ЭЧТӘЛЕК 12 страница

Тө шке аштан соң чыпчыклар туйдыру башлана. Эшсез утыруны бер дә яратмыйча, ү зенең тиктормас арык куллары белә н һ ә рвакыт* нә рсә дә булса ә мә ллә ү че Степан Иванович аштан соң кала торган валчыкларны җ ыеп, фор- точкадан кошларга ташлауны уйлап тапты. Бу — гадә ткә кереп китте. Хә зер инде валчыклар гына ташламыйча, зур-зур сыныкларны юри ваклый башладылар. Шулай итеп, Степан Иванович ә йтмешли, бер кө тү чыпчык алар икмә генә кү чте. Шау-гө р килергә ярата торган шушы кечкенә генә кошчыкларның зур бер икмә к катысын сарып алып, талаша-талаша ашауларын, аннары, валчыкларны чү плә п бетереп, ял итеп утыруларын, тирә к ботакларына кунып тө зә тенү лә рен һ ә м, кинә т барысы бергә кү тә релеп, каядыр ү з эшлә ре белә н китеп югалуларын карап тору рә хә т була иде. Чыпчыкларны туйдыру зә выклы кү ң ел ачуга ә йлә неп китте. Кайбер чыпчыкларны тапый башладылар, хә тта аларга кушаматлар да бирделә р. Кү рә сең, бик бә йлә нчек һ ә м сугыш чукмары булганлыгы ө чендер, койрыгыннан мә хрү м калган бер бик чая һ ә м бик ә рсез чыпчык палата кешелә ренә аеруча ошады. Степан Иванович аң а «Автоматчик» дигә н кушамат бирде.

Шунысы кызык, нә къ менә шушы кошчыклар белә н маташу танкистка җ ан кертеп җ ибә рде. Башта ул Степан Ивановичның икегә бө крә еп, култык таякларына таянып, батареялә р ө стенә менә ргә һ ә м шуннан тә рә зә тө бенә басып, форточкага сузылырга азаплануларын иренеп кенә карап ятты. Лә кин икенче кө нне, чыпчыклар тә рә зә каршына килгә ч, танкист сызланудан чыраен сытып, койкасына торып утырды, чө нки шулай иткә ч, чыпчыкларның ыгы-зыгы кайнашулары яхшырак кү ренә иде. Тагын бер кө н ү ткә ч, ул тө шке аш вакытында зур гына бер татлы пирог кисә ген мендә р астына тыгып куйды, ә йтерсең, ә рә м тамак чыпчыкларга татлы пирог кисә ге аеруча ошарга тиеш иде. Беркө нне «Автоматчик» ни ө чендер килмә де, һ ә м Кукушкин: «Мә че тотып ашагандыр ә ле ү зен, шул кирә к аң а», — диде. Тавышсыз-тынсыз яткан танкистның шул сү з ө чен җ ене чыкты, Кукушкинны сү геп ташлады, ә икенче кө нне койрыксыз чыпчык яң адан тә рә зә тө бенә килеп, кү злә рен ялт-йолт иттереп, башын тә кә ббер боргалап, чыр-чыр итә һ ә м сугыша башлагач, танкист кө леп җ ибә рде: берничә ай эчендә бу аның беренче кө лү е иде.

Кү п тә ү тмә де, танкист тә мам җ анланып китте. Аның сө йлә шергә яратучан кү ң елле, җ илбә зә к кеше икә нен кү реп, бө тен кеше гаҗ ә пкә калды. Моң а ирешү че, ә лбә ттә, Комиссар иде, ул ү зенекен итте, аң а тә мам җ ан кертте. Степан Иванович ә йтмешли, ул барлык кешегә ү зенә махсус ачкыч таба иде. Комиссар аны болай эшлә де.

Клавдия Михайловна, кулларын артка яшереп, серле тө с белә н ишек тө бенә кереп баскач, кырык икенче палатада иң кү ң елле минутлар башлана иде. Менә ул шатлыклы караш белә н барлык кешене кү здә н кичерә дә:

— Ягез, бү ген кем бии? — дип сорый.

