ГÆНАХ. Æртыккаг чиныг 2 страница

Дауыт худы æмæ дзуры Къостамæ:

— Ахæр уал мæнæ диссаджы саунæмгуытæ. Дæ уарзоны фынг дын иууылдæр бахæрдзынæн æмæ уый дæр раст нæу. Мæлæты сонт уарзт дæр æй бакодтай. Ахæр уал, ныр æй бæрæг дæр кæндзыстæм. Тыхсгæ ма кæн, ме ’фсымæр, æз дын мæхæдæг къухылхæцæг дæр хъуамæ фæлæудзынæн.

Къостайæн уыцы рæстæг йæ цæстытыл уади, мæнæ цыма Нарæй чындзхæсджытæ уыцы заргæ рараст кодтой. Аханæ йæ чындздзон къабатæ зæххыл ласы. Æмæ Къоста аууонæй кæсы уыцы æфсæрмдзастæй. Кæнæ нуазæн фæхæссы Аханæйы мадмæ. Сиахс-иу уыцы заманты нуазæн лæвæрдта усы мадмæ. Хорз хъуымбылхау кæлмæрзæнимæ кæнæ зынаргъ къабайагимæ. Къостайы хъуыдытæ тынг дардыл ацыдысты. Йæ катай, йæ мæт уыди стыр ирæд.

Дауыт Къостамæ комкоммæ бакаст æмæ йæм дзуры:

— Ахæр, Къоста. Мæнæ цыма хъуыддаг йæ тæккæ гъæйттыл ныллæууыд, уый хуызæн дæ дардыл куы ахастой дæ хъуыдытæ.

— Дæ хорзæхæй, Къæберы фырт, цæмæй мæ бамбæрстай?

— Ау, куыд дæ хъуамæ ма бамбарон, уыцы æнкъардæй дæхи мидæг куы сагъæс кæныс: цы уыдзынæн æмæ куыд уыдзынæн?

— Йæ бындар фæуæд уарзондзинад, хъæбæр фидар æмæ тыхджын у. Уæллæй, Къæберы фырт, уарзондзинад нæй, уæд зæххы къорийыл цæрæг адæмтæ дæр нал уаид. Уæдæ чызгæн йæ ирæд та сагъæссаг.

Къостайæн йæ фыды фыд Елбердмæ бирæ фæллой нæ уыди. Леуан уыд, æмæ Леуаны фæллой дæр уымæ кæм æвдæлди. Ахуыргонд лæппу уыд æмæ куы кæм, куы кæм йæ царды бонтæ æрвыста.

Дауыт ныуулæфыд:

— Ау, уый та куыд зæгъыс? Ирæды мæт цæмæн кæныс? Мæ фыд Дада дæуæн ирæд нæ бафиддзæн? Мæнæй дæ истæмæй, мыййаг, хъулон кæны?

— Уæллæй, нæ кæны. Ма дæм фæхъыг кæсæд, Къæбер мæн дæуæй хъауджыдæр кæй нæ кæны.

Къоста саунæмгуытæм æрæвнæлдта.

— Хъуамæ Къæбермæ изæры хорз хабар бахæссæм. Уæдæ цал хорздзинады сарæзтам сау бон-изæрмæ. Зиуы бæрц хос æркарстам. Уæдæ ма хорз чындзагыл дæр фембæлдыстæм. Чындзаг кæй снысан кодтам, уыцы хорз хабар куы бахæссæм, уæд нæ стыр бузныг кæй фæуыдзысты, уый зон.

Къоста æмæ Дауыт сæ саунæмгуытæ хæрд фесты, сæ цæвджытæ сæ уæхсчытыл сæвæрдтой, Закайы зæйуатæй заргæ рацæуынц. Хуссарвæрсты цæуынц æмæ тынг сдойны сты. Донагур иу æхсæрджын къутæрыл æрбамбæлдысты. Æхсæрæн йæ тæккæ хæрын афон. Дыууæйæ дæр тонынц, сæ дзыппытæ айдзаг кодтой:

— Фæндагыл хæргæ цæудзыстæм.

Фæлæ æгæр бирæ хос кæй фæкарстой, уый сæ тынг сдойны кодта. Уæлдайдæр Къоста нуазаг уыди. Хъуамæ-иу хæргæ-хæрын фынгыл уазал дон уыдаид æвæрд, уæд та искæмæн йæ комдзаг йæ хъуыры фæбадт, зæгъгæ.

