ЭЧТӘЛЕК 18 страница

Шул вакыт ө лкә н лейтенант Мересьев, коридор буйлата аның яныннан ү теп, протезларын шыгырдата-шы- гырдата, култык таякларын шакылдатып, армый-талмый арлы-бирле йө реп тора иде. Бер, ике, ун, унбиш егерме тапкыр ү теп китте. Ниндидер ү з программасы белә н ү л иртә н дә, кичен дә шулай йө ри. Ү зенә ниндидер дә реслә р бирә һ ә м йө ри торган юлын кө ннә н-кө н бара иде.

«Гаҗ ә п ә йбә т кеше! —дип уйлады Гвоздев рында. —Ү з сү зен итү чә н, нык характерлы, гә нең дә никадә р зур ихтыяри кө ч була икә н! эчендә култык таяклары белә н тиз һ ә м оста ө йрә неп тә ө лгерде бит. Ә кайберә ү лә р моң а айлар^Г буе ө йрә нә лә р. Кичә носилкадан да баш тартты һ ә м процедуралар бү лмә сенә баскычлар буйлап ү зе тө шеп китте. Тө ште дә кире палатага да ү зе менде. Кү зеннә н яшьлә р ага, ә ү зе һ аман менә. Баскычтан менгә ндә булышырга телә гә н сестрага хә тта ачуланып кычкырынды да. Ә югары площадкага берү зе менеп җ иткә ч, нинди шатланды! Эльбрус тү бә сенә менгә н диярсең ».

Гвоздев кө зге яныннан бер читкә китте дә аяклары

һ ә м култык таяклары белә н кызу хә рә кә т итеп барган Мересьев артыннан карап торды. Кара син аны ничек сукалый! Ә йө зе, чырае нинди яхшы, ягымлы аның! Каш ө стеннә н сузылган бә лә кә й яра эзе аны бер дә ямьсезлә теп кү рсә тми, киресенчә, хә тта аң а ниндидер олы„ лык биреп тора. Менә Гвоздевның йө зе хә зер шундый булсын иде. Аяклар нә рсә ул, аяклар кү ренми алар, йө рергә дә, очарга да, ә лбә ттә, ө йрә нер. Лә кин йө з... (менә бу йө з урынындагы гә рә нкә белә н кая ⁶„^aP^a^“J инде), ә йтерсең, аның ө стендә тө нлә исерек шайтаннар борчак сукканнар... _u

... Кичке дә реслә р исә бенә коридор буйлап егерме ө ченче рейсын ясап барган Алексей Мересьев ботларының ничек шешкә нен, кызганын, култык таякларыннан оеп калган җ илкә лә ренең ничек сызлаганын ү зенең арыган, йончыган бө тен тә не белә н сизеп тора иде. Стенадагы кө зге алдында басып торган Гвоздев яныннан ү ткә ндә ул аң а кү з кырые белә н карап алды: чудак, я, нә рсә дип ү зенең мескен физиономиясен газаплый инде! Хә зер, ә лбә ттә, кино йолдызы була алмый инде, ул, ә танкист, — менә дигә н танкист булачак!.. Бите бозылган—харап булган имеш, бигрә к искитә рлек инде, башың гына сау булсын да, аяк-кулларың исә н булсын шул җ иткә н. Ә йе, ә йе, аяклар, чын аяклар, ә бу томран- нар тү гел — нинди сызлый, яна бит, лә гънә т тө шкерлә - ре, ә йтерсең, протезлар кү ннә н тү гел, ә кыздырылган тимердә н ясалганнар.

Тук, тук. Шыгырт, шыгырт. Тук, тук. Шыгырт, шы- ^ГЫРӨ лкә н лейтенант Мересьев, иреннә рен каты кысып, бик каты авыртудан аккан кү з яшьлә рен тыеп, егерме, тугызынчы рейсны коридор буйлап ү тте дә ү зенең тә ү леккә билгелә нгә н дә ресен тө гә ллә де.

