усаклар тезелеп утыра. Анда-санда вак кына яшел яфраклы ак каеннар җ емелди. Кү ксел карт наратлык, киң киртлә ч алка булып, кү лне ә йлә ндереп алган, һ ә м менә шулар барысы да ү тә кү ренмә ле салкынча кү гелҗ ем су кө згесендә йө зтү бә н салынган кебек булып чагыла.

Ү зенең ипи-тозы, якты йө зе белә н даны бө тен Россиягә таралган бу байда кү п кенә атаклы художниклар озак- озак вакытлар кунак булып ятканнар, һ ә м алар бө ек рус иле табигатенең кө чле һ ә м тыйнак матурлык ү рнә ге булган бу иркен кү ренешне бө тен килеш тә, аерым кү ренешлә ргә бү леп тә, язып алып мә ң гелә штергә ннә р.

Эшче-Крестьян Кызыл Армиясе Хә рби-Һ ава кө члә ренең санаторийсы нә къ менә шушы сарайга урнашкан иде. Сугышка кадә р биредә очучылар ү злә ренең хатыннары белә н, кайчакларда бө тен семьялары белә н дә торганнар. Сугыш кө ннә рендә бирегә очучыларны госпитальдә н соң сә ламә тлә неп җ итә р ө чен җ ибә рә лә р иде.

Алексей, санаторийга чит-читенә ак каонң ар утыртылган ә йлә нгеч киң асфальт юлдан тү гел, станциядә н урман аша кү лгә килеп чыга торган туры сукмак буйлап килде. Ул, хә рби кешелә р ә йтмешли, тылдан килеп керде,, һ ә м парадный ишек тө бендә ге туп-тулы ике автобусны камап алган зур тө ркем арасында югалып калды.

Сө йлә шү лә рдә н, репликалардан, юлга озатканда ә йтелә торган сү злә рдә н, телә клә рдә н, Алексей машинадагы очучыларның санаторийдан туп-туры фронтка китү челә р икә нен аң лап алды. Китү челә р барысы да шат, барысы да

тә эсирлә нгә ннә р, ә йтерсең, алар һ ә р болыт кисә ге артыннан ү злә рен ү лем сагалап торган һ ава сугышларына тү гел, ә тыныч гарнизоннарына китеп баралар иде. Ә озатучыларның йө злә рендә тү земсезлек, сагыш билгелә ре чагыла. Алексей моның сә бә бен яхшы аң лый. Ул ү зе дә, кө ньякта кабынып киткә н яң а, зур сугышның беренче кө ннә реннә н бирле, фронтка омтыла иде. Фронтта вакыйгалар куерган саен, хә ллә р кискенлә шкә н саен, аң арда бу омтылыш зурайды, кө чә йде, ә штаб тирә лә рендә, ә крен генә, сакланып кына булса да, «Сталинград» сү зе телгә алына башлагач, омтылыш йө рә к ә рнеткеч сагышка ә йлә нде, һ ә м госпитальдә эшсез ятуга аның тү земе җ итмә с булды.

Купшы машиналарның ачык тә рә зә лә реннә н кояшта янган, дулкынланган йө злә р карап торалар. Ял итү челә рнең һ ә рбер партиясендә тапкыр сү зле мә зә к кешелә р булмый калмый. Шундыйлардан берә ү — буй-буй пижамалы, сирә к чә чле, урта буйлы аксак ә рмә н автобуслар янында ыгы-зыгы килеп чатанлап йө ри һ ә м таягын селки- селки кемгә дер ү гет-нә сихә т укый:

— Ә й, анда һ авага менгә ч, фрицларга сә лам ә йтегез! Федя! Ай ваннасы курсын тутырырга комачаулаганнары ө чен, син алар белә н анда исә п-хисабың ны ө зә ргә онытма! Федя, Федя! Совет очучыларының ай ваннасы алып ятуларына комачаулау — зур ә дә псезлек икә нен син аларга кү рсә тми калма!

Федя дигә ннә ре яшь кенә бер егет. Зур яра аның киң маң гаен аркылыга сызып узган. Бите кояшта янган. Ул, башын тә рә зә дә н тыга да, ә рмә нгә җ авап кайтара:

—- Санаторийның ай ванналары комитеты минем ө чен бер дә борчылмасын!

Озатучылар һ ә м китү челә р шаркылдап кө леп җ ибә рделә р. Шул кө лү астында автобуслар акрын гына капкага таба кузгалдылар. Озатучылар кычкырып калдылар:

— Исә н-сау барып җ итегез! Хә ерле юл!

— Федя, Федя! Полевой почтаң ның номерын тизрә к җ ибә р! Зиночка йө рә гең не заказной конвертка салый кире ү зең ә озатыр!

