ЭЧТӘЛЕК 25 страница

Алексейга килсә к, ул кулларын баш астына салып чалкан яткан хә лдә, ү зеннә н нибары ө ч адымда, караң гылык эчендә, кроватьта чибә р бер кыз, дустының булачак кә лә ше ятуы турында уйлады. Кыз янына җ итү ө чен караң гы бү лмә буйлап нибары ике-ө ч адым атлыйсы бар, лә кин бу ө ч адымны ул бервакытта да атлаячак тү гел, ү зенә сыеныр урын биргә н, рә тлә п таныш та булмаган бу кызны бертуган сең елеседә й кү рә иде ул. Алексей, ә гә р майор Стручков бу турыда белсә, мө гаен орышыр иде, бә лки, ышанмас та иде, дип уйлады. Хә ер, кем белә, ихтимал хә зер Алексейны башка кешегә караганда майор Стручков кү брә к аң лый алыр иде... Ә Анюта шундый яхшы кыз һ ә м ул, бичара, никадә р арып, шул ук вакытта, ү зенең эвакогоспитальдә ге авыр эшен никадә р кү ң ел биреп эшли!..

— Алеша, — дип эндә ште Анюта ә крен генә.

Диваннан Мересьевның тигез сулавы ишетелде. Очучы йоклый иде инде. Кыз урыныннан торды да, яланаяклары белә н сак кына басып, аның янына килде, яшь баланы карагандай, аның мендә рен рә тлә де, тирә -ягына одеялын кыстырып чыкты.

Мересьевны комиссиягә иң алдан чакырдылар. Командировкадан кайткан беренче ранг хә рби врач, бик зур кө пшә к гә ү дә ле кеше, председатель урынында утыра иде. Ул Алексейны шунда ук танып алды һ ә м хә тта ө стә л артыннан каршысына чыкты.

— Нә рсә, алмыйлармы? Ә йе, кадерлем, сезнең эшегез катлаулы. Закон аша сикерергә туры килә бит. Ә закон аша ничек сикерә сең? —дип, йомшак кү ң ел белә н Алексейны кызганып куйды.

Алексейны карап та тормадылар. Хә рби врач аның кә газенә кызыл карандаш белә н язып куйды: «Кадрлар бү легенә. Сынау ү тү ө чен ТАПка җ ибә рергә мө мкин дип саныйм». Шушы язу белә н Алексей туп-туры кадрлар бү леге начальнигына китте. Аны генерал янына кертмә делә р. Мересьев кыза башлаган иде дә генералның адъютанты — зифа буйлы, кара мыеклы яшь капитанның шат, мө лаем ачык йө зен кү ргә ч, туктап калды. Ү зе ә йтмешли, «ишек сакчыларын» элек-электә н җ ене сө йми иде, ә моның каршысына ук килеп утырды, һ ә м һ ич уйламаган җ иреннә н аң ар ү зенең тарихын бә йнә - бә йнә сө йлә п бирде. Аның сү зен бү леп, еш кына телефон шалтыраттылар, капитанга ә ледә н-ә ле генерал кабинетына кереп чыгарга туры килде. Лә кин ул кабинеттан чыгу белә н тиз генә Мересьев каршысына утырды һ ә м белә се килү, гаҗ ә плә нү, хә тта ышанмау чагылган кү злә рең балалардай беркатлылык белә н аң ар текә де:

— Я, я, шуннан соң, шуннан соң? — дип ашыктырды ул, яки кулларын як-якка җ ә еп җ ибә рде дә аптырап сорап куйды: — Ялганламыйсызмы? Валлаһ и, ялганламыйсың мы? Ай-яй, менә бу ай-яй дисә ң дә, ай-яй.

Бу капитан карап торырга яшь кенә булса да, канцелярия эшендә шактый оста кү ренә иде. Ул, Мересьев ү зенең канцеляриялә рдә каң гырып йө рү лә ре турында сө йлә гә ндә, ачуланып кычкырып җ ибә рде:

— Менә шайтаннар! Алар бит сине тикмә гә чаптырып йө рткә ннә р. Син менә дигә н егет, ничек кенә итеп ә йтергә соң, чамасыз ә йбә т егет!.. Лә кин алар хаклы: аяксыз кеше оча алмый.

— Оча ала... Менә... — диде Мересьев һ ә м журнал битен, хә рби врач нә тиҗ ә сен, аның кадрлар бү легенә язган язуын кесә сеннә н чыгарып салды. -

— Ә соң син аяксыз килеш ничек очарсың? Менә ә кә мә т! Юк инде, туган, мә каль ә йтмешли: «Аяксыз кеше биюче була алмый».

Башка кеше шулай дисә, Мересьев, мө гаен, җ ә берсенер иде, хә тта кызып китеп, тупас сү злә р дә ә йтеп салыр иде. Лә кин капитанның җ анлы йө зе шундый ачык, мө лаем иде, Мересьев урыныннан сикереп торды да малайларча кызып кычкырып җ ибә рде:

— Биюче була алмыймы? — һ ә м кинә т бү лмә буенча биеп китте.

Капитан аның биегә нен исе китеп карап торды, аннан бер сү з дә ә йтмичә, кә газьлә рне алып кабинетка кереп китте.

Ул анда озак торды. Алексей, ике кешенең ишек аркылы тонык кына булып ишетелгә н сү злә ренә колак салган хә лдә, коточкыч киеренкелектә н бө тен тә не куырылып килгә нен, йө рә ге еш һ ә м каты типкә нен сизде. Гү я ул бү лмә дә тү гел, ә кызу йө решле самолетта җ иргә таба кадалып оча иде.

Капитан кабинеттан елмаеп, ' канә гать кыяфә ттә чыкты.

— Менә нә рсә, — диде ул, — очучы итеп җ ибә рү турында генерал, ә лбә ттә, тың ларга да телә мә де. Лә кин менә ул бирегә, БАОга^{^[IV]} эшкә җ ибә рергә, дип язды. Хезмә т хакың да, тә эминатың да шул ук кала. Аң ладың мы?! Шул ук кала...

Капитан Алексейның йө зендә шатлык урынына ачу кү реп шаккатты.

— БАОга? һ ичкайчан! Аң лагыз ә ле сез барыгыз да: мин бит корсак артыннан, эш хакы артыннан йө рмим. Мин очучы, аң лыйсызмы, мин очарга, сугышырга телим... Нигә моны берегез дә аң ламый соң?! Ә лбә ттә, бик ансат кына...

Капитан аптырашта калды. Кайдан килеп чыкты соң бу кеше! Моның урынында башка берә ү булса, шатлыгыннан бии башлар иде, ә бу... Ниндидер ә кә мә т кеше шунда. Лә кин бу ә кә мә т кеше капитанга торган саен кү брә к ошый барды. Капитан Алексейның кеше ышанмаслык эшенә ничек кенә булса да ярдә м итә ргә телә де. Менә аның башына кинә т бер уй килде. Ул Мересьевң а кү з кысты, бармагы белә н ү з янына чакырып алды, генерал кабинетына карый-карый пышылдый башлады:

— Генерал ү з кулыннан килгә ннең барысын да эшлә де. Шуннан артыкны ул эшли алмый. Валлаһ и! Ә гә р аяксыз кешене очучы итеп җ ибә рсә, аның ү зен юлә ргә санарлар иде. Син хә зер турыдан-туры безнең хуҗ аның ү зенә йө гер, ул гына булдыра ала, —диде ул һ ә м Алексейга пропуск юллап алып бирде.

Ярты сә гать ү тү гә, Мересьев зур начальникның кабул итү бү лмә сендә,. палас'буйлап, сабырсызланып йө ри иде инде. Бирегә килү е элек ничек башына килмә гә н! Ә йе шул, кыйммә тле вакытны ә рә м итеп ә ллә кайларда йө ргә нче, башта ук шушында килә се калган икә н. Булса булды, булмаса юк... Бу начальникның ү зен дә яхшы очучы дип сө йлилә р. Ул аң ларга тиеш! Ул инде истребительне БАОга җ ибә рмә с. ’

Кабул итү бү лмә сендә дә рә җ ә лә ренә тиң кыяфә ттә генераллар, полковниклар утыра иде. Алар ярым пышылдап сө йлә шә лә р, кайберлә ре каушыйлар, кү п итеп папирос тарталар. Бары ө лкә н лейтенант кына атлаганда гә ү дә сен сә ер сикерткә лә п палас буйлап арлы-бирле йө реп тора иде. Барысы да кереп чыккач, нә ү бә т Мересьевка җ итте. Ул тиз генә тү гә рә к, ачык йө зле майор утырып торган ө стә л янына килде.

