ЭЧТӘЛЕК 13 страница

Соң ыннан ул хә рби авиамә ктә птә укып чыкты, шул мә ктә птә ү зе дә яшьлә рне укытып йө рде. Сугыш башланганда ул шушында иде, мә ктә п башлыкл-арының янауларына карамастан, инструкторлык эшен ташлап, сугышка китеп барды. Аның тормыштагы барлык максаты, барлык кайгысы, шатлыгы, килә чә к турындагы барлык планнары һ ә м тормыштагы барлык чын уң ышлары — барсы да авиация белә н бә йлә нгә н иде.

Ә алар аң а Вильямс хакында тукыйлар!

— Вильямс бит очучы булмаган, — дип Алексей йө зен стенага таба борды.

Лә кин Комиссар аны «ачарга» тырышуын ташламады. Бер тапкыр, гадә ттә гечә хә рә кә тсез һ ә м уйсыз яткан чагында, Алексей Комиссарның тавышын ишетте:

— Леша, кара ә ле: синең турыда язганнар.

Ул арада Степан Иванович журналны Мересьевка илтеп тә бирде. Кечкенә генә бер мә калә карандаш белә н сызып куелган иде. Алексей кү рсә телгә н ж, ирне тиз генә кү з йө гертеп чыкты, лә < кин ү з фамилиясен очратмады. Беренче бө тендө нья сугышы вакытындагы бер очучы турында язалар иде. Журнал битеннә н Алексейга яшь кенә бер ят офицер карап тора: кечкенә генә мыекларын очлы итеп бө тергә п, ак кокардалы пилоткасын кө яз итеп, колагына ук тө шереп кигә н.

— Укы, укы, нә къ синең турың да, — дип Комиссар куә тлә п куйды.

Мересьев укып чыкты. Бу мә калә дә сү з рус хә рби очучысы поручик Валерьян Аркадьевич Карпович турында бара иде. Немецлар- позициясе ө стендә очканда, «дум- дум» пулясы тиеп, поручик Карловичның аягы яраланган. Шул яралы хә лдә ул, самолеты белә н фронт сызыгын ү теп, ү зебезнең якка кайтып утырган. Аның аяк табанын кисеп ташлаганнар, лә кин яшь офицерның армиядә н китә се килмә гә н, һ ә м ул ү зе ө чен махсус протез уйлап тапкан. Бик озак һ ә м бик тырышып, гимнастика белә н шө гыльлә нгә ч, кү негү лә р ү ткә ргә ч, сугышның ахырына -таба яң адан армиягә кайткан. Хә рби очучылар мә ктә бен-

А-28. Чын кеше — 9.

дә инспектор булып эшлә гә н һ ә м кайвакытта, мә калә дә ә йтелү енчә, «ү зенең аэропланы белә н һ авага кү тә релү дә н дә курыкмаган». Офицерлар ө чен бирелә торган «Георгий» белә н бү лә клә нгә н һ ә м, бер катастрофа вакытында һ ә лак булганга кадә р, хә рби авиациядә уң ышлы хезмә т иткә н.

Мересьев бу мә калә не бер тапкыр, ике, ө ч тапкыр укып чыкты. Рә семнә н яшь һ ә м чандыр гына офицерның ары- ганрая^ киеренкерә к, лә кин чая һ ә м дә ртле йө зе елмаеп карап тора иде. -Бө тен палата дә шми-тынмый гына Алексейны кү зә теп торды. Менә ул чә члә рен бармаклары белә н тарап алды һ ә м, кү злә рен мә калә дә н тө шермичә, тумбочкадагы карандашны капшап тапты һ ә м мә калә не карандаш белә н бик тырышып ә йлә ндереп сызып куйды.

— Укыдың мы? —дип сорады Комиссар, хә йлә кә р генә.

Алексей дә шмә де: аның кү злә ре ә ле һ аман мә калә дә иде.

— Я, нә рсә диярсең?

— Аның табаны гына булмаган бит.

— Ә син совет кешесе ич.

— Ул бит «Фарман»да гына очкан. Самолетмыни ул! Этажерка ич ул! Аң арда ник очмаска! Анда тизлек тә, җ итезлек тә кирә к тү гел.

— Соң бит син совет кешесе ич! —дип кабатлады Комиссар.

