ЭЧТӘЛЕК 7 страница

Ул, бик озак йокыга китә алмыйча, ухылдап, кашынып, ың гырашып, салам ө стендә аунап ятты: «Ой, ходай гынам! »—дигә н булып, бернич-ә тапкыр сә кедә н тө ште, сулы чилә к янына килеп, чү меч белә н су эчте, һ ә м аның янган ат шикелле колт-колт итеп, йотлыгып эчү е ишетелеп торды. Ниһ аять, ул тү зә алмады, зажигалкадан чыра ү рлә теп, ярым уяу, ярым йоклап, кү злә рен ачып яткан Алексейны капшап карады.

— Ишетә сең ме, Алеха? Ә мин менә һ аман уйлыйм. Гел уйлап ятам. Иске урында, авыл мә йданында безнең бер имә небез бар. Моннан бер утыз еллар элек, нә къ Николай сугышы вакытында яшен сугып, аның башын кыеп тө шергә н иде. Ә ул, имә н дигә нем, бнк нык ә ле, тамырлары куә тле, һ ич картаерга уйламый. Ө скә ү сә ргә рә т калмагач, яннан ү рентелә р җ ибә рде. Хә зер ә нә тагы

башы яң адан бө дрә... Менә безнең Плавни авылы да шулай булачак... Кояш җ ылытсын да, җ ир генә иген бирсен, ашшры ү зебезнең власть яшә сен, ә без, Алексей туган, биш ел эчендә яң адан тә пи басарбыз. Яшә ү гә комсыз бит без. Лй-яй, гаҗ ә п комсыз! Аннары, сугыш тизрә к бетсә иде! Башларына җ итә се иде дә бө тен ил белә н яң адан эшкә тотынасы иде! Ә? Ничек уйлыйсың син?

Шушы тө ндә Алексейның хә ле начарланды.

Бабайның мунчасы аның тә ненә җ ан кертеп, егетне ә крен генә сү неп барудан тартып чыгарды. Шунда ук ул ү зенең хә лсезлеген, бик яман арыганлыгын, аякларының сызлавын элеккедә н битә р сизә башлады. Ярым йокы эчендә саташып ятканда ул тү шә к ө стендә арлы-бирле сугылды, ың гырашты, тешлә рен шыгырдатты, кемнедер чакырды, кем белә ндер тиргә ште, нә рсә лә рдер талә п итте.

Варвара, тезлә рен чә нчеп, ияген тез ө слә ренә куеп, сагышлы зур, тү гә рә к кү злә ре белә н кайгылы карап, тө н буе аның янында утырып чыкты. Ул салкын суда чылаткан чү прә кне Алексейның ә ле башына, ә ле кү крә генә куйды. Ө стендә ге тунны тө шергә н саен тө зә теп япты һ ә м ү зенең кайда икә нлеге билгесез булган, еракларда йө ргә н ире турында уйлап утырды.

'Гаң атмас борын ук карт торды. Инде тынып йокыга талган Алексейга кү з тө шерде, Варя белә н нә рсә дер пышылдашты, шуннан соң юлга җ ыена башлады. Аягындагы киез итеклә ренә автомашина шиннарыннан ясалган галошларны киеп, чикмә нен юкә белә н ә йбә тлә п буды, кулында йө ри-йө ри шомарып беткә н артыш таягын алды, бу таяк бервакытта да ерак юлга чыкканда аң ардан калмый иде.

• Ул, Алексейга бер сү з ә йтмичә, чыгып китте.

Мересьев шундый хә лдә иде ки, хуҗ аның китеп югалганың да сизмә де. Икенче кө нне кө н буе ярым һ ушсыз ятты һ ә м бары тик ө ченче кө нне генә аң ына килде. Бу вакыт инде кояш шактый кү тә релгә н һ ә м, аның тыгыз, якты нурлары тү шә мдә ге тишектә н кереп, зә ң гә рсу тө тен катлавы аша ү теп, бө тен землянка буенча, Алексейның аякларына кадә р сузылган, лә кин караң гылыкны тарата алмаган, бә лки, киресенчә, тагын да куерта тө шкә н иде.