— Уæллæй, Дауыт, тынг сдойны дæн, æхсæртæ ноджы дойныдæр кæнынц. Хуссарвæрсты нæ цæуын бæргæ нæ хъуыди. Цæгатвæрсты афтæ не сдойны уыдаиккам. Фæлæ ныр цы кæнæм? Фæстæмæ коммæ цæуæм, æндæр дон кæм хъуамæ ссарæм?

Уæд иу ранмæ кæсы, æмæ уæртæ цъæх кæрдæг.

— Уæртæ уыцы кæрдæг цыдæриддæр у, доны кæрдæг у. Хъуамæ йæ бабæрæг кæнон.

Къоста бацыди, æмæ иу ранæй дон æнхъæвзы къæдзæхы рæбынæй æмæ раст худтæ бады. Къостайæн йæ донгарз йæ къухы æмæ йæм суары тæдзæнтæ тагъди. Донгарз айдзаг æмæ йæ анызта, диссаджы æхсызгонæн зæрдæйыл æмбæлди.

— Мæнæ диссаг, Дауыт, тагъддæр-ма рауай. Мæнæ агургæ æмæ æнаргæ хорздзинадыл куы бамбæлдтæн.

Дауыт дæр æрбауад, бацин кодта, диссаджы хорз фæндагыл кæй рацыдысты, ууыл. Дауыт æмæ Къоста суарæй сæ дойны суагътой, уайтагъд сæ ахсæнтæ хæлбурцъ кæнынмæ фесты, ахæм хорз æмæ карз суар уыди. Сæ донгарз байдзаг кодтой, хабар Нарыхъæуы лæгтæм куыд бахæццæ уа. Донгарзæн йæ сæр фидар бабастой, суарæн йæ тæф куыннæ фæцæуа, афтæ. Æгæр афæстиат сты, æризæр сыл кодта, афтæмæй фæсахсæвæрты Нарыхъæуы ныхасмæ æрбахæццæ сты. Ныхасы лæгтæ сæ сæрды куыстыты кой кодтой. Мæй уыди йæ тæккæ цалхыдзаг æмæ Лиайы донмæ йæ рухс цæсгом ныддардта. Иннæ ахæм Нары къæдзæхтæм бакæс, уæд сæ зæрдæ рухс кодта.

Къоста æмæ Дауыт суар авæрдтой Нарыхъæуы лæгтæм, схуыппытæ дзы кодтой æмæ куыннæ бацин кодтаиккой, дыууæ лæппуйы æвдадзы хосыл кæй бамбæлдысты, ууыл. Лæгтæ уайтагъд сæ уынаффæ ахицæн кодтой:

— Мæ хуртæ, мæ кæстæртæ, — загъта Нарыхъæуы хистæр, — райсом куыд фæцæуæм æмæ йæ къæдзæхæй куыд скъахæм, афтæ. Хъæдын бæлæгътæ йын саразæм. Фосæй, адæмæй — алкæмæн дæр у æвдадзы хос. Кæддæр бирæ азты размæ уыди уыцы суар, фæлæ иу заманты йæ бакомкоммæ хуссарырдыгæй хох æрбахауди цæгатварсмæ æмæ суарæн йæ кой, йæ хъæр дæр нал фæзынди. Нæ фыдæлтæй-иу æй хъуыстам. Æдзухдæр-иу кодтой Хапасджыны суары кой, низ, дам, хæстæг нæ уагъта. Нæ фыдæлты заманты ахсæнниз ничи зыдта, фæлæ иугæр суар хæхтæ æмæ къæдзæхты бын куы фæци, уæд ахсæнтæй райдыдтой рынчынтæ кæнын.

Нар уыцы æхсæв дзæвгар фæбадтысты. Куыддæр бон æрбацъæх, афтæ Поты фæзмæ уыцы æмбырдæй рацыдысты æд къахæнтæ æмæ райдыдтой Хапасджыны суар къахын. Раст зæгъын хъæуы, тынг зын къахæн дæр уыди, фæлæ сæ фыдæбон дæр ницæмæуал дардтой. Къæдзæх хæлдтой стыр джебогътæй. Суар кæцæй гуырыди, уый куы ссардтой, уæд ма дзы уыди иу стыр дойнаг дур. Уый дæр та сæппæрстой.