— Совет кешесе, — дип куйды Алексей машиналь рә вештә, чө нки аның кү злә ре һ аман мә калә дә, иде ә ле. Менә аның агарган йө зе ниндидер эчке нур белә н яктырып китте: аның карашында гаҗ ә плә нү һ ә м шатлык, балкый иде.

йокыга китә р алдыннан Алексей журналны мендә р астына тыкты, һ ә м шул вакыт кылт итеп аның исенә тө ште: малай чагында, абыйлары белә н бергә сә ндерә гә йокларга ятканда, ул ә нисе ү зенең плюш юбкасыннан тегеп биргә н ө тек колаклы гарип аюын шулай мендә р астына кыстыра иде. Шушыны хә терлә гә ч, Алексей бө тен палатага ишетелерлек итеп, кычкырып кө леп җ ибә рде.

Тө н буе кү зен дә йоммады ул. Бө тен палата авыр йокыга талды. Пружиналарны шыгырдатып, Гвоздев һ аман боргаланды. Степан Иванович гыр-гыр йоклады. Ә ллә нигә бер борылгалап, Комиссар йокы арасыннан ә крен генә ың гырашкалап куйды. Лә кин Алексей бернә рсә дә ишетми иде. Ул, ә ледә н-ә ле баш астыннан журналны алып, тө нге лампа яктысында, поручикның елмаюлы йө зенә карап тора. «Сиң а кыен булган, лә кин син шулай да булдыргансың, — дип уйлый ул. — Миң а ун тапкыр кыенрак, лә кин, менә кү рерсең, мин дә калышмам».

Тө нлә белә н Комиссар кинә т тынып калды. Алексей кү тә релеп карады: ул агарынып тып-тыи ята иде һ ә м суламый да иде шикелле. Алексей, кың гырауны алып, бик каты шалтырата башлады. Чә ч толымнары тузган Клавдия Михайловна яланбаш йө гереп керде. Берничә минуттан ординаторны чакырып керттелә р. Пульсын капшап, камфара җ ибә реп, кислород иснә теп, бер сә гатьлә п азапландылар. Вакыт-вакыт бө тенлә й ө мет бетә иде кебек. Ниһ аять, Комиссар кү злә рен ачты, Клавдия Михайловна- га карап, чак кына елмайды һ ә м ә крен генә болай диде:

— Борчыдым мин сезне, гафу итегез. Җ ә һ ә ннә мгә барып җ итә алмадым, сипкел даруы да алып кайта алмадым. Шулай итеп сезгә, туганкай, сипкелле килеш йө рергә туры килә чә к, берни эшлә р хә л юк.

Шулай шаярудан соң барлык кешенең кү ң еле кү тә релеп китте. Шундый давылга да бирешмә слек булгач, димә к, имә н бик таза иде ә ле. Ординатор чыгып китте: аның ботинкаларының шыгырдавы коридорның аргы башына китеп югалдь», сиделкалар да таралыштылар, бары тик бер Клавдия Михайловна гына кроватька яны белә н утырып калды. Авырулар йокыга киттелә р. Мересьев, кү злә рен йомып, ясалма аяклар турында, аларны самолетның аяк белә н басып идарә итә торган рычагларына каеш белә н булса да бә йлә п кую турында уйлап ятты. Кайчандыр, ә ле аэроклубта чакта, инструктор (гражданнар сугышында катнашкан бер карт очучы) сө йлә гә н иде: бер кыска аяклы пилот педальлә ргә шакмак бә йли торган булган. " "

«Мин синнә н калышмам, — дип сө йлә нде ул Карловичның рә семенә карап: — Очам булгач, очам! » — Шушы фикер һ аман башыннан китмичә, аң а йокларга ирек бирмә де. Ул, кү злә рен йомып, тын гына ятты. Читтә н караганда, бу кеше каты йоклый, дип уйларга була иде.

һ ә м шул вакыт ул мондый сө йлә шү не ишетте. Соң ыннан авыр минутларда ул моны еш кына исенә тө шер- гә ли иде.

— Ягез инде, нигә сез шулай шаярып сө йлә шә сез? Шундый сызланып яткан чакта, кө леп, шаярып сө йлә шү не ишеткә ч, йө рә к жу итеп китә. Сезнең шулай сызлануыгыз турында уйласам, йө рә гем ә рни башлый. Нигә сез аерым палатада ятарга риза булмадыгыз?

