![]()
|
|||
SIX SANDARBHAS 93 страницаtathāpi brūmahe praśnāṃstava rājan yathāśrutam . sambhāṣaṇīyo hi bhavānātmanaḥ śuddhimicchatā .. [bhāgavatam 7.13.23] śuddhiṃ śuddhabhaktivāsanārūpām . ..7.13.. śrīdattātreyaḥ śrīprahlādam ..36.. [37] ataeva vāggadgadā dravate yasya cittaṃ rudatyabhīkṣṇaṃ hasati kvacicca . vilajja udgāyati nṛtyate ca madbhaktiyukto bhuvanaṃ punāti .. [bhāgavatam 11.14.24] spaṣṭam . [38] tathā nirapekṣaṃ muniṃ śāntaṃ nirvairaṃ samadarśanam . anuvrajāmyahaṃ nityaṃ pūyeyetyaṅghrireṇubhiḥ .. [bhāgavatam 11.14.16] nirapekṣaṃ niṣkiñcanabhaktam . ataeva śāntaṃ kṣobharahitamataevānyatra nirvairaṃ samadarśanaṃ ca heyopādeyabhāvanārahitaṃ muniṃ śrī nāradādimanuvrajāmi . yatastasya tādṛśaniṣkapaṭabhaktimayasādhutva darśanena mamāpi tatra bhaktiviśeṣo jāyate . kathaṃ gopanīya ityāha pūyeyeti . madbhaktyaniṣkṛtidoṣātpavitritaḥ syāmiti bhāveneti bhāvaḥ . ..11.14.. śrībhagavān ..3738.. [39] ataevāha guṇairalamasaṅkhyeyairmāhātmyaṃ tasya sūcyate .. vāsudeve bhagavati yasya naisargikī ratiḥ .. [bhāgavatam 7.4.36] tasya śrīprahlādasya . ..1.4.. śrīśukaḥ ..39.. [40] tasmātprītereve puruṣārthaśreṣṭhatvaṃ siddham . yathāhurgadyena atha ha vāva tava mahimāmṛtarasasamudravipruṣā sakṛdavalīḍhayā sva manasi niṣyandamānānavaratasukhena vismāritadṛṣṭaśrutaviṣayasukha leśābhāsāḥ paramabhāgavatā ekāntino bhagavati sarvabhūtapriyasuhṛdi (page 27) sarvātmani nitarāṃ nirantaraṃ nirvṛtamanasaḥ kathamu ha vā ete madhumathana punaḥ svārthakuśalā hyātmapriyasuhṛdaḥ sādhavastvac caraṇāmbujānusevāṃ visṛjanti na yatra punarayaṃ saṃsāraparyāvartaḥ [bhāgavatam 6.9.39] iti . sakṛdapi iti cittaṃ brahmasukhaspṛṣṭaṃ naivottiṣṭheta karhicit [bhāgavatam 7.15.35] iti vadatrāpi sūcitam . ātmā tvameva priyaḥ suhṛcca yeṣāṃ te . ..6.9.. devāḥ śrīpuruṣottamam ..40.. [41] ataevāha tasyaiva hetoḥ prayateta kovido na labhyate yadbhramatāmuparyadhaḥ . tallabhyate duḥkhavadanyataḥ sukhaṃ kālena sarvatra gabhīraraṃhasā .. na vai jano jātu kathañcanāvrajen mukundasevyanyavadaṅga saṃsṛtim . smaranmukundāṅghryupagūhanaṃ punar vihātumicchenna rasagraho janaḥ .. [bhāgavatam 1.5.1819] spaṣṭam . ..1.5.. śrīnāradaḥ ..41.. [42] tathā bhajantyatha tvāmata eva sādhavo vyudastamāyāguṇavibhramodayam . bhavatpadānusmaraṇādṛte satāṃ nimittamanyadbhagavanna vidmahe .. [bhāgavatam 4.20.29] ṭīkā ca yatastvaṃ dīnavatsalaḥ ataeva sādhavo niṣkāmā . atha jñānāntaramapi tvāṃ bhajanti . kathambhūtam . māyāguṇānāṃ vibhramo vilāsaḥ tasyodayaḥ kāryaṃ sa nirasto yasmin tam . te kimarthaṃ bhajanti ? tatrāha