Григорий Гвоздев госпитальдә н июнь урталарында ^ЛЫКБер-ике кө н алдан алар Алексей белә н бик ә йбә тлә п сө йлә шеп алганнар иде һ ә м, бә хетсезлектә иптә шлә р икә нлеккә, шә хси эшлә ренең дә бердә й ү к катлаулы булганлыгына алар, хә тта, ничектер эчтә н шатландылар да Мондый очракларда бик табигыи булганча, алар, һ ичбер нә рсә не яшермичә, бер-берсенә ү злә ренең эчке серлә рен, шик-шө бһ ә лә рен сө йлә п бирделә р. Башкалар белә н уртаклашырга, серлә шергә горурлык мө мкинлек бирмә гә нгә мондый серлә рне саклап йө рү икелә тә кыен иде. Сө йгә н кызларының рә семнә рен бер-беренә кү рсә т- телә р.

Оляның Алексейдагы рә семе инде шактый туза һ ә м тө се китә башлаган иде. Бу — алар ә ле Камышинда чакта, июнь аеның теге онытылмас якты кө нендә Идел аръягындагы чә чә ккә кү мелгә н болында бергә яланаяк чабып йө ргә ндә, ү зе тө шереп алган рә сем иде. Ул бә лә кә й кыз кебек, ябык, -ө стенә чуар кү лмә к кигә н, ү лә ндә, rtlvnn ^{аТЬШ торган} ромашкалар арасында яланаякларын бө клә п утырган, итә генә чә чә к букетын тараткан, ү зе дә нә къ иртә нге чык тө шкә н ромашка чә чә ге кебек, шундый ачык, ап-ак һ ә м саф! Алдындагы чә чә клә рен рә тлә п ул уйчанланып, башын бер якка игә н һ ә м шатлык чә чеп торган кү злә ре, дө ньяның гү зә ллеген беренче тапкыр кү ргә ндә й, зур итеп ачылган. ^F

Танкист, бу рә семне карагач та, мондый кызның телә сә нинди бә ла вакытында да ташламаячагын ә йтте. Ә йнде ә гә р ташлый икә н—шайтан алсын ү зен: димә к аның тышкы кү ренеше алдаучан, ул чакта шулай кирә к ^тә’„ У* ^хатта> ^ях. шь1га гына, димә к, ул чү п, ә инде андый чү п белә н ү з тормышың ны бә йлә ү мө мкинме соң!

Анютаның йө зе Алексейга шулай ук ошады. Ул ү зе дә сизмичә, ә ле генә Гвоздевтан ишеткә ннә рне ү з сү злә ре белә н сө йлә п бирде. Бу гади ә ң гә мә, билгеле, аларның шә хси „хә ллә ренә бернинди дә ачыклык кертмә де ә мма шулай да аларның икесенә дә җ иң елрә к булып китте, ә йтерсең, озакка сузылган авыр шеш тишелде.

Алар сү з куештылар: Гвоздев госпитальдә н чыкканда, аны каршы алырга килә м, дип телефоннан сү з биргә н Анюта белә н бергә лә п палата тә рә зә се яныннан ү тә чә клә р, һ ә м шуннан соң Алексей ул кыз турындагы ү зенең фикерен Гвоздевка язып җ ибә рә чә к. Гвоздев исә ү зен Анютаның ничек каршы алуы, аның гариплә неп калган йө зенә ничек каравы һ ә м, гомумә н, Анюта белә н эшлә рнең ничек баруы турында Алексейга язачак Мересьев шунда ук юрап куйды: ә гә р дә Гришаның эшлә ре яхшы барып чыкса, ул, һ ич кичекмә стә н ү зе турында бө тенесен дә Оляга белдерә чә к, тик авыру һ ә м урыныннан чак тора торган ә нкә сенә бу турыда ә йтмә вен генә ү тенә чә к.

Менә шуң а кү рә дә танкистның госпитальдә н чыгуын алар икесе дә бердә й дулкынланып кө ттелә р. Алар бу кө ннә рдә шулчаклы дулкынландылар, хә тта тө нлә дә йокламадылар. Палатадагылар йокыга киткә ч, алар икесе дә ә крен генә коридорга чыгып: Гвоздев битендә ге яра эзлә ренә кө зге алдында тагын бер тапкыр массаж ясарга, ә Мересьев, тавыш чыгармас ө чен култык таяклары башына чү прә к чорнап, тагын бераз кү негү лә р ясарга керешә иде.