Землянка буш. Югарыдан ишек аркылы Заряның бераз карлыккан тавышы ишетелә. Ниндидер эш белә н шө гыльлә неп булса кирә к, ул шушы урманлы якларда бик таралган борынгы җ ырны җ ырлый. Бу ялгыз һ ә м кайгылы милә шнең, ү зе шикелле ү к, ялгыз һ ә м кайдадыр бераз читтә рә к басып тора торган бер имә н янына кү чә ргә хыяллануы турындагы җ ыр иде.

Алексей җ ырны элек тә кү п тапкырлар ишеткә н иде. Кү рше авыллардан аэродромны тигезлә ү һ ә м чистарту ө чен кө тү -кө тү булып килгә н кү ң елле кызлар җ ырлыйлар иде аны. Алексейга аның салмак һ ә м сагышлы кө е ошый. Лә кин ул элек җ ырның сү злә ре турында ничектер уйланмый иде, сугышчан тормыш ыгы-зыгысы эчендә аның мә гънә се ничектер кү ң елгә җ итми кала иде. Ә менә хә зер бу зур кү зле яшь хатынның авызыннан чыккан сү злә р гаҗ ә еп бер тойгыга манчылган иделә р, һ ә м ул сү злә р җ ырда гына тү гел, бә лки тормышта була торган хатын- кыз хә срә те белә н, зур хә срә т белә н сугарылганнар иде. Алексей бу моң лы кө йнең бө тен мә гънә сен аң лап алды. Варя-милә ш ү зенең имә не турында сагышлана иде.

—... Но нельзя рябине К дубу перебраться, Видно, сиротине Век одной качаться... —

дип җ ырлады ул, һ ә м аның тавышында ачы кү з яше моң ы ишетелде, ә тавыш тынгач Алексей бу хатынның кайдадыр, язгы кояш нурлары белә н коендырыштан агачлар астында утыруын һ ә м аның зур, тү гә рә к, сагышлы кү злрре яшь белә н тулган булуын кү з алдына китерде. Шул вакыт аның ү зенең тамак тө бе кытыкланып китте, гимнастерка кесә сендә ята торган искереп, кү ң елдә н ятланып беткә н хатларны кү рә се килде, болында утырып торган зифа буйлы кызны кү рә се килде аның. Гимнастеркага сузылу ө чен кыймылдап карады, лә кин кулы хә лсез генә тү шә к ө стенә килеп тө ште, һ ә м яң адан бө тен нә рсә җ ем-җ ем иткә н тү гә рә клә р очып йө ри торган караң гылык эченә кереп югалды. Аннары ул ниндидер чә нечкеле авазлар ишетелеп торган караң гылык эчендә тагын ике тавыш — Варя тавышы белә н бү тә н, карчыклар тавышы ишетте. Лә кин бу тавыш та аң а таныш иде. Алар шыпырт кына сө йлә шә лә р.

— Ашамыймыни?

— Кая ул ашау! Кичә генә к бераз кабартма капкандай пгкә н иде дә — косты. Ашамлыкмыни ул кабартма? Сө тне бераз эчкә ндә й -була. Биргә либез.

— Кара ә ле, мин аң арга шулпа китердем... Бә лки, шулпаны нә фесе кабул итә р.

— Василиса апа! —дип кычкырып куйды Варя. — Шулай ук...

— Ә йе, шулай... Тавык шулпасы, нә рсә ул кадә р исең китте! Бик гади эш ул. Кер ә ле янына, уят, бә лки, ашар.

Ярым йокы эчендә шушыларң ы ишетеп яткан Алексей кү злә рен ачып ө лгергә нче, Варя сө енеченнә н бик каты итеп, һ ич тартынып тормыйча, аны селкетә башлады:

— Лексей Петрович, Лексей Петрович, уян ә ле!.. Василиса ә би тавык шулпасы керткә н! Уян ә ле дим!

Ишек янында стенага кадап куелган чыра чытыр-чы- тыр килеп яна. Чыраның сө ремле, сү рә н яктысында Алексейның кү зенә озын борынлы, җ ыерчыкланып беткә н ачулы йө зле, бө гелеп тө Шкә н кечкенә генә бер карчык чалынды. Ул ө стә л ө стендә яткан зур бү ктә р янында кайна-. ша иде. Башта капчыкны, аннары иске кофтаны, аннары кә газьне сү теп алгач, бү ктә р эченнә н кечерә к кенә бер чуен килеп чыкты, һ ә м землянка эченә шундый тә мле, шундый майлы тавык шулпасы исе таралды, Алексейның буш ашказанын кө зә н җ ыера башлады.