Шуннан аң лап алалар: димә к, хатлар килгә н. Хат алучы кеше, биегә нсыман, койка ө стендә бераз селкенергә тиеш иде. Комиссарга бө тенесеннә н дә кү брә к селкенергә туры килә иде, чө нки ул кай кө ннә рне берьюлы унлап хат ала иде. Аң а дивизиядә н дә, тылдан да килеп тора: ү зе белә н бергә хезмә т итү челә р дә яза, командирлар белә н политработниклар да яза, солдатлар да яза, иске гадә т буенча командир хатыннары да яза («чыгырдан чыккан» ирлә рен «акылга утыртуны» ү тенә лә р), киң ә ш һ ә м эштә ярдә м сорап, ү лгә н иптә шлә рнең тол хатыннары да яза, хә тта Казахстаннан бер пионерка да язып тора. Ул ү лгә н полк командиры кызы, һ ә м аның исемен Комиссар һ ич тә

хә терендә тота алмый иде. Комиссар шушы хатларның барысын да кызыксынып укый, барысына да, ‘ә лбә ттә, җ авап бирә һ ә м, тиешле учреждениегә шунда ук хат язып, ә леге командирның хатынына ярдә м итү лә рен ү тенә, «чыгырдан чыккан» ирлә рне туздырып ташлый, управдомга хат язып, шундый-шундый командир семьясына мич сал- дырмасаң, ү зем кайтып, башың ны ө зеп ташлармын, дип яный, Казахстаннан язучы катлаулы исемле кыены, икенче чиректә рус теленнә н «начар» алган ө чен, кыздыра иде.

Степан Иванович та фронт белә н дә, тыл белә н дә бик кү п языша. Ү зе шикелле ү к яхшы снайпер булган уллары, колхоз бригадиры булган кызы гел язып торалар. Кызы башта барлык туган-тумачалардан, барлык таныш-белеш- лә рдә н ә ллә никадә р сә лам тезеп китә дә, аннары хуҗ алык эшенә кү чеп, гә рчә колхоз яң а тө зелешлә ргә тагын кешелә р җ ибә рсә дә, фә лә н-фә лә н хуҗ алык эшлә рен фә лә н процентка арттырып ү тә де, дип яза иде. Степан Иванович бу яң алыкларны бер минут кичекмә стә н бө тен палатага кычкырып укый һ ә м барлык сиделкалар, сестра һ ә м хә тта ординаторга хә тле (гаҗ ә п тиз ачуланучан ябык бер кеше) аның ө ендә ге барлык хә л-ә хвә лне белеп торалар иде.

Бө тен дө нья белә н этле-мә челе яшә ргә хә зер торган Кукушкинга кадә р Барнаулдагы анасы карчыктан хат алып тора иде. Ул сестрадан хатны тартып ала да палатада бө тен кеше йоклап беткә ч кенә чыштын-пыштын укырга тотына. Бу минутларда аның ямьсез чырайлы йө зенә бө тенлә й аң а хас булмаган ниндидер бер тантаналы тыныч тө с чыга. Ул ү зенең фельдшерица булып эшли торган карчык анасын бик ярата, лә кин ни ө чендер ү зенең шулай яратуыннан ояла һ ә м моны бик нык яшерә иде.

Яң а килгә н хә бә рлә рне уртаклашып, палата гө р итеп торган шатлыклы минутларда, бары тик бер танкистның гына чырае тагын да караң гылана тө шә иде. Андый вакытта ул стенага таба борыла да одеялы белә н башын каплап ята, чө нки аның язар кешесе юк. Палатага хатлар кү брә к килгә н саен, ул ү зенең ялгызлыгын катырак сизә. Менә беркө нне Клавдия Михайловна ничектер аеруча шат чырай белә н килеп керде. Комиссарга карамаска тырышып, ул тиз генә сорап куйды:

-— Ягез, бү ген кем бии?

Аның кү злә ре танкист койкасына текә лгә н, авызы — елмая, ә ягымлы йө зе балкый иде. Барлык кеше, . гадә ттә н тыш бернә рсә барлыгын аң лап, сагаеп калды.

— Лейтенант Гвоздев, биегез! Я, ник биемисез?

Мересьев аның сискә неп китү ен, кырт борылып, бинтлар астыннан кү злә рен ялтыратып карап торуын кү реп калды. Лә кин Гвоздев ү зен шунда ук тыеп ө лгерде һ ә м, тавышының калтырануын сиздермә скә тырышып:

— Хатадыр, кү рше палатага тагын берә р Гвоздевны салганнардыр, — диде. Лә кин ү зенең кү злә ре сестраның кулындагы ө ч конвертка йотлыгып карый: сестра хатларны, флаг кебек итеп, баш очында тота иде.