bhavatpadānusmaraṇādinā anyatteṣāṃ phalaṃ na vidmahe ityeṣā . ..4.20.. pṛthuḥ śrīviṣṇum ..42.. [43] tasmāttattadbhaktānāṃ tatprītimanoratha evopādeyaḥ . tadanyastu sarvo'pi heya ityāha sukhopaviṣṭaḥ paryaṅke rāmakṛṣṇoru mānitaḥ . lebhe manorathān sarvān pathi yān sa cakāra ha .. kimalabhyaṃ bhagavati prasanne śrīniketane . tathāpi tatparā rājanna hi vāñchanti kiñcana .. [bhāgavatam 10.39.12] so'krūraḥ . yān kiṃ mayācaritaṃ bhadraṃ kiṃ taptaṃ paramaṃ tapaḥ . kiṃ vāthāpyarhate dattaṃ yaddrakṣyāmyadya keśavam .. [bhāgavatam 10.38.3] ityādibhaktivāsanāmayān . nanu muktyādikamapi kathaṃ na prārthitam . tatrāha kimalabhyamiti . ..10.39.. śrīśukaḥ ..43.. [44] yathaivāha punaśca bhūyādbhagavatyanante ratiḥ prasaṅgaśca tadāśrayeṣu . mahatsu yāṃ yāmupayāmi sṛṣṭiṃ maitryastu sarvatra namo dvijebhyaḥ .. [bhāgavatam 1.19.16] sṛṣṭiṃ janma, anyatra tu sarvatra maitrī aviṣmā dṛṣṭirastu . brāhmaṇeṣu tvādaraviśeṣo'stvityāha nama iti . ..1.19.. rājā ..44.. [45] ataevāha na vai mukundasya padāravindayo rajojuṣastāta bhavādṛśā janāḥ . vāñchanti taddāsyamṛte'rthamātmano yadṛcchayā labdhamanaḥsamṛddhayaḥ .. [bhāgavatam 4.9.36] yadṛcchayā anāyāsenaiva labdhā manaḥ samṛddhiryeṣāṃ te . svato bhakti māhātmyabalena sarvapuruṣārthapratīkṣitakṛpādṛṣṭileśā apītyarthaḥ . etadanusāreṇa naicchanmuktipatermuktiṃ tena tāpamupeyivān [bhāgavatam 4.9.29] ityatra śrīdhruvamuddiśya pūrvokte'pi padye muktiśabdena dāsyameva vācyam . taduktaṃ viṣṇoranucaratvaṃ hi mokṣamāhurmanīṣiṇaḥ [ড়dmaড় 6] iti . ..4.9.. śrīmaitreyaḥ ..45.. (page 28) [46] etadevānyanindāśuddhabhaktastavābhyāṃ draḍhayati gadyapañcakena yattadbhagavatānadhigatānyopāyena yācācchalenāpahṛtasva śarīrāvaśeṣitalokatrayo varuṇapāśaiśca sampratimukto giridaryāṃ cāpaviddha iti hovāca . nūnaṃ batāyaṃ bhagavānartheṣu na niṣṇāto yo'sāv indro yasya sacivo mantrāya vṛta ekāntato bṛhaspatistamatihāya svayam upendreṇātmānamayācatātmanaścāśiṣo no eva taddāsyamatigambhīra vayasaḥ kālasya manvantaraparivṛttaṃ kiyallokatrayamidam . yasyānudāsyamevāsmatpitāmahaḥ kila vavre na tu svapitryaṃ yad utākutobhayaṃ padaṃ dīyamānaṃ bhagavataḥ paramiti bhagavatoparate khalu svapitari . tasya mahānubhāvasyānupathamamṛjitakaṣāyaḥ ko vāsmad vidhaḥ parihīṇabhagavadanugraha upajigamiṣatīti .. [bhāgavatam 5.24.2326] ṭīkā ca tasyaikāntabhaktiṃ saprapañcamāha ityādikā . yattad atiprasiddham . iti etaduvāca śrībaliḥ . tamupendraṃ prati . atihāya puruṣārthatvenānabhilaṣya . svayamupendreṇaiva dvārabhūtena ātmānaṃ māṃ paramakṣudraṃ prati paramakṣudraṃ lokatrayamayācata . anudāsyaṃ naya māṃ nijabhṛtyapārśvam [bhāgavatam 7.9.24] ityanena taddāsadāsyam . sva pitryaṃ trailokyarājyam . yaduta akutobhayaṃ padaṃ mokṣam . tanna tu vavre . kathaṃ bhagavataḥ paramanyadidamiti kṛtvā . tadaṃśābhāsastad aṃśamātrātmakatvāttayoḥ . kadaivaṃ vyavahṛtamityāśaṅkyāha bhagavateti . ..5.24.. śrīśukaḥ ..46.. [47] ataevānyasukhaduḥkhanairapekṣyeṇaiva śuddhatvaṃ bhaktānāmiti siddham . taduktaṃ nārāyaṇaparāḥ sarve [bhāgavatam 6.17.28] ityādi . śrībhagavān api tathāvidhānukampyānāṃ sarvamanyaddūrīkaroti . yathoktaṃ svayameva brahman yamanugṛhṇāmi taddviṣo vidhunomyaham [bhāgavatam 8.22.24] iti . yathāha traivargikāyāsavighātamasmat patirvidhatte puruṣasya śakra . tato'numeyo bhagavatprasādo yo durlabho'kiñcanagocaro'nyaiḥ .. [bhāgavatam 6.11.23] puruṣasya svātyantikabhaktasya yadi kathañcittraivargikāyāsa āpatati tadā svayameva tadvighātaṃ vidhatta ityarthaḥ . akiñcanastu gocaro viṣayo yasyetyanena mokṣaāyāsyāpi vighātavidhānaṃ vyañjitam . akiñcana śabdasya śuddhabhaktyarthatvaṃ hi bhaktisandarbhe darśitam . ..6.11.. śrīmān vṛtraḥ śatrum ..47.. [48] tadevaṃ tādṛśānāmapi yadi kadācidanyatprārthanaṃ dṛśyate tadā tatprīti sevopayogitayaiva na tu svārthatvena taditi mantavyam . yathā yakṣyati tvāṃ makhendreṇa rājasūyena pāṇḍavaḥ . pārameṣṭhyakāmo nṛpatistadbhavānanumodatām .. [bhāgavatam 10.70.41] iti . parameṣṭhiśabdenātra śrīdvārakāpatirucyate . yathā pṛthukopākhyāne tāvacchrīrjagṛhe hastaṃ tatparā parameṣṭhinaḥ . [bhāgavatam 10.81.10] iti . tataḥ pārameṣṭyaśabdena dvārakiśvaryamucyate . tataśca pārameṣṭya kāma iti tatsamānaiśvaryaṃ kāmayamānaḥ ityarthaḥ .(page 29) tatkāmanā ca dvārakāvadindraprasthe'pi śrīkṛṣṇanivāsanayogyasampattisiddhy arthaiva jñeyā nānyārthā . tānuddiśyaiva kiṃ te kāmāḥ suraspārhā mukundamanaso dvijāḥ . adhijahrurmudaṃ rājñaḥ kṣudhitasya yathetare .. [bhāgavatam 1.12.6] ityādyukteḥ . śrībhagavatprasādata ihaiva ca tathaiva tatprāptirapi tasya dṛśyate sabhāyāṃ mayakptāyāṃ kvāpi dharmasuto'dhirāṭ . vṛto'nugairbandhubhiśca kṛṣṇenāpi svacakṣuṣā .. āsīnaḥ kāñcane sākṣādāsane maghavāniva . pārameṣṭhyaśriyā juṣṭaḥ stūyamānaśca vandibhiḥ .. [bhāgavatam 10.75.3334] ity atra . atra svacakṣuṣeti viśeṣaṇamapi teṣāmananyakāmatvāyopajīvyam . yathā cakṣuṣmatā janenānūjanāgocarasampattiviśeṣaścakṣṇḍrarthameva kāmyate kadācittanmudraṇādau tu sa sarvo'pi vṛthaiva . tathā kṛṣṇanāthair apīti bhāvaḥ . tathoktaṃ śrīmatpāṇḍavānuddiśya śrīparīkṣitaṃ prati munibhiḥ na vā ityādau ye'dhyāsanaṃ rājakirīṭajuṣṭṃ sadyo jahur bhagavatpārśvakāmā [bhāgavatam 1.19.20] iti . ataeva tadbhavānanumoditāmiti nāradavākyānusāreṇa paramaikāntiṣu śrībhagavānapi tadanumodate . anyatra ca tathaiva svayamāha yān yān kāmayase kāmānmayyakāmāya bhāmini . santi hyekāntabhaktāyāstava kalyāṇi nityadā .. [bhāgavatam 10.60.50] na vidyate kāmo yatreti vigrahena śuddhaprītimayabhaktilakṣaṇo'rthaḥ khalvatrākāma ityucyate . akāmaḥ sarvakāmo vā [bhāgavatam 2.3.10] ityādau bhaktimātrakāma iva . tathoktaṃ bhaktilakṣaṇaṃ vadatā śrīprahlādena bhṛtyalakṣaṇajijñāsur [bhāgavatam 7.10.3] ityādau . tasmādakāmāya prītisevā sampattyarthaṃ yān yānarthān kāmayase he devi te tava nityalakṣmīdevī rūpapreyasītvātnityaṃ santyeveti vyākhyeyam . tatraikāntabhaktāyā iti svārthakāmanāniṣedhaḥ . kāminīti madekakāminītyarthaḥ . kalyāṇīti tādṛśasevāsampatteravighnatvaṃ darśayatīti jñeyam . ..10.60.. śrībhagavān rukmiṇīm ..48.. [49] evaṃ sadyo jahurbhagavatpārśvakāmā ityatra tatsāmīpyakāmanāpi vyākhyeyā . tatprītiviśeṣātiśayavatāṃ hi teṣāṃ tatkṛtārtibhareṇaiva tat sphūrtāvapyatṛptau satyāṃ tatsāmīpyaprāpteśca tatprāptivighātakaṃsa sārabandhanatroṭanasya ca prārthanaṃ dṛśyate . pitṛmātṛprītyeka sukhināṃ vidūrabaddhānāṃ bālakānāmiva . yathāha trasto'smyahaṃ kṛpaṇavatsala duḥsahogra saṃsāracakrakadanādgrasatāṃ praṇītaḥ . baddhaḥ svakarmabhiruśattama te'ṅghrimūlaṃ prīto'pavargaśaraṇaṃ hvayase kadā nu .. [bhāgavatam 7.9.16] tvadbahirmukhavyāpāramayatvādduḥkhasahamanuśīlayitumaśakyam . tvadbhaktivirodhivyāpāramayatvāttūgraṃ bhayānakaṃ yatsaṃsāracakraṃ tasmādyatkadanaṃ lokānāṃ manodausthaṃ tasmādahaṃ trasto'smi tvad abhimukhībhavituṃ na pāraya ityarthaḥ . evameva vakṣyate śrīnārada uvāca bhaktiyogasya tatsarvamantarāyatayārbhakaḥ . manyamāno hṛṣīkeśaṃ smayamāna uvāca ha .. śrīprahrāda uvāca (page 30) mā māṃ pralobhayotpattyā saktaṃkāmeṣu tairvaraiḥ . tatsaṅgabhīto nirviṇṇo mumukṣustvāmupāśritaḥ .. [bhāgavatam 7.10.12] ity anena . yadyapyevaṃ trasto'smi tathāpyaho grasatāṃ bhagavadvirodhitvena mādṛśa sarvaṅgilānāmeṣāmasurāṇāṃ madhye svakarmabhirbaddhaḥ san praṇīto nikṣipto'smi . tatastava virahadūnatayā idaṃ yāce . kadā nu prītaḥ san apavargabhūtamaraṇaṃ śaraṇaṃ tavāṅghrimūlaṃ tvasamīpaṃ prati mām āhvāsyasīti .. ..7.9.. prahlādaḥ śrīnṛsiṃham ..49.. [50] ataeva viṣṇupurāṇe tasya śrīmatprahlādasya kevalaprītivarayāṃ cāpi nānena viruddhā, yathā nātha yonisahasreṣu yeṣu yeṣu vrajāmyaham . teṣu teṣvacyutā bhaktiracyute'stu sadā tvayi .. yā prītiravivekānāṃ viṣayeṣvanapāyinī . tvāmanusmarataḥ sā me hṛdayānnāpasarpatu .. kṛtakṛtyo'smi bhagavan vareṇānena yattvayi . bhavitrī tvatprasādena