Василиса ә бинең җ ыерчыкланып беткә н кырыс йө зе һ аман ачулы иде.

— Менә китердем, җ ирә нмичә генә исә нлеккә -саулык- ка ашап җ ибә регез, бә лки, алла насыйп итеп, шифасы тимә сме.

һ ә м шул вакыт Алексейның хә теренә ә бинең фаҗ игале семья тарихы, «Партизан» исемле кызык кушаматлы тавык турында Михайла бабайның сө йлә гә ннә ре килеп тө ште, һ ә м бө тен нә рсә — ә би ү зе, Варя, ө стә л ө стендә ге тә мле ис аң кытып утырган чуен — кү з яше эчендә буталып калды, карчыкның кырыс кү злә ре шушы яшь пә рдә се аркылы чиксез кызгану белә н аң а карап тордылар.

Ишеккә таба китеп барган ә бигә Алексей бары тик:

— Рә хмә т, ә бекә й, — дип кенә ә йтә алды.

Инде ишек тө бенә барып җ иткә ч, Алексей аның:

— Рә хмә т ә йтер урын юк, — дигә н сү злә рен ишетте. — Минекелә р дә бит сугышып йө рилә р. Бә лки, аларга да бер рә химлесе шулай шулпа бирер. Исә нлеккә -саулыкка ашагыз. Сә ламә тлә негез.

— Ә бекә й, ә бекә й! — дип Алексей аң а таба омтылды, лә кин Вараның куллары аны тотып алып, тү шә ккә салдылар.

— Ә сез ятыгыз, ят! Менә шулпаны ашагыз, —дип ул тә линкә урынына немец солдатлары котелогының иске алюмин капкачым китереп бирде. Бу капкачтан тә мле, майлы пар бә реп тора иде. Алексейга биргә н вакытта Варя ү зенең башын бер якка борды, кү з яшьлә рен яшерү ө чен шулай итте булса кирә к. — Ашагыз менә, ашагыз!

— Ә Михайла бабай кайда соң?

— Китте ул... Эш белә н районга китте. Тиз кайтмас. Ә сез ашагыз, ашагаз менә.

һ ә м Алексей ү зенең авызы янында кырыйлары кителеп, искерү дә н каралып беткә н, сап-сары тавык шулпасы белә н мө лдерә мә тулган зур кашыкны кү рде.

Беренче кашыкны капкач ук аның аппетиты котырып китте, ашказаны авырта һ ә м җ ыерыла башлады, һ ә м ул, кү п ашаудан ү зен тыеп, бары тик бер ун кашыклап шулпа һ ә м ’бик аз гына ак, йомшак тавык ите ашады, һ ә м гә рчә, ашказаны тагын һ ә м тагын сораса да, Алексей шулпаны кискен рә вештә читкә этә рде, чө нки аның хә лендә ге кеше ө чен артык ашау ү лем белә н бер икә нен ул белә иде.

Ә бинең шулпасы могҗ изалы шулпа булып чыкты. Ашауга Алексей йокыга китте, онытылып кына ятмады, бә лки кешене сә ламә тлә ндерә торган каты йокыга талды. Уянып тагы ашады һ ә м тагын йокыга китте, һ ә м һ ичбер нә рсә — мичтә н чыккан тө тен дә, хатыннарның гө рлә шү лә ре дә, ү леп-нитеп китмә деме дип Варяның ә ледә н-ә ле йө рә к тибү ен иелеп тың лап торулары да аны уята ■ алмадылар.

Ул исә н иде һ ә м тирә н итеп, тигез итеп сулый иде, Алексей кө ннең калган ө лешен һ ә м тө нне йоклап уздырды, һ ә м, дө ньяда аның йокысын бү лә рлек һ ичбер кө ч булмаган шикелле, һ аман йоклавын дә вам итте.

Менә иртә белә н иртү к кайдадыр бик еракта, урманны тутырып торган бү тә н тавышлардан һ ич тә аерып булмый торган гел бертө сле гү елдә ү тавышы ишетелә башлады. Алексей ә сә рлә неп китте һ ә м, калкынып, башын мендә рдә н кү тә рде.