— Юк, сезгә. Менә карагыз: лейтенант Г. М. Гвоздевка, хә тта палатасы да кү рсә телгә н — кырык икенче палата. Ягез!

Бинтка уралып беткә н кул одеял астыннан килеп чыкты. Конвертның бер башыннан тешлә п, икенче башын тү земсезлек белә н чеметеп-чеметеп ерткан вакытта, аның кулы калтырый, ә кү злә ре бинт астыннан ялтырап кү ренә иде. Бу нинди сә ер эш? Бер ү к мединститутның бер ү к курсында укучы ө ч дус кыз тө рлесе тө рле сү злә р белә н бер ү к нә рсә лә рне диярлек язганнар. Герой-танкист лейтенант Гвоздевның, яраланып, Москвада ятуы мә гълү м булгач, алар ө чә ү лә п аның белә н хат язышырга карар иткә ннә р, имеш. Ә гә р бә йлә нчеклегебез ө чен кә ефегез кит- мә сә, — дип язалар алар, — бә лки, ү зегезнең тормышыгыз һ ә м сә ламә тлегегез турында язып җ ибә рерсез? Берсе, «Анюта» дип кул куеп, болай дип язган иде: «Бә лки, мин сезгә берә р ярдә м кү рсә тә алырмын, бә лки, сезгә яхшы китаплар кирә ктер, ә гә р берә р нә рсә кирә к була калса, тартынып-нитеп тормыйча, миң а мө рә җ ә гать итегез».

Лейтенант кө н буе хатларны кулыннан тө шермә де, адресларын укып, почеркларын карап ятты. Мондый язышулар турында аның, ә лбә ттә, ишеткә не бар иде. Бер тапкыр хә тта ул ү зе дә, бә йрә мдә бү лә к итеп бирелгә н биялә йнең баш бармагыннан бик ягымлы бер хат табып алып, таныш булмаган бер хатын-кыз белә н язышкан иде. Лә кин ә леге хатын ү зенең дү рт баласы белә н бергә тө шкә н фотокарточкасын җ ибә ргә ч, бу язышу ү зеннә н-ү зе беткә н иде. Лә кин бит бусы бө тенлә й башка. Тик бер генә нә рсә Гвоздевны! гаҗ ә плә ндерә: хатлар ничектер бө тенлә й кө тмә гә ндә, бер ү к вакытта килеп тө штелә р, аннары шунысы аң лашылмый: мединститутта укучы студенткалар аның сугышчан эшлә ре турында каян белгә ннә р? Бу нә рсә бө тен палатаны, бигрә к тә, Комиссарны гаҗ ә пкә калдырды. Лә кин Мересьев Комиссарның Степан Иванович белә н сестрага кү з кысуларын кү реп калды һ ә м бу эшнең Комиссар кулы белә н эшлә нгә н булуын аң лады.

Ничек булса бул'ды, лә кин икенче кө н иртә белә н иртү к Гвоздев Комиссардан кә газь сорап алды һ ә м, рө хсә тсез- нисез уң кулының бинтларын сү теп ташлап, кичкә кадә р ә ле язып, ә ле сызып, ә ле ертып, ү зенең билгесез корре- спонденткаларына хат язып утырды.

Ике кыв ү зеннә н-ү зе тө шеп калды, аның каравы кай- гыртучан Анюта берү зе ө ч кешелек яза башлады. Гвоздев бик ачык кеше булганлыктан, хә зер бө тен палата мед- факның ө ченче курсында нилә р булганын, ягъни биологиянең гаҗ ә еп кызыклы фә н икә нен, ә органиканың эч- пошыргыч кү ң елсезлеген, фә лә н профессорның тавышы бик ягымлы булып, ү зе дә ресне гаҗ ә еп яхшы укытуын, ә фә лә н доцентның, киресенчә, лекциялә рне бик кү ң елсез такылдавын, чираттагы ө мә дә йө к трамвайларына студентларның фә лә н кадә р утын тө яү лә рен, бер ү к вакытта уку да һ ә м. эвакогоспитальдә дә эшлә ү нең бик кыен булуын, фә лә н студентканың, талантсыз һ ә м сө йкемсез бернә рсә нең, артык борын кү тә рү ен — барысын да, барысын да белеп тора иде.

