Дыууын фыццæгæм сæр

Дыууын фыццæгæм сæр

Костя уырыссаг æвзагæй двойкæ куы нал райста, стæй нæ дыууæ æхсæнадон куыст кæнын куы райдыдтам, уæд лæппуты ’хсæн нæ кад тынг фæбæрзонддæр ис. Костяйæн бар радтой баскетболон командæйы хъазынæн, æмæ разынд тынг арæхстджын хъазæг. Мах æй нæ командæйæн равзæрстам капитанæй. Костя йæ командæйы тынг хорз бацæттæ кодта, æмæ скъолайы ерысты бацахстам фыццаг бынат. Æмæ та уæд ноджы фæкадджындæр стæм æмæ нæ командæйæ раппæлыдысты скъолайы къулы газеты.

Фæлæ нæ хъуыддæгтæ иууылдæр хорз нæма уыдысты. Костяимæ дарддæр дæр æнувыдæй ахуыр кодтам уырыссаг æвзаг. Фæлæ Костя тройкæйыл ныссагъд æмæ йын хуыздæр бæрæггæнæн райсын не ’нтысти. Уый зæрдæйæ тройкæйы фæстæ уайтагъд райсдзæн четвёркæ, стæй та пятёркæ, фæлæ афтæ нæ рауад! Ольгæ Николаевнæ йын дарддæр дæр æвæрдта тройкæтæ, æмæ Костя фæстагмæ тынг мæсты кæнын райдыдта.

— Володя, зоныс, мæнæн ныр тройкæ исæн нал ис, худинаг мын у, — дзырдта Костя Володяйæн. — Æз дæн къласы библиотекæр æмæ командæйы капитан. Скъолайы къулы газеты мæ рауагътой. Æз та тройкæтæ исын! Чердæм бæззы уый?

— Иу чысыл ма бафæраз, — загъта Володя. — Дæхиуыл дарддæр дæр кусын хъæуы.

— Æмæ æз исты афтæ зæгъын, мæхиуыл кусын нæ хъæуы, зæгъгæ? Æз уæддæр ахуыр кæндзынæн, æрмæст мын Ольгæ Николаевнæ тройкæйæ хуыздæр бæрæггæнæн никуы сæвæрдзæн. Уый афтæ æнхъæл у, æмæ æз æдзух дæр æвзæр ахуыр кæндзынæн. Афтæмæй æз æдзух тройкæтыл баддзынæн.

— Нæ, — дзуапп ын радта Володя, — Ольгæ Николаевнæ раст адæймаг у. Четвёркæйы бæрц куы зонай, уæд дын сæвæрдзæн четвёркæ.

— Гъей-джиди, тагъддæр мын куы сæвæрид! — загъта Костя. — Æнæхъæн къласы мæн йеддæмæ тройкæ никæмæн ис. Æз куы нæ уаин, уæд нæ къласы сеппæтæн дæр хорз бæрæггæнæнтæ уаид. Æз халын æнæхъæн къласы хъуыддаг!

Мах та-иу ногæй зæрдиагæй бавнæлдтам ахуырмæ. Ольгæ Николаевнæ дæр фæсурокты хицæнæй ахуыр кодта Костяйы, æмæ Костя сабыргай, фæлæ фидарæй цыдис размæ. Мæй æмæ æрдæг рацыд, Костя тройкæ куы райста, уæдæй фæстæмæ, æмæ йын æппынфæстаг фæзынд четвёркæ. Уый æнæхъæн къласæн дæр уыди цины хъуыддаг.

Уыцы бон нæм уыди æмбырд, æмæ нын Ольгæ Николаевнæ радзырдта ахуыры æййафындзинады тыххæй.

— Ныр нæ къласы нал ис æвзæр бæрæггæнæнтæ, — загъта Ольгæ Николаевнæ. — Махмæ канд двойкæтæ нæ, фæлæ тройкæтæ дæр нал ис.

Ольгæ Николаевнæ загъта, ды, дам, Костяйæм тынг баххуыс кодтай æмæ, дам, дарддæр йæ бом уыдзæн хорз ахуыр кæнын.

— Не скъолайы ис тынг хорз кълæстæ, иттæг хорз чи ахуыр кæны, стæй æнæуый дæр хорз чи у, ахæм ахуыргæнинæгтæ бирæ кæм ис, фæлæ дзы хæлардзинад мах къласы хуызæн тыхджын никæм у, — загъта Ольгæ Николаевнæ. — Æз æнхъæл дæн, æмæ иннæ кълæстæ мах къласы ахуыргæнинæгты бафæзмдзысты æмæ сын бантысдзæн хорз ахуыр кæнын. Сымахæн та, лæппутæ, цы бантыст, уый хъуамæ æгъгъæдыл ма банымайат. Уæхн куы æруадзат æмæ кусын къаддæр куы райдайат, уæд та уæ ахуыры бæрæггæнæнтæ фæныллæгдæр уыдзысты.