Тыеп булмый торган ниндидер кыргый бер шатлык аның кү ң елен билә п алды. Кү злә рен ялтыратып, тынып калды ул. Мичтә ге суына башлаган ташлар шырт-шырт li'i. uiiip, тө н буе сайрап арыган чикерткә иренеп кенә сирә к сирә к чекердә п куя, ә землянка тирә сендә ге наратларның акрын гына гө жлә ү лә ре һ ә м эре язгы тамчыларның шнек тө бендә чапылдап тамулары аермачык ишетелеп тора. Лә кин шуларның бө тенесе арасыннан тигез гө релдә ү тавышы яң гырый. Алексей сизенде: бу «У-2» самолетының моторы шулай гө релди иде. Аның тавышы оле кө чә я һ ә м якыная, ә ле саң гыраурак булып ишетелә, лә кин китеп югалмый иде. Алексейның сулуы капты. Инде мә гълү м: каядыр якында гына самолет •йлә нә, нә рсә дә булса эзлиме, яисә тө шә р ө чен урын сайлыймы?

Терсә клә ренә кү тә релергә тырышып, Алексей:

— Варя, Варя! —дип кычкырып җ ибә рде.

Варя юк иде. Урам ягында шатлыклы хатын-кыз авазы, ашыгып йө гергә н аяк тавышлару ишетелә. Анда нә рсә дер бар иде.

Бер генә секундка землянка ишеге ачылды, һ ә м ишектә Федьканың чуар йө зе кү ренде.

— Варя апа! Варя апа! —дип малай Варяны чакырды һ ә м сө енечле тавыш белә н ө стә п куйды: — Ә йлә неп очып йө ри... Безнең ө стә ә йлә нә...

Алексей нә рсә дә булса сорап ө лгергә нче, малай юкка да чыкты.

Алексей кө чә неп талпынды да торып утырды, йө рә генең дө п-дө п тибү ен, чигә лә рендә һ ә м авыру аякларында сулык-сулык итеп канының йө герү ен ул бө тен тә не белә н сизеп торды. Менә ул самолетның ничә тапкыр ә йлә нү ен саный башлады: бер, ике, ө ч һ ә м кинә т тү шә к ө стенә авып тө ште, шатлыгыннан хә ле бетеп ауды һ ә м шунда ук яң адан. йокыга, бө тенесен җ иң ә торган шифалы йокыга талды.

Ул яшь, кө чле һ ә м калын тавышның гө релдә веннә н уянып китте. Бу тавышны ул телә сә кайсы тавышлар арасыннан таныр иде. Андый тавыш истребительлә р полкында бары тик эскадрилья командиры Андрей Дегтяренкода гына бар иде.

Алексей кү злә рен ачып җ ибә рде, лә кин ә ле һ аман йоклый кебек, дусты Дегтяренконың бу киң һ ә м яң ак сө яклә ре чыгын торган (ә йтерсең, балта остасы бер генә кат ясап, шкурка белә н шомартмыйча, пыяла белә н ышкымыйча калдырган) тупас, лә кин ачык чырайлы почмакланып торган йө зен,, ак керфекле нурлы кү злә рен, кызыл җ ө йле маң гаен тө шендә генә кү рә шикелле иде. Менә дустының зә ң гә р кү злә ре, гаҗ ә псенеп, тө тенле ярым караң гылык эченә карап тора башлады.

— Я ә ле, бабакай, кү рсә т ә ле трофеең ны, — дип Дегтяренко гө релдә п куйды.

Лә кин бу тө ш тү гел, ә чынлап та Дегтяренко икә н. Лә кин ничек итеп ул дусты Алексейны шушы җ ир асты авылыннан, кара урман эченнә н эзлә п тапты икә н соң? Гаҗ ә п! Менә ул киң җ илкә ле, озын буйлы, гадә ттә гечә якасын чишеп җ ибә ргә н килеш басып тора. Аның кулларында — радиофон чыбыклары салынып торган шлем һ ә м тагын ниндидер тө енчеклә р, кә газь капчыклар. Чыра уты аны арттан яктырта. Тү гә рә клә п кыркылган алтын- сымак чә члә реннә н нур балкый кебек иде.

Дегтяренко артыннан Михайла бабай карап тора: талчыгудан аның йө зе агарган, чырайсызланган, лә кин кү злә ре шатлыклы балкыйлар; бабай белә н янә шә кур- носрак борынлы, шаянлыгы йө зенә чыккан медсестра Леночка басып тора, һ ә м аның шук кү злә ре, җ ә нлекнеке шикелле, кызыксынып карыйлар. Култык астына ул кызыл тә реле калын брезент сумка кыстырган, кочагында ниндидер сә ер чә чә клә р бар иде.