Иртә нге сә гать унда палатага Клавдия Михаиловна килеп керде һ ә м, хә йлә ле елмаеп, Гвоздевка^аны алырга килгә нлеклә рен ә йтте. Гвоздевны койкадан, ә йтерсең, җ ил очырып алып ташлады. Ул, битендә ге яра эзлә ре бү рткә нче кызарып, ә йберлә рен бик тиз җ ыйный башлады.

Сестра, аның ыгы-зыгы килеп җ ыенуын кү зә теп һ ә м елмаеп:

— Бик ә йбә т кыз, шундый җ итди ү зе, — диде.

Гвоздевның йө зе бө тенлә й яктырып китте.

_ Чынмы? Сезгә ошадымы ул? Юк, дө ресен ә йтегез ә ле чыннан да яхшымы? — дип бер-бер артлы сораулар’ яудырды ул һ ә м, шулчаклы дулкынланган иде, хә тта палатадагылар белә н саубуллашырга да онытып, йө гереп чыгып китте.

Малай! —дип ә йтеп салды Стручков. Андый лар чебенгә дә барып кабалар.

Бу тынгысыз кеше соң гы кө ннә рдә ә ллә нишлә п китте. Ул һ ичкем белә н сө йлә шми, еш кына бернинди сә бә псез ачулана, менә хә зер, койкада утыра ала башлагач та яң акларына йодрыклары белә н таянып, сорауларга да җ авап бирмичә, кө не буе тә рә зә гә таба карап тора.

Палатадагыларның бө тенесе — сү рә нлә неп киткә н майор да, Мересьев та, палатага яң а килгә н ике яралы да Гвоздевның урамга килеп чыгуын. кө теп, тә рә зә гә сузылдылар. Кө н җ ылы иде. Кү ктә ялтырап торган алтын кырыйлы, мамыксыман йомшак болытлар формаларын ү згә ртеп ашыгып агылалар. Бу вакыт елга ө стеннә н соры бер болыт кисә ге, кояшта ялтыраган сирә к эре тамчыларын коеп, ү теп китте. Яр буе гранитлары шомартылгандай ялтыравык тө скә керде, асфальт кара мә рмә р таплар белә н капланды. Бу бик аз гына явып алган яң гырдан шундый хуш ис таралды, башны тә рә зә дә н сузып аның ягымлы тамчылары астына куясы килә иде.

Килә, —дип пышылдады Мересьев.

^под^^{ездь1ны}Р авыр имә н ишеге ә крен генә ачыла башлады. Аннан ике кеше килеп чыкты бепе^

“°’" I^ка" ’ ^б«лә генә шинелен салган һ ам ул шул чак-

зурТлт" В м"

£ арХа^бн^аК“^К~

аннХ™ S^ — ХЬ»

вакытында да йө з чө ерми^ ^{бӘ ЛЯГа} °^ЧраГаН

Алар тә рә зә турысына җ иткә ч тә туктадылап баптпя

? рла=^^^

фонында^Лб^аа^Тсып торГ Ш^АлекХТизеп^

“ХкХХ" ’_ку““^эх^н““^{кулын тарать,}" ^{м =}’

Tapaji4bMap^{arb, JIaP}’ ^{бвР Сү 3 ЛЭ} Ү ’ УРьшнарыиа '

Кич белә н хә тта йө рмздТ д^ бө тенесеннә н дә эл^к Ток-

........ „ _ятть1 лә кин палатадагылар йокыга киткә ннә н сон ”' бик™ак вакыт анын койкасыныц пружиналары ты- '" ''и“кче^ЫкХ" нр^ТтТйл_ЭН ул, палатага сестра кереп Wит-m житмә с VK миң а хат юкмы, дип сорады. Хат юк

ta" njeien сулпзк гена юынды, дә ртсез генә шнашэчте^Лә кин йө р^ белә н уа кү брә к

шө гыльлә нде һ ә м, кичә йомшаклык кү р сә тк унбиш ү зен-ү зе җ ә залап, ү тә лми калган норма исә бенә, уноиш пойс аотык ясады. Бу кө телмә гә н уң ыш аның барлык

данына - кырык бишкә тапкырласак, ике мек ике иез

^К" ^₽" а^ен^Л_Пыял^еасш ™" “" бушл’ыгы аша кайгылы карашып 7р^₽ам“а ташлый; ме^₽нә Алексей —=

тү гел, валлаһ и, аз тү гел ^бит! _{һ кич еге}рме

дь^диярлею Нә къ мена шул минутта

ланган бә лә кә й конвертлы хат ид. з ку _а.

