География сабақтарында жаңа білімді игеруде карталармен жұмыстың әдістемелік тәсілдері

2.2 География сабақтарында жаңа білімді игеруде карталармен жұмыстың әдістемелік тәсілдері

Қазіргі мектептерде географияны зерттеу және оқыту мотивациялық және эмпатикалық сипаттағы бірқатар проблемаларға ие. География сабақтарындағы мектеп практикасы перспективалы болып табылады, білім беру нәтижелерін түлектер өмір бойы пайдаланады. Білім алушылардың танымдық бастамасының төмендеуі мектептегі бейімсіздікке және ауытқуға әкеледі. Әмбебап оқу әрекеттерін қалыптастыру кезінде географиялық білім мазмұнының компоненттерін жалпы білім беру дағдыларымен біріктіруді ескеру қажет. Жаңа буынның федералды мемлекеттік білім беру стандарты оқушыларға практикалық қолдану үшін картографиялық сауаттылықты қалыптастыру талаптарын талап етеді. Оқу іс-әрекетін ұйымдастыру процесінде географиялық карталар үлкен маңызға ие. Тақырыптық картографиялау-құбылыстар мен процестерді модельдеудің бір түрі. Оқушылар тақырыптық карталарды атластарда, контурлық карталарда, жұмыс дәптерлерінде, презентацияларда, энциклопедияларда, бұқаралық ақпарат құралдарында кездестіреді. Қоғам дамуының ресурстық, экологиялық, экологиялық, экономикалық проблемалары тақырыптық картографияны, ГАЖ технологияларын динамикалық дамытуға және қолдануға ықпал етеді. Картографиялық сауаттылықты қалыптастыру оқушыларды оқытудың басым бағыты болып табылады.

Карта көрнекі айқындылық құралы болып табылады, ол оқу әрекеттері мен дағдыларын қалыптастырады:

- объектілердің географиялық орналасуын, географиялық координаттарын, қашықтықтарын анықтау;

- табиғи құбылыстар мен географиялық объектілерді зерттеу;

- себеп-салдарлық байланыстар мен тәуелділіктерді орнату;

- тұжырымдау, қорытындылар, болжамдар;

- географиялық модельдерді, соның ішінде картографиялық модельдерді құру.

Аумақтардың суреттері картографиялық суреттермен толықтырылған. Карта географиялық ақпараттың бейнелі және символдық моделі ретінде студенттерге зерттелетін объектінің аумақтық орналасуын түсінуге, процестер мен құбылыстардың өзара байланысын талдауға көмектеседі. Картографиялық әдісті игеру (Н.Н. Баранский, Т.С. Комиссаров,

В.П. Максаковский, В.А. Щенев, А.И. Преображенский және т. б.) басым, оның ішінде мектептің географиялық білімі үшін, карта оқу объектісі ретінде қолданылады және сонымен бірге білім көзі ретінде әрекет етеді. География сабағында картографиялық ақпаратпен жұмыс істеу тәсілдері 2 суретте көрсетілген.

Бағдарлау тәсілдері

Аумақтың сипаттамасын жасау

Аумақтың сипаттамаларын жасау

Картографиялық модельдеу

Мектеп географиясындағы картографиялық жұмыстармен жұмыс істеу тәсілдері

Картографиялық әдістер - Екі өлшемді графиктерді, профильдерді, диаграммаларды, диаграммаларды құру. - Контурлық карталарды, картосхемаларды жасау

Картоаналитикалық әдістер - Картаның мазмұнын оқу, талдау. - Өлшемдерді, биіктіктерді, тереңдіктерді, географиялық координаттарды, есептеулерді анықтау. - Географиялық құбылыстарды бағалау. - Картографиялық ақпаратты қорыту. - Болжау

3-сурет Картографиялық әдісті қолдану

5-7 сыныптарда оқушылар географиялық картамен танысады, тақырыптық карталар, картаның аңызы зерттеу нысаны ретінде әрекет етеді. Танымдық, реттеуші әрекеттердің күрделенуі болашақта карталарды білім көзі ретінде пайдалануға мүмкіндік береді. Мысалы, 7-сыныпқа арналған мектеп атласының күрделі карталарын пайдалану кезінде белгілі бір елдерде табиғи ресурстарды Экономикалық пайдалану, қоғам мен табиғаттың өзара байланысы туралы түсінік қалыптасады, елтану туралы білім нақтыланады.

Бұл әдіс танымдық (тақырыптық карталарды оқу және талдау, сипаттамаларды құрастыру, тұжырымдарды тұжырымдау, материалды жүйелеу), реттеуші (ақпарат көздеріндегі бағдарлау әдістері) әрекеттерге негізделген. Географияны оқытудың бастапқы кезеңінде оқушыға алгоритм бойынша әрекет ету, нәтижелерді оқулықтағы қорытындылармен салыстыру, сыныптастарымен және мұғаліммен пікір алмасу, бұл оқушыларға "География"пәнін оқытуда картографиялық әдісті игеруге мүмкіндік береді.

Картаны оқу мүмкіндігі бастауыш және орта мектепте географиялық координаттарды анықтаудан, географиялық номенклатура объектілерін есте сақтаудан, географиялық орналасуды анықтаудан басталады. Алгоритм бойынша географиялық объектілердің (таулар, теңіздер, өзендер және т.б.) сипаттамасы пысықталады. Бұл мектеп географиясын зерттеудің бастапқы кезеңіндегі негізгі географиялық дағдылардың бірі.