Гвоздевның бө тенлЗй теле ачылып китте. Ул гына да тү гел, бө тенлә й икенче кешегә ә йлә нде егетең - Аның эшлә ре, бик тиз терелү гә таба китте.

Кукушкинның кабыкларын салдырып алдылар. Степан Иванович култык таяксыз йө рергә ө йрә нә башлады һ ә м хә зер инде шактый туры басып йө ри ала иде. Ул хә зер кө ннә р буе тә рә зә тө бендә, «якты дө ньяда» нилә р барлыгын кү зә теп утыра. Бары тик Комиссар белә н Ме- ресьевның гына хә ллә ре кө ннә н-кө н начарая. Бигрә к тә Комиссар тиз биреште. Хә зер инде ул иртә нге гимнастикасын ясый алмый. Тә не, аксыл-сары тө скә кереп, шеш- кә ннә н-шешә, куллары рә тлә п бө гелмилә р: карандаш та, кашык та тота алмыйлар иде.

Иртә н аның битен сиделка юындыра, сиделка сө ртә, аны кашык белә н генә ашата һ ә м Комиссарның барлык кә ефсезлә нү лә ре, ачуланулары каты сызланудан тү гел, ә шушылай кеше кулына калудан икә нлеге сизелеп тора иде. Хә ер, ул ә ле хә зер дә бик хә срә тлә нми. Кө ндезлә рен ул, элекке кебек ү к, дә ртле сө йлә шә, элекке кебек ү к, газетадагы яң алыкларны йотлыгып укый һ ә м хә тта немец телен ө йрә нү не дә дә вам итә. Тик китапны Степан Иванович тарафыннан махсус ясап бирелгә н тимер чыбык пюпитрга куярга туры килә. Китап битлә рен, аның янында утырып, Степан Иванович ачып тора иде. Иртә белә н, яң а газеталар килгә нгә кадә р, Комиссар тү земсезлек белә н сестрадан бү генге сводканы, радио яң алыкларын, һ ава хә ллә рен һ ә м Москва хә бә рлә рен сораша. Бик ү тенгә ч, Василий Васильевич аның кровате янына радио ү ткә рергә рө хсә т итте.

Тә не зә гыйфьлә нә, хә лсезлә нә барган саен, рухына куә т керә кебек иде аның. Ө злексез килеп торган хатларны, элекке кебек ү к, кызыксынып укый һ ә м, ә ле Кукушкинга, ә ле Гвоздевка ә йтеп торып, хатларга җ авап яза. Шулай бер тапкыр Мересьев, процедурадан соң черем итеп ятканда, аның каты тавышы гө релдә ү гә уянып китте.

— Чинушалар! —дип кычкыра иде Комиссар, тә мам ачуланып. Пюпитр ө стендә дивизия газетасы ята иде. «Частьтан алып чыкмаска» дигә н приказга карамастан, дусларының берсе бу газетаны аң а ө злексез җ ибә реп тора иде. — Оборонада утыра-утыра тилерә башлаганнармы ә ллә? Кравцов бюрократ булсын, имеш. ' Армиядә ге иң яхшы ветеринар—бюрократ?! Гриша, ал калә м, яз, хә зер ү к яз!

һ ә м ул армиянең Хә рби советы члены исеменә ачулы- рапорт яздыртып, тырыш, яхшы кешене урынсыз тиргә п ташлаган «калә м батырларын» тә ртипкә чакыруын ү тенде. Хатны сестра артыннан биреп җ ибә ргә ннә н соң да ә ле ул, бик озаклап, бик тә млә п «газетачыларны» ә рлә п ятты, һ ә м мендә рдә башын да кыймылдата алмаган кешедә н шушындый кайнар эшлеклелек белә н сугарылган сү злә рне ишетү сә ер иде.

Шул кө нне кич белә н тагын да искитә рлек вакыйга булып алды. Палата почмакларына караң гы тө шеп, ут ә ле кабызылмаган кичке тын сә гатьтә Степан Иванович, тә рә зә тө бенә кунаклап, елга буена уйчан гына карап тора иде. Елгада боз кисә лә р. Брезент алъяпкыч бә йлә гә н берничә хатын кара квадрат бә ке кырыеннан ломнар белә н бозны китеп тө шерә лә р дә, озынча кисә клә ргә ваткалап, багорлар белә н такта буйлап судан тартып чыгаралар. Боз кисә клә ре рә т-рә т булып ята: аларның асты — ү тә кү ренмә ле яшькелт, ө сте — саргылт һ ә м кө пшә к иде.