Ольгæ Николаевнæйы фæстæ радзырдта пионерты разамонæг Володя. Уый загъта:

— Лæппутæ, æз уæ къласы тыххæй ныффысдзынæн статья скъолайы къулы газетмæ, цæмæй не скъола иууылдæр зона, сымах куыд кусут, уый, æмæ иннæ кълæстæ дæр сымах фæзмой. Сымах та радзурут, ахуыры хорз æнтыстдзинæдтæ уæ къухы цæй фæрцы бафтыд, уый тыххæй.

— Мæммæ гæсгæ, Ольгæ Николаевнæ мах хорз кæй ахуыр кодта, уый фæрцы, — загъта Ваня Пахомов.

— Ольгæ Николаевнæ тынг хорз ахуыргæнæг у, æмæ гъе уый фæрцы, — загъта Вася Ерохин.

— Къласы алцы ахуыргæнæгæй аразгæ нæу, — загъта Ольгæ Николаевнæ. — Хорз ахуыргæнджытæм дæр вæййы, æппæт ахуыргæнинæгтæ æмхуызон хорз кæм нæ фæцахуыр кæнынц, ахæм кълæстæ.

— Махæн нæ къухы хорз æнтыстдзинæдтæ бафтыд уымæн, æмæ Ольгæ Николаевнæ мах хорз ахуыр кодга, стæй ма уымæн, æмæ неппæты дæр бафæндыди хорз ахуыр кæнын, — загъта Толя Дёжкин.

— Гъемæ-ма зæгъут, уеппæты цæмæн бафæндыди? — бафарста Володя.

— Æз зæгъон? Бафарста Костя. — Мæнмæ гæсгæ уымæн, æмæ нæ къласы лæппуты æхсæн пс æцæг хæлардзинад. Алчм дæр нæ æрмæст йæхи кой нæ кæны, фæлæ æххуыс кæны йе ’мбæлттæн дæр. Æз æй мæхицæй зонын. Æз æвзæр куы ахуыр кодтон, уæд лæппутæ иууылдæр мæныл мæт кодтой. Æрмæст ма уæд æз тынг æдылы уыдтæн æмæ ма мæм хъыг дæр касти. Ныр та уынын, лæппуты мæнæн баххуыс кæнын кæй фæндыд æмæ æппæт къласы кадыл кæй тох кодтой, уый.

— Раст загътай, Костя: æнтыстдзинæдтæ уæ къухы хæлардзинады фæрцы бафтыдысты, — загъта Володя. — Уæ къласы лæппутæ бамбæрстой, æцæг хæлардзинад кæй нæу æмбæлтты хъуагдзинæдтæ хатыр кæнын, фæлæ кæй у хæлæрттæй домаг уæвын.

— Бар мын раттут радзурынæн, — загътон æз. — Æз гъеныр бамбæрстон, хæлармæ цы цæстæй кæсын хъæуы, уый. Хæларæй домын хъæуы, цæмæй уа хорз. Куы рæдийа, уæд ын зæгъын хъæуы, куы нæ йын зæгъай, уæд дæхæдæг æвзæр æмбал дæ. Уый æз мæхицæй зонын. Костн райдианы хорз нæ бакодта, æз та йын уыцы хъуыддаджы æххуыс кодтон æмæ йын уый æрмæст фæци зиан. Уый фæстæ йæм хъæддых фæлæууыдтæн, домын дзы байдыдтон, хорз куыд ахуыр кодтаид, афтæ, æмæ йын ныр дæн æцæг хæлар.

— Раст бакодтай, — загъта Володя.

Афтæ бирæ фæныхас кодтам, фарстам алы хъуыддæгтæй, стæй уæд Костя загъта:

— Ольгæ Николаевнæ, мæн фæнды дæуæй афтæ ракурын: мæ четвёркæ мын боныджы ныффысс.

— Къуыримы кæром уеипæтæн дæр æвæрдзынæм бæрæп æмæнтæ æмæ дын æй уæд ныффысдзынæм, — дзуапп радта Ольгæ Николаевнæ.

— Æмæ мын æй абон ныффысс, Ольгæ Николаевнæ, тынг мæ фæнды!

— Афтæ тагъд дæ цæмæн бахъуыд? Дæ четвёркæ нæ алидздзæн.

— Лидзгæ кæй нæ акæндзæн, уый зонын. Мамæмæ йæ куы равдисин, уый мæ фæнды. Уырыссаг æвзагæй четвёркæ райсыны тыххæй мамæйæн зæрдæ раджы бавæрдтон.

— Æмæ дыл мамæ æнæ боныгæй нæ баууæнддзæн? — бафарста Ольгæ Николаевнæ.

— Баууæнддзæн! — дзуапп радта Костя. — Æрмæст, зоныс, дзыхы ныхас... Боныджы фыст куы уа, уæд бынтон æндæр хъуыддаг у.

— Æцæг ма йын æй, Ольгæ Николаевнæ, ныффысс! — курын байдыдтой лæппутæ.

Володя дæр загъта:

— Ольгæ Николаевнæ, неппæт дæр дæ курæм! Æрмæст Костяйæн, иннæ лæппутæн та къуырийы кæрон!

Ольгæ Николаевнæ йæ мидбылты бахудти.

— Цæй, кæд уеппæты дæр афтæ фæнды, уæд... — загъта Ольгæ Николаевнæ æмæ райста Костяйы боныг.