Берсү зсез басып торалар. Андрей Дегтяренко гаҗ ә псенеп карана, караң гыда аның кү злә ре кү рмилә р, бугай. Берничә тапкыр аның карашы игътибарсыз гына Алексейның йө зенә кагылып ү тте. Алексей да, дустының кинә т килеп керү енә иялә шеп җ итә алмыйча, саташулы тө ш кенә булмасын дип, куркып ятты.

— Менә ич ул, ходаем, менә ята! —дип пышылдап, Варя Алексейның ө стендә ге тунны ачып җ ибә рде.

Дегтяренко, сә ерсенеп, тагын бер тапкыр Алексейга карап алды.

Мересьев, терсә клә ренә таянырга азапланып:

— Андрей! — дип кычкырып җ ибә рде.

Очучы, сә ерсенеп, куркуын яшерә алмыйча, аң а карап торды.

— Андрей, танымыйсың мы ә ллә? — диде Мересьев, ү зенең калтырана башлавын сизеп.

Очучы, дустын танырга тырышып, кап-кара тире белә н ө ртелгә н тере мә еткә тагын берничә секунд карап торды һ ә м аның кү злә рендә генә, тү м-тү гә рә к диярлек зур кү злә рендә генә ү зенә таныш ү зсү зле ачык Мересьев карашын кү рә алды. Ул кулларын алга таба сузды. Ку- лындагы шлем җ ир идә нгә тө ште, тө ргә клә р һ ә м кә газь капчыклар да коелдылар, алмалар, апельсиннар, печеньелә р тә гә рә шеп киттелә р.

— Лешка, бу синме? — очучының тавышы дымланып китте. Аксыл озын керфеклә ре яшькә манчылып укмаштылар, — Лешка, Лешка! — дип урын ө стеннә н бу бала кебек җ иң ел, авыру гә ү дә не кү тә реп алды да, сабый баланы кыскан шикелле, кү крә генә кысты һ ә м туктаусыз: — Лешка, дускаем, Лешка! —дип кабатлады.

Бер секундка гына читкә рә к этеп, чыннан да бу аның дусты Мересьевмы икә н дигә н шикелле, аң а йотлыгып карады һ ә м тагын кү крә генә китереп кысты.

— Син лә баса бу! Лешка! Шайтан малае!

Варя белә н медсестра Лена бу ярты мә етне аның аюныкыдай кө чле кулларыннан тартып алырга тырыштылар.

— Я җ ибә регез инде аны ходай хакы ө чен, җ аны кө чкә элә геп тора ич аның! — дип ачуланды Варя.

— Аң а бик борчылырга ярамый, куегыз! — диде медсестра.

Бу картаеп беткә н, кап-кара һ ә м җ ип-җ иң ел кешенең чынлап та Алексей Мересьев булуына, ү зенең сугышчан иптә ше, бө тен полк белә н инде кү ң елдә н генә кү птә н җ ирлә п куелган якын дусты булуына, ниһ аять, тә мам ышангач, очучы, башын кочаклап, тантаналы ят тавыш белә н кычкырып җ ибә рде, аннары тагы Мересьевка ташланды, аны иң башларыннан к^чып алды һ ә м, аның кара чокырлар эченнә н ялтыран торган кү злә ренә текә леп, кычкырын җ ибә рде:

Пеон бит! Лх, шайтан алгырысы! Исә н, ә! Исә н! Бу кадә рле олак кайда йө рдең соң сип? Ничек болай булды оло бу?

Медсестра, кызып киткә н очучыны коры гына бер читкә какты да:

— Иптә ш капитан, авыру яныннан китегез, —диде.

Ул кечерә к буйлы, курнос борынлы, чырк-чырк кө лә ргә һ ә м кү ң елле итеп җ ырларга яратучы, берьюлы барлык лейтенантларга гыйшык тотучы тулы гына тә нле бер кыз иде. Полкта, аның лейтенантлык званиесен санга сукмыйча, Леночка дип яки, «медицина фә ннә ре сестрасы» дип йө ртә лә р, чө нки ул бер тапкыр начальниклар алдында ү зен шулай дип атап, ү з башына бә ла алган иде.

