ЭЧТӘЛЕК 11 страница

Алексей кө ннә р буе Комиссарны кү здә н тө шерми: аның бетмә с-тө кә нмә с кү ң ел кү тә ренкелегенең серен аң ларга тырыша. Шик юк, Комиссар бик сызлана, йокыга китеп, ү з ө стеннә н контрольне югалтуга бә релеп-сугы- лып ың гыраша, тешлә рен шыгырдата башлый, йө зе тартышып ямьсезлә нә. Ул моны белә булса кирә к, чө нки эш тапкан булып, кө ндез йокламаска тырыша иде. йокламаганда ул һ ә рвакыт тыныч, сабыр, ә йтерсең лә, авыру аны һ ич тә газапламый. Врачлар аның авырткан җ ирлә рен капшап, тикшереп караганда, алар белә н ашыкмыйча гына сө йлә шә, шаян сү злә р ә йткә ли, ү зен тыныч тотуы никадә р кыен булуын бары тик кулларының җ ә ймә не кысып йомарлавыннан һ ә м маң гаең а тир тамчылары бә реп чыгудан гына сизеп була иде. Шулкадә р каты сызлануны ничек басып тора ала ул, шулкадә р энергия, дә рт һ ә м кү ң ел кү тә ренкелеге каян килә аң а — Алексей шуны һ ич тә тө шенә алмады. Лә кин аның бик тө шенә се килде, чө нки йокы даруын кө н саен кү брә к һ ә м кү брә к эчү енә дә карамастан, ул ү зе тө ннә р буе йоклый алмый башлады һ ә м кайбер тө ннә рне, ахылдап җ ибә рмә с ө чен мендә р кырыен тешлә п, иртә нге сә гатькә кадә р кү злә рен дә йоммыйча ята иде.

Профессорның палаталарны карап йө ргә н вакытларында дә һ шә тле «ампутация» сү зе торган саен ешрак һ ә м котылгысызрак булып яң гырый башлады. Коточкыч кө ннең якынаюын сизеп, Алексей аяксыз яшә ү нең һ ич кирә ге юк дигә н карарга килде.

Менә ул кө н килеп тә җ итте. Бер тапкыр, авыруларны карап йө ргә ндә, Василий Васильевич аның кү м-кү ң гә к булган, тотканны да сизми башлаган аяк табанын бик озак капшап торды да, кинә т тураеп һ ә м Мересьевның кү злә ренә ? уп-туры карап: «Кисә ргә! »—диде. Агарынып киткә н Алексей бер сү з ә йтергә ө лгермә де,. профессор, кабынып китеп: «Кисә ргә — һ ич сү з булуы мө мкин тү гел, ишетә сең ме? Юкса бетә сең! Аң ладың мы? »—диде.

һ ә м ул, ү зе белә н кергә н ярдә мчелә ренә борылып та карамастан, бү лмә дә н чыгып китте. Палатада авыр тынлык урнашты. Мересьевның кү злә ре зур булып ачылган, ә йө зе таш кебек иде. Аның кү з алдына гарип кө ймә ченең зә п-зә ң гә р ямьсез аяк кисентелә ре килеп басты. Менә гарип кө ймә че, ө стен-башын чишенеп ташлады да, маймыл кебек дү рт аякланып, кулларына таяна-таяна, юеш ком ө стеннә н су эченә кереп китте.

Комиссарның:

— Леша! —дигә н тавышы ишетелде.

— Нә рсә? —диде Алексей. Аның тавышы бик ерактан килгә н кебек чыга иде.

— Шулай итә ргә кирә к, Леша.

Бу минутта Мересьевка кө ймә че тү гел, ә ул ү зе кисек аяклары белә н ү рмә лә п бара кебек, аның сө йгә н кызы, аның Олясы, — кояштай балкып торган зифа буйлы чибә р кыз, ком ө стенә баскан да, чуар кү лмә ген җ илфердә теп, иреннә рен тешлә п, Алексейга текә леп карап тора кебек тоелды. Шулай булыр! һ ә м ул, йө зе белә н мендә ргә капланып, бө тен тә не белә н калтыранып, тавышсыз гына елап җ ибә рде. Бө тен кеше шомланып китте. Степан Иванович, ың гырашып, кроватеннан тө ште, халатын киде һ ә м, туфлиларын шапылдатып, кровать башларына тотына- тотына Мересьев янына таба атлады. Лә кин Комиссар бармаска дип ымлады: янә се, еласын, комачаулама син аң а.