— Сез ү зе янынамы, иптә ш ө лкә н лейтенант?

— Ә йе. Минем аң ар бик мө һ им йомышым бар.

— Ә, бә лки, шулаң да сез ү зегезнең эшегез белә н мине дә таныштыра алырсыз? Утырыгыз сез, утырыгыз. Тартасызмы? — диде яшь майор һ ә м Мересьевка ачык портсигар сузды.

Алексей тартмый иде, лә кин никтер бер папирос алып бармак битлә ре белә н йомшартты да ө стә лгә куйды, һ ә м ү зенең кү ң елсез маҗ араларын, капитанга сө йлә гә ндә ге кебек, итеп, берьюлы майорга чыгарып салды. Моң арчы ул зур начальникларның приемный бү лмә лә рендә хезмә т итү че адъютантларга начальникның «мунча ө йалдын саклап ятучы фә рештә лә р» дип карый иде. Бү ген исә бу карашын кискен рә вештә ү згә рткә н иде инде. Майор аны ә дә плелек саклау ө чен генә тың ламады, юк. Ул аны, ничектер, бик дусларча итеп, кайгысын уртаклашып, бик нык ә һ ә мият биреп тың лады. Ул журнал битендә ге хә бә рне укыды, врач язуы белә н танышты. Аның шулай нык ә һ ә мият биргә нен кү ргә ч, Мересьевның кү ң еле кү тә релеп китте, ул сикереп торды һ ә м кайда икә нен дә онытып, ү зенең ничек биегә нен кү рсә тергә телә гә н иде дә... шул чакта барысы да җ имерелә язып калды. Кабинет ишеге тиз генә ачылып китте, аннан озын буйлы, кара чә чле бер ябык кеше килеп чыкты. Алексей аны фоторә семе буенча таныды. Бу кеше кабинеттан чыгышлый шинелен тө ймә лә де һ ә м артыннан килү че генералга нидер ә йтте. Ул бик борчулы иде, шуң ар кү рә Мересьевны хә тта кү рмә де дә. Сә гатенә карап алды да майорга тиз генә болай диде:

— Мин Кремльгә. Сә гать алтыда Сталинградка очу ө чен тө нге самолетка заказ бирегез. Тө шү урыны: Югары Погромная, — диде һ ә м, кабинетыннан килеп чыккандагы кебек ү к, тиз генә кү здә н югалды.

Майор шунда ук самолетка заказ бирде һ ә м, Мересьев турында хә терлә п, кулларын җ ә еп җ ибә рде:

— Барып чыкмады, очабыз. Сезгә кө тә ргә туры килер. Торыр урыныгыз бармы?

Бер минут элек ү з ирекле, ү з дигә нендә нык торучан кеше булып кү ренгә н, искитмә ле йомыш белә н килгә н очучының кара тутлы йө зендә шулхә тле кү ң ел кайту һ ә м искиткеч арыганлык кү реп, майор карарын ү згә ртте:

— Ә йдә ярар... мин хуҗ абызны белә м, ул да барыбер шулай эшлә р иде, — диде һ ә м рә сми бланкка берничә сү з сызгалады да конвертка салды, тышына: «Кадрлар бү леге начальнигына», — дип язып, Мересьевка бирде һ ә м аның кулын кысты:

— Сезгә чын кү ң елемнә н уң ыш телим.

Рә сми кә газьгә болай дип язылган иде: «Ө лкә н лейтенант Мересьев А. командующий янында булды. Аң ар нык игътибар белә н карарга кирә к, аны сугыш авиациясенә кайтару ө чен кулдан килгә н барлык ярдә мне кү рсә тергә кирә к».

Бер сә гать ү тү гә, мыеклы капитан Мересьевны ү зенең генералы кабинетына алып керде. Салмак хә рә кә тле, калын кашлы генерал кә газьне укыды да шат зә ң гә р кү злә ре белә н очучыга кү тә релеп карады һ ә м елмаеп куйды:

— Инде анда да булган... җ итез, җ итез! Минем БАОга җ ибә ргә немә • хә терең калдымыни? Ха-ха-ха! — ул кычкырып кө лде. — Молодец! Яхшы канлы очучы икә нсең. БАОда эшлә ргә телә ми, хурлана... Кө лке!.. Нишлә ргә соң миң а синең белә н, ә, биюче егет? Самолетың белә н җ иргә мә тә лерсең, ә минем башымны ашарлар: «Нигә аны очарга җ ибә рдең, карт юлә р... » — Хә ер, кем белә сине, бу сугышта безнең егетлә р дө ньяны алай гына шаккатырмадылар... Кә газең не бир ә ле.

