ЭЧТӘЛЕК 20 страница

Менә нинди икә н син, Москва!

Дү рт ай буена госпитальдә яткан Алексей Москваның җ ә йге гү зә ллеген кү реп шулкадә р таң калды, ул аның хә рби кием кигә н булуын, очучылар ә йтмешли, беренче номер ә зерлектә, ягъни дошманга каршы кү тә релергә һ ә р минут ә зер хә лдә икә нен баштарак кү рми торды. Кү пер янындагьи киң урам аркылы, бү рә нә лә рдә н бурап ясалган, эченә ком тутырылган шыксыз баррикада сузылган. Кү пер почмакларында, балалар онытып калдырган уенчыкларга охшап, дү рт амбразуралы бетон дотлар калкып тора. Кызыл мә йданның соры ташлары ө стенә тө рле- тө рле буяулар белә н ө й, газон, аллея рә семнә ре ясалган. Горький урамындагы кибетлә рнең тә рә зә лә ренә ике кат такта кадакланып, урталарына ком тутырылган. Тыкрыкларда рельсларны бер-берсенә ябыштырып эшлә нгә н тутыккан «керпелә р» таралып яталар. Алар да балалар онытып калдырган уенчыкларга охшыйлар. Фронттан яң а килеп тө шкә н, элек Москвада булмаган хә рби кешенең кү зенә бу нә рсә лә р бик ү к бә релмилә р. Бары кайбер йорт һ ә м стеналарның футуристларның мә гънә сез рә семнә ре шикелле сә ер итеп буялган булулары һ ә м, гү я Маяковский китапларының битлә реннә н урамга атылып чыгып, коймалардан, витриналардан узган-барганнарга карап калучы «ТАСС тә рә зә лә ре» генә гаҗ ә плә ндерә лә р иде.

Шактый арыган Мересьев, протезларын шыгырдатып һ ә м, инде таягына ныграк таянып, Горький урамы буенча ө скә кү тә релде. Аның аптырап калган кү злә ре бомба тө шеп җ имерелгә н йортлар, пыялалары коелган тә рә зә лә р, убылган җ ирлә р, тирә н чокырлар эзлә де. Фронтка иң якын булган хә рби аэродромнарның берсендә яшә гә ндә, ул һ ә р тө ндә диярлек землянка ө стеннә н немец бомбар- дировищкларының эшелон-эшелон булып кө нчыгышка таба агылып торганнарын ишетә иде. Ерактд бер эшелонның тавышы тынарга ө лгерми, кө нбатыштан икенче эшелон дулкыны килеп чыга һ ә м һ ава, кайчакларда, тө н буе гө релдә п тора иде. Очучылар фрицларның Москвага киткә ннә рен белеп торалар һ ә м анда хә зер нинди җ ә һ ә ннә м булырга тиешлеген кү з алларына китерә лә р иде.

Хә зер исә, хә рби Москваны карап йө ргә ндә, Мересьев кү злә ре белә н һ ава һ ө җ ү менең эзлә рен эзлә де, эзлә де, лә кин таба алмады. Асфальт юллар тип-тигез, һ ичбер зарарланмаган йортлар саф-саф булып тезелеп торалар. Тә рә зә пыялаларына кадә р исә н, гә рчә аркылы-торкылы кә газьлә р ябыштырылган булса да, ватылганнары бик сирә к. Лә кин фронт якын, һ ә м аның шулай булуы, Москва кешелә ренең борчулы йө злә реннә н дә кү ренеп тора. Аларның яртысы хә рби кешелә р. Аякларында тузанлы итеклә р, ө слә рендә тиргә чыланып беткә н, җ илкә лә ренә ябышып торган гимнастеркалар, аркаларында ул кө ннә рдә » «сидор» дип йө ртелгә н яшел капчыклар.

Менә, бер тыкрыктан, кояшка коенган урамга канатлары яньчелгә н, кабина тә рә зә лә рен пуля тишкә лә п бетергә н бик кү п йө к машиналары атылып килеп чыкты. Аларның какшаган агач кузовларына тө ялгә н сугышчылар кызыксынып тирә -якка караналар, ө слә ре тузан гына. Җ ил аларның плащ-палаткаларын җ илфердә тә. Машиналар колоннасы, дошманның якынлыгына җ анлы шаһ ит булып, троллейбусларны!, җ иң ел машиналарны, трамвайларны узып алга очты. Мересьев колоннадан кү зен алмыйча озак карап торды. Менә хә зер шушы тузанлы машинага сикереп менә се иде дә китә се иде. Ә кич белә н, карыйсың, син инде фронтта, ү з аэродромың да!