Суар куы разынди, уæд дзы сæвæрдтой бæлæгътæ. Иу бæлæгъ — адæмæн, иннæ бæлæгъ — фосæн. Суары кой куы айхъуысти, уæд æм цыдысты Нарæй дæр æмæ дæрддаг хъæутæй дæр. Стыр диссагæн æй хастой Хапасджыны суар. Афтæ хорз уыди, æмæ-иу хатгай Нары цæрæг адæмтæй иугай лæгтæ хæснаджы нæл фыстæ бахордтой æмæ та-иу суарæй фаг куы банызтой, уæд-иу лæгæн йæ фысы мард халмыды тад бакодта.

Æххæст ахуырæй уæлдай стыр хъаруйы хицау уыди Къоста. Æххуыс-иу кодта Нарыхъæуы гæвзыкдæр æмæ æгуыдзæгдæр цæрджытæн: кæмæн-иу карста хос, кæмæн-иу кодта хуым. Нарыхъæуы уыди æхсæны хуымтæ æмæ уыгæрдæнтæ, æхсæны фæллой. Нар уыцы æхсæны фæллойæ æххуыс кодтой мæгуырдæртæн, бирæ даринæгтæ кæмæн уыдис, уыдонæн. Йæ фыд-иу кæмæн амарди, уымæн æнæмæнг хъуыди хорæй æххуыс. Кæнæ-иу афтæ рауад, æмæ-иу хæдзары зиан æрцыд, æмæ-иу зианджынæн æххуыс уыди Нарыхъæуы æхсæны фæллойæ: арахъхъæй дæр æмæ фосæй дæр. Уæдæ хъæбæрхорæй зæгъай, мæнæуæй зæгъай.

Къоста-иу кæддæриддæр йæ улæфæн заманты æрбацыд Нармæ æмæ-иу æхсæны уыгæрдæнтæ карста. Уалдзæгмæ-иу хуымтæ дæр кодта. Иу заманты та Нары сæ тæккæ хуымгæнгæ баййæфта, чи цæдисы галтæй, кæмæн та куыд йæ амал уыди, афтæ. Акæс, уæд Нарыхъæуы хъугæмттæ æмызмæлд кодтой.

— Гъе-мардзæ, хъулон гал, рæвдз ис дæ къæхтæ!

Чи та хъæр кодта йæ хæдзармæ:

— Тагъд тауинаг рахæссут, райсоммæ цæдисы галтæ куыд равдæлой, афтæ!

Чи та хоста йæ хуымтæн сæ къуыбæрттæ. Нарыхъæуы хъугæмттæй кусæг адæмы хъæр хъуысти. Къоста Уæллаг Нарыхъæумæ куы бахæццæ, уæд йæ цæст ахаста Нары цæрæг адæмтыл сегасыл дæр. Кæсы, æмæ уæлæ дыууæ хойы хуым кæнынц сæ цæссыг калгæ. Хотæй иу дзывыр дары, иннæ та галты сæрбосыл хæцы. Дзывырдар хо йæ хъæлæсы дзагæй хъæр кæны галтыл:

— Ауæдз, ауæдз! Æвзæр зæронд сикъо! Æнæрай дæ фæчындæуа, исты мын фыццаг хатт куы нæ рацыдтæ Нарыхъæуы хъугоммæ.

Мæгуырау цыдæй цæуынц дыууæ хойы галтæ. Сæрбосыл цы чызг хæцыд, уый скæуы:

— Мæнæ мын галтæ ауæдзыл нæ цæуынц, фæлæ мын кæд цæуынц зылын-мылынтæ.

Уæд дзывырдарæг хо дæр ныккуыдта:

— Нæ æгуыдзæг æмæ нын æдзæллагмæ кæй кæсынц, уымæн нæ афтæ мæстæй марынц галтæ. Æнæнцой фæуæд нæ Хуыцауы хай, махæн нæ иунæг æфсымæры зæйы бын чи фесæфта.

Къоста уыцы уынгæг сагъæстæ куыддæр фехъуыста, афтæ цæуынмæ фæци Нарыхъæуы хъугоммæ. Куыннæ сцин кодтаиккой хуымгæнæг хотæ. Къостайы куы ауыдтой, уæд сæ, мæгуырæг, сæ бирæ сагъæстæ æваст æрбайрох сты.