Генерал зә ң гә р карандаш алып, танылмаслык почерк белә н кә газьнең читенә шулай дип язды: «Очарга кү негү мә ктә бенә җ ибә рергә ». Мересьев калтыраган куллары белә н кә газьне тартып алды. Ул аны ө стә л янында ук укып чыкты. Аннан баскыч мә йданчыгында, аннан соң иста, пропусклар тикшереп торучы часовой янында, аннан трамвайда, ниһ аять, тротуарда, яң гыр астында укып чыкты. Язылып бетмә гә н, тә ртипсез сызгаланган бу сү злә рнең тулы мә гънә сен, кыйммә тен җ ир шарында яшә ү че кешелә рдә н бары ул гына аң лый алды.

Шул кө нне шатлыктан Алексей Мересьев дивизия командиры бү лә к итеп биргә н сә гатен чыгарып сатты да базардан тө рле ашамлыклар һ ә м аракы алды. Ике генә сә гатькә дип, ялына-ялына, Анютаны госпитальдә н чакырып кайтарды, карт белә н карчыкны чакырып алды, һ ә м, ү зенең бө ек җ иң ү е уң ае белә н, бө тен дө ньяны шаккатырырлык мә җ лес уздырды.

Бу дә һ шә тле кө ннә рдә, осоавиахимның Москвага якын гына кечкенә бер аэродромы янына урнашкан тренировка мә ктә бендә кызу эш бара иде.

Сталинград сугышында авиациягә эш кү п булды. Идел буе крепосте ө стендә ге янгын кызыллыгы һ ә м шартлау тө теннә ре белә н томаланган кү к йө зе туктаусыз бирелешлә р, зур сугышлар мә йданы булып китте. Ике якның да югалтулары шактый зур иде. Кө рә шү че Сталинград тылдан бертуктаусыз очучылар, очучылар,

очучылар талә п итте... Шуң ар кү рә, госпитальдә н чыккан хә рби очучыларның белемнә рен кү тә рү һ ә м моң арчы тылда, пассажир, йө к самолетларында йө ргә н очучыларны яң а, сугыш машиналарында очарга ө йрә тү мә ктә бе чамасыз зур нагрузка белә н эшлә де. Энә карагына охшаган самолетлар кечкенә тар аэродромны кухня ө стә ленә кунган чебеннә р шикелле сырып алдылар. Алар, кояш чыкканнан алып, кояш баеганга кадә р, аэродром ө стендә бызылдап тордылар. Кайчан гына карама, аркылы-торкылы тә гә рмә ч эзлә ре белә н телгә лә неп беткә н кыр ө стендә яки кү ккә кү тә релү че, яки ж. иргә тө шеп килү че самолет кү рергә була иде.

Тренировка мә ктә бенең штаб начальнигы, кызыл йө зле, бик юан, таза, тә бә нә к буйлы кеше, йокы тимә гә нгә кызарып беткә н кү злә ре белә н Мересьевка ачулы карап куйды да (бу карашы белә н ул гү я: «Нинди шайтан китереп тыкты тагы сине бирегә? Бү тә н кайгым юк иде шул минем! » — дип ә йтергә телә де) аның кулыннан конвертны тартып алды.