Ә ле кичә генә махсус рә вештә ө лкә шә һ ә ренә барып алып кайткан һ ә м хә зер бө тенлә й кирә ксез булып калган чә чә клә р бә йлә мен ө стә л ө стенә атып бә рде дә, кызыл тә реле брезент сумкасын ачып, бик эшлекле тө с белә н авыруны тикшерергә кереште. Аның кыска гына бармаклары Алексейның аяклары ө стендә җ итез йө герделә р һ ә м ул ә ледә н-ә ле сорап торды:

— Авыртамы? Ә болай? Ә болай?

Алексей ү зенең аякларына беренче тапкыр чынлап торып игътибар белә н карады. Аяк табаннары коточкыч булып шешкә ннә р һ ә м каралганнар. Орынган саен, электр тогы белә н бә ргә н шикелле, авырту бө тен тә не буйлап ү теп китә. Лә кин Леночкага ахры аеруча ошамаганы бармаклар булды: аларның очлары кап-кара булып каралган һ ә м бернә рсә дә сизмилә р иде.

Михайла бабай белә н Дегтяренко ө стә л янында утыралар. Сө енечтә н очучының флягасын бушатканнар да, кү ң елле генә сө йлә шә лә р. Михайла бабай картларча нә зек тавыш белә н (һ ә м Инде беренче тапкыр гына бул- маса кирә к) сө йлә ргә кереште:

— Шулай итеп, димә к, безнең бала-чагалар аны урман эченнә н табып алганнар. Немецлар анда блиндажга агач кискә ннә р иде. Балаларның анасы, ягъни минем кызым, аларны анда йомычка җ ыярга куган булган. ШунДа алар аны кү реп алганнар. Ә һ ә, бу нинди ә кә мә т бу? Башта алар аны аю дип белгә ннә р, янә се яралы аю, шулай тә гә рә п бара. Качмакчы булганнар, лә кин кызыксыну ү зенекен иткә н, борылганнар: нинди ә кә мә т аю бу? Нигә тә гә рә п бара? Ә һ ә! Алай икә н! Кү рә лә р, бер яктан икенче якка тә гә ри, тә гә ри һ ә м ың гыраша.

— Ничек инде ул «тә гә ри»? — дип Дегтяренко шиклә неп куйды һ ә м, бабайга портсигарын сузып: —Тартасың мы? — диде.

Бабай, портсигардан бер папирос алып, кесә сеннә н газета кә газе чыгарды, бер почмагын пө хтә генә итеп ертып, папиросның тә мә кесен шунда салды, тө рде һ ә м, кабызып җ ибә реп, рә хә тлә неп суырды.

— Тартмыйбызмы соң, тартабыз-суырабыз. Ә һ ә! Тик немецлар вакытында без тә мә кене кү рмә дек. Мү к тарттык, аннары сө т ү лә не яфрагы, ә йе!.. Ничек тә гә рә ве турында син инде аның ү зеннә н сора, мин кү рмә дем. Балалар ә йтә лә р, аркасыннан корсагына, корсагыннан аркасына тә гә рә де, дилә р. Кар ө стеннә н ү рмә лә п бару аң а кыен булгандыр, ә нә бит ул нинди!

Дегтяренконың һ аман сикереп торасы, дустына бер кү з саласы килеп утырды: хатын-кызлар аның дустын сестра алып килгә н соры хә рби одеялларга тө реп азапланалар иде.

— Ә син, туганкай, утыруың ны бел, билә ү ирлә р эше тү гел! Син менә тың ла да мыегың а бө терә бар, аннары ү зең нең берә р начальнигың а сө йлә рсең... Гаҗ ә п зур батырлык эшлә гә н кеше ул! Ә нә ул бит нинди! Атна буенча бө тен колхоз белә н карыйбыз ү зен, ә ул кыймылдый да алмый. Ә менә урманнар, сазлыклар буенча ү рмә лә п кайтырга кө че җ иткә н. Мондый эш, туганкай, бик сирә к кешенең кулыннан килә! Ә киятлә рдә ге изге картлар да андый батырлыклар эшли алмаганнар. Кая ул! Эшмени ул—багана башында басып тор, имеш! Шулай тү гелме? Ә һ ә! Ә син, егеткә й, тың ла, тың ла!..