Автобуслар аллея борылмаларында кү здә н югалдылар. Баеп килгә н кояш нурларында алтынланган тузан басылды. Халатлар, буй-буй пижамалар кигә н очучылар паркка сибелделә р. Мересьев санаторийның вестибюленә керде. Анда, элгечлә рдә, зә ң гә р кырыйлы фуражкалар эленеп тора, почмакларда волейбол туплары, кегель тукмаклары, крокет чү кечлә ре, теннис сеткалары ө елеп ята иде. Мересьевны канцеляриягә баягы аксак ә рмә н илтеп куйды. Якыннан карагач ул бө тенлә й бү тә н кеше иде. Йө зе житди, кү злә ре зур, сагышлы һ ә м акыллы. Ә рмә н канцеляриягә барышлый да гел мә зә к сү злә р сө йлә де. Ү зен санаторийның ай ванналары комитеты председателе дип тә къдим итте. Ай ванналарының, медицина исбат иткә нчә, һ ә ртө рле яраны дә валауда иң шифалы дару икә нен, бу эштә ү зенең башбаштаклыкка һ ә м стихиягә һ ич тә юл куймаганлыгын, кичке прогулкаларга нарядны ү зе биреп торганлыгын сө йлә де. Аның мә зә ге, ничектер, автоматик мә зә к иде. Ул ү зе мә зә к сө йли, ә кү злә ре житди карашларын саклыйлар һ ә м Мересьевны кызыксынып ө йрә нә лә р иде.

Канцеляриядә Мересьевны ак халатлы җ ирә н кыз каршы алды. Бу кызның чә че шундый жирә н, ә йтерсең, аның башын кө чле ялкын камап алган иде.

— Мересьевмы? — дип сорады ул укый торган китабын бер читкә куеп. — Мересьев Алексей Петровичмы? — Ул очучыга сынаулы караш ташлады. — Нә рсә дип сез мине шаяртасыз? Миндә болай язылган: «Мересьев Алексей Петрович, ө лкә н лейтенант, Н-че госпитальдә н, аяклары юд», — ә сез...

Шул чакта гына Алексей, аның бакыр чә члә ре арасында бө тенлә й кү мелеп калган тү гә рә к ак йө зенә җ ентеклә п карады. Кызның бит алмаларында юка тире аша ачык кызыллык бә реп тора иде. Ул ү зенең мә че башлы ябалакныкы шикелле тү гә рә к, бераз оятсызрак кү злә ре белә н шат елмаеп, Алексейга карый иде.

— Ничек кенә булмасын, мин Алексей Мересьев, менә минем направлением... Ә сез Лелямы?

— Юк, нишлә п Леля булыйм? Мин Зина. Нә рсә, сезнең протезларыгыз шундыймыни? — диде Зина һ ә м Алексейның аякларына шиклә неп карап торды.

— Ә һ ә! Алайса сез теге, Федяның йө рә ген алып калган Зина икә нсез?

— Моны сезгә майор Бурназян ә йттеме? Ө лгергә н икә н. Ух, шул хә тле яратмыйм шул Бурназяшканы! Ни кү рсә, шуң ардан кө лә дә йө ри. Федяны биергә ө йрә тү дә н ни булган инде, я? Исе киткә н!

— Ә хә зер инде биергә мине ө йрә терсез, ярыймы? Бурназян миң а ай ванналарына путевка бирергә булды.

Кыз Алексейга тагы да гаҗ ә плә нә тө шеп карап куйды.

— Ягъни ничек инде биергә? Аяксыз килешме? Китегез аннан, ахрысы сез дә һ ә рнә рсә дә н кө лә ргә яратасыз.

Шул чакта бү лмә гә майор Стручков йө гереп килеп керде һ ә м Алексейны кочагына җ ыеп алды.

— Зиночка, мин сө йлә шеп чыктым: ө лкә н лейтенантны минем бү лмә гә.

Бер госпитальдә озак вакыт бергә яткан кешелә р соң ыннан бертуганнар шикелле шатланып очрашалар. Алексей майор Стручковны кү ргә ч шундый шатланды, ә йтерсең, аны кү рмә гә нгә берничә ел булган иде. Стручковның солдат капчыгы кү птә н инде санаторийда ята, майор биредә ү зен ө ендә гечә хис итә, барысын да белә һ ә м кешелә р дә аны белеп бетергә ннә р иде. Килгә ненә бер тә ү лек кенә ә ле, ул инде кайберсе белә н дусланырга, ә кайберлә ре белә н талашып алырга да ө лгергә н иде.

Мересьев белә н Стручков урнашкан кечкенә бү лмә паркка карап тора, тә рә зә каршында ук тө з наратлар, зә ң гә рсу яфраклы кара җ илә к куаклары һ ә м нә зек кенә ялгыз бер милә ш агачы ү сеп утыра иде. Милә штә, пальмадагы шикелле, нә фис кенә, телле-телле ике-ө ч яфрак селкенә һ ә м кып-кызыл милә шлә ре белә н бердә нбер, лә кин бик авыр тә лгә ш салынып тора иде. Алексей аштан соң ук кроватена менде‘Дә, кичке томан белә н дымланган һ ә м бераз салкынайган җ ә ймә гә сузылып ятып, бик тиз йокыга китте.