Мересьев, подполковникның киң йө зендә ге кү птә н кырылмаган, бө дрә лә неп ү скә н каты кө рә н сакалына сакланып кына караган хә лдә: «Аякларга бә йлә нер, куып ж. ибә рер», — дип уйлады. Лә кин шул чакта берьюлы ике телефон шалтырады. Подполковник трубкаларның берсен иң башы белә н колагына кысты, икенчесенә ярсый-ярсый нә рсә дер кычкырды, шул ук вакытта кү зен Мересьев кә газьлә ре ө стендә йө гертеп чыкты. Ул, ахрысы, генерал резолюциясен генә укыды бугай, чө нки шунда ук, трубкаларны куеп та тормыйча, резолюция астына шундый сү злә р язды: «Ө ченче кү негү лә р отрядына. Лейтенант Наумовка. Отрядка алырга». Аннан трубкаларның һ ә р икесен куйды да арыган тавыш белә н сорау бирде:

— 'Ә ә йбер аттестатың? Азык-тө лек аттестатың кайда? Юк? Барыгызныкы да юк. Белә м, белә м мин бу җ ырларны. Госпиталь, ыгы-зыгы, вакыт булмады. Ә мин нә рсә, сезгә ашны ү з итемнә н пешереп ашатыйммы ә ллә? Рапорт языгыз, аттестатыгыз булмый торып, приказ буенча ү ткә рмим.

Мересьев кү тә ренке кү ң ел белә н честь биреп, чатла- тып ә йтеп куйды:

— Есть, рапорт язарга! Китә ргә рө хсә тме? •

— Барыгыз, — подполковник кулын сү лпә н генә селкеп куйды, һ ә м кинә т аның ачулы кычкырып ж. ибә рү е

ишетелде. — Туктагыз! Бу нә рсә? — Ул алтын монограммалы авыр таякка, Василий Васильевич бү лә генә бармагы белә н тө ртеп кү рсә тте. Мересьев, дулкынлануы аркасында, кабинеттан чыккан чакта аны почмакта онытып калдырган иде. — Бу нинди франтлык? Таякны ташларга? Хә рби часть тү гел, ә чегә ннә р таборы! Ниндидер шә һ ә р бакчасы: таяклар, чыбыклар, камчылар... Болай булса, тиздә н, муеннарыгызга бө ти тагып йө ри башларсыз, очкан чакта яныгызга кара мә челә р алырсыз! Моннан ары бу чү пне кү земә кү рсә тә се булмагыз! Купшы егет!

— Есть, иптә ш подполковник.

Алда ә ле авырлыклар һ ә м уң айсызлыклар кү п очрады: рапорт язарга, усал подполковникка аттестатларны ничек, нинди шартларда югалтканын аң латып бирергә кирә к булды. Мә ктә п аша бертуктаусыз кеше ташкыны агып тору ыгы-зыгысы аркасында, ашханә дә начар ашаталар, кө ндезге ашны ашап бетерү гә курсантлар кичке аш турында хыяллана башлыйлар иде. Вакытлыча очучылар тулай торагына ә йлә ндерелгә н урта мә ктә птә халык шыгрым тулы була, ә мичлә ре ярылып беткә нлектә н, анда җ елеккә ү тә рлек суык иде; Алексей беренче кө нне одеялы ө стеннә н кү н киемен ябынган килеш тә калтыранып ятты, шулай булса да, шушы кыенлыклар эчендә дә, Алексей ү зен яхшы хис итте, ярда ятып ү лә р чиккә җ иткә ндә дулкын белә н юылып диң гезгә тө шеп киткә н балык ү зен ничек хис итә алса, Алексей да ү зен шулай хис итте. Аң ар биредә ге һ ә рбер нә рсә ошады, хә тта шушы һ ә р ягы белә н уң айсыз торак та аның хыялы тормышка ашар кө ннең якын булуы турында ә йтеп тора иде.

Болар бар да таныш нә рсә лә р иде: сугыш башыннан бирле кия-кия уң ып кыршылып беткә н кү н киемле, эт тиресеннә н тегелгә н итекле, карлыккан тавышлы, шат кү ң елле, кояшта янган йө зле кешелә р; мотор ү керү е, самолетларның тигез, тыныч гө релдә ве белә н тулган, бензин исе сең гә н таныш һ ава; комбинезоннары, битлә ре майга буялып беткә н, хә лдә н тайган техниклар; бронза тө сле булып кояшта янган ачулы инструкторлар; метеорология будкасындагы алсу битле кызлар; команда пункты ө стендә ге бө терелеп-бө терелеп торган тонык зә ң гә р тө тен; зуммерларның гырылдаулары һ ә м кисә к кенә телефон шалтыраулары; фронтка баручыларның, «истә - лек ө чен» дигә н булып, ашханә дә н кашык кыстырып китү лә ре, шуның аркасында ашханә дә кашык кытлыгы; яшь очучыларның очканда да кызлар турында хыяллануларыннан кө леп ясалган карикатуралардан башка чыкмый торган тө рле буяулы «Сугышчан листоклар»; тә гә рмә ч эзлә ре белә н аркылы-торкылы телгә лә неп беткә н очу мә йданының кө рә н, йомшак пычрагы; чә нечкеле, тозлы сү злә р һ ә м авиация терминнары кыстырып кү ң елле сө йлә шү лә р — болар барысы да йө рә ккә сең гә н таныш нә рсә лә р иде.