_о Ә йтерсең, моны палата сестрасы Клавдия Михайловна сө йлә ми, ә кайнар дә ртле нарази бер хатын сө йли иде. Клавдия Михайловна чибә р, сө йкемле кеше булса да, ничектер җ исемсез иде. Ә моның тавышында кайгы яң гырый һ ә м, кем белсен, бә лки, мә хә ббә т тә бардыр. Мересьев кү злә рен ачты. Яулык белә н капланган тө нге лампаның яктысында ул Комиссарның мендә р ө стендә ге шешенгә н ак йө зен, ягымлы гына елтыраган кү злә рен һ ә м сестраның сө йкемле, чибә р профилен кү рде. Арттан тө шкә н якты аның кабарынкы аксыл чә члә рен нурландырып тора иде. Мересьев ү зенең начар эшлә вен белә торып, аң ардан кү злә рен ала алмыйча ятты.

— Ай-яй-яй, Клавдия Михайловна... Бу нә рсә тагын, кү з яше! Бром эчеп җ ибә рмисезме? — дип Комиссар балаларга ә йткә н кебек ә йтте.

Тагын кө лә сез! Нинди кеше сез? Бу бит коточкыч, коточкыч: еларга кирә к чакта кө леп ятасыз. Ү зегез шундый газапланганда, кеше юатасыз. Ә йбә тем сез минем, ә йбә тем. Карагыз ә ле, нигә сез ү зегезгә шулай игътибарсыз карыйсыз, сезнең хакыгыз юк алай карарга.

һ ә м ул, башын тү бә н иеп, тавышсыз гына бик озак елады. Ә Комиссар аның халат астындагы ябык иң баш- ларыйың калтырануын ү зенең моң льн, ягымлы кү злә ре белә н карап торды.

— Соң инде, соң, туганкай. Шә хси эшлә ремне мин һ ә рвакыт бик соң га калып эшлим: һ аман вакыт җ итми дә вакыт җ итми, ә хә зер инде бө тенлә й соң, кү рә сең.

Комиссар кө рсенеп куйды. Сестра турайды һ ә м мө лдерә мә, яшьле кү злә ре белә н Комиссарга ниндидер ө мет белә н йотлыгып карап торды. Комиссар елмайды, тагын бер кө рсенеп куйды һ ә м ү зенең гадә ттә ге ягымлы, лә кин бераз кө лебрә к сө йлә ргә ярата торган тоны белә н дә вам итте:

— Тың лыйсыгыз килсә, сең елем, мин сезгә бер вакый-’ га сө йлим. Кү птә н, гражданнар сугышы вакытында Тө рк- станда булган вакыйга бу. Шулай бервакыт, басмачыларны эзә рлеклә ү белә н мавыгып китеп, безнең эскадрон ком сахрасына килеп керде, комга иялә шмә гә н Россия атлары ү лә башладылар. Без җ ә яү ле гаскә ргә ә йлә неп калдык. Ә йе. һ ә м менә командир ә йтә: йө клә рне ташлар- гэ, коралларны алып, җ ә яү олы шә һ ә ргә таба чыгарга,

ди. Шә һ ә ргә кадә р йө з алтмышлап километр гел ком ө стеннә н барырга кирә к. Ишетә сезме, акыллым? Бер кө н барабыз, ике, ө ч кө н... Кояш ү тереп кыздыра. Эчә м дисә ң, су юк. Авыз кипшенеп ярыла, һ авада ком оча, аяк астында иж шыгырдый, теш арасында да ком, кү згә керә, тамакка тула, — чыдар хә л калмады. Кеше дигә нен ком ө стенә егыла да, башын тө ртеп, ята да ята... Ә безнең комиссар Яков Павлович Володин исемле кеше иде. Карап торырга чандыр гына, ябык кына интеллигент — тарих укытучысы иде ул. Лә кин нык большевик иде. Беренче ул егылырга тиеш иде кебек, ә ул бара һ ә м кешелә рне кызулый: янә се, якын инде, килеп җ итә без... Берә рсе ком ө стенә ятса, пистолетын чыгара: атам, тор, ди...

Дү рт тә ү лек барып, шә һ ә ргә унбиш километрлап калгач, кешелә р бө тенлә й хә лдә н тайдылар. Исереклә р шикелле чайкалабыз, артыбыздагы эзебез, яралы ерткыч эзе кебек, бормалы-сырмалы... Шул вакыт кинә т безнең комиссар кычкырып җ ырлап җ ибә рмә сме. Тавышы начар, кө чсез, җ ыры да пустяк, иске солдат җ ыры иде: «Чуба- рики, чубчики»... Кү тә реп алдылар бит егетлә р, җ ырлый башладылар. Мин: «Тезелегез! » — дип команда бирдем: раз, два, три һ ә м — ышанасызмы, юкмы — җ итезрә к атлый башладык.