— Цы хур, цы къæвда та дæ æрбахаста тæккæ хуымтæ кæнын афон?

Къоста чызгæй дзывыр райста:

— Æри дæ дзывыр ардæм, кæннод дæм лæппутæй усгур æрбацæуын йæ ныфс ничиуал бахæсдзæн: «Уый цæй мой хъæуы, уæлæ Нарыхъæуы хъугæмттæ куы фæлдахы». Мæнæн та чызг ничиуал ратдзæн: «Къоста хорз лæппу куы уаид, уæд йæ хотæ кæугæйæ хуымтæ нæ кæниккой, фæлæ цыдæр ницæййаг æрдæггуырд у». Адæмæн сæ цæстытæ дардмæ уынынц.

Дыууæ хойы йын афтæ:

— Исчи Хъесаты Аханæмæ куы фæхабар кæна, уымæй тæрсыс?

— Уымæй дæр тæссаг у, уæдæ куыд зæгъынмæ хъавут, мæ хотæ? Хъесаты хорз сиахс кæй хъæуы, уый уын ничима фехъусын кодта?

Нарыхъæуы иу ахæм зиу нæ уыд, æмæ-иу Къоста кæдæм нæ рацыд. Нар рагæй фæстæмæ дæр сæ куыст фылдæр зиуæй кодтой. Сæ хорз æгъдæуттæм бирæ адæм тæхуды кодтой.

Хетæг Нары куы æрбынатон, уæдæй фæстæмæ дæр уыди тынг зын цæрæн ран. Зæххæй хъуагхæссаг уыдысты. Хæхбæсты адæмтæн нæ уыди бархийæ хъæдмæ бацæуæн дæр. Хъæдтæ дæр уыдысты хæйттæ, æмæ кæй бон уыди, искæй хъæды хаймæ бацæуай æмæ дзы дæхицæн артаг ракæнай, уый. Особа кард æмæ уарт уыди. Сæ дуры къæрттытыл-иу кæрæдзийы маргæ кодтой. Иу заманты Дзанайтæ æмæ Бырнацтæ иу къæйдурыл фæхыл сты. Дзанайтæ дæр æй сæхимæ истой, Бырнацтæ дæр æй сæхимæ истой, афтæмæй сын хыл бацайдагъ æмæ фæйнæ авды сæ кæрæдзийæ амардтой. Дыууæ мыггаджы сæ кæрæдзийы куы фæцагътой, уæд къæйдур хæрдмæ схъил кодта Дзанайты Сæлимæт æмæ йыл йæхи хоста. Къоста-иу уыцы æнамонд къæйдурмæ алы хатт дæр касти, йæ рæзты-иу фæрацу-бацу кодта:

— Гъе-уæууæй, уæууæй, ацы къæйдур цæй æнамонд къæйдур.

Нарыхъæуæн сæ куыстуæттæ уыдысты зæйуат рæтты. Тынг арæх-иу сæ ластой зæйтæ, бирæтæ дзы тæригъæддаг сæфтæй сæфтысты. Зымæг-иу мит лæджы æмбæрц æруарыд, æмæ-иу уæд Нарæн сæ фос скъæттæй богъ-богъ кодтой. Хосгæрст уыди Джинаты æмæ-иу уыцы кæмтты митæй бацæуæн нал уыд.

Иу зымæг Къоста Нармæ æрбахæццæ раст дыууæ изæрастæу. Нарыхъæуæн сæ фос æххормагæй кæй уасыдысты, уый Къоста уайтагъд бамбæрста. Бæлвырд у, Ладо кæдæмдæр кусынмæ фæцыди æмæ та æфтауцтæм бацæуæг нал ис, ома, фæндаг айгæрдæг нæй. Балаты Ладо уыди тынг домбай лæппу, тыхгæнæг ын тых нæ ардта. Къоста-иу Нарæй куы цыди, уæд хъæу æдзухдæр Ладойыл фæдзæхста.

— Ладо, æз цæугæ кæнын, фæлæ мæнæ Нарыхъæуы цæрæг адæмты дæуыл фæдзæхсын. Уæлдайдæр та дæ хъус дар зæронд лæгтæ æмæ устытæм.