Карт, Дегтяренконың колагына иелде дә, . ү зенең йомшак сакалы белә н кытыклап, сө йлә п китте:

— Тик менә миң а шулай тоела, алай-болай ү леп-нитеп куймас микә н, ә? Немецтан ычкынган, лә кин аң ардан, газраилдан дигә нем, ү рмә лә п качып булмас шул. Сө як кенә бит, ничек ү рмә лә п кайткандыр, аң ламыйм. Ү зебез- некелә р ягына кү ң еле бик тарткан, кү рә сең. Тө шендә дә һ аман шул бер нә рсә турында сө йлә нә: аэродром да аэродром, тагып ә ллә нинди сү злә р дә ниндидер Оля. Сездә шундый кыз юктыр ич, ә ллә хатынымы икә н?.. Син, очучы, ишетә сең ме мине, очучы дим, ишетә сең ме?

Депярепко ишетми иде. Ул кү з алдына китерергә тырыша; пичек итеп менә шушы кеше, аның иптә ше, полк in шундый гади генә булып кү ренгә н егет, ө шегә н яки имгә нгә н аяклары белә н урманнар, сазлыклар аша, юеш кар ө стеннә н кө не-тө не ү рмә лә гә н, дошманнан ычкыну һ ә м ү зебезнекелә р ягына килеп чыгу ө чен, хә лдә н тая-тая шуышкан, тә гә рә п барган? Очучы-истребитель профессиясе Дегтяренконы куркынычларга гадә тлә ндергә н иде. һ ава сугышларына ташланганда, бервакытта да ү лем турында уйламый, хә тта ниндидер ү зенә бер шатлыклы дулкынлану сизә иде ул. Лә кин менә шулай, урман эчлә п, япа-ялгыз...

— Сез аны кайчан таптыгыз?

— Кайчан дип ә йтим? — дип, карт иреннә рен кыймылдатып торды, ачык портсигардан тагын бер папирос алды, аны сү тте һ ә м тә мә ке итеп тө рә башлады. — Кайчан таптык соң ә ле? Изге шимбә кө нне, гө наһ ларны кичертә торган якшә мбе алдыннан, димә к, нә къ моннан бер атна элек.

Очучы ү ткә н кө ннә рне кү ң еленнә н санап чыгарды һ ә м, Алексей Мересьев 18 тә ү лек шуышып кайткан булып чыкты. Яралы кешегә, ашамыйча, эчмичә, шулкадә рле вакыт шуышып кайту — бу мө мкин булмаган хә л булып тоела иде.

— Я, бабакай, рә хмә т сиң а! —дип очучы картны кысып кочаклады. — Рә хмә т, туган!

— Рә хмә т ә йтә се юк, рә хмә т ә йтерлек кү п эш эшлә мә дек! Кара син аны, рә хмә т, имеш! Мин соң берә р ят ил кешесеме! Ә һ ә! Тү гел дисең ме? — диде ул һ ә м, килененең ачы сагыш белә н кулларын кү крә генә куеп, яң агы белә н учына таянып торганын кү рде дә кычкырып җ ибә рде: — Аунап яткан җ имешлә рне җ ыеп ал, ачык авыз! Шундый кадерле нә рсә лә рне чә чеп ташлаганнар!.. Рә хмә т, имеш, кара син аны!

Ул арада Леночка Мересьевны урап бетерде.

— Зарар юк, зарар юк, иптә ш ө лкә н лейтенант, — дип ул борчак шикелле вак сү злә рне еш-еш сибә башлады. — Москвада сезне кү з ачып йомганчы аягыгызга бастырырлар. Москва бит ул, шә һ ә р бит ул! Анда моннан битә рлә рне дә тазарталар.

Сестраның артык кү ң елле кү ренергә тырышуыннан, кү з ачып йомганчы Мересьевны аякка бастыру турында туктаусыз такылдавыннан Дегтяренко аң лап алды: тикшерү кү ң елсез нә тиҗ ә лә р биргә н икә н һ ә м дустының хә ле мө шкел икә н. «Нә рсә шулкадә рле такылдый, саескан! » — дип ул «медицина фә ннә ре сестрасы» турында ачу белә н уйлап алды. Хә ер, полкта бу кызны берә ү дә җ итдигә санамый һ ә м барлык кеше: ул тик мә хә ббә ттә н генә дә валый ала, дип шаярталар, — һ ә м шушы нә рсә Дегтя- ренконы беркадә р тынычландырды.

⇐ Предыдущая 2 3 4 5 678 9 10 11 Следующая ⇒