^{ачты һ ә м}

183 •

Гвоздев тарафыннан тө нлә вокзалда язылган бу зур хатны укыган саен аның йө зе һ аман кү ң елсезлә нгә ннә н- кү ң елсезлә нә барды, Анюта, чыннан да, палатада уйла- нылганча, кү з алдына китерелгә нчә булып чыкты, дип, аң ардан да матур кыз, ихтимал, бө тен Москвада да юктыр, дип, мине ү зенең бертуганы кебек каршы алды, мин аны тагын да кө члерә к ярата башладым, дип язган иде Гвоздев.

«... Лә кин, теге синең белә н сө йлә шкә ннә рнең бө тенесе дә без уйлаганча булып чыкты. Ул бик яхшы кыз. Ул миң а бер сү з дә ә йтмә де, хә тта тыштан да берни дә сиздермә де. Барысы яхшы гына ү тте. Лә кин мин бит сукыр тү гел, минем каһ ә р тө шкә н гарип йө зем аны куркытканын кү реп торам. Бө тенесе дә ә йбә т кенә бара иде тө сле, ә менә кинә т борылып карасам — кү рә м: ул миң а шундый итеп карый, ә ллә ояла, ә ллә курка, ә ллә кызгана иде мине... Мине университетка алып барды. Бармаган булсам, яхшырак булган булыр иде. Студенткалар мине чолгап алдылар, карыйлар... Уйлап кара ә ле син, алар безнең һ ә ммә безне дә белә лә р икә н, безнең турыда Анюта аларга бө тенесен дә сө йлә п бетергә н... һ ә м кү рә м Анюта аларга ничектер гаеплесыман карый, янә се, шундый коточкыч кыяфә тле кешене китерү ем ө чен гафу итегең, дисыман. Ә иң мө һ име, Алеша, ул һ ичнә рсә сиздерми, минем арттан ухаживать итә, бик ягымлы кылана һ ә м бертуктаусыз сө йли, сө йли, ә йтерсең, сү зсез тынып калудан курка. Аннары аларга киттек. Ул ялгызы гына тора икә н, ата-аналары эвакуациядә, гаилә лә ре бик мә ртә бә ле кү ренә. Мине чә й белә н сыйлый башлады, ә ү зе һ аман чә йнектә чагылган минем йө земә карый һ ә м еш-еш^тирә н сулап ала. Кыска гына ә йткә ндә, сизә м: булмый, шайтан алсын барысын да! Мин аң а шулай туп-туры ә йттем дә: «Кү рә м, минем тышкы кыяфә тем сезнең йө рә гегезгә ятмый. Нишлә мә к кирә к, дө ресе дә шулай шул, аң лыйм һ ә м рә нҗ емим», — дидем. Ул елый башлады, ә мин аң а ә йтә м: «Еламагыз, сез бик яхшы кыз, сезне телә сә кем яратыр, нигә ү з тормышың ны җ имерергә », —дим. Шуннан соң мин аң а: «Хә зер инде сез минем нинди чибә р егет икә нлегемне кү рдегез һ ә м яхшылап уйлап карагыз... ә мин ү з частема китә м, адресымны җ ибә рермен.. Фикерегезне ү згә ртмә сә гез, языгыз», дидем. Тагын ө стә п ә йттем: «Ү зегезне кө члә мә гез, бар иде, инде юк, дип уйлагыз: сугыш бит», — дидем. Ул, ’

олбә ттә: «Юк, юк, сез нә рсә сө йлисез», — диде һ ә м елады. Шул вакытта ниндидер мә гънә сез һ ава тревогасы игълан иттелә р, ул чыгып китте, ә мин шау-шу арасында чыгып тайдым һ ә м туп-туры офицерлар полкына бардым. Кирә кле документларны бик тиз бирделә р һ ә м юнә лешне ә йттелә р. Бө тенесе ә йбә т, литер кесә дә, китә м. Тик, Алеша, хә зер мин аң а тагын да кө члерә к гашыйк булдым, аң ардан башка ничек торырмын — ә йтә алмыйм». * _т, „