Юл ө стеннә н елга буйлап бер-берсенә тагылган чаналар боз ваткан урынга таба агылалар. Колакчын бү рек, сырган чалбар һ ә м фуфайка киеп, биленә балта кыстырган бер карт, атларны бә ке янына җ итә клә п китерә дә, хатыннар бозны багорлар белә н чанага Тартып менгезә лә р.

Хуҗ алык эшенә оста кеше Степан Иванович шунда ук уйлап алды: колхозныкылар икә н, лә кин эшлә рен рә тлә п оештыра белмилә р: бер-беренә комачау итеп, бик кү бә ү кайнашалар. Менә аның башында план да ө лгерде. Барлык кешене кү ң елдә н аерым тө ркемнә ргә бү леп, тө ркем саен ө чә р кеше билгелә де: шулай иткә ндә, алар бозларны мә шә катьсез генә тартып чыгарачаклар иде. һ ә р тө ркемгә кү ң елдә н аерым участок бирде һ ә м, барысына берьюлы тү лә мичә, чыгарылган боз башыннан һ ә р. тө ркемгә аерым тү лә р идем, дип уйлады. Ә нә теге алсу битле, тү гә рә к йө зле хатынга тө ркемнә р арасында ярыш башларга киң ә ш итә р иде ул. Хуҗ алык эшлә ре турындагы уйлар белә н мавыгып китеп, кү рми дә тора, имеш: атларның берсе суга бик якын килеп баскан да, кинә т арт аяклары таеп китеп, елгага барып тө шкә н. Чана атны су ө стендә тотып 1ора, лә кин агым аны боз астына ө стери. Балталы карт, ә ле чана карамасына ябышып, ә ле атның йө гә неннә н тарткалап, мә гънә сезгә кайнаша башлады.

— Ат бата! — дип, Степан Иванович бө тен палатага ишетелерлек итеп кычкырып җ ибә рде. '

Комиссар, бик каты кө чә неп һ ә м авыртудан яшел тө скә кереп, терсә клә ренә таянып кү тә релде һ ә м, тү ше белә н тә рә зә тө бенә ятып, пыялага сузылды.

— Башына ишә к типкә н нә рсә!.. — дип пышылдады ул. — Шуны да аң ламый бит. Камыт бавын... камыт бавын кисә ргә кирә к, шуннан соң ат ү зе чыгачак. Ах, харап итә бит хайванны!

Степан Иванович тырыша-тырмаша тә рә зә тө бенә менә башлады. Ат бата иде. Болганчык дулкын аны кайвакыт инде башыннан кү меп-кү меп китә, лә кин хайван җ ан ачысы белә н тартыша, калкынып чыгып, алгы аякларының дагалары белә н бозны тырный иде.

— Камыт бавың ны кис! — дип Комиссар бө тен кө чкә кычкырды, ә йтерсең, елга буендагы карт аның тавышын ишетә чә к иде.

Степан Иванович, кулын авызына куеп, Комиссарның сү зен тә рә зә дә н кычкырды:

•— Ә й, абзый jcenie, кис камыт бавың ны*! Балтаң билең дә бит, кис, чабып ө з!

Карт бу кү ктә н иң гә н киң ә шне ишетте. Балтасын тартып алып, ике тапкыр селтә нү гә ат, бә йлә реннә н ычкынып, боз ө стенә килеп чыкты һ ә м, эт кебек кагынып, авыр сулап торды: аның эче бер бата, бер калка иде.

Шул вакыт палатада:

— Бу нә рсә тагын? —дигә н тавыш ишетелде.

Гадә ттә ге ак калфагын да кимә гә н Василий Васильевич, халатын җ илбә гә й җ ибә реп, ишек тө бендә басып тора иде. Менә ул, аягы белә н идә нгә тибеп, һ ичбер аң лату-фә лә нне тың ларга телә мичә, кычкырына башлады. Акылдан язган палатаны җ ир тишегенә олактыру белә н янап, җ икеренеп, авыр сулап, вакыйганың асылын, кү рә сең, аң ламыйча чыгып китте. Бер минуттан палатага Клавдия Михайловна йө гереп керде: тө се киткә н һ ә м кү злә ренә яшь тыгылган иде аның. Яң а гына Василий Васильевич сестраны бик каты кыздырган иде. Килеп керү гә мендә р ө стендә Комиссарның йомык кү зле хә рә кә тсез, яшел йө зен кү реп, аның янына ташланды.