Къостайæн йæ зæрдæ уæлдай тынгдæр Хъугърионмæ æхсайдта, уый уыди иунæг. Фосмæ кæсын ын зымæгон зын уыди. Амал фæцис, уæд-иу Къоста Нарыхъæумæ батагъд кодта. Иугæр-иу Поты фæзы куы фæзынди, уæд-иу Ладо хъæлæсыдзагæй хъæргæнгæ йæ размæ згъордта æмæ-иу Къостайы йæ хъæбысы фелвæста. Уæллаг Нармæ цæуыныл-иу фесты. Уæд-иу Дæллаг Нарыхъæуы цæрджытæ та мæсты кодтой, ам дæр æй фæуадз, мах дæр сымахæй стæм, зæгъгæ. Фæлæ ацу æмæ Ладоимæ дзур.

Ацы хатт Ладо Салыгæрдæнмæ хор ласынмæ фæцыди. Къостайæн зын уыди, Нарыхъæуæн сæ фос æдзæллаг кæй уыдысты, уый. Дардæй хъæргæнгæ æрбацæуы:

— Уæ Ладо, æз дæумæ куы тагъд кæнын.

Ладо куы никæцæй фæзынди, уæд Къоста Хъугърионмæ цæуынмæ фæци. Уый та, мæгуыр, йæ файнустæн йæ фынтæ дзуры:

— Дысон мæ фыны кæд федтон Къостайы, цард ын фестон, йæ зæрдæ та мæнмæ æхсайдзæн. Ардæм та йæ хъæуы: хосæй кæд цух дæн, мæ хъуг кæд ногзад у. Абон дæр ын фæрæктæ бахæрын кодтон. Æхсыр бæргæ бирæ кæны: къæрта мын раст йæ былтæй кæд не ’ркæлы, уæд мæ мард фенут. Къоста æрбацæуы, мæ зæронд сæр йæ фæхъхъау фæуа, Хъугърионы бирæ уарзы.

Къоста хъусы Хъугърионы ныхæстæ, æмæ йæ райгуырæн хъæуы къуындæгдзинадæй йæ зæрдæ нæ рухс кæны. Йæ зæрдæ нал фæлæууыд æмæ Хъугърионмæ бауади. Хъугърион фыр цинæй скуыдта.

— Кæцæй фæдæ, мæ рахиз цæсты гагуы ды куы дæ?

— Æрцыдтæн, æгайтма уæ сæрæгасæй æрæййæфтон. Тыхсгæ ма кæн, дæ ныхæстæм дын уæдæй ардæм хъуыстон. Ладо кæм ис?

— Ладо, мæ хур, дæлæ Салыгæрдæнмæ хор ласынмæ фæцыд. Йæ мады зæрдæ дæр æм æхсайы, æгас Нарыхъæуæй дæр æм æнхъæлмæ кæсæм. Фосæй, хъомæй сæххормаг сты Нары папитæ. Абон йæ фыды æфсымæры хъуыр-хъуыр дæр цыди, ме ’фсымæры лæппу, дам, уæртæ Туркмæ фæцыди, уæд, дам, Нарæн сæ фос се скъæтты æххормагæй ныххæдмæлтæ уаиккой. Афтæ стæм. Æмæ раст зæгъы йæ фыды æфсымæр Никъа. Уæд та Ладо дард искæдæм фæцыди, уæд сæ фосы æххормагæй маринаг сты? Иу цалдæр лæппуйæ куы афæд кæниккой, уæд сæ æфтауцтæм фæндаг балæгæрдиккой бæргæ.

Нары фæсивæд Къостайы æрбацыд куы фехъуыстой, уæд та Хъугърионмæ цæуыныл фесты. Уый-иу Къостайы æрбацыдмæ алы хатт дæр сау бæгæны сфыхта æмæ-иу æй къæбицы сæвæрдта. Ныр дæр та Къостайы æрбацыдмæ Хъугърионмæ бирæ æвæрæнтæ кæй уыдзæн, уый зыдтой.