һ ә м чынлап та, Алексейга җ иң ел булып китте. Тиздә н ул тынычланды һ ә м озак азаплап торган мә сьә лә не, ниһ аять, хә л иткә ннә н соң кешедә була торган җ иң елә еп калуны сизде ул. Кичкә кадә р бер сү з дә шмә де, кич белә н аны санитарлар операция бү лмә сенә алып киттелә р. Бу кү з чагылдырырлык чиста, ак бү лмә дә дә аның авызыннан бер сү з чыкмады. Хә тта, йө рә гең нең хә ле ә йбә т тү гел, йоклатмыйча туң дырып кына кисә без, дигә ч тә башын гына селкеде. Операция вакытында хә тта тынын да чыгармады. Василий Васильевич, гадә тенчә , сестраларны һ ә м ярдә мчелә рён кыздыра-кыздыра, бу гади операцияне ү зе ясады һ ә м, авыру пычак астында ү лмә де микә н дип, берничә тапкыр ассистентыннан каратты.

Сө якне пычкы белә н кискә ндә бик авыртты, лә кин Алексей, сызлауларга кү негеп беткә нлектә н, ак халатлы, битлә ренә марля япкан кешелә рнең ү зенең аягы янында нишлә ү лә рен дә рә тлә п тө шенеп җ итмә де.

Палатада аң ына килгә ч, ул иң элек Клавдия Михай- ловнаның кайгыртучан йө зен кү рде. Гаҗ ә п: Алексей берни дә хә терлә ми иде. Ни ө чен бу сө йкемле һ ә м йомшак кү ң елле хатынның йө зе шундый ә сә рлә нгә н һ ә м кү злә ре шундый сораулы итеп карый? Менә ул Алексейның кү злә ре ачылуын кү рде дә, кинә т балкып китте, одеял астын- ң ан ә крен генә аның кулын кысты,

— Сез молодец! — диде ул һ ә м шунда ук Алексейның пульсын капшый башлады.

«Нигә алай ди ә ле бу? » Алексей сизеп тора: аның аяклары элеккедә н югарырак урында сызлый, лә кин, элекке кебек, янып, чемердә п, сулкылдап тү гел, ә ничектер сү рә н, ачыттырып сызлый, ә йтерсең, аларны тездә н югарырак җ ирдә н бау белә н кысып бә йлә п куйганнар, һ ә м кинә т ул одеялның бө гелешеннә н кү реп алды: аның гә ү дә се кыскарган. Шул минутта ук аның кү з алдына ак бү лмә нең кү з чагылдырырлык булып ялтыравы, Василий Васильевичның ачулы мыгырданулары, ак чилә ккә нә рсә нең дер шап итеп барып тө шү е килде. «Ө лгергә ннә р дә?! » — дип ничектер сү рә н генә гаҗ ә плә неп куйды ул һ ә м, елмаерга тырышып, сестрага:

— Мин бераз кыскарганмын ахры? —диде.

Елмаю, чырай сыту кебек, ямьсез килеп чыкты. Клавдия Михайловна, ягымлы гына итеп аның чә члә рен тө зә теп:

— Зарар юк, зарар юк, акыллым, хә зер хә легез җ иң елә ер, — дип куйды.

— Шулай шул, чынлап та җ иң елә еп киттем. Ничә килограммга?

— Алай димә гез, акыллым, алай димә гез. Ә ү зегез егет кеще икә нсез, кайберә ү лә р кычкыралар, кайберә ү - лә рне бә йлә п куялар да тагын тотып та торалар, ә сезнең тыныгыз да чыкмады... Ә й, сугыш, сугыш!

Шул вакыт палатадагы кичке эң гер-мең гер эченнә н Комиссарның ачулы тавышы ишетелде:

— Нә рсә сез анда кайгырышып утырасыз? Сестра, менә шушы хатларны аң а бирегез ә ле. Кешенең бә хете, хә тта кө нлә шеп куйдым: берьюлы нихә тле хат!