Алексей, дустының хатын укып чыкты да, ү зенең килә чә генә карагандай булды. Мө гаен, аның ү зе белә н ^дә нә къ шушылай булып чыгар. Оля аны кире какмас, йө з чө ермә с, юк, ул да, нә къ менә Анюта кебек киң кү ң еллелек белә н ү зен корбан итә ргә телә р, кү з яшьлә ре аша елмаер, яратмавын басарга тырышып иркә лә р.

— Юк, юк, кирә к тү гел! Кирә к тү гел! — дип кычкырып җ ибә рде Алексей.

Ул, тиз-тиз чатанлап, палатага керде һ ә м, ө стә л алдына утырды да ашыга-ашыга, тын да алмыйча, диярлек, Оляга кыска, эшлекле-коры бер хат язды. Дө ресен язарга батырчылык итмә де ул, — аның нигә кирә ге бар? Ә нкә се авыру, аны тагын да ө стә мә бер кайгы белә н котын алу кирә кмә с. Оляга ул, ү злә ренең мө нә сә бә тлә ре турында кү п уйлаганлыгы,. аң а — Оляга һ аман кө тү е, мө гаен бик авыр икә нлеге турында язды. Сугыш тагын кү пме вакытка сузылыр? Ә еллар ү тә бирә лә р, яшьлек тә кире кайтмас булып ү тә. Сугыш шундый нә рсә бит ул — барлык кө тү лә рең юкка гына булып чыгуы мө мкин. Кинә т мин сугышта ү леп калсам, — ул чакта, хатын да булмый торып, тол калу язмышы нә рсә гә кирә к? Яки аннан да начаррак булуы мө мкин ә ле: «Ә гә р мин сугышта гарип булып калсам, сиң а инвалидка иргә чыгарга туры килә чә к бит. Моның нә рсә гә кирә ге бар? Юк, син ү зең нең яшьлегең не ә рә м итмә һ ә м мине оныт. Бу хатка җ авап бирмә сә ң дә рә нҗ емә ячә кмен. Гаять авыр булса да, мин сине аң лыйм. Шулай яхшырак булыр».

’ Бу хат аның кулын яндыра тө сле иде. Ул аны, яң адан укып тормастан, конвертка тыгып ябыштырды да коридорда, су кайната торган «титан» янында, стенага эленгә н зә ң гә р почта ящигына таба тиз-тиз атлап ^КИТХатны салып, палатага ә йлә неп кайткач та, ул яң адан ө стә л янына килеп утырды. Кайгыны кем белә н уртаклашырга? Бу турыда анасына язарга ярамый. Гвоздевка? Ул, ә лбә ттә, аң лар иде, лә кин хә зер кайда соң ул? Буталып беткә н сансыз кү п фронт юлларыннан аны ничек эзлә п табасың? Полкка язаргамы? Лә кин анда гади сугышчан эшлә р белә н шө гыльлә нү че бә хетле кешелә ргә Мересьев турында гына уйлап торасы калган ди! «Метеорология сержанты»на! Менә кем белә н'кайгыны уртаклашырга кирә к, һ ә м ул аң а хат язарга тотынды, бу хат, дустың ның җ илкә сенә сарылып елагандагы шикелле, бик җ иң ел язылды. Лә кин кинә т ул ярты сү здә тукталып калды, уйга чумды һ ә м, язганнарын ачу белә н бө тә рлә де дә, ертып ташлады.

— Сү з газабыннан да коточкычрак газап дө ньяда юк, — диде Стручков, мә схә рә ле елмаеп.

Ул ү з койкасында Гвоздевның хатын кулында тотып утыра иде. Бу хатны ул, ү зенең гадә тенчә һ ичбер тартынып тормастан, Алексей ө стә леннә н алып укыган иде, кү рә сең.