Кич белә н Комиссарның хә ле начарланды. Камфара җ ибә рделә р, кислород бирделә р. Ул бик озак вакыт аң ына килә алмады. Кү злә рен ачып җ ибә ргә ч, каршында кислород мендә ре тотып, басып торган Клавдия Михай- ловнага елмайгандай итте һ ә м шаян сү з дә ә йтеп куйды:

— Борчылмагыз, сестра. Мин ә ле җ ә һ ә ннә мнә н дә борылып кайтырмын, сезнең ө чен җ еннә рдә н сипкел даруы китерермен.

Шушы мә һ абә т, кө чле кешенең, авыру белә н каты тартышып, кө ннә н-кө н хә лсезлә нә баруын кү реп тору авыр иде.

Алексей Мересьев та кө ннә н-'кө н хә лсезлә нә барды. Чираттагы хатларның берсендә «Метеорология сержантыма хә тта болай дип язды (ү зенең барлык кайгы-хә с- рә тен ул бары тик аң а гына яза иде): «Юк инде, мин моннан чыга алмам, ахры. Хә ер, аның шулай булганы яхшырак та, чө нки аяксыз очучы — канатсыз кош белә н бер: андый кош ашый һ ә м яши алса да, оча алмый. Минем канатсыз кош булып каласым килми һ ә м шунлыктан ү лемне тып-тыныч каршылаячакмын, тик озак җ ә фаламасын гына». Болай дип язу бик мә рхә мә тсезлек иде идесен, чө нки хатларының берсендә кыз «иптә ш ө лкә н лейтенантны» кү птә ннә н бирле яратып йө рү ен ә йтеп язды. «Лә кин шушы бә ла килеп чыкмаган булса, мин моны сезгә гомеремдә дә сиздермә гә н булыр идем», дигә н иде ул.

— Кияү гә чыгасы килә, ирлә р кадерле хә зер, — дип чә нчеп куйды Кукушкин. — Аякларың ның нигә кирә ге бар аң а, аттестатың зуррак булса, шул җ иткә н...

Лә кин Алексей моның алай тү геллеген белә иде. Теге вакытта, баш ө стеннә н ү лем сызгырып ү ткә н чакта, тө се киткә н кызның бите ү зенең битенә килеп сыенуын онытмаган иде ә ле ул. Бу кайгылы серлә рне уку кызга бик авыр икә нен дә аң лый иде. Кызның хә тта исемен дә бел- мә стә н, ү зенең шушы кү ң елсез уйларын- аң а ышанып язуында дә вам итә иде.

Комиссар барлык кешегә «ачкыч» таба алды, ә менә Алексей Мересьевка таба алмады. Операция булганнан соң беренче кө нне ү к палатада «Корыч ничек чыныкты» китабы кү ренә башлады. Аны кычкырып укырга тотындылар. Алексей аң лады: аның ө чен укыйлар иде бу китапны. Лә кин бу аның кү ң елен юата алмады. Дө рес, Павел Корчагинга ул бала чагыннан ук хө рмә т белә н карый иде. Аның иң яраткан геройларының берсе иде ул. «Лә кин бит Корчагин очучы булмаган», — дип уйлады хә зер Алексей, «һ ава чире» йоктыруның нә рсә икә нен белмә гә н бит ул. Островский ү зенең бу китабын кроватьта ятып язган кө ннә рдә сугыш юк иде, ирлә р һ ә м хатыннар сугышып йө рмилә р иде, хә зерге шикелле, станокка буйлары җ итмә ү сә бә пле ящикка басып эшли торган малайларга хә тле снаряд ясамыйлар иде.