bhaktiravyabhicāriṇī .. dharmārthakāmaiḥ kiṃ tasya muktistasya kare sthitā . samastajagatāṃ mūle yasya bhaktiḥ sthirā tvayi .. [Viড় 1.20.1819, 2627] tatra śrīmatparameśvaravākyamapi tathaiva yathā te niścalaṃ ceto mayi bhaktisamanvitam . tathā tvaṃ matprasādena nirvāṇaṃ paramāpsyati .. [Viড় 1.20.28] yathā yena prakāreṇa, tathā tena prakāreṇaiva paraṃ madīyacaraṇa sevocitatvena mahadityarthaḥ . sevānuraktamanasāmabhavo'pi phalgur [bhāgavatam 5.14.44] ityuktatvāt . tathā vakṣyamāṇābhiprāyeṇaivetadāha ahaṃ kila purānantaṃ prajārtho bhuvi muktidam . apūjayaṃ na mokṣāya mohito devamāyayā .. [bhāgavatam 11.2.28] sutaponāmnā nijāṃśenāhamanantamanyatra muktidamapi tallakṣaṇa prajāprayojanaka evāpūjayam . na tu mokṣāyāpūjayam . yato deve tasmin taddarśanotthitā yā māyā kṛpā putrabhāvastena mohitaḥ . māyā dambhe kṛpāyāṃ ca iti viśvaprakāśāt . kileti sūtīgṛhe śrīkṛṣṇavākyamapi pramāṇīkṛtam . atha yathā vicitravyasanād [bhāgavatam 11.2.9] ityāditad vākyāntareṣu ca . vyasanaṃ śrīkṛṣṇavicchedahetuḥ . bhayaṃ bhāvitad vicchedaśaṅketi vyākhyeyam . tatra manye'kutaścid [bhāgavatam 11.2.33] ityādi śrī nāradodāhṛtavākyamuttaraṃ gamyam . atra hi viśvaśabdāduktabhaya nivartanamapi pratipadyāmahe . saṃvādānte tvamapyetān [bhāgavatam 11.5.45] ity ādidvayaṃ cātideśena sākṣātśrīkṛṣṇaprāptigamakameva tayoriti . ..11.2.. śrīmadānakadundubhiḥ śrīnāradam ..50.. [51] tadevaṃ teṣāṃ tattatprārthanamapi tatprītivilāsa eva . atredaṃ tattvam ekāntinastāvaddvividhāḥ ajātajātaprītitvabhedena . jātaprītayaśca trividhāḥ . eke tadīyānubhavamātraniṣṭhāḥ śāntabhaktādayaḥ . anye tadīyadarśanasevanādirasamayāḥ parikaraviśeṣābhimāninaḥ . svayaṃ parikaraviśeṣāśca . tatra teṣu ajātapratītibhiḥ sarvapuruṣārthatvena tat prītireva prārthanīyā . atha jātaprītiṣu śāntabhaktādayastu kadāciddarśanādikaṃ vā prārthayante sevādikaṃ vinaiva . tadvāsanāyā abhāvāt . sakṛdapi kṛpā dṛṣṭyādilābhena tṛptāśca bhavanti . nātikṣāmaṃ bhagavataḥ snigdhāpāṅgavilokanād [bhāgavatam 7.12.46] iti śrīkardamavarṇanāt . ataeva tat sāmīpyādike'pi teṣāmanāgrahaḥ . ye tu tatparikara (page 31) viśeṣābhimāninaste khalu tattatprītiviśeṣotkaṇṭhino yadā bhavanti tadā tattatsevāviśeṣecchayā prārthayanta eva tatsāmīpyādikam . tatprārthanā ca prītivilāsarūpaiva . puṣṇāti ca tāmiti guṇa eva . yadā ca teṣāṃ dainyena tatprāptyasambhāvanā jāyate tadāpi ca tatprītyavicchedamātraṃ prārthayante . so'pi ca guṇa eva . yattu kevalasaṃsāramokṣatat sāmīpyānandaviśeṣaprārthanaṃ prītivikāratāśūnyaṃ tatpunaḥ sarvathā keṣāṃcidapyekāntināṃ nābhirucitam . ataeva sarvaṃ madbhaktiyogena [bhāgavatam 11.20.33] ityādau kathañcidbhaktyupayogitvenaiveti . evaṃ sālokyasārṣṭi [bhāgavatam 3.29.13] ityādau . teṣāṃ madhye sevanaṃ vinā yattanna gṛhṇanti iti kathyate . tatraikatvalakṣaṇaṃ sāyujyaṃ tu svarūpata eva tadvinābhūtam . anyattu vāsanābhedena . sārūpyasya tu sevopakāritvaṃ śobhāviśeṣeṇa . śrī vaikuṇṭhe'pi tadīyanityasevakānāṃ tathaiva tādṛśatvam . loke'pi kiśora vidagdhakṣitipatiputraiḥ samānarūpavayaskā sevakāḥ saṅgṛhītā dṛśyante ślāghyante ca lokaiḥ . tasmādyathā tathā śrīmatprītereva puruṣārthatvam ityāyātam . te prītyekapuruṣārthino'pi bhāvaviśeṣeṇānyadvāñchantu na vāñchantu vā svasvabhaktijātyanurūpā bhaktiparikarāḥ padārthāḥ saṃsāradhvaṃsapūrvakamudayanta eva . na te kadācidvyabhiracanti ca . tad etaduktam animittā bhāgavatī bhaktiḥ siddhergarīyasī . jarayatyāśu yā kośaṃ nigīrṇamanalo yathā .. naikātmatāṃ me spṛhayanti kecin matpādasevābhiratā madīhāḥ . ye'nyonyato bhāgavatāḥ prasajya sabhājayante mama pauruṣāṇi .. paśyanti te me rucirāṇyamba santaḥ prasannavaktrāruṇalocanāni . rūpāṇi divyāni varapradāni sākaṃ vācaṃ spṛhaṇīyāṃ vadanti .. tairdarśanīyāvayavairudāra vilāsahāsekṣitavāmasūktaiḥ . hṛtātmano hṛtaprāṇāṃśca bhaktir anicchato me gatimaṇvīṃ prayuṅkte .. atho vibhūtiṃ mama māyāvinastām aiśvaryamaṣṭāṅgamanupravṛttam . śriyaṃ bhāgavatīṃ vāspṛhayanti bhadrāṃ parasya me te'śnuvate tu loke .. na karhicinmatparāḥ śāntarūpe naṅkṣyanti no me'nimiṣo leḍhi hetiḥ . yeṣāmahaṃ priya ātmā sutaśca sakhā guruḥ suhṛdo daivamiṣṭam .. [bhāgavatam 3.25.3339] iti . aṇvīṃ durjñeyāṃ pārṣadalakṣaṇāmityarthaḥ . tadevaṃ tatkratunyāyena ca śuddhabhaktānāmanyā gatirnāstyeva . śrutiśca yathā kraturasmin loke puruṣo bhavati tathetaḥ pretya bhavati [Bāū 3.14.1] iti, kraturatra saṅkalpa iti bhāṣyakārāḥ . śrutyantaraṃ ca sa yathākāmo bhavati tat kraturbhavati yatkraturbhavati tatkarma kurute yatkarma kurute tad abhisampadyate [Bāū 4.4.6] iti . anyacca yadyathā yathopāsate tadeva bhavanti iti . śrībhagavatpratijñā ca ye yathā māṃ prapadyante tāṃs tathaiva bhajāmyaham [gītā 4.11] iti . tathaiva brahmavaivarte yadi māṃ prāptumicchanti prāpnuvantyeva nānyathā iti . tatra śrīvrajadevīnāṃ sā gatiḥ śrīkṛṣṇasandarbhe saṅgamitaivāsti . mayi bhaktirhi bhūtānāmamṛtatvāya kalpate diṣṭyā yadāsīnmatsneho bhavatīnāṃ madāpanaḥ .. [bhāgavatam 10.82.44] ityādibalena vacanāntarāṇāmarthāntarasthāpanena ca . tathaiva tāḥ prati svayamabhupagacchati saṅkalpo viditaḥ sādhvyo bhavatināṃ madarcanam . mayānumoditaḥ so'sau satyo bhavitumarhati ..
|
|||
|