Ул ү зенең Дегтяренко белә н бергә торган землянкасын, кү з алдына китерде. Чыршы кузлаларга тезелгә н сә кесен, борынны ярып керә торган сумала, ылыс ислә рен, яньчелгә н снаряд стаканыннан ясалган лампадан чыккан ә че бензин исен, очар алдыннан җ ылытыла торган моторларның иртә нге улауларын, баш очындагы наратларның кө н- тө н шаулап торуларын кү з алдына, китерде, һ ә м хә зер землянкасы аң ар тыным, уң айлы, менә дигә н ө й булып кү -. ренде! Их, тизрә к шунда китә се иде. Юеш һ авасы, тездә н пычраклары, туктаусыз безелдә гә н озынборыннары ө чен очучылар тарафыннан каһ ә рлә нә торган шул сазлыкка китә се иде!

Пушкин һ ә йкә ленә Алексей кө чкә килеп җ итте. Юлда ул берничә тапкыр ял итеп алды. Ял иткә ндә, таягына ике куллап таянып, промтовар магазиннарының тузанга баткан тә рә зә тө плә ренә куелган вак-тө як ә йберлә рне караштырган булып торды. - һ ә йкә л янындагы, кояшта җ ылынган яшел скамьяга ул чиксез рә хә тлә неп килеп утырды, юк, утырмады, ә аудьи, ауды да сызлаган, шешенгә н, каеш кырып бетергә н аякларын сузып җ ибә рде. Лә кин никадә р арыган булса да, аның шатлыгы сү релмә де. Бү ген кө н бигрә к матур иде шул! Чаттагы йортның почмак манарасындагы! таштан ясап куелган кыеның башы ө стендә кү к очсыз-кырыйсыв булып кү ренә иде. йомшак, иркә җ ил чә чә ктә утырган юкә лә рнең татлы хуш исен бө тен бульварга тарата. Трамвайлар дә ртле шылтырап узалар, һ ә йкә л тө бендә ге җ ылы һ ә м тузанлы комда бик бирелеп уйнап утыручы ак чырайлы, ябык тә нле кечкенә балалар рә хә тлә неп кө лә лә р. Арырак, бульвар тү рендә, бау киртә эчендә кө меш буяульн бик зур аэростат кү ренә. Аның янында купшы гимнастерка кигә н, кызыл битле ике кыз сакта тора. Бу сугыш атрибуты булган аэростат Ме- ресьевка Москва кү генең тө нге сакчысы булып тү гел, ә Зоопарктан качып килеп, хә зер чә чә ктә утырган агач кү лә гә сендә черем итеп ятучы бик зур юаш ерткыч булып кү ренде.

Мересьев, елмайган йө зен кояшка таба борып, кү злә рен КЫСТЫ¹.

Башта балалар очучыга ә һ ә мият бирмә делә р. Алар кырык икенче палатаның тә рә зә тө бенә килеп кунган чыпчыкларны хә терлә тә лә р, иде... Алексей, аларның кү ң елле черкелдә шү лә рен тың лаган хә лдә, бө тен тә ненә кояш җ ылысын, урам шау-шуын сең дереп утырды. Менә яланаяклы бер малай иптә шеннә н качып бара иде, очучының алга таба сузган аягына абынып, комга мә тә леп барып тө ште.

Кү з ачып йомган арада малайның тү гә рә к йө зе еларга торгандагы кебек ямьсезлә неп китте. Аннары малай бераз вакыт аптырап торды, һ ә м, коты очып, кычкырып җ ибә р де. Ул, Алексейга куркынып карын-карый, йө герә баш- лады. Балалар кө тү лә ре белә н аның янына җ ыелдылар, һ ә м, очучыга кырын кү з белә н генә караштыргалап, тә швишле итеп, нә рсә турындадыр озаклап черелдә штелә р. Аннары, ә крен генә, сакланып кына очучыга якыная башладылар.