Комиссар бер тө ргә к хат бирде. Алексей хезмә т иткә н полктан килгә ннә р иде ул хатлар. Тө рле вакытта язылган булсалар да, ни ө чендер, бергә килеп тө шкә ннә р һ ә м менә хә зер Алексей дусларча язылган ул хатларны бер-бер артлы укый. Бу хатларда еракта, еракта калган, кү ң елне гел ү зенә тартып торган, авыр хезмә т һ ә м куркыныч белә н тулы кыен тормыш хакында сө йлә нелә. Хә зер инде ул тормышка Алексей мә ң ге кайта алмаячак. Хатларда язылган яң алыкларның иң зурысы да һ ә м иң кечкенә се дә аның ө чен бертигез кызык, ул аларның барысын да лә ззә тлә неп укый. Полкны Кызыл Байрак ордены белә н бү лә клә ү гә куйганнар, имеш, корпустан килгә н политработ-

ник шулай дип ычкындырган; Иванчук берьюлы ике бү лә к алган; Яшин, ауга барып, тө лке ү тереп кайткан, лә кин тө лкесе ни ө чендер койрыксыз булып чыккан, Степан Рос- товның яң агы шешеп китеп, шуның аркасында сестра Леночка белә н романы бозылып тора икә н. Бер минутка гына Алексей кү ң еле белә н тагын шунда, урманнар һ ә м кү ллә р арасындагы аэродромга, барып чыкты; очучылар ул аэродромны грунты начар булган ө чен еш кына сү гә лә р иде, ә хә зер Алексейга ул аэродром җ ирдә ге иң яхшы урын булып тоелды.

Хатлар белә н ул шундый мавыгып китте, аларның тө рле вакытта язылган булуларын да, Комиссарның, елмаеп, Алексейга таба ымлап, сестрага кү з кысуын да һ ә м шыпырт кына: «Сезнең люминалларыгызга, вероналларыгызга караганда, минем даруым шифалырак», — дип ә йтү ен дә сизмә де. Комиссар, вакыйгаларны алдан кү реп, аң а килгә н хатларның бер ө лешен яшерә барган иде. Ул кадерле аэродромнан килгә н сә лам хатларын бү ген, Алексей ө чен иң авыр кө нне тапшырып, аның хә лен җ иң елә йтеп җ ибә рде. Лә кин моның шулай булганын Алексей ү зе һ ич тә белмә де. Комиссар карт сугышчы иде, һ ә м шушы ашык-пошык язылган кә газь кисә клә ренең могҗ изалы кө чен, фронтта аларның вакыты белә н дарудан да, сохаридан да ә һ ә миятлерә к булуын белә иде.

Андрей Дегтяренконың ү зе кебек ү к тупасрак һ ә м гади хаты эченнә н бер кечкенә кә газь килеп чыкты — ул вак кына бө дрә хә рефлә р белә н һ ә м эндә ш билгелә ре белә н чуарланып беткә н иде.

«Иптә ш ө лкә н лейтенант! Ә й-яй! Сү зегездә тормадыгыз!!! Полкта сезне бик еш искә алалар, чын ә гә р, бер дә телдә н тө шеп тормыйсыз. Ә ле кү птә н тү гел генә иптә ш полк командиры ашханә дә ә йтеп торды: Алексей Ме- ресьев — о! Шә п еге'т ул!!! — ди. Ү зегез белә сез, иң ә йбә т кешелә р турында гына ул шулай дип ә йтә. Тизрә к кайтыгыз, сезне монда кө тә лә р!!! Ашханә дә ге дә ү Лёля ә йтеп язарга кушты: хә зер мин аң а берсү зсез ө ч порция котлет бирермен, ди, военторг эштә н чыгарса чыгарыр, ди. Сү зегездә тормавыгыз гына начар!!! Бү тә ннә ргә яздыгыз, ә миң а ике авыз сү з дә язып җ ибә рмә дегез. Шуның ө чен мин сезгә бик каты ү пкә лим — аерым хат язмыйм, ә сез миң а, зинһ ар, аерым хат язып җ ибә регез — ничек яшисез, кә ефегез ничек, белә сем килә!.. »

Бу кызык хатчыкка; «Метеорология сержанты» дип

А-28. Чын к«ше — 8.