Раст зымæджы æмбисыл Хъугърионмæ хъæдын цырæгътæ нал уыди æмæ-иу куы кæмæй ракуырдта, куы кæмæй. Алыксийæн бæргæ дзырдта:

— Уæлæ ма хæстæг хъæдмæ суай æмæ дзы цырæгътæ ракæн. Мæнæ къаннæг фæрæт ахæсс. Æрмæст-иу æрхъуыны бæласмæ ма бацу, фæлæ иннæ нæзы бæлæстæй йæ фæрстæ амад кæмæн сты, уыдонæй ракæн. Ницы дын уыдзæни, де уæнг дæр аиваздзынæ, иу дзæкъулы дзаг æрхæсдзынæ. Уæдмæ та кæд Къоста дæр фæзынид. Уæд та цырагъæй дæр æмæ сугæй дæр Хъугърион хъуаг бæргæ нæ уыдзæн. Канд æз нæ, фæлæ та æгас Нарыхъæуы дæр бафсаддзæн рухсæй, мæ уд йæ фæхъхъау куы фæуид. Хорзæн æмбал нæй, йæ цард бирæ уæд.

Алыкси иу дзæвгар æнæдзургæйæ лæууы æмæ зары. Уæд дын йæ дзых фæкъæртт ласта:

— Хъугърионæн та уæд арвæй зæххыл Къоста æмæ Дауытæй æндæр ничи ис. Алы бон дæ мæ дæндæгтæ сцъæх сты, мæ хъусты тугдадзинтæ фæйнæрдæм фехæлдысты дæ æлхыскъ ныхæстæй. Ацы уазал боны дын хъæдмæ цырæгътæм куыннæ сфардæг уон, æндæр мæт æмæ кой дæр мæ нæй. Дæлæ дын Къоста ссæуæд, сыгъдæг царв æмæ мыдæй кæй хæссыс, мæнæн та сылы æмæ хуырх фæдæттыс. Карчы рæвдуан мын æниу удхос куы уаид, уæддæр дæ мæнæн кæм рантысид: «Къоста йæ ахæра, мæ уд ын цард феста». Лæппæг уæлибæхтæ дæр уымæн дæ цæст уарзы, цæхджын стад дзидзатæ дæр.

Хъугърион æм кæсгæйæ аззади:

— Æнæнцой фæуæд, нæ хицæутты æхсæн дæу цы равзæрын кодта. Акæс-ма, дæ хорзæхæй, цы дзых ын ис — раст тæрхоны лæджы дзыхæй куыд уайдзæфтæ кæны. Бузныг мын хæлæг кæныс? Къоста, æвзæр, кæй Къоста у, цард æмæ йын бон фестай, кæд, æвзæр, Къостайыл дæхи цы барыс! Хъугъриаты мыггаджы æхсæн нæ райгуырд. Цæмæй ма нæ хицæуттæм уæдæ Къостайы хуызæн сауцæст лæппутæ райгуыра, уый сын фест, æвзæр гуыбындзæл! Ацу та дæлæ Сыласмæ — дæ мады ’рвадæлтæн сæ сывæллæттæ авдæнтæй кæуынц, узæг та сын сæ нæй, æндæр цæмæн бæззыс, сывæллон узæг? Кæнæ та сын сæ хуртуантæм тæхгæ цъиутæ тæхынц, æмæ та сын сæ ды бахъахъхъæн.

Хъугърион къаннæг фæрæт райста æмæ дзæкъул йæ æккой скодта, афтæмæй хъæдмæ фæцæуыныл ис. Зымæг уыди куыддæр фæлывд зымæг: куы-иу хъарм рæстæг скодта, куы та сонт уазал. Уыцы бон дæр бæрæг уыди, мит тымыгъмæ кæй уарыд.

Хъугърионы Нарыхъæуы лæгтæй æмæ лæппутæй иу дæр нæ базыдта, Алыксийы мæстæй цæуынмæ фæцис. Уалынмæ мит æваст уарынмæ фæци. Хъугърион хъæды уыди, уый та Алыксийæ æндæр зонгæ дæр ничи бакодта. Иу дзырдæй, цырæгътæ кæны æмæ миты уарын дæр не ’рхъуыды кодта. «Ардыгæй хъæумæ æхсæвæддæ, мыййаг, нæ баззайдзынæн. Ау, ахæм уардæй уæд куыд æруардзæн, залты мит æмæ æнусон миттæ, мыййаг, не ’руардзысты. Æххæст мæ дзæкъул айдзаг кæнон. Иннæтæй дæр бирæтæм нал ис цырæгътæ. Уæдæ нæ чындзытæй дæр дыууæмæ æнхъæлмæ кæсæм — нæфæразгæ сты æмæ æнæ рухсагæй куы æрæййафой, уæд цы кæндзыстæм? Хъугърионæн сегас дæр мæтаг æмæ сагъæссаг сты».