Костя цингæнгæ касти, Ольгæ Николаевнæ йын йæ боныджы четвёркæ куыд ныффыста, уымæ.

Костяимæ скъолайæ куы рацыдыстæм, уæд бафиппайдтон, цалынмæ къласы бадтыстæм, уæдмæ æдде кæй фæхъармдæр ис, уый. Уазал фæсасти. Райсомæй ма уазал уыди, ныр тæдзынджыты ихтæ тайын байдыдтой. Уыдон хурмæ æрттывтой ног азы ёлкæйы æрттиваг хъазæнтау. Дымгæ нын нæ цæсгæмттæ цавта. Дымгæ уыд цыдæрхуызон фæлмæн, хъарм æмæ зæрдæйæн æхсызгон. Цæугæдон æнтæф бон цы тæф фæкæны, раст ахæм тæф кодта. Афтæ каст, цыма уыцы дымгæ махмæ æрбазгъордта хуссарæй, Казахстаны уæрæх быдыртæй, уалдзæг кæм ралæууыд æмæ тауын кæм райдыдтой, уырдыгæй. Мæ зæрдæ ныррухс, схъæлдзæг. Мæ зæрдæ мæ риуы тынг гуыпп-гуыпп кодта æмæ æддæмæ рæдывта. Фæндыди мæ кæдæмдæр згъорын, кæнæ тæхын. Мæ сæр байдзаг диссаджы хорз хъуыдытæй æмæ мæ арф улæфын кодтой, фæндыди мæ хæларзæрдæ, хорз уæвын; фæндыдис мæ, чи нæма уыдис, ахæм исты хорз хъуыддаг бакæнын, цæмæй иууылдæр бадис кодтаиккой æмæ иууылдæр уыдаиккой мæн хуызæн хъæлдзæг æмæ зæрдæрухс.

Гъе ахæм хъуыдытæ уыди мæ сæры. Костя мæ фарсмæ цыди, фæлæ ницы фиппайдта. Уалынмæ æрлæууыди, боныг систа хызынæй æмæ йæ четвёркæмæ цингæнгæ æркаст.

— Мæнæ ис, мæ четвёркæ! — йæ мидбылты бахудти Костя. — Цас æм фæбæллыдтæн! Цал æмæ цал хатты хъуыды кодтон афтæ: мæнæ четвёркæ райсдзынæн æмæ йæ мамæйæн равдисдзынæн, æмæ мæ мамæ фæбузныг уыдзæн. Æз зонын, мамæйæн кæй нæ ахуыр кæнын, уый, мамæ йæ æдзух фæзæгъы, фæлæ уæддæр иу чысыл мамæйæн дæр ахуыр кæнын. Куыйæ фæнды, цæмæй йæ фырт хорз уа. Æз хорз уыдзынæн, фендзынæ! Æмæ мæ мамæ уыдзæн сæрыстыр. Иу гыццыл ма мæхъæуы, æмæ мын уыдзæн пятёркæ дæр. Уадз æмæ уæд мамæ сæрыстыр уа. Зинæ дæр уадз æмæ сæрыстыр уа. Мæ цæст ын уарзы Зинæйæн, хорз у, кæд мæм арæх фæхæцы, уæддæр.

Костя æрлæууыди, боныг хызыны нывæрдта æмæ фæйнæрдæм афæлгæсыди. Стæй йæ риуы дзаг ныуулæфыди æмæ загъта:

— Æмбарыс? Уалдзыгоп дымгæ! Тагъд ралæудзæн уалдзæг. Ныртæккæ февралы кæрон у, февраль та зымæджы фæстаг мæй у. Тагъд ралæудзæн мартъи, æмæ æрцæудзæн уалдзæг, къада дæттæ фемæхсдзысты, кæрдæг цъæх-цъæхид адардзæн, хъæды райхъал уыдзысты уызынгæ æмæ хоргæлмытæ, æмæ алыхуызон сырдтæ, цъиутæ ныззардзысты, дидинджытæ сæрттивдзысты...

Костя ма мын, ноджыдæр цыдæртæ дзурын райдыдта уалдзæджы æмæ цъиуты тыххæй, фæлæ сæ мæ зæрдыл нæ бадардтон, уымæн æмæ тæккæ уыцы минут мæ сæры февзæрди, Костяимæ ныл цытæ æрцыди, уыдæтты сеппæты тыххæй ныффыссыны хъуыды. Уæдæй фæстæмæ фыссын райдыдтон æмæ фыстон алы бон дæр иу чысыл, стæм бонæй фæстæмæ, æмæ кæд алцæйы тыххæй нæ, кæд тæккæ сæйрагдæр хъуыддæгты тыххæй фыстон, уæддæр мæ фыст кæронмæ ахæццæ кодтон, скъолайы ахуыртæ куы фесты, æмæ æз æмæ Костя иннæ къласмæ айдагъ пятёркæтнмæ куы бацыдыстæм, уæд.

Гъе уыдæттæ радзурынмæ хъавыдтæн.

⇐ Предыдущая 12 13 14 15 16 17 18 19 2021