Ісіктер. Ісіктердің жіктелуі негізгі олардың белгілі бір тінге тектік жақындығына байланысты 7 топқа бөлінеді. Клиникада қатерлі ісіктерді TNM ( tumor, Limph, nodules, metactasis ) жүйесі бойынша жіктейді; і

Ісіктер

Ісік (тумр, бластома, жаңа өспе, неоплазма ) – патологиялық процесс, жасушаның гендік аппаратындағы өзгерістерден дамиды, нәтижесінде ісіктік өсу жиі пайда болады. Әр түрлі этиологиялық әсерлер ісіктерді шақыру қабілеті болатын болса, ол канцерогендік факторлар болып табылады. Канцерогендердің негізгі топтары химиялық , физикалық (радияциялық) және вирустық болып келеді. Ісіктердің дамуының бірден - бір себебі әлі күнге дейін айқындалмаған.Ісіктердің өсуінің бірнеше теориялары бар, соның ішінде ісіктің вирустық пайда болу теориясы басым болып келеді. ДНҚ және РНҚ- сы бар онкогендік вирустар адамдардың жасушаларының геномасына қатар түзеп тұрақтайды. ДНҚ - онковирустардың құрылымында нәруыздық гендері бар , бұл гендер көбеюіне жасушалар өлімін шақырады. РНҚ онковирусы жылдар бойы адам ағзасында өмір сүреді.

Ісіктік өсудің түрлері

- Экспансивті өсу - ісіктің қалай болсада "өз негізіне өзінен өзі " өсуімен сипатталады, оның жасушалары қалай көбейсе де солай көбейіп , ісіктен бөлек шықпайды, көлемі үлкейе келе айналасындағы тіндерді итеріп ығыстырады, соңында тіндер атрофияға ұшырап семіп , дәнекер тінмен ауысады.Нәтижесінде ісікті айнала қап жасалады, шекарасы болады.Мұндай өсу қатерсіз ісіктерге тән сипат. - Инфильтративті немесе инвазивті өсу -ісіктік жасушалардың қоршаған тінге сіңіп, диффузды еніп көбейіп өсуі және ол тіндерді бұзып, жарақаттауымен сипатталады. Ісіктің шекарасын анықтау өте қиын болады.Ісік қан алып жүретін және лимфа тамырларына еніп өседі, оның жасушалары тамыр ішіне түсіп, ондағы қан ағысымен дененің басқа ағзаларына және бөліктеріне барады. Бұл қатерлі ісіктерге тән болып келеді. - Экзофиттік өсу - тек қуысты ағзаларда (асқазан - ішектер, бронхылар, кеңірдек тарамдары ) болады.Ісік ағзаның іш қуысына өседі. - Эндофиттік өсу – бұл өсу де қуысты ағзаларда болады, айырмашылығы ағза қабырғасында өседі. - Уницентрлік өсу- ісіктің пайда болып өсуі тіннің тек бір жерінде және бір ғана түйнектен өсуімен сипатталады. - Мулотицентрлік өсу - ісіктің пайда болып өсуі бір уақытта тіннің немесе ағзаның бірнеше жерінде дамуы.

Ісіктің аты екі бөліктен құралады: ісіктің пайда болған тіннің аты және жалғау "ома" .Мысалы: ісік бластомасы без тіні оны аденома деп атайды, адена - без, ома - жалғауы, сүйекте болса - остеома , майлы тіннен шықса - липома, тамырлы тінде - ангиома. Эпителийден өсетін қатерлі ісіктің аты: обыр(рак, канцер, карцинома) - деп аталады, ал мезенхималық қатерлі ісік - саркома деп аталады. Мысалы: остеосаркома,миосаркома , ангиосаркома, фибросаркома. Жүйке тінінен шыққан қатерлі ісікті бластома дейді. Жаңа өспе дәрежесінде, өсу қарқынына және сипатына, метастаз және рецидив беру қабілетіне қарай ісіктердің 3 түрі болады; - қатерсіз - қатерлі - шекаралық ( екеуінің аралығындағы сипат).

Қатерсіз ісіктер - дифференсацияланған пісіп - жетілген жасушалардан құралады.Ісіктің пішіндері әр түрлі ,өсуі баяу, экспансивті айналасындағы тінді ығыстырады. Метастаз бермейді. Қатерлі ісікке сипаттама: - Жасушалық және тіндік атепизм, ісік жетілмеген, аз дифференсациялған, анаплазияланған жасушалар. - Инфильтрацияланған (инвазиялы) өсу - ісіктің шекарасын анықтау өте қиын, өйткені ісікті қоршаған тіндердің бұзылуы салдарынан, лимфалық тамырларға еніп өседі, сол метастаздануға жағдай жасайды. -Метастаздану- ісік жасушаларының лимфа және қан ағысы арқылы басқа ағзаларға таралуы.

Метастазданудың бірнеше жолы бар: - лимфогендік - гематогендік - периневральдық қуыстар арқылы ( жүйке жүйесі ісіктерінде байқалады). - жанасулық - сілемейлік немесе сірнелік қабықтардың жанасуларынан болады. - аралас. -Рецидивтелуі- хирургиялық жолмен немесе сәулелік терапия көмегімен алынып тасталынса ісіктің сол жерге қайталап өсіп шығуы.Ол ісіктік жасушаның сақталып қалуынан болады.