Бу җ ыр беткә ч, икенчене, ө ченчене башладык... Алдыйсызмы, сең елкә й, авызлар чатнап беткә н, эссе, ә без җ ырлыйбыз! Барлык белгә н җ ырларыбызны җ ырлап бетердек, лә кин барып җ иттек: ком ө стендә бер генә кешене дә калдырмадык... Менә пичек бит ул!

Ә комиссар? —дип сорады Клавдия Михайловна.

Ilopco комиссар? Хә зер дә исә н-сау. Профессор ул, археолог. Җ ир астыннан ниндидер борынгы заман авылларын казып йө ри. Хә ер, шуннан соң тавышсыз калды. Гыр-гыр итә. Лә кин тавышның аң а нигә кирә ге бар? Лемешев тү гел ич ул... Я, бү генгә ә кият сө йлә шү җ итә р, барыгыз, акыллым, чыгыгыз, кавалерист исеме белә н ант итеп ә йтә м, бү ген ү лмим инде.

Мересьев, ниһ аять, тынычлап йокыга китте. Тө шендә гомерендә кү рмә гә н ком сахрасы, канап, ярылып беткә н авызлар, аларның җ ырлап баруларын, ә леге комиссар Володинны кү рде, лә кин ул ни ө чендер тө штә комиссар Воробьевка охшаган иде.

Алексей бик соң уянды, кояш инде палатаның уртасына җ иткә н иде. Димә к, тө ш җ иткә н. Уянды һ ә м кү ң елендә ниндидер сө енеч барлыгын сизде. Яхшы тө ш кү рдемме ә ллә? Аның кү зенә журнал чалынды: тө нлә белә н ул аны кулы белә н йомарлап йоклаган иде. Поручик Карпович бө решкә н журнал битеннә н һ аман чая итеп елмая иде. Мересьев, бө решкә н урыннарны саклык белә н генә тө зә теп, поручикка кү з кысып куйды.

Битлә рен юып, чә члә рен тар< ап ө лгергә н Комиссар, ел- мая-елмая, Алексейны кү зә тә иде.

— Нә рсә син аң а кү з кысасың? — дип сорады ул канә гатьлек белә н.

— Мин дә очачакмын, — диде Алексей.

— Ничек инде ул? Аның бит бер генә аягы юк, ә синең икесе дә?

— Соң мин бит совет кешесе, рус очучысы, — дип җ авап бирде Мересьев.

Ул моны шундый итеп ә йтте, гү я бу сү з Кардовичны узып китү ө чен гарантия булачак иде.

Иртә нге аш вакытында ул сиделка китергә ннә рнең бө тенесен дә ашап бетерде һ ә м, тә линкә нең бушап калуына гаҗ ә плә неп, тагын сорап алды. Алексей бү ген тә мам ә сә рлә нгә н иде: ниндидер кө йлә р кө йлә п, сызгырынып, ү з алдына сө йлә неп ятты ул. Профессор авыруларны карап йө ргә н чакта, Василий Васильевичның кә ефлелегеннә н файдаланып, аны сораулар белә н йө дә теп бетерде: янә се, тизрә к терелү ө чен нә рсә эшлә ргә кирә к? Кү брә к ашарга, кү брә к йокларга кирә клеген ә йткә ч, тө шке аш вакытында икенчесен ике тапкыр сорап алып, дү ртенче котлетны тө елә -тө елә кө чкә ашап бетерде. Кө ндез ул йоклый алмый иде, гә рчә сә гать ярымлап кү злә рен йомып ятса да, йокыга китә алмады.