Мересьев кинә т ачылып китте. Аң ар ү зендә бө тенлә й югалган тө сле булып кү ренгә н шат кү ң еллелек һ ә м истребительлә ргә бераз хас булган берникадә р кү ң елле мутлык яң адан кайтты. Ул җ ыйнакланып китте, ү зеннә н кече дә рә җ ә лелә рнең сә ламнә ренә оста һ ә м матур итёп җ авап кайтарды, олы дә рә җ ә лелә р белә н очрашканда чатлатып атлап узды. Яна киемнә р алгач, аларны сугышка кадә р тегү че булып эшлә гә н, хә зер БАОда’продуктлар язып торучы олы яшьтә ге бер сержантка ү з гә ү дә сенә яраклы итеп яң адан тегә ргә бирде. Бу сержант, тө нлә эштә н бушаган арада, купшы, талә пчә н лейтенантларның киемнә рен «гә ү дә лә ренә чаклап тегү » белә н шө гыльлә нә иде.

Беренче кө нне ү к Мересьев очу кырында ү зенең начальнигы булачак ө ченче отряд инструкторы лейтенант Наумовны эзлә п тапты. Наумов, кечкенә буйлы, озын куллы, зур башлы, бик җ итез кеше, «Т» районында йө гереп йө ри һ ә м һ авадагы бә лә кә й «У-2»гә карап аның очучысын эт итеп сү гә иде:

— Сандык... «алтын» чү лмә ге!.. «Истребитель идем», ди бит. Кемне алдамакчы була ул?

Инструктор Мересьевның бө тен шартларын китереп сә ламлә венә кулын гына селкеп куйды һ ә м кү ккә тө ртеп кү рсә тте.

— Кү рдегезме? «Истребитель», һ ава дә һ шә те, ә ү зе... бә кедә ге чә чә к кебек селкенә...

Алексейга инструктор ошады. Ул нә къ менә шушындый бераз тиле-милерә к, ү з эшенә җ аны-тә не белә н гашыйк кешелә рне ярата иде. Тырыш һ ә м сә лә тле кеше мондыйлар белә н бик тиз уртак тел таба ала. Алексей һ авадагы очучыга карата берничә эшлекле искә рмә ясады. Кечкенә лейтенант аны баштанаяк җ ентеклә п карап чыкты.

— Минем отрядкамы? Фамилиягез ничек? Нинди самолетта очтыгыз? Сугышта булдыгызмы? Очмаганыгыз- га кү пме булды инде?

Алексей ү зенең җ авапларына лейтенантның колак салмаганын белде, чө нки лейтенант бу вакытта башын тагын артка ташлап, битен кояштан учы белә н яшереп, йодрыгын селкә иде:

— У, кү мер сатучы! Борылуын гына карагыз ә ле сез аның! Ә йтерсең, кунак бү лмә сенә килеп кергә н бегемот!

Ул Алексейга иртә белә н очулар башланганда килергә кушты һ ә м килү енә сынап карарга ышандырды.

— Ә хә зер барыгыз, ял итегез. Юлдан соң ял файдалы. Ашадыгызмы? Юк исә бездә, ыгы-зыгы арасында, онытып та куюлары бар... У, шайтан курчагы! Тө шеп кенә җ ит, шундый «истребитель» кү рсә термен мин сиң а!..