Ісіктердің жіктелуі негізгі олардың белгілі бір тінге тектік жақындығына байланысты 7 топқа бөлінеді. Клиникада қатерлі ісіктерді TNM ( tumor, Limph, nodules, metactasis ) жүйесі бойынша жіктейді; ісіктің көлемін ескеру (Т), регионалдық лимфалық түйінінде метастаз барлығын ескеру (N), және бөлек метастаздар (М) барлығын ескеру. Эпителийден шыққан ісіктер қатерлі және қатерсіз болуы мүмкін. Қатерсіз эпителиальдық ісіктер - жабынды эпителийлерден шығуы мүмкін -папиломалар және бездік эпителийден - аденомалар. Папиломалар - теріде, жұтқыншақ сілемей қабығында, дыбыс шымылдығында, қуықта, несепағарда және бүйрек түбекшесінде жазық және өтпелі эпителийден пайда болады. Олардың көріністері емізікше ,бүртікше болып келеді, саны жағынан біртіндеп немесе бірнешеу болады. Кез келген папиломалар малигнизацияланады, обырға айналуы мүмкін. Аденома - кез келген жерде (қай жерде бездік эпителий бар болса ) пайда болуы мүмкін , сүт безі, қалқанша және басқа бездерде кездеседі . Бұл ісік экспансивті өседі, түйін пішіндес, айналасындағы тіннен шектелген. Бездің пішіндері және құрылымдары өзгермелі : олардың эпителийлері жан - жақты өсіп, емізікше түрінде тарамдалады. Кейбір аденома безінде шығаратын өзегі жоқ болады, сондықтан секреттер безде толып, оны созып үлкейтеді, ісік әр түрлі үлкендіктегі қуыстардан - кисталардан тұрады, олар кілегейлі немесе сұйықтардан тұрады.Осындай аденомалар - цистоаденома деп аталады. Аденомалар малигнизацияланып обырға айналуы мүмкін ( аденокарцинома ). Қатерлі эпителиальдық ісік-обыр. Бұл ісік эпителиальдық тін бар жерлерде дамиды. Ең көп тараған қатерлі ісік түрі. Түйіндік пішіндес болады, шекаралары айқын емес. Кейде обыр ісігі ағзаны диффузды еніп өседі, тін бұл жайда қатайып қалыңдайды, қуыс ағзалардың қабырғалары қалыңдап , іш қуысы тарылады. Кейде жарақатқа айналады, сөйтіп қан жоғалту пайда болады. Аденокарцинома - безшелік обыр, бездері бар ағзаларда пайда болады. Бездік жиынтықтар қоршаған тінге еніп өседі, лимфа тамырларын бүлдіреді, олар обыр жасушаларына толы, бұл аденокарцинома ның лимфогендік жолмен метастаздануына жағдай жасайды. Жүзік пішінді -жасушалық немесе сілемейлі обыр - аденокарциноманың аз дифференцияланған түрі, жасушалар бездік құрылымын жасамайды, бірақ көп мөлшерде сілемей бөлінеді. Медуллярлық немесе ми тәрізді обыр - аденокарциноманың бір түрі - жасушалар басым, төмен дифференцияланған ісік болып келеді. Скиррозды обыр - аденокарциномалардың өте қатерлі түрі, үлкен болып өсетін ісік. Солидты обыр - эпителиальдық ісіктің қатерлі түрі, ісік жедел өседі, айналасындағы тіндерге енеді және метастаз ерте береді. Майда жасушалы обыр - аса дифференцияланбаған обыр түрі, майда дөңгелектенген гиперхромдық жасушалардан тұрады.Ісік жасушалары ұзынша болып, сұлы дәніне ұқсайды.Ісіктер өте қатерлі, жедел өседі. Лимфогенді және гематогенді метастаздар береді. Жазық жасушалы обыр - теріде және жазық эпителиймен жабылған сілемейлік қабықта, - ауыз қуысында, өңеште, қынапта, жатыр мойынында кездеседі. Ісік жазық эпителий жіпшелерінен тұрады.олар жанындағы тіндерге сіңген. Бұл ісік лимфогендік метастазды кеш береді Мезенхималық ісіктер.

Мезенхимадан шыққан дәнекер, май, бұлшық ет тіндерде дамиды. Қан мен лимфа тамырлары, синовиальды қабықтар, шеміршектер, сүйектерде пайда болады. Оны тіндердің әрқайсысынан қатерлі және қатерсіз ісіктер пайда болуы мүмкін. Жиі кездесетіндері жұмсақ тіндер, майлы тін және сүйек ісіктері болып табылады. Жұмсақ тіндер ісіктері.