Бә хетле кеше ү зен генә белә, дилә р. Профессорны тө рле сораулар белә н интектергә ндә, Алексей бө тен палатаның кү зенә ташланган бер нә рсә гә бө тенлә й игътибар итмә де. Василий Васильевич авырулар янына бик аккурат йө ри иде. Бү ген дә ул һ ә рвакыттагы шикелле, кояш нуры китек паркетка барып җ иткә ч, палатага килеп керде. Профессор тыштан, элекке шикелле ү к, бик игътибарлы иде, лә кин барлык кеше Василий Васильевичта аң а бө тенлә й хас булмаган ниндидер эчке таркаулыкның барлыгын сизде. Ул гадә ттә гечә тиргә нмә де, ү зенең ачы сү злә рен дә ә йтмә де; аның кызарган һ ә м җ илсенгә н кү з

Кырыйларындагы тамырчыклар дерт-дерт итеп торалар иде. Кич белә н, кергә ндә ул ябыгып, картаеп киткә н кебек кү ренде. Ишек тоткасында чү прә ген оныткан ө чен сидел- каны ә крен генә шелтә лә де, Комиссарның температура кә газен карап, яң а дару язды һ ә м, каушап тын калган ярдә мчелә рен ияртеп, тып-тын гына чыга башлады. Ишек тө бендә абынып егыла язды: култыгыннан тотып калма- салар, бә лки, егылган да булыр иде. Бу зур гә ү дә ле, карлыккан тавышлы, гел ә рлә п, шау килеп йө ри торган кешегә болай ә дә пле һ ә м сабыр булу һ ич килешми иде. Кырык икенченең авырулары аның артыннан гаҗ ә псенеп карап калдылар. Бу дә ү һ ә м ягымлы кешене яратып ө лгергә н кешелә ргә ничектер уң айсыз булып китте.

Икенче кө нне иртә н бө тенесе дә аң лашылды: Кө нбатыш фронтта аның бердә нбер улы ү лгә н икә н. Аның да исеме Василий Васильевич булып, ул да медик, ө метле галим һ ә м атасының карап торган куанычы булган икә н. Профессор килер вакыт җ иткә ч, бө тен госпиталь, сулуын кысып, кө тә башлады: гадә ттә гечә бү ген дә авыруларны карап йө рергә килерме, ә ллә кжмы? Кырык икенчедә кояш нурының идә н буйлап ә крен генә авышуын зарыгып кү зә ттелә р. Ниһ аять, кояш китек паркетка килеп җ итте. Барысы да карашып куйдылар: килмә ве булдьг ахры? Лә кин нә къ шушы минутта коридорда таныш аяк тавышлары һ ә м ияреп килү челә рнең тыпыр-тыпыр атлаулары ишетелде. Профессор, кичә гегә караганда, хә тта бераз ярыйсырак та кү ренә иде. Дө рес, кү злә ре кызарган, кү з кабаклары һ ә м борыны, томау тө шкә н чактагы кебек, җ илсенгә н, ә тиресе касмакланган калын кульг Комиссарның температура кә газен алганда калтырап китте. Лә кин ул, злекке шикелле ү к, дә ртле, эшлекле, тик шау-гө р килен ә рлә ми генә иде.

Яралылар, авырулар, сү з куешкан шикелле, бары да аны пичек тә булса сө ендерергә ашыктылар. Бү ген бө тен кеше ү зен яхшырак сизә иде. Хә тта бик авыр ятучылар да бер дә зарланмадылар: янә се, аларның эшлә ре - терелү гә таба бара, һ ә м барлык кеше, хә тта бераз арттырып җ ибә реп, госпитальдә ге тә ртиплә рне мактады, дә валау гаҗ ә еп ә йбә т, диде. Уртак зур кайгы берлә штергә н бердә м һ ә м дус семья иде бу.

Василий Васильевич палатадан палатага таң калып йө рде: кө н башланып ө лгермә гә н, ә аның инде дә валау эшлә ре гө рлә п тора.

Лә кин таң калды микә н? Бә лки, болай самими рә вештә дә шми-тынмый гына сү з куешуны ул шунда ук аң лап алгандыр? Ә гә р аң лап алса, бә лки, тө зә лмә с зур, авыр кү ң ел ярасының сызлавы бераз кимегә ндер?

⁹

Кө нчыгышка таба караган тә рә зә алдында тополь агачы инде саргылт яфраклар чыгарган, кечкенә генә ябышкак яфраклар астыннан, симез кортка охшаган, кызгылт йө нтә с алкалар кү ренеп тора. Иртә нге сә гатьлә рдә яфракларга кояш нуры тө шә, һ ә м алар компресс кә газеннә н кисеп ясалганга охшыйлар. Алардан тирә -якка тозлысы- ман хуш ис аң кый. Бу гаять кө чле, тә мле ис, ачык форточ- калар аша кереп, госпиталь һ авасын сафландыра.