Уйларына чумып утырган Алексей боларның берсен дә кү рмә де. Менә ул малайларның шаккатып һ ә м куркытып карап торганнарын кү рде һ ә м шул чакта гына аларның сү злә ре аның аң ына килеп җ итте.

Ун яшьлә р чамасындагы ак чырайлы, ябык кына бер малай, бик. җ итди итеп:

— Ялганлыйсың бит, Витамин. Ул гап-гади очучы, ө лкә н лейтенант, — диде.

Тү гә рә к йө зле Витамин, ү з дигә нендә торып:

— Бер дә ялганламыйм. Чә чрә п китим менә, честное пионерское — аягьи агач, — диде. — Чын тү гел, агач.

Ә йтерсең, Мересьевның йө рә генә пычак кададылар. Кө н караң гыланып, кү ң елсезлә неп киткә ндә й тоелдьн. Ул башын кү тә рде. Балалар, аның карашыннан куркып, артка чигенделә р, ә кү злә ре һ аман аның аякларында х1де ә ле. Витаминның исә ябык малайга ачуы килгә н иде, ул, ярсып, аң ар бә йлә нде:

— Телисең ме, ү зеннә н сорыйм. Ә ллә куркыр дип белә сең ме? Ә йдә бә хә слә шә без!

Ул, кйнә т кенә тө ркемнә н аерылды да, һ ә р минут кире йө герергә ә зер торган хә лдә, «Автоматчик» чыпчык кебек яны белә н ә крен генә атлап Мересьевка якыная башлады. Старттан кузгалып китә ргә торган йө герү че кебек, гә ү дә сен киереп:

— Ө лкә н лейтенант абый, сезнең аякларыгыз нинди? — дип сорады. — Бө тен кешенеке тө слеме, ә ллә -агачмы? Сез инвалид, ә йеме?

Шул чакта бу чыпчыкка охшап торган малай очучының коң гырт кара кү злә ренә яшь тула башлаганны кү реп алды. Ә гә р Мересьев, сикереп торып, алтын хә рефле ә кә мә т таягын селки-селки кычкырырга, артыннан куарга тотынса, малайга ул кадә р тә эсир итмә с иде. Малай «инвалид» диюе белә н кара тутлы бу хә рби кешенең йө рә ген ничек ә рнеткә нен, акылы белә н тү гел, юк, ү зенең чыпчык йө рә кчеге белә н сизде. Ул тынып калган иптә шлә ренә таба чигенде. Малайлар бал һ ә м җ ылы асфальт исе аң кып торган кызу һ авада эреп киткә н кебек тө ркемнә ре белә н берьюлы юк булдылар.

Кемдер аң а исеме белә н дә ште. Мересьев кинә т сикереп торды. Аның каршысында Анюта басын тора иде. Мересьев аны фоторә семе буенча шунда ук танып алды. Лә кин Анюта рә семдә ге шикелле ү к матур тү гел, ябык чырайлы, арыган йө зле иде. Ярым хә рби форма кигә н: ө стендә гимнастерка, аягында итек, башында иске пилотка иде. Лә кин аның кү злә ре, яшькелт калку кү злә ре, Мересьевка шундый якты һ ә м тыныч карыйлар, шундый дусларча итеп карыйлар иде, бу ят кыз аң а кү птә нге танышы булып, бер ишек алдында уйнап ү скә н балачак дусты булып кү ренде.

Бик аз гына вакыт алар берсен-берсе сынап карап тордылар.

—■ Мин сезне-бө тенлә й башка тө сле итеп кү з алдыма китергә н идем, — диде Анюта.

Мересьев, ү зенең йө зендә ге урынсызрак булган елмаюын яшерә алмыйча, сорап куйды:

— Ә нинди итеп?..

— Шундый итеп, ничек ә йтергә соң инде, баһ адир итеп, озын буйлы, бик кө чле итеп, менә мондыйрак яң аклы, трубкалы, һ ичшиксез трубкалы итеп... Гриша миң а сезнең турыда бик кү п язган иде!

— Менә сезнең Гришагыз чыннан да баһ адир! — диде Алексей, Анютаны бү леп һ ә м, кызның йө зе яктырып киткә нне кү ргә ч, «сезнең » кү зенә басым ясап дә вам итте: — Сезнең Гришагыз чын кеше. Мин — нә рсә... Ә ул, сезнең Гришагыз... Ул сезгә ү зе турында, мө гаен, бернә рсә дә язмагандыр ә ле...