кул куелган иде. Мересьев елмаеп җ ибә рде, лә кин аның кү злә ренә тү бә ндә ге сү злә р чалындылар: «Тизрә к кайтыгыз, сезне монда кө тә лә р», — бу сү злә рнең астына сызылган иде. Алексей, калкынды да, бик кирә кле документны җ уйганда кесә не капшаган тө с белә н аякларын кармалап карады. Кулга бернә рсә дә элә кмә де.

Башына тө шкә н бә ланең никадә р авыр булуын ул бары тик хә зер генә аң лап алды. Ул инде бервакытта да полкка, авиациягә һ ә м гомумә н фронтка ә йлә неп кайтмаячак. Ул инде бервакытта да самолет белә н һ ава сугышына ташлана алмаячак, бервакытта да! Хә зер ул инде инвалид, яраткан эшеннә н мә хрү м булды, тормыш ө чен — кирә ксез, йорт ө чен — артык йө к булып калды, һ ә м моны инде тө зә теп булмый, — кабергә кергә нче шулай булачак.

Операциядә н соң Алексей ү з эченә биклә нде. Мондый хә лдә булуы мө мкин булганның иң яманы иде бу. Зарланмады, еламады, ачуланмады, тик сү зсез калды ул.

Тү шә мдә ге һ аман шул бер борма-борма ярыкка кү злә рен текә п, кө ннә р буе һ ичбер хә рә кә тсез чалкан ятты. Ә йтерсең, ул ярык ниндидер бер иероглиф һ ә м аның серенә тө шенү — Алексей ө чен котылу иде. Иптә шлә ре сү з катсалар, еш кына нә рсә ә йткә ннә рен дә аң лап җ итмичә, «ә йе», «юк», дип кенә җ авап бирә дә тагын, тү шә мдә ге ярыкка текә леп, тынып кала иде. Врачларның барлык кушканнарын берсү зсез ү ти, даруларның барысын да эчә, ашны аппетитсыз, иренеп кенә ашый һ ә м шуннан соң тагын чалкан ята.

— Ә й, сакалбай, ни турында уйлыйсың? —дип кычкыра иде аң а Комиссар.

Алексей, башын борып, аны кү рмә гә н кебек карап тора.

— Ни турында уйлыйсың дим?

— Берни турында да уйламыйм. *

Бер тапкыр палатага Василий Васильевич килеп керде.

— Я, тү шшуар, исә нме? Хә лең ничек? Герой син, герой, тының да чыгармадың. Хә зер, мин инде ышандым, унсигез кө н буенча немецлардан дү рт аяклап кайтуың дө рес икә н. Мин ү з гомеремдә бик кү ц кешелә рне кү рдем,

син аның хә тле бә рә ң ге дә ашамагансың, ә синең кебекне кисә ргә туры килгә не юк иде ә ле, — профессор сулемадан тырнаклары ашалып беткә н һ ә м тиресе касмакланган кулларын угалап куйды. — Нә рсә кашларың ны җ ыерасың? Аны мактыйлар, ә ул кашларын җ ыера. Мин бит медицина генерал-лейтенанты. Я, елмаерга боерам!

Мересьев, иреннә рен сузып, салкын гына елмайды да: «Шулай буласын белгә н булсам, кайтып та тормаган булыр идем. Пистолетта ө ч патрон бар иде», дип уйлады.

Комиссар газетадан бик кызыклы бер һ ава сугышы турында укыды. Безнең алты истребитель, немецларның егерме истребителе белә н сугышып, сигезен бә реп тө шергә н, — безнең бары бер самолет кына югалган. Комиссар бу корреспонденцияне шундый тә млә п укыды, ә йтерсең, бу батырлыкны бө тенлә й билгесез очучылар тү гел, бә лки аның ү з кавалеристлары кү рсә ткә ннә р иде. Бу хә лнең ничек булуын кү з алдына китерергә тырышып, сү з кө рә штерә башлагач, хә тта Кукушкин да ә сә рлә неп китте. Алексей тың лап һ ә м уйланып ятты: «Бә хетлелә р очалар, сугышалар, ә менә мин инде мә ң ге оча алмам».