Степан Иванович иялә штергә н чыпчыклар бө тенлә й ә дә псезлә неп киттелә р: «Автоматчик»-яз уң ае белә н яҢ а койрык ү стереп җ ибә ргә н, тагын да уйнакчанрак һ ә м сугышчанрак булып киткә н. Иртә лә рен чыпчыклар, карнизга. җ ыйналып, шулчаклы шау-шу куптаралар, палатаны җ ыештыручы хатын, чыдый алмыйча, мыгырдана-мыгырдана тә рә зә гә менә һ ә м, форточка аша тыгылып, аларны чү прә к белә н куа торган иде.

Москва елгасында боз агып бетте. Елга, беркадә р шаулаганнан соң, тынычлап калды, яң адан уз ярларына тө шеп ятты, анда ул чактагы авыр кө ннә рдә башкаланың сирә гә еп калган автотранспортын алмаштырган пароходлар, баржалар, елга трамвайлары йө ри башлады. Кукушкинның алдан ә йткә н шомлы сү злә ре дө рес булып чыкмады — кырык икенче елгы су ташкыны беркемне дә агызып алып китмә де. Комиссардан башкаларның бө тенесенең дә хә ллә ре яхшы, алар ү зара бары тик госпитальдә н чыгу турында гына сө йлә шә лә р иде.

Беренче булып госпитальдә н Степан Иванович китте. Китә се кө н алдыннан ул госпиталь буйлап, борчылып, шатлыклы дулкынланып йө рде. Ул бер урында һ ич тә утырып тора алмый иде. Коридор буйлап ары-бире йө ргә ннә н соң, ул яң адан палатага килеп керә, тә рә зә алдына утыра, ипи йомшагыннан нә рсә булса да ясый башлый, лә кин шунда ук урыныннан торып тагып китеп бара. Бары тик кичкә таба эң гер-мең гер вакытларында гына тынычланды ул, тә рә зә тө бенә утырды да, авыр сулап һ ә м уфылдап, тирә н уйга чумды. Хә зер процедура сә гате, пллатада алар ө чә ү генә калганнар иде: Степан Иванович, аның хә рә кә тлә рен кү зә теп торган Комиссар һ ә м ничек кенә булса да йокларга тырышып яткан Мересьев.

Тып-тын. Кинә т Комиссар (аның силуэты кичке шә фә къ белә н алтынланган тә рә зә гә тө ште), Степан Ивановичка таба борылып, чак кына ишетелерлек итеп сө йли башлады:

— Ә авылда хә зер эң гер-мең гер чак, шундый тын пнда хә зер. Тирә -якта кибеп барган җ ир, юеш тирес, тө тен исе. Абзардагы сыер астындагы саламын кыштырда- тп, тынычсызлана: аң а бозауларга вакыт җ иткә н. Яз... Хагып-кызлар анда тиресне басуга таратып ө лгерә ' алдылармы икә н? Ә чә чү орлыгы, сбруйлар җ итешме икә н?

Степан Иванович елмаеп яткан Комиссарга гаҗ ә плә неп тү гел, ә куркынып карагандай кү ренде Мересьевка.

— Сез, иптә ш полковой комиссар, ә ллә сихерче инде, — диде аң а Степан Иванович, —кешенең нә рсә уйлаганнарын белеп торасыз... Ә йе-е, хатын-кызлар алар, албә ггә, бик эшчә н, анысы дө рес, ә шулай да, хатын-кыз, шайтан белсен аларны, бездә н башка ничек эшлилә р икә н айда... Чыннан да.

Тагын тынып калдылар. Москва елгасында пароход кычкыртуы ишетелде. Аның тавышы, гранит ярлар арасында бә ргә лә неп, елга буйларын кү ң елле шаулатып ү тте.

— Ә пичек уйлыйсың: сугыш тиз бетә рме? — дип сорады Степан Иванович, ни ө чендер пышылдап кына. — 11счә п ө стенә кадә р бетмә сме икә н?

Ә сиң а ни калган? Синең слгылар сугышмый бит, сип доброволец, ү з ө лешең ә тө шкә нне ү тә дең инде. Сора, кпйгирып җ ибә рерлә р, бә лки, анда хатын-кызларга ко- мпилплык итә рсең, тылда да эшлекле кешелә р бик кирә к Лиг, ('. пиең чә пичек, сакалбай?