— Белә сезме нә рсә, Алеша... Сезгә Алеша дип дә шер- гә ярыймы? Мин Гришаның хатлары буенча сезне Алеша дияргә кү неккә нмен... Сезнең Москвада бү тә н эшегез юкмы? Юк, ә йе? Ә йдә гез Миң а. Мин дежурствомны тө гә ллә дем, хә зер тә ү лек буе буш. Ә йдә гез! Минем бераз аракы бар. Сез аракы яратасызмы? Ә йдә гез, мин сезне сыйлыйм.

Хә тер тирә нлегеннә н бик тиз генә майор Стручковның хә йлә кә р йө зе килеп чыгып, Алексейга кү з кысып алды: имеш, кү рә сең, бер ялгызы тора, аракысы да бар, ә һ ә! Лә кин Стручков бер тапкыр хурлыкка калган иде инде, шуң а кү рә Алексей аң а аз гына да ышанмады. Кичкә кадә р вакыт кү п иде ә ле, алар, иң яхшы иске дусларча кү ң елле сө йлә шә -сө йлә шә, бульвар буйлап ки теп бардылар. Алексей Гвоздевның сугыш башында ним-
ди бә лагә очравы турында сө йлә гә ндә, кыз иреннә рен тешлә п тың лады, чак кына елап җ ибә рмә де, ә инде аның хә рби маҗ аралары турында тың лаганда кү злә ре очкынланып китте. Кызның ү зен болай тотуына Алексейның кү ң еле булды.

Гвоздев белә н ә нә ничек горурлана ул! Ә нә ул, ничек кызарып аның турында яң адан-яң а мә гълү матлар тө пченә! Ә Гвоздевның тик торганда акча аттестаты җ ибә ргә не турында сө йлә гә ндә, ә нә ничек ачулана! Ә ни ө чен I риша һ ич кө тмә гә ндә китеп барды? Китә сен ә йтмә де, ^ЯЗУ да язып калдырмады, адресын да бирмә де. Хә рби сер? Кешенең саубуллашмыйча китү е, киткә ч, хат язмыйча торуы, нинди хә рби сер булсын ди ул?..

Анюта Алексейга сынаулы карап:

— Карагыз ә ле, ни ө чен сез, телефон аша сө йлә шкә ндә, ул сакал ү стерә дип, басым ясый-ясый ә йттегез? ______________________________________________

дип сорады.

Алексей туры җ аваптан баш тартырга маташты:
^Ла> б°лай гына. Ялганладым мин.

„ ~ юк, ә йтегез! Мин җ авап алмыйча туктамыйм ә йтегез. Ә ллә анысы да хә рби серме?

Нинди сер. булсын! Турысын гына ә йткә ндә, безнең профессор Василий Васильевич, кызлар... ә й бер кыз кү брә к яратсын ө чен, аң ар сакал ү стереп йө рергә кушты.

Ах шулаймыни! • Инде хә зер миң а барысы да аң лашыла. Ала-а-ай!

Мооквада шулай да була: киң урам буйлап зур, матур йортлар яныннан барасың -ба, расың да, кечкенә генә тык рыкка борылып керә сең, һ ә м ун адым атлауга — искереп беткә н, җ иргә сең гә н, кечкенә тә рә зә лә ренең тонык пыялалары белә н кызганыч карап торган ө йлә р алдына килеп чыгасың, Анюта да ә нә шундый ө йлә рнең берсендә тора иде. Алексей белә н Анюта, мә че һ ә м керосин исе килеп торган тар, кысрык баскыч буйлап, икенче катка менделә р. Кыз ачкыч белә н ишекне ачты. Ике ишек арасында, салкында торган ашамлыклар, миски һ ә м котелоклар яныннан атлап, алар караң гы, буш кухняга килеп керделә р. Кухняны ү ткә ч, идә не һ ә м„ стеналары тө рле ә йберлә р белә н тульи тар коридор буйлап бардылар да, кечкенә генә бер ишек тө бенә килеп туктадылар. Каршыдагы икенче ишектә н ябык кына бер ә би башын тыгып карадыи

— Анна Даниловна, анда сезгә хат бар, — диде ул, Һ ә м яшьлә рнең Анюта бү лмә сенә кереп киткә ннә рен кызыксынып карап торды да кү здә н югалды.