— Нишлә п болай бү ген бө тенесе дә бә лагә юлыкканнар соң?.. Гвоздевны кара инде син, менә юлә р! Кызы йө зен чыткан икә н — харап зур кайгы инде!.. Ә ллә нинди психологиялә ргә бирелеп киткә н, менә тагын бер Карамазов... Бу хатны укыганыма ачуланмыйсың мы? Бездә, фронтовикларда, нинди яшерен серлә р булуы мө мкин? '

Алексей ачуланмады. Ул уйлый иде. Ә, бә лки, иртә гә почтальон килгә нне саклап торырга да, хатны кире алырга кирә ктер?

Бу кө нне Алексей бик тынычсыз йоклады. Кү п тө рле тө шлә р кү рде. Менә кө рт басып киткә н аэродром һ ә м ә ллә нинди серле конструкцияле, кош тә пиле «Ла-5» самолеты; кабинага техник Юра кереп бара, ә йбә тлә п кереп утыра да, рульгә тотынып: «Алексей ү зенең оча- сыларын очкан инде, хә зер миң а очарга чират җ итте», — ди... Менә ак кү лмә к һ ә м юеш штан кигә н Михайла бабай, имештер, Алексейны салам ө стенә яткырып себерке белә н чаба, ә ү зе. һ аман кө лә: янә се, туй алдыннан шулай артыграк себеркелә п ташлау да гө наһ булмый. Ә соң ыннан, тан. алдыннан, Оля тө шкә керде. Имештер, ул, кояшта каралган нык, кечкенә аякларын суга тыгып, капланган кө ймә ө стенә утырган, ү зе шундый җ иң ел, нечкә булып, ничектер ү тә ли ялтырап кү ренә. Имештер, ул куллары белә н кояштан капланып кө лә, Алексейны

янына чакыра, ә Алексей, имештер, аң а таба йө зеп бара, лә кин кө чле агым аны Олядан кирегә, ярга таба ө стери. Ул тагын ныграк, бө тен кө чен биреп йө зә, куллары, аяклары, барлык мускуллары белә н тырышып ишә, ана якынайганнан-якыная бара һ ә м инде җ ил аның чә ч толымнарын ничек җ илфердә ткә нен, кара тутлы аякларындагы су тамчылары ничек ялтыраганын да кү рә...

Тө ш шушы урынга җ иткә ч, ул шатланып уянып китте. Уянды да, яң адан йокларга һ ә м кү ң елле тө шне дә вам иттерергә тырышып, бик озак кү злә рен йомып ятты. Лә кин мондый хә ллә р бала чакта гына булуы мө мкин. Ул яң адан йокыга китә алмады. Кояшта каралган, матурланган, нә закә тле кыз образы аны бө тенлә й шатландырып җ ибә рде. Кү п уйлап тормаска, җ ебемә скә, майор ә йтмешли, достоевщинага юл куймаска, ә аң а таба йө зә ргә, агымга каршы йө зә ргә, ни генә булса да алга таба йө зә ргә, бө тен кө чең не биреп, йө зеп җ итә ргә кирә к. Ә хат? Ул, ящик янына барып, почтальонның килү ен саклап торырга телә гә н иде, лә кин кул селтә де: ә йдә, ү з юлы белә н бара бирсен. Андый хат кына чын мә хә ббә тне куркыта алмас. Хә зер инде ул, мә хә ббә тнең чын булуына, ү зен кү ң елле һ ә м кайгылы килеш тә, сә ламә т һ ә м авыру килеш тә, телә сә нинди хә лдә дә, кө теп торуларына ышангач, ү зендә гаять зур кү тә ренке кө ч барлыгын сизде.

Иртә белә н ул култык таякларына таянмыйча гына йө реп карады. Саклык белә н генә кроватеннан тө ште. Аякларына басты. Аякларын киң җ ә еп, тигезлек ө чен кулларын як-якка сузып, бер урында басып торды. Аннары, куллары белә н стенага тотынып, бер адым атлады. Протез кү не шыгырдап китте. Гә ү дә се бер якка авышты, лә кин ул, кулларын һ авада хә рә кә тлә ндереп, баскан урынында турая алды. Ә ле һ аман да стенадан аерылырга куркып, икенче тапкыр атлады, йө рү бу чаклы авыр эштер дип беркайчан да уйламаган иде ул. Малай чагында ул агач аяклар белә н йө рергә ө йрә нгә н иде. Стенага сө ялеп, агач аякларга баса да, ү зен этеп җ ибә реп, бер- ике, ө ч-дү рт адым атлый, бө тен гә ү дә се бер якка тайпыла һ ә м ул җ иргә сикерә, ә агач аяклар урамдагы тузанлы ү лә н ө стенә шапылдап тө шә. Лә кин ул чакта агач аякларда йө рү е җ иң елрә к иде, чө нки алардан сикереп тө шә ргә мө мкин иде. Ә менә протезлардан берничек тә сикереп тө шә алмыйсың, һ ә м ул ө ченче адым атла- ганда, аягы уң айсыз борылудан чайкалып китеп, бө тен гә ү дә се белә н идә нгә йө зтү бә н егылды.