Тө нлә ул борчулы, куркыныч тө шлә р кү рде. Тирә н кар, ай. Урман, йө нтә с ятьмә шикелле, Алексейны каплап алган. Аң ар шул ятьмә дә н чыгарга кирә к, лә кин кар аякларын җ ибә рми. Алексей башына ниндидер билгесез, лә кин коточкыч бә ла килгә нне сизә, җ ә фалана, лә кин нишлә сен, аяклары кар белә н бергә катканнар, һ ә м ул аларны аннан тартып чыгара алмый. Ул сыкранып икенче ягына борыла — аның алдында инде урман тү гел, аэродром кү ренә. Нә зек-озын буйлы техник Юра йомшак һ ә м канатсью сә ер бер самолетта утыра. Ул кулын изи, кө лә һ ә м һ авага вертикаль очып менеп китә. Михайла бабай Алексейны кулына кү тә реп ала да балага сө йлә гә н тө сле итеп сө йли: «Ә йдә оча бирсен, очсын, ә без хә зер синең белә н рә хә тлә неп мунча чабыныйк, сө яклә рне җ ылытыйк. Яхшы, бик ә йбә т! » Лә кин ул аны кайнар лә ү кә гә тү гел, ' ә салкын карга китереп сала, Алексей торырга тели. лә кин булдыра алмый: җ ир аны бик нык ү зенә тартып тора. Юк, аны җ ир тартмый, аның ө стенә ү зенең кызу гә ү дә се белә н аю яткан. Аю гырылдый-гырылдый Алексейны буа, сыта. Якыннан гына автобуслар уза, автобуслардан очучылар шатланып карап бара. Лә кин алар Алексейны кү рмилә р. Алексей аларны ярдә мгә чакырып кычкыр- макчы, яннарына йө гермә кче, һ ич югында аларга кул изә мә кче була, лә кин булдыра алмый. Авызы ачыла, лә кин сү зе чыкмый, пышылдаганы гына ишетелә. Алексей тончыга башлый, ул йө рә ге тибү дә н туктый башлаганны сизә һ ә м соң гы тдпкыр омтылып карый. Ни ө чендер аның кү з алдында Зиночканың ялкын тө сле җ ирә н чә члә ре һ ә м кө леп торган йө зе гә ү дә лә нә. Аның кызыксынучан * һ ә м оятсызрак кү злә ре Алексейны мыскыл итеп ялтырыйлар.

Алексей, нә рсә дә н икә нен ү зе дә белмичә, куркып уянды. Тын. Борынын ә крен генә мышнатып, майор йоклап ята. Тә рә зә дә н кергә н тонык ай баганасы бү лмә аша ү теп, идә нгә терә лгә н. Ү ткә ндә ге дә һ шә тле кө ннә рнең образлары нигә кинә т аның тө шенә керделә р икә н? Алексей аларны бервакытта да исенә тө шерми иде бит. Исенә тө шерә башласа, алар аның ү зенә дә саташулы ә кият булып кына тоелалар иде ич! Якты ай нуры сирпелгә н ачык тә рә зә дә н хуш исле салкын тө н һ авасы белә н бергә ә крен һ ә м тигез тавыш агып керә. Тавыш ә ле дулкынланып ага, Зле ерагая-ерагая бө тенлә й туктый, ә ле бик ә крен генә пышылдап тора—тә рә зә аша нарат урманы шулай шаулый.

Очучы ү зенең кроватенда наратларның серле шаулавын озак тың лап утырды, аннан, авыр уйларын чыгарып ташларга телә гә ндә й, кискен генә итеп башын селкеп куйды һ ә м аны яң адан кү ң елле шат тойгы чорнап алды. Ул санаторийда егерме сигез кө н торырга тиеш. Сугышка китә рме ул аннары, очармы, яшә рме, яки аң ар трамвайларда гел урын биреп торырлармы, мә ң ге артыннан кызганып карап калырлармы — бу кадә ресе шул егерме -сигез кө ннә н соң хә л кылыначак. Димә к, озын, шул ук вакытта кыска егерме сигез кө ннең һ ә рбер минуты чын кеше булу ө чен кө рә шкә багышланырга тиеш.

Тоныкланып килгә н ай яктысына карап утырган хә лдә, Алексей кү негү лә р планын тө зеде. Ул бу планга иртә нге һ ә м кичке зарядкаларны, йө рү, йө герү, аякларын махсус хә рә кә т иттерү не кертте. Зиночка белә н сө йлә шкә н вакытта башында чагылган идея аны аеруча мавыктыра иде, — бу идея аң а протез кигә н аякларын тө рле яклап кү нектерү ышанычын тудырган иде.

һ ә м ул биергә ө йрә нергә булды.

Август. Тө ш вакытлары. Тын, якты. Табигатьтә бар нә рсә ялтырап, җ емелдә п тора. Лә кин инде эссе һ авада, хә зергә кү згә кү ренми торган ниндидер билгелә р буенча" табигатьнең тын, сагышлы картаю кө ннә ре җ итеп килгә не сизелә. Куаклар арасыннан борылып-борылып ә крен генә челтерә п аккан кечкенә елганың бә лә кә й комлыгында берничә очучы кояшта кызына.

⇐ Предыдущая 16 17 18 19 202122 23 24 25 Следующая ⇒