Йæхицæн ныхæстæ кодта. Уалынмæ йæ дзæкъул айдзаг. «Цæуон ныр мæ хæдзармæ». Хъæды кæронмæ ма, мæгуырæг, тыххæйты рахæццæ, мит йæ тæккæ хъуырмæ уыди. Йæ бон ма баци ныхъхъæр кæнын:

— Уæ нæ хицæуттæ, мæнæ сæфын æнæхицау æмæ дзæгъæлæй! Уæ Къоста, кæм дæ?!

Къæбер миттæ калы æмæ куыддæрæй аззад: «Цыма сылгоймаджы кæуын цæуы, афтæ мæм кæсы».

Уæд Алыкси худы æмæ афтæ зæгъы:

— Хъугърион хъæдмæ цырæгътæ кæнынмæ ацыд ныртæккæ.

— Уæ, Хуыцау нæ куыд федта, æмæ кæд Хъугърион ацыдаид, æндæр нæм нал кæстæр уыди, нал хистæр?

Алыкси афтæ зæгъы:

— Мæнæн бирæ фæдзырдта æмæ æз нæ ацыдтæн — æндæр мæт дæр мæ уæд кæм ис.

— Уæ, дæлдзæх куыд фæдæ, Алыкси, æмæ цæмæннæ ацыдтæ, кæнæ уæдæй ардæм мæнæн цæмæннæ загътай? Æллæх, мæгуырæг, тæригъæдæй бæстæ байдзаг уыдзæн.

Къæбер фыййаг райста æмæ хъæдмæ фæдгæнгæ цæуынмæ фæци.

Хъугърион миты ныссагъди æмæ кæуынæй йæхи ныттыппыр кодта. Уалынмæ йæм Къæбер дæр бахæццæ.

— Уæууау, Хъугърион, цæуыл дæхи дæр сафыс, цæуыл мах дæр сафыс? Айонгты не ’хсæн фæцардтæ æмæ ныл искæд дæ зæрдæ истæмæй фæхудти? Цæмæн рацыдтæ хъæдмæ дæхæдæг? Уæд та дыл хъæддаг бирæгътæ æрбамбæлдысты æмæ дæ æххормаджы хæрдæй ахордтой, æхсæв-бонмæ хъæдæй куы ниуынц.

Хъугърион æм уайсадгæ кодта æмæ сæрæй ацамыдта, мæхи аххос уыди, зæгъгæ. Къæбер ын йæ фæрæт æмæ йæ дзæкъул райста æмæ йæ æркодта.

Уалдзæгмæ хæстæг Хъугъирон йæ зæнгтæй хъæрзын райдыдта, æндыснæг ыл тых кæнын райдыдта. Йæхицæн амæлттæ бæргæ кодта, фæлæ йæ бон нал уыди, афтæ тынг ын рыстысты. Уалынмæ йæ слæууæн дæр нал уыди.

Ныхасы лæгтæм йæ уæззау рынчыны хабар байхъуыст æмæ тынг маст кодтой.

— Уæллæй, æгæр æвгъау у Хъугърион рынчынæн. Уæдæ ныл адæмтæ худгæ дæр фæкæндзысты: «Зымæгон сæ идæдзуаты бадæджы Нарыхъæуы лæгтæ хъæдмæ куыд сæрвыстой цырæгътæм». Уæллæй, мах мæлинаг хæдзармæ дæр нал æрбацæудзæн, Хъугърионы хъæдмæ цæмæн ауагътат, зæгъгæ. Уæдæ Къостайæн дæр хъæбæр маст уыдзæн. Истæмæйты йæм фæкæсын хъæуы.

Уалынмæ Къоста æмæ Дауыт дæр фæзындысты. Гуыбаты Сардион сæм ныффыста, Хъугърион йæ зæнгтыл кæй нал лæууы, уый, æмæ уæд æхсæвбон нал æрхъуыды кодтой, фæлæ цæуынмæ фесты сæ дыууæ дæр.

⇐ Предыдущая 19 20 21 22 232425 26 27 28 Следующая ⇒