Совет информбюросының сводкалары һ аман саен аз сү злерә к була баралар иде. Бө тен нә рсә дә н сизелеп тора: кайдадыр, Кызыл Армиянең тылында, яң а удар ө чен куә тле йодрык хә зерлә нә инде. Комиссар белә н Степан Иванович бу ударның кайда булачагын һ ә м немецлар ө чен аның нинди нә тиҗ ә китерә чә ген тырышып-тырышып тикшерә лә р. Ә ле кү птә н тү гел генә Алексей андый сө йлә шү лә рдә беренче кеше иде. Хә зер ул аларга колак салмаска тырыша. Ул да вакыйгаларның ү сеп килү ен сизә, бик зур сугышларның (бә лки, хә литкеч сугышларның дыр) якы'наюын аң лый. Аның иптә шлә ре, хә тта Кукушкин да, ул сугышларда кдтнашачак, чө нки ул бик тиз терелеп килә, ә менә Алексей тылда боегып утырырга хө кем ителгә н һ ә м моны инде һ ичничек тө зә теп булмый. Мондый уйларны кичерү аң а шундый кыен иде, Комиссар газета укый башласа яисә сугыш турында сү з чыкса, Алексей, башын одеялы белә н каплап, ишетмә с ө чен, битен мендә ргә ышкый башлый. Ә башында ни ө чендер һ аман: «Шуышыр ө чен туган—оча алмас! » дигә н сү злә р ә йлә нә иде.

Клавдия Михайловна песиле тал чыбыклары кертте. Баррикадалар белә н киртә лә неп беткә н сугыш чоры Москвасында аларны ничек һ ә м кайдан тапкандыр —

•8. Н5

анысы билгесез, лә кин ул һ ә р кешенең ө стә ленә, стаканга, берә р тал чыбыгы утыртып куйды. Мамыктай йомшак песиле кызыл чыбыклардан хуш ис таралды, ә йтерсең, кырык икенче палатага яз ү зе килеп керде. Бү ген барысының да кү ң еле ә сә рлә нгә н иде. Хә тта сү зсез танкист та ү зенең бә йлә ү лә ре эченнә н берничә сү з мыгырдап куйды.

Алексей уйга талып ятты: Камышинда хә зер пычрак тротуарлар буйлап, мостовойның ялт иткә н чуерташлары ө стеннә н болганчык сулар агадыр, эри башлаган җ ир исе, дым исе, ат тизә ге исе килә дер. Бер шундый кө нне Оля белә н икә ү Идел ярында басып торганнар иде алар. Ә ллә кайларга җ ә елгә н Идел суы ө стеннә н салмак кына булып боз ага, тантаналы тынлык эчендә, кө меш кың гырау шикелле чың гылдап, тургай моң ы ишетелә иде; ярдан карап торганда, боз акмый кебек, бә лки Оля белә н Алексей ү злә ре шушы актарылып аккан елгага каршы тын гына агып баралар кебек иде. Алар шулай дә шми-тынмый гына басып торганда, алда ү злә рен иксез-чиксез бә хет кө тә дер кебек тоелган иде һ ә м шушы киң Идел буенда, язгы иркен җ илдә һ ава җ итмә ү дә н сулулары кысылган иде аларның. Хә зер инде боларның берсе дә булмаячак. Оля хә зер аң ардан йө з чө ячә к, йө з чө ймә гә н хә лдә ул ү зе дә аң а ө йлә нергә риза булмаячак, нур шикелле балкып торган шундый чибә р, шундый зифа кыз култык таяклары белә н кылтый-кылтый йө ри торган кеше белә н янә шә барсын, имеш! Оляны мондый хә лгә куярга аның хакы юк... һ ә м ул сестрадан язның самими хатирә се булган тал чыбыгын алып куюын ү тенде.

Тал чыбыгын алып куйдылар, лә кин кү ң елсез фикерлә рдә н котылып булмады: аның аяксыз калуын белгә ч, Оля нә рсә ә йтер? йө з чө яр, онытыр һ ә м ү зенең тормышыннан аны сызып ташлармы? Алексейның бө тен җ аны- тә не моң а каршы килде: юк, ул андый кеше тү гел, ул ташламас, йө з чө ймә с! Лә кин аның шулай булуы хә тта начаррак та. һ ә м ул кү з алдына китерде: менә Оля, чын намус иясе, шә фкатьлелектә н ул аксакка кияү гә чыкты, югары техник белем алу турындагы кү птә нге хыялларын ташлады, ялыктыргыч кү ң елсез хезмә ткә чумып, ирен, ү зен һ ә м, кем белә, бә лки балаларын да туендыру ө чен авыр йө к тарта башлады.