Комиссар, ягымлы елмаеп, карт солдатка карады. Дулкынланган һ ә м эчке дә рт белә н янган Степан Иванович тә рә зә тө беннә н сикереп тө ште:

— Кайтарып җ ибә рерлә р дисең ме? Ә? Менә мин дә шулай уйлыйм, җ ибә рсә лә р кирә к. Хә зер менә шуны уйлап торам ә ле: комиссиягә белдерергә кирә кме ә ллә дим? Чыннан да бит, ө ч сугышта булдым — империалисти- ческиен дә кү рдем, гражданскийда да баштанаяк булдым, менә монсын да элә ктердем. Бә лкем, шул кадә ресе җ итеп тә торыр инде, ә? Нинди киң ә ш бирә сең, иптә ш полковой комиссар?

Мересьев койкасында яткан килеш, чыдый алмыйча, кычкырып ә йтеп куйды:

— Гаризаң ны нә къ менә шулай яз: тылга, хатын-кызлар янына кайтарып җ ибә регез, диген, ә башкалар, ә йдә, мине немецтан сакласыннар, диген!

Степан Иванович гаепле кешесыман аң а карап алды, ә Комиссар, ачуланып, маң гаен җ ыерды:

— Сиң а киң ә ш биреп торасы юк, Степан Иванович, ү з _kйерә гең нә н киң ә ш сора син, рус кешесе йө рә ге ул, ә йтеп бирер.

Икенче кө нне Степан Иванович госпитальдә н чыкты. Ул, ү зенең хә рби киемнә рен киеп, палатага саубуллашырга керде. Ул тә мам агарып беткә нче юылган иске гимнастерка кигә н, билен каеш белә н каты кысып буган, бер генә җ ыерчык та калдырмаган; буйга да кечкенә булганга, ул хә зер бер унбиш яшькә яшә ргә н кебек кү ренә иде. Кү крә гендә Ленин ордены, «Батырлык ө чен» медале, кү зне камаштырырлык итеп, акбур белә н чистартылган Герой йолдызы ялтырый. Халатны ул, плащ-па- латкасыман итеп, җ илкә сенә генә элә ктергә н, шул сә бә пле ак халат аның мә һ абә т солдат гә ү дә сен яшерә алмый, һ ә м Степан Иванович, барлык килеш-килбә те белә н — иске кирза итеклә ренең башларыннан алып, чылатып, егетлә рчә без тө сле бө тереп җ ибә ргә н мыекларына чаклы — 1914 нче елгы сугыш вакытларында открыткаларга тө шерелә торган батыр рус солдатына охшаган иде.

Солдат палатадагы иптә шлә ренең, һ ә ркайсының янына килеп, хә рби дә рә җ ә лә рне атап саубуллаша һ ә м бу вакытта аякларын бер-берсенә шундый тырышып бә рә, аң а карап торуы да кү ң елле иде.

— Рө хсә т итегез, иптә ш полковой комиссар, сезнең белә н саубуллашырга, — дип аеруча рә хә тлек белә н дә ште ул, кырыйдагы койка янына килеп.

— Хуш, Степа. Бә хетле юл, — диде аң а Комиссар һ ә м, авыртуын җ иң ә ргә тырышып, кү тә релә тө ште.

Солдат Комиссар алдына тезлә нде, аның зур башын кочаклап алды һ ә м алар, руслар гадә те буенча, ө ч тапкыр ү бештелә р.

— Тизрә к сә ламә тлә н, Семен Васильевич, ходай сиң а саулык һ ә м озын гомер бирсен, алтын кеше син! Синең чаклы безне ә ткә без дә кызганганы юк иде, гомерем буе онытмам, — диде солдат, кү ң еле йомшарып.

— Барыгыз, барыгыз инде, Степан Иванович, аны

дулкынландырырга ярамый, — дип кабатлап, Клавдия Михайловна солдатның кулыннан тартты.

— Сезгә дә, сең елкә ем, безне тырышып каравыгыз һ ә м иркә лә вегез ө чен, бик-бик зур рә хмә т, — диде Степан Иванович тантаналы рә вештә сестрага мө рә җ ә гать итеп һ ә м, башын тү бә н иеп, аның белә н саубуллашты. — Сез безнең совет фә рештә се, менә сез кем.

⇐ Предыдущая 8 9 10 11 121314 15 16 17 Следующая ⇒