Мересьев ял итә ргә кайтмады. Ү ткен коры ком бураны очып торган аэродром аң ар «тугызынчы А» классына караганда җ ылырак булып кү ренде. Ул БАОга барды, итекче эзлә п тапты, аң ар бер атнага тигә н тә мә ке паегын биреп, ү зенең бил каешыннан пряжкалы ике кечкенә лямка тегеп бирү ен сорады. Бу сә ер лямкалар аң ар ү зенең протезларын самолетның аяк белә н идарә ителә торган рычагларына ныклап беркетеп кую ө чен кирә к иде. Бу заказның гади заказ булмаганлыгы һ ә м ашыгычлыгы ө чен итекче Мересьевтан «ярты литрлык»ны даулады һ ә м лямкаларны менә дигә н итеп эшлә ргә ышандырды. Мересьев исә яң адан аэродромга килде дә, караң гы тө шкә нче, соң гы самолетны линейкага куеп, җ иргә кагылган штопорга бау белә н бә йлә гә нче торды. Ул самолетларның очуларын карап йө рде. Ә йтерсең лә, бу гади бер кү негү очуы тү гел, ә ниндидер гадә ттә н тыш осталык кү рсә тү ярышлары иде. Хә ер, ул самолетларның очуларын җ ентеклә п карамады. Ул бары тик аэродром һ авасы белә н яшә де, аның эшлекле ыгы-зыгысын, моторларның бертуктаусыз ү керү лә рен, ракеталарның саң гырау шартлауларын, бензин һ ә м машина мае исен канына сең дереп басып торды. Аның бө тен тә не рә хә тлек сизде, ул, иртә гә ү зе утырачак самолетның тың ламый башлавы, буйсынудан туктавы, һ авадан җ имерелеп тө шү е мө мкин икә не турында уйламады да.

Мересьев иртә белә н аэродромга килгә ндә, очу кыры буп-буш иде ә ле. Линейкаларда моторларны җ ылыталар, моторлар ү керешә лә р, «котып» мичлә ре киеренке рә вештә ут бө ркилә р. Механиклар самолет винтларын ә йлә ндереп җ ибә рә лә р дә ү злә ре, еланнан качкан шикелле, бер якка чигенә лә р. Менә таныш сү злә р ишетелә башлый:

• — К запуску!

— Контакт!

— Есть контакт!

Кемдер Алексейны кара таң нан самолетлар янында ышкылып йө рү е ө чен сү геп ташлады. Алексей шаян сү злә р беЛә н җ айап кайтарды һ ә м ни ө чендер аң ына сең еп калган кү ң елле сү злә рне эченнә н генә бертуктаусыз кабатлады: «Есть контакт, есть контакт, есть контакт. » Ниһ аять, самолетлар сикеренгә лә п, як-якка янтаеп һ ә м канатларын дерелдә теп, асларыннан бортмеханиклар тоткан хә лдә, стартка таба тә гә рә делә р. Бу вакытта Наумов инде анда иде. Ул тә мә ке тарта, аның тә мә кесе шундый кечкенә, кө еп беткә н ике бармак бите арасыннан рә тлә п кү ренми дә, һ ә м ул тө тенне тә мә кедә н тү гел, шул бармак битлә реннә н суырып ала тө сле иде.

Ул, Алексейның бө тен шартларын китереп рә сми рә вештә сә ламлә венә җ авап кайтармыйча, сорап куйды:

— Килдең? Яраган. Беренче килдең, беренче булып очарсың да. Бар, тугызынчының арткы кабинасына менеп утыр. Мин хә зер килә м. Нинди кош икә нең не кү рербез.

Ул тә мә ке тө пчеген ашык-пошык суыра калды, ә Алексей самолет янына ашыкты. Инструктор килеп җ иткә нче, ү зенең аякларын рычагка беркетеп куярга телә де. Инструктор болай ү зе ә йбә т егет, лә кин кем белә аны, кинә т кирелә нә башласа, сынап караудан баш тартса, тавыш куптарса, нишлә рсең? Мересьев, кабина стенасына ябышып, шома канат буенча ү рмә лә де. Каушаганга, гадә тлә нмә гә нгә кү рә аның берничә тапкыр куллары ычкынды, аягын кабинага кү тә реп тыга алмый азапланды. Мересьевка исе китеп карап торган тар йө зле, олы яшьтә ге боек чырайлы механик уйлап куйды:

«Исерек бит бу, эт! »

Ниһ аять, Алексей ү зенең бө гелми торган аягын кабина эченә тыга алды, кеше ышанмаслык кө ч белә н икенчесен дә тартып алды һ ә м ү зе дә утыргычка шап итеп килеп тө ште. Ул шунда ук протезларын итекче ясап

⇐ Предыдущая 20 21 22 23 242526 27 28 29 Следующая ⇒