Ул йө рергә ө йрә нү ө чен, палатадагыларның бө тенесен Дә дә валау кабинетларына алып киткә ч, процедура сә гатьлә рен сайлап алды. Ул беркемне дә ярдә мгә чакырмады, стена янына шуышып барды да, сө ялеп, ә крен генә аягү рә торды, бә релгә н янбашын капшап карады, ул кү гә реп чыккан иде. Аннары тешлә рен кысып, стена яныннан китте, тагын бер адым атлады. Хә зер инде ул серен тө шенгә ндә й булды. Аның ясалма аяклары, чын аяклардан, җ итә рлек сыгылмалы булмаулары белә н аерылалар иде. Ул, аларның ү зенчә леклә рен ә ле белеп Җ иткермә гә нгә кү рә, йө ргә ндә аякларның торышын ү згә ртү, гә ү дә сенең авырлыгын табаннан алгарак кү черү, шуннан соң атлагач, авырлыкны яң адан икенче аяк табанына кү черү кирә клегенә кү некмә гә н иде. һ ә м, ниһ аять, табаннарны параллель рә вештә '' куймаска, ә аяк очларын читкә рә к борып куярга кирә к иде. Чө нки шулай хә рә кә т иткә ндә аяк ө стендә басып торуы һ ә м алга атлавы уң айрак иде.

Болар кешегә бала чагыннан ук, ә нкә се кү зә тү е астында ү зенең йомшак, кыска аяклары белә н беренче килбә тсез адымнар ясарга керешкә ндә ү к билгеле була башлың дар. Бу кү негү кешенең бө тен гомере буена урнашып кала, табигый импульс булып ә верелә. Инде кеше протезлар кигә ч һ ә м аның организмының табигый нисбә тлә ре ү згә ргә ч, бала чактан ук килгә н бу табигый импульс йө рергә ярдә м итми, ә киресенчә, аны кыенлаштыра гына. Агач аяклар белә н йө рергә ө йрә нгә н вакытта ә иә шул импульсны гел җ иң ә барырга туры килә. Аяксыз калган бик кү плә р, ихтыярлары кө чле булмаганда, бала чагында ук бик җ иң ел бирелә торган йө рү сә лә тенә тә мам картайганга чаклы да ирешә алмыйлар.

Мересьев ү з телә генә ирешә белә иде. Ялгышларны исә пкә алып, ул стена яныннан яң адан китте һ ә м, агач аякларының очларын ике якка җ ибә реп, ү кчә сенә басты, аң нары гә ү дә сенең авырлыгын аяк очына кү черде. Протез ачулы шыгырдап алды. Гә ү дә авырлыгы аяк очына кү чкә н моментта Алексей икенче аягын идә ннә н кискен итеп тартып алды да алга ташлады. Ү кчә, гө рселдә п, идә нгә бә релде. Шуннан соң ул, гә ү дә сенең аумыйча туры басып торуын һ авага кү тә релгә н куллары ярдә ме белә н саклап, тагын атларга кыймыйча, бү лмә уртасында

туктап калды. Ул тигезлеген югалтып, шулай чайкалга- лап басып тора, борын ө стенә салкын тир бә реп чыгуын сизә иде.

Палатага килеп кергә н Василий Васильевич аны нә къ менә шушы кыяфә тендә кү рде. Ул, ишек тө бендә бераз тукталып, Мересьевны кү зә теп торды да, аннары аның янына килеп култыклап алды.

⇐ Предыдущая 13 14 15 16 171819 20 21 22 Следующая ⇒