Анютаның ә тисе укытучы иде. Ул укыта торган институт ерак тылга эвакуациялә нде. Институт белә н Анютаның ә ти-ә нилә ре дә китте. Ак киндер япмалар киертелгә н борынгы йорт җ иһ азлары белә н тулы ике кечкенә бү лмә кыз карамагында калды. Бү лмә ташландык хә лгә килгә н. Җ иһ азлардан, ишектә ге иске йон чаршаудан, саргайган тә рә зә пә рдә лә реннә н, картина һ ә м тө рле буяулы рә семнә рдә н, пианино ө стендә ге ваза һ ә м кечкенә таш сыннардан авыр дым бә реп тора иде.

_ Сез гафу итегез, мин казарма шартында яшим, госпитальдә н туры мединститутка йө герә м, ә бирегә ә ллә нигә бер генә кайтып китә м, — диде Анюта кызарынып һ ә м ө стә л тутырып яткан җ ыен чү п-чарны эскә тере белә н ашык-пошык җ ыеп алды да бү лмә дә н чыкты.

Ул бик тиз ә йлә неп керде һ ә м эскә терне җ ә еп, чит- читлә рен пө хтә генә итеп тарткалап куйды.

_ Ә инде ө йгә ычкына алсаң да, шулкадә р арыган буласың, диваның а кө чкә кайтып егыласың, чишенеп тә тормыйсың, ө й җ ыештырып тору кайда ул!

Берничә минуттан инде электрик чә йнек җ ырлый башлады. Ө стә лгә табын җ ә елде: бизә клә ре ашалып беткә н, фигуралы чынаяклар килде, фаянс тә линкә дә бик юка итеп туралган ипи, ваза тө бендә бик-бик вак итеп ватылган шикә р кү ренде, йон чуклы бә йлә гә н салфетка астында, тыныч заманнарны хә терлә теп, хуш ис. аң кытып, чә й пешеп чыкты. Ә табын уртасына бапушнма- ган кү гелҗ ем бутылка белә н юка гына ике рюмка килеп утырды.

Анюта Мересьевны! тирә н бархат креслога утыртты. Креслоның яшел бархаты астыннан шулкадә р кү п мунчала чыккан, аны утыргычына һ ә м арка терә генә пө хтә итеп беркетелгә н озынча палас та томалап бетерә алмаган иде. Лә кин кресло иске булса да, шундый җ айлы иде, кешене як-яктан шундый иркә кочып ала иде, Алексей аң а утыруга изелеп китте һ ә м кызышып торган, шешенгә н аякларын рә хә тлә неп сузып җ ибә рде.

Анюта ү зе Алексей янына, бер кечкенә скамьяга утырды, һ ә м, кечкенә кызлар шикелле астан ө скә таба карап, яң адан Гвоздев турында сораша башлады. Аннан кинә т исенә тө шеп, ү зен орыша-орыша, кунагы турында кайгыртырга тотынды, аны ө стә л янына тартып китерде.

— Бә лкем эчә рсез, ә? Гриша ә йтә иде, танкистлар, ә лбә ттә, очучылар да...

Ул рюмканы Алексейга якынрак этеп куйды. Кү гелҗ ем аракы тә рә зә дә н тө шкә н кояш нурларында җ емелдә п китте. Спирт исе Алексейга ерак урман эчендә ге аэродромны, командирлар ашханә сен, аш алдыннан бирелә торган «ягулык нормасын» алгандагы кү ң елле шау-шуны хә терлә тте. Алексей, икенче рюмканың буш икә нен кү реп, сорап куйды:

— Ә сез?

— Мин эчмим, — диде Анюта гади генә итеп.

— Ә аның ө чен, Гриша ө чен?

Кыз кө лемсерә п куйды. Бер сү з дә ә йтмичә, ү зенә аракы салды да, рюмканың нечкә биленнә н тотып, Алексей белә н чә кештереп алды.

— Аның уң ышлары ө чен, — диде ул кискен итеп һ ә м рюмканы авызына бик кыю итеп аударды, лә кин шунда ук тончыгып йө ткерергә тотынды, кызарып чыкты, кө чкә тынычланды.