Шушындый корбанны кабул итә ргә Алексейның хакы бармы соң? Алар бит ә легә бернә рсә белә н дә бер-бере каршында җ аваплы тү гел, ул бит ә ле аның хатыны тү гел,

ә сө йгә н кызы гына. Ул ү зенең Олясын ярата, бик ярата һ ә м шуның ө чен ул мондый карарга килде: ә йе, аның моң а хакы юк, аларны бә йлә п торган җ еплә рне ул ү зе чабып ө зә ргә тиеш, ү зенең сө йгә н кызын авыр килә чә ктә н генә тү гел, ә икелә нү газапларыннан да коткару ө чен, бер чабуда ө зеп ташларга тиеш.

Лә кин озакламый «Камышин» дигә н штемпель сугылган хатлар килеп тө ште һ ә м алар бу карарны шунда ук сү теп ташладылар. Оляның хаты ниндидер яшерен борчылу белә н тулган иде. Бә хетсезлекне алдан сизеп торган кебек, ул болай дип язган иде: «Синең белә н нинди генә хә ллә р булмасын, мин гел синеке булырмын, минем бө тен тормышым синдә генә, буш минут булган саен, гел синең турың да уйлыйм һ ә м шушы • уйлар миң а сугыш заманы тормышының каты авырлыкларын кү тә рергә ярдә м итә, синең турың да уйласам, тө ннә р йокламыйча заводта эшлә ү дә, буш кө ннә рне һ ә м буш тө ннә рне окоплар казу да, танкларга каршы чокырлар ясау да һ ә м — яшерен-баты- рын тү гел — ярым ач тору да ул кадә р авыр тү гел. Синең соң гы тапкыр тө шкә н кечкенә карточкаң ны гел ү зем белә н йө ртә м. Хә терең дә ме, син анда агач тө бендә утырып, елмаеп, эт белә н тө шкә нсең. Мин аны ә нинең медальонына салып, муеныма тагып йө рим. Бик авыр минутларда ачып, карап торам... Белә сең ме, бер-беребезне яраткан чакта безгә бернә рсә дә куркыныч тү гел. Анаң соң гы вакытта синең ө чен бик борчыла, син аң арга ешрак яз һ ә м начар хә бә рлә р белә н карчыкны борчыма», — дип язган иде.

Туып-ү скә н шә һ ә рдә н килгә н хатлар бу юлы аны сө ендермә де. Элек ө йдә н берә р хат килсә, бә йрә м була торган иде, авыр кө ннә рдә алар җ анны җ ылытып торалар иде. Бу юлы хатлар аның уйларын чуалтып ташлады һ ә м нә къ менә шушы вакытта ул хаталанды: аякларының киселү е турында ө йгә язып җ ибә рергә аның йө рә ге җ итмә де, һ ә м шушы хатасы аны соң ыннан чиксез кү ң ел газапларына салды.

Ү зенең бә хетсезлеге һ ә м кү ң елсез уйлары турында ул тик бер генә кешегә — метеостанциядә ге ә леге кызга язып җ ибә рде. Алексей аны бө тенлә й диярлек белми иде, һ ә м шуң а кү рә аның белә н сө йлә шү ансат иде. Кызның исемен дә белмә гә нгә кү рә, ул туп-туры болай дип язды: ППС, шундый-шундый метеостанция, «метеорология сержанты»- на, фронтта хатларга кадер-хө рмә т зур булганын белә иде ул һ ә м кайчан да булса бервакыт, хә тта шушындый

сә ер адрес белә н дә, хат ү зенең хуҗ асын эзлә п табачак дип ышана иде. Тапмый икә н, анысы ә ллә ни ә һ ә миятле тү гел иде аң а. Хат язып, кү ң елен бушаттымы — шул җ иткә н.

