География сабағында оқушылардың географиялық картамен жұмыс істеу іскерліктерін қалыптастыру

2 География сабағында оқушылардың географиялық картамен жұмыс істеу іскерліктерін қалыптастыру

2.1Білім көзі ретінде картографиялық құралдармен жұмыс істеу тәсілдері

Картаны білімнің қайнар көзі ретінде қолдана отырып, ең маңызды әдістемелік мәселені шешу керек–оны оқушыларға оқуға үйрету. Картаны білу және оны оқи білу–тең емес ұғымдар. Картаны оқу қабілеті өзара байланысты іс-әрекеттердің күрделі жүйесінен тұрады. Алайда, картаны оқу дағдыларын қалыптастыру іс-қимыл әдісімен танысып қана қоймай, сонымен қатар географиялық объектілерді салыстыру, қабаттастыру және сипаттау әдістері сияқты картаны оқудың ерекше әдістерін қолдануды да қамтиды.

Әр техниканың ерекшеліктерін мысалдармен қарастырайық.

Картаны пайдаланудың кез-келген түрі алдымен жалпы, содан кейін терең танысудан бұрын болуы керек. Картаны оқу әдістерінің бірі, ең алдымен, оқушыларды білім көзі ретінде картаны қолданудың жалпы талаптарымен таныстыруды қамтиды. Оқушылар осы техниканы игеруі үшін оларды келесі әрекеттердің құрамымен таныстыру керек:

Ø Картаның атауын оқыңыз.

Ø Картаның аңызымен танысыңыз.

Ø Картада аңызда көрсетілген объектілер мен құбылыстарды табыңыз.

Ø Картографиялық тор бойынша градустық желіні цифрлау қандай көрсеткіштерде берілгенін түсіндіріңіз.

Ø Картаның масштабымен танысыңыз. Азайту дәрежесін анықтаңыз.

Ø Картаның мазмұнына (графиктер, диаграммалар) енгізілген қосымша материалдар бар-жоғын анықтаңыз.

Ø Оқулық мәтінін, атлас карталарын оқып, оқулықтар мәтінінде көрсетілген географиялық объектілердің атауларын картадан, диаграммалардағы, суреттердегі, анықтамалық материал деректеріндегі осы объектілердің суретімен салыстырған жөн.

Картаны оқудың маңызды әдістерінің бірі-географиялық объектілер мен құбылыстардың сипаттамаларын құру. Бұл әдіс жалпы және жеке ұғымдардың қалыптасуына ықпал етеді. Географиялық объектілер мен құбылыстарды сипаттау кезінде олардың сипаттамаларының типтік жоспарын қолдану маңызды. Жұмысқа кіріскен кезде оқушы оның мазмұнынан қандай ақпарат алу керектігін түсінуі керек. Мысалы, тауларды сипаттау кезінде келесі жоспар қолданылады:

1. Таулар материктің қай бөлігінде орналасқан?

2. Таулар қай бағытта созылған?

3. Олардың биіктігі қандай?

4. Ең биік нүктесі қандай?

5. Таулардың ең биік нүктелері қай жерде орналасқан?

6. Тау жоталарының ерекшеліктері қандай?

7. Олар қандай тауларға жатады?

Мұғалім ақпарат көзін көрсетеді. Оқушылардың іс-әрекеттерін бағыттай отырып, әңгіме барысында:

1. Таулардың орналасқан жері мен бағытын, олардың ұзындығы мен биіктігін анықтау үшін картаның қандай деректерін қолданасың.

2. Картадағы қандай белгілер бойынша олардың пайда болу уақытын анықтауға болады?

Географиялық объектілерді сипаттау бойынша тапсырмалар жүйесі географиялық материалды сыныптан сыныпқа зерделеу шамасына қарай күрделене түседі, оның ішінде: жекелеген объектілерді сипаттау, жекелеген аумақтарды сипаттау, табиғи-аумақтық кешенді сипаттау, халық шаруашылығы салаларының экономикалық-географиялық сипаттамалары және аумақтық-өндірістік кешен.

Картаны оқу-салыстыру әдісін қолдануды қамтиды. Қабылдаудың алғашқы кезеңдерінде оқушыларды жалпы ережелермен таныстыру қажет:

1. Салыстыру үшін нысандарды таңда.

2. Қажетті карталарды таңда.

3. Салыстыру жүргізілетін айырым белгілерін анықта.

4. Картаның деректері бойынша географиялық объектілерді сал, олардың арасындағы ұқсастықтар мен айырмашылықтарды анықта.

5. Айырмашылықтар мен ұқсастықтардың себептерін түсіндір.

Тапсырманы орындау үшін оқушыларға білім көздері және карталардан ақпаратты дәйекті түрде алу жоспары ұсынылады. Бұл жағдайда оқушылар іс-қимыл әдістерімен танысады:

1. Экономикалық аймақтардың әрқайсысы ел аумағының қай бөлігін алатынын анықта.

2. Экономикалық аймақтардың әрқайсысына келетін халық санын анықта.

3. Әр аймақ үшін табиғи ресурстардың құрамы мен болуын анықта.

4. Өнеркәсіптік және ауылшаруашылық өнімдерінің құрамын және өнімнің әр түрінің үлесін белгіле.

Экономикалық аймақтардың атауы	Көрсеткіштер
Экономикалық аймақтардың атауы	Аумағы	Халық саны	Табиғи ресурстар	Өнеркәсіп	Ауыл шаруашылығы
Батыс Шығыс

Географияны оқыту процесінде карталарды қолдану әдісі кеңінен қолданылады. Ол бір аумақтың психикалық үйлесімінен тұрады, бірақ мазмұны әртүрлі. Сонымен қатар, әртүрлі тақырыптық карталарды салыстыру әдістерін қолдану мүмкіндігі ерекше маңызды. Мысалы, жер бедерінің пішіндері, тектоникалық құрылымдар мен пайдалы қазбалардың таралу аймақтары арасында байланыс орнату үшін физикалық, тектоникалық карталар мен пайдалы қазбалар кен орындарының карталары болуы керек.

Жер қыртысының құрылымы, рельеф және пайдалы қазбалар арасындағы қатынасты анықтаңыз. ("Жер қыртысының құрылымы" картасы мен әлемнің физикалық картасының мазмұнын салыстыра отырып, кестені толтырып, қорытынды жасаңыз.)

"Жер қыртысының құрылымы" картасы (Ірі тектоникалық құрылым)	Әлемнің физикалық картасы (бедер пішіні)	Ең көп таралған пайдалы қазбалар

Қорытынды:

⇐ Предыдущая 1 2 3 4 567 8 9 10 Следующая ⇒