Мересьев, эчми-эчкә нгә, аракының кинә т башына киткә нен, бө тен тә нен кыздырып, рә хә тлә ндереп җ ибә ргә нен сизде. Ул тагын берне салды. Анюта исә икенче рюмкадан кискен рә вештә баш тартты.

— Юк, юк, мин бит эчмим. Ү зегез кү рдегез ич.

— Ә миң а уң ыш телә мисезмени? Анюта, ә гә р сез миң а уң ышның никадә р кирә к икә нен белсә гез иде!

Кыз аң ар, ничектер, бик җ итди карап, рюмкасын кү тә рде/ягымлы елмаеп, башын селкеп куйды да йомшак кына итеп Алексейның терсә геннә н кысты һ ә м тагын эчеп җ ибә рде. Тыны кысылып торды, аннан йө ткерергә тотынды.

— Нишлә дем мин, ә? Тә ү лек буе эшлә п арыганнан

соң... Бу бары сезнең хакка гына, Алеша. Сез бит... Гриша миң а сезнең турыда бик кү п язды. Мин сезгә чын кү ң елдә н уң ыш телим, бик телим! һ ә м сезнең эшегез уң ар, ишетә сезме, ә лбә ттә уң ар! — Ул яң гыравыклы тавыш белә н кө леп җ ибә рде. — Нигә ашамыйсыз соң сез? Ашагыз. Тартынып утырмагыз. Минем ипием тагы да бар. Бу кичә гесе, ә бү генгесе алынмаган ә ле. — Ул сыр телемнә ре шикелле юка итеп туралган икмә кле тә линкә не елмаеп Алексейга таба этә рде. — Ашагыз инде, > менә тиле, юкса, исерерсез дә, ә ллә нишлә п бетә рсез.

Алексей яфрак тө сле юка икмә к телемнә ре салган тә линкә не ү з алдыннан читкә этә рде дә Анютаның яшькелт кү злә ренә, аның калын кызыл иреннә ренә, кечкенә авызына карады һ ә м тонык тавыш белә н сорау бирде:

— Ә гә р мин хә зер сезне ү беп алсам, сез ни эшлә р идегез?

Алексейның бу сү злә ре Анютаны, ахрысы, кинә т айнытып җ ибә рде, ул куркып китте. Лә кин ачуланмады, юк. Ул Алексейга, ерактан асылташ булып ялтырап кү ренгә н пыяла ватыгына караган шикелле, сынап һ ә м кү ң еле кайтып карап торды.

— Мө гаен куып чыгарыр идем дә, Гришага, кешелә рне белмисең икә н ә ле син, дип хат язар идем, — диде Анюта салкын гына итеп һ ә м икмә кне яң адан Алексейга таба этте. — Ашагыз, сез исердегез.

Мересьевның чырае яктырып китте.

— Менә бусы дө рес. Менә монысы ө чен сезгә рә хмә т, акыллым! Бө тен Кызыл Армия исеменнә н зур рә хмә т. Мин Гришага, аның кешелә рне яхшы, бик ә йбә т белү е турында ә йтеп, хат язармын.

Алар сә гать ө члә ргә кадә р, тә рә зә дә н кыйгач озын кө лтә булып тө шкә н кояш нурлары стенага ү рмә ли башлаганчы, сө йлә шеп утырдылар. Алексейга поездга китә ргә вакыт иде инде. Ул нә рсә гә дер кү ң елсезлә неп, френче- нә мунчала ябышкан килеш, яшел, җ айлы креслода» торды. Анюта кунагын озата китте. Алар култыклашып бардылар. Ял итеп алганнан соң Алексей шундый ә йбә т атлый иде, кыз: ә ллә Гриша моның аяклары юк дип юри генә ә йтте микә н, дип уйлап алды. Анюта Алексейга эвакогоспиталь турында сө йлә де. Ү зенең хә зер шунда, башка медичкалар белә н бергә, яралыларны авыруларына карап госпитальлә ргә билгелә п торулары турында; кө ньяктан кө н дә берничә эшелон килеп торганга кү рә, эшнең бик авыр булуы турында; яралыларның чынында гаҗ ә п яхшы кешелә р булулары, аларның нинди каты сызлауга да тү зү лә ре турында сө йлә п барды, һ ә м, кинә т ү зенең сү зен ү зе бү леп, Алексейга сорау бирде:

— Ә сез, Гришаның сакал ү стерү е турында чынлап ә йттегезме? — Ул тын калып нидер уйланып торды, аннан ә крен генә ө стә п куйды: —Мин инде барысын да аң ладым. Сезне ә тиемдә й кү реп, алдашмыйча ә йтә м, аның битендә ге җ ө йлә ренә карау, башта чыннан да, авыр булды, юк, авыр тү гел, сү з таба алмыйм. Бераз куркынычрак булды диммё инде. Юк, алай да тү гел, ничек итеп ә йтеп бирергә белмим... Сез мине аң ладыгызмы? Бә лки, минем болай диюем яхшы тү гелдер, нишлисең бит! Лә кин аның качуы, миннә н качуы — юлә рлек, валлаһ и, коточкыч юлә рлек! Ә гә р сез аң ар хат язсагыз, бу турыда ә йтми калмагыз. Ул бик тә, бик тә хә теремне калдырды минем...

Зур (вокзал бө тенлә й диярлек буш иде. Анда бары хә рби кешелә р генә кү ренә. Аларның кайсылары ниндидер ■ эш артыннан ашык-пошык чабып йө рилә р, кайсылары стена буйларындагы скамьяларда, идә ндә, ү злә ренең капчыклары ө стендә тын гына утыралар, кайберлә ре чү гә лә гә н. Барысының да йө злә ре борчулы, кашлары җ ыерылган, ә йтерсең лә, алар барысы да бер уй белә н яналар.

Кайчандыр бу тимер юл Кө нбатыш Европага бара иде. Хә зер аны Москвадан сиксә н километрда дошман кисеп алган һ ә м шә һ ә р тирә се белә н бә йлә неш бик чикле калган. Анда хә зер бары хә рби поездлар гына йө ри, кешелә р бу поездларга утырып, ү з дивизиялә ренең оборонада яткан икенче эшелоннарына кадә р баралар. Вокзалга ярты сә гать саен электрик поездлар килеп тора. Алардан шә һ ә р читендә торучы эшчелә р, сө т, җ илә к, яшелчә, гө мбә сатарга килгә н крестьяннар тө шә. Халык дулкыны шау-гө р килеп, вокзалга кереп тула һ ә м шунда ук каршыдагы мә йданга агып чыга, вокзалда тагын фронтовиклар гына калалар.

Ү зә к залда совет-Герман фронтының тү шә мгә җ иткә н зур картасы эленеп тора. Хә рби кием кигә н, тульи битле, бит урталары кызарып торган кыз, кү чмә баскычка баскан да, Совинформбюроның яң а сводкасы урнаштырылган газетага карап, карта ө стендә ге фронт сызыгын кү рсә ткә н тасманы кү черә.

Картаның аскы ө лешендә тасма кинә т уң га борылып, почмак булып кергә н. Немецлар кө ньякта һ ө җ ү м итә лә р. Алар инде Изюм-Барвенково капкасыннан бә реп кергә ннә р. Аларның ил эченә тупа чө й булып кергә н алтынчы армиялә ренең фронты инде Дон буйларына таба ү рмә ли. Кыз тасманы булавкалар белә н Дон ярына ук кү череп куйды. Донга якын гына, кан тамыры булып, Идел ага. Идел буенда зур тү гә рә к белә н билгелә нгә н Сталинград, кечкенә генә нокта булып Камышин кү ренеп тора. Донга ябышып яткан дошманның шушы тө п су юлыбызга ү рмә лә ве һ ә м инде андагы тарихи шә һ ә ргә якын килеп җ иткә нлеге картада ачык кү рсә телгә н. Зур тө ркем баскычтагы кызның булавкаларны кү череп йө рткә н тулы кулларына авыр тынлык белә н карап тора.

Ә ле калҗ аеп торган, бер дә таушалмаган ө р-яң а шинель кигә н, тирлә п чыккан яшь кенә бер солдат ачынган кыяфә ттә кычкырып сө йлә нә башлады:

⇐ Предыдущая 15 16 17 18 192021 22 23 24 Следующая ⇒