Госпитальдә ге ялыктыргыч кө ннә рне Алексей кү ң елсез уйлар эчендә ү ткә рде. Гә рчә аның тимердә й организмы оста эшлә нгә н ампутацияне җ иң ел ү ткә рсә дә һ ә м яралары бик тиз тө зә лә башласалар да, Алексей сизелерлек хә лсезлә нде һ ә м, барлык чараларны кү рү гә карамастан, кө ннә н-кө н кү згә кү ренеп ябыкты.

Ә ул арада тышта яз котырына иде.

Яз дигә нең кырык икенче палатага да, йодоформ исе белә н тынчып беткә н шушы бү лмә гә дә килеп керде. Ачык форточкадан барысы да ишетелеп, сизелеп тора. Эреп барган карның салкын һ ә м-дымлы сулышы агылып керә; чыпчыклар шатлануларыннан чыр-чу килә лә р; трамвайлар борылышларда бик кү ң елле чың лыйлар; кар астыннан чыккан асфальтта аяк тавышлары яң гырый, ә кичлә рен гармоньның һ аман бертө рле шыгырдап торуы ишетелә. Кояш нуры белә н яктыртылган тирә к ботагының бү рТеп килгә н җ илемле сары бө релә реннә н яз тә рә зә дә н карый; Клавдия Михайловнаның ягымлы ак йө зенә сары сипкел булып сибелеп, яз палатага килеп керә һ ә м, сестраны каты борчуга салып, телә сә нинди сорт пудра астыннан да кү ренә; яз эре салкын тамчылар рә вешендә тә рә зә карнизындагы калайга тып-тып тамып тора.

Яз, һ ә рвакыттагы шикелле, кешелә рнең кү ң еллә рен эретеп, хыялларын уятып җ ибә рде.

— Эх, менә хә зер мылтык алып, урман аланына барып чыксаң иде! Шулай тү гелме, Степан Иванович, ә? Таң алдыннан шалашта, засадада... ой, шә п!.. Кып-кызыл булып таң ата, аяз, суык, ә син, колакларың ны торгызып, утырасың... һ ә м кинә т: гл, гл, гл, аннары канат тавышы, фыо, фью, фыо... Нә къ синең баш очың а килеп куна — койрыгы җ илпә зә кебек... Менә тагын берә ү, менә тагын...

- Степан Ивановичның, авыз сулары килгә н кебек, шаулатып эченә һ ава тартып куя, ә Комиссар аның саен сө йли:

— Аннары, ут ягып, плащ-п^латканы җ ә еп җ ибә рә сең дә, тө тен исе аң кып торган кайнар чә й белә н берә р рюмка аракы... Бө тен тамырларың буйлап ялкын йө герә, ә? Гадел хезмә ттә н соң ярый бит ул...

— Ай, сө йлә мә сә гез лә, иптә ш Комиссар... Безнең якларда бу вакытта белә сезме нә рсә аулыйлар? Ә йтсә м ышанмассыз, лә кин валлаһ и менә, сү зем хак: мылтык белә н чуртан аталар, ишеткә негез бармы? Гаҗ ә п ә йбә т эш; ү зенә кү рә бер шаяру, ә лбә ттә, лә кин табышсыз тү гел. Кү ллә р ачылып, елгаларда су җ ә елгә ч, чуртан ярга сыена башлый, икра чә чә. Шул вакытта чуртан дигә нең ярга сикерерлек булып йө ри: ү лә н эченә, мү к арасына кереп, ышкынып, икрасын чыгара... Яр буенча карап барасың: чуртаннар ята, ә йтерсең, тү гә рә к утын кисә клә ре... Мылтыктан— шарт! Атып җ ибә рә сең. Шундый кө ннә р була, капчыклап алып кайтасың. Валлаһ и менә! Аннары тагын...

һ ә м шулай аучылык истә леклә ре башланып китә. Аннары ә кренлә п фронт хә ллә ренә кү чеп: «дивизиядә, роталарда эшлә р нихә л икә н, кышлый казыган землянкалар «еламыйлармы», ныгытмалар ишелмилә рме, асфальтта йө реп ө йрә нгә н немецның хә ле яз кө не бик мө шкел тү гелме икә н? » кебек сү злә р сө йлә шә башлыйлар.

⇐ Предыдущая 6 7 8 9 101112 13 14 15 Следующая ⇒