Картографиялық материалды географияның әр сабағында картографиялық пәндік құзыреттілікті қалыптастыру үшін пайдалану қажет.

Географияны зерттеудің бастапқы кезеңінде географиялық нысандар мен аумақтарды сипаттау (сипаттау) маңызды, олардың тізімі география оқулықтарының қосымшаларында жоспарға сәйкес келтірілген. Оқушылар объектілердің белгілерін тізімдейді, олардың арасындағы себеп-салдарлық байланыстарды анықтайды, зерттелетін аумақтың ерекшеліктерін түсіндіретін ерекше белгілерді анықтайды (Н. Н. Баранский).

Жетінші сынып оқушыларында мектеп атласының карталарын пайдалана отырып, ішінара іздеу тәсілімен объектінің географиялық орнын анықтау білігі қалыптасады. Материктің физикалық-географиялық жағдайын анықтау кезінде атластың жаңа тақырыптық карталарын салыстыру және зерттеу жүргізіледі.

Оқытудың метапәндік нәтижелері оқушылардың зияткерлік және шығармашылық қабілеттерінің танымдық қызығушылықтарын дамытуды қамтиды. Түлектерден географиялық объектіні зерттеу үшін ақпаратты талдау қабілетін көрсету талап етіледі.

Нәтижеге жету үшін оқушы шығара алатын географиялық ақпарат көздері-атлас карталары, диаграммалар, карта схемалары, статистикалық материалдар, бұқаралық ақпарат құралдары, ақпараттық материалдары. Географиялық ақпараттың әртүрлі көздерінен: карталар мен атластардан, диаграммалардан, карта схемаларынан, статистикалық материалдардан, бұқаралық ақпарат құралдары мәтіндерінен деректерді алу және талдау қабілетін қалыптастыру маңызды болып табылады. Әрекет тәсілі зерттеу әрекеттерімен бірге ұтымды қолданылады.

Осылайша, география пәнінің мұғалімі картографиялық материалмен жұмыс істеудің ерекшелігі мен маңыздылығын, білім көзі ретінде картаны пайдалану әдістерін ескеруі керек, өз жұмысында картографиялық әдістің бейімделген әдістерін қолдануы керек. Суретте

Оқу іс-әрекетінің кезеңдері	Географиялық картамен жұмыс істеу тәсілдері
Мотивациялық-құндылық	Аумақтардың сипаттамасын жасау, картаны ұсыну
Бағдарлы-әрекеттік	Бағдарлау тәсілдері, картаны ұсыну
Атқарушы	Аумақтардың сипаттамасын жасау, картографиялық карта талдау тәсілдері
Шығармашылық	Картографиялық және картоаналитикалық тәсілдер, картографиялық модельдеу
Бағалау-рефлексиялық кезең	Эталонды және географиялық модельдеу нәтижелерін салыстыру, картографиялық әдісті қолдану, нәтижелерін бағалау және өзін-өзі бағалау

Бағдарламада карталар бойынша практикалық жұмыстар жүйесін анықтау.

Анықтау қажет:

- географияны зерттеу кезінде карталармен жүйелі жұмыс қандай жолдармен жүзеге асырылады;

- оқушылар карталарды құруды түсінуге, әртүрлі мазмұндағы карталардың «тілін» түсінуге қалай әкеледі;

- қандай практикалық жұмыстар әр түрлі мазмұндағы карталарды оқу дағдыларын біртіндеп қайталауды және кеңейтуді қамтамасыз етеді;

- оқушылар карталарды қолдану әдісін қолдана отырып, табиғаттың кешенді сипаттамасын, жеке аумақтар мен аудандардың сипаттамаларын жасауға қандай практикалық жұмыстар дайындайды.

Жұмыс барысында тапсырмалар біртіндеп сыныптан сыныпқа дейін карталармен жұмыс істеуді қиындататындар таңдалады.

2. Оқушыларды картамен алғашқы таныстырудың әдістемелік әдістеріндегі жаттығулар. Мұғалім дайындық кезінде картаның мағынасын қызықты ойластырылған түсіндіруді және сыныпқа алғаш әкелінген картаның шартты белгілерін оқуға сұрақтар қоюды қамтамасыз етуі керек. Жаңа картамен танысу–бұл аңыздың мазмұнын қарапайым қайталау емес, мұғалімнің картаны тікелей ұсынуы мен студенттерге осы картаны қолдануға үйретуді біріктіретін мақсатты жұмыс. Мұғалім оқушылардың нақты жеке идеяларын қалыптастыру үшін табиғаттың жеке объектілеріне сипаттамалық материалды таңдауы керек. Тапсырмалар картада объектіні бірінші рет көрсетуді қамтиды. Мұғалім өзінің ерекшеліктеріне немесе мағынасына қызығушылық танытатын нысанды таңдайды, объектінің қысқаша сипаттамасын дайындайды, ол өзіне ұқсамайтын табиғаттың жарқын бейнесін жасайды, мысалы, Чад көлінің бейнесі (Африканың басқа көлдерінен айырмашылығы).

⇐ Предыдущая 2 3 4 5 678 9 10 11 Следующая ⇒