Кыскасы, китап бу юлы уң ышка ирешә алмады. Шуннан соң Комиссар мондый маневр ясады. Бер дә юри сө йлә мә гә н шикелле итеп, аяклары бө тенлә й йө рми торган бер кешенең зур җ ә мә гать эше алып баруын сө йлә ргә кереште. Дө ньяда бө тен нә рсә белә н кызыксына торган Степан Иванович аһ -ваһ итте, янә се гаҗ ә пкә калды, һ ә м ү зе дә, ү злә ре ягында кулсыз бер врачны хә теренә тө шереп, бө тен районда аннан да шә п врачның булмавын, ул гына да тү гел: аның атка атланып чабуын, ауга йө рү ен сө йлә де. «Сың ар кул белә н мылтыкны шундый оста тота, бер ядрә белә н тиеннең нә къ кү зенә китереп чә пи», — дип мактады. Шул вакыт Комиссар’ мә рхү м академик Вильямсны искә алды: ул аны МТС та эшлә гә н чакларында кү ргә н булган икә н. Бу сың ар куллы кешенең

яртылаш паралич суккан килеш, институт белә н җ итә кчелек иткә нлеген һ ә м чиксез зур эшлә р алып барган булуын сө йлә де.

Мересьев тың лый һ ә м кө лемсери иде: ике аягың кж килеш сө йлә шеп тә, уйлап та, язып та, приказ биреп тә, дә валап та, хә тта ауга да йө реп була, лә кин ул бит очучы, бала чактан бирле очучы. Шулай бер тапкыр, Алексей карбыз бакчасы саклый иде: коргаксып, яргаланып беткә н җ ир ө стендә, шиң гә н яфраклар арасында бө тен Идел буена атаклы буй-буй карбызлар тә гә рә шеп яталар иде. Менә шул вакыт бер энә карагы, кө мештә й канатларын кояшта ялтыратып, тузанлы дала ө стеннә н Сталинград ягына таба очып киткә н иде.

Шул вакыттан бирле, аның кү ң еленнә н очучы булу хыялы китеп тормады. Бу турыда ул мә ктә птә укып йө ргә ндә дә, соң ыннан токарь булып эшлә гә н чакта да гел уйлады. Тө ннә рен, ө йдә барлык кеше йоклап беткә ч, ул Ляпидевский белә н бергә челюскинчыларны коткарып йө рде, Водопьянов белә н бергә Тө ньяк котыптагы боз таулары арасына авыр самолетлар утыртты, Чкалов белә н бергә котып аркылы Америка Кушма Штатларына таба ә легә кадә р кеше йө рмә гә н һ ава юллары салды.

Комсомол оешмасы аны Ерак Кө нчыгышка җ ибә рде. Ул-тайгада яшьлек шә һ ә ре — Комсомольск-на-Амуре шә һ ә рен салышты. Лә кин очу турындагы хыялын ул монда да ташламады. Тө зү челә р арасыннан ул, ү зе кебек, очучы профессиясе турында хыялланучы егетлә рне, кызларны тапты, һ ә м алар, ә легә тик бары планда гына яши торган шә һ ә рдә, (моң а хә тта ышануы да кыен) ү з куллары белә н аэроклуб салдылар. Караң гы тө шеп, гигант тө зелешне томан каплап алган чакта, барлык тө зү челә р баракларына кайтып, тә рә зә лә рен ябалар, һ аваны шомлы безелдә ү тавышы белә н тутырган болыт-болыт озынборыннарны, черкилә рне кудыру ө чен, ишек каршысына чи чыбыктан ут ягып җ ибә рә лә р иде. Менә шушы* сә гатьлә рдә, эшлә п арыганнан соң тө зү челә р ял иткә н чакта, башында Алексей торган аэроклубчылар, озынборын һ ә м черки тешлә мә сен дип тә ннә рен керосин белә н майлап, кулларына балталар, китмә ннә р, пычкылар, ломнар тотып һ ә м шартлаткыч тол алып, тайгага чыгалар. Аэродромга урын яулап алу ө чен, алар анда агачларны* кисә лә р, Ү ө п- лилә р, тамырларын шартлатып куптаралар, җ ирне тигезлилә р. һ ә м алар ү з дигә ннә рен булдырдылар, аэродром

ө чен, ү з куллары белә н кара урманнан берничә километрлык җ ир яулап алдылар.

Алексей, ө йрә нчеклә р самолетына утырып, шушы аэродромнан беренче тапкыр һ авага кү тә релде, аның бала чагыннан бирле килгә н татлы хыялы, ниһ аять, тормышка ашты.

⇐ Предыдущая 7 8 9 10 111213 14 15 16 Следующая ⇒