Қатерсіз мезенхималық ісіктер. Фибриома - жетілген талшықты дәнекер тіннен пайда болады, жиі теріде, сүт безінде, жатырда кездеседі.Ісік тіндік атепизммен сипатталады, экспансивті өседі, капсуласы бар. Миома - бұлшық еттен шыққан ісік. Егер ісік тегіс бұлшық еттен пайда болса оны лейомиома , ал көлденең жолақты бұлшық еттен болса - рабдомиома деп атайды. Тіндік атипизм бұларда бұлшық ет шоқтарының қалыңдықтарының біркелкі болмауымен сипатталады. Гемангиома- тамырлардан пайда болатын ісіктер топтары. Тамырлардың түрлеріне қарай

- капиллярлық гемангиомалар - веналық гемангиомалар - каверналық гемангиома болып бөлінеді.

Ісік кейбірде теріде күрең - қызыл дақ түрінде орналасқан сыртқы пішіні бархыт тәріздес, бауырда, басқа да ағзаларда кездеседі.Ол тамыр пішіндес болады. Ісік жарақаттанса көп мөлшерде қан ағады. Липома -май тінінен шыққан ісік,бір түйінді немесе көп түйінді болып экспансивті өседі, қапшығы болады. Қатерлі мезенхималық ісіктер - саркомалар. Бұл ісіктерді кесіп қарағанда балық етіне ұқсайды. Олар мезенхималдық қатерсіз ісіктер өсетін тіндерден пайда болады.Метастаздану тез жүреді.Сондықтан саркома өте қатерлі. Жұмсақ тіннің саркомаларының түрлері: - Фибросаркома - талшықты дәнекер тіннен пайда болады, шекаралары анық емес, айналасындағы тінге еніп кетеді. Полиморфты атипиялық жасушалардан тұрады және жетілмеген коллаген талшықтары бар. - Липосаркома - жетілмеген май жасушаларынан жасалады, ұзақ уақыт өседі, үлкен көлемге жетеді және метастаздану баяу жүреді. - Миосаркома - бұлшық ет тінінің түріне қарай лейомиосаркома және рабдомиосаркома болып бөлінеді. Бұл ісіктер жасушалары атипизм шектен шығыңқы және полиморфты болады, бұлшық ет тініне ұқсастығы түгелдей жоқ деуге болады. - Ангиосаркома – тамырлық текті қатерлі ісік.Жоғары қатерлігімен және қандық метастаздануымен ерекшеленеді. Шеміршектер және сүйектердің қатерсіз ісіктері. Хондрома - гиалиндік шеміршектерден пайда болған ісік, тығыз түйін түрінде сүйектердің буын аймағында, табандарда, омыртқаларда, жамбас сүйектерде өседі. Гистологиялық құрамы ретсіз орналасқан гиалиндік шеміршек жасушаларынан жасалған. Остеома - сүйектерде солардың ішінде бас сүйектерінен пайда болады. Тығыз қатты түйін пішіндес өседі, сүйек пішінін бүлдіреді және оның қызметін бұзады. Гистологиялық құрлымы ретсіз орналасқан сүйектік балколардан, олардың айналасында өскен дәнекер тіннен тұрады.

Шеміршектер және сүйектердің қатерлі ісіктері. Хондросаркома - атипиялық шеміршектік жасушалардан жасалады, оның тіні некрозға ұшырайды. Айналасындағы тіндерді ыдыратады, метастаз беруі кеш басталады. Остеосаркома- сүйектердің жиі жарақаттануынан кейін пайда болады.Ісік сүйекті ыдыратады, айналасындағы тіндерге еніп өседі. Гематогендік метастаз берді бауырға және өкпеге. Меланин жасаушы тіндер ісіктері. Меланин жасаушы тін жүйке тінінің бір түрі болып табылады.Олар меланобластар мен меланоциттер жасушаларынан тұрады, меланин пигменттері бар. Осы жасушалардан ісікке ұқсас қатерсіз денешік - невустар жасалады. Олардың жарақаттануы невус трансформациясын шақырып қатерлі ісікке - меланомаға әкеледі.Меланома басқа тіндерден, меланин жасаушы жасушалары барлардан пайда болуы да мүмкін, олар - көздің пигменттік қабы, ми қабықтары, бүйрек үсті бездерінің милық заты. Меланома түйінше қара немесе қоңыр түсті болып келеді. Гематогендік жолмен метастазданады.

Зақымдану процессіне организмнің жалпы реакциясы; стресс, кома, шок, коллапс. Организмнің қорғаныштық, бейімделу және компенсаторлы реакциялары.

Кейде денеде әртүрлі күшті патогенді факторлардың әсерінен, қалыпты жағдайдағы жүйелер мен мүшелерде бұзылулар пайда болады. Бұндай бұзылулардан адам өліп кетуі мүмкін. Денеде бұл процестер стресс, шок, коллапс және кома түрінде кездеседі.

Стресс – күшті патогенді тітіркендіргішке, дененің бейімделу түріндегі жауабы. Дененің бейімделуі оның тіршілік әрекетін сақтауы болып есептеледі, жаңа ортаға қалыптасуы. Себептері: 1.Денеге өте күшті әсер ететін тітіркеністерден, қорқу, ыстықтың, суықтың әсерінен; 2.Ауыр жарақаттану; 3.Наркотиктердің, улардың әсері; 4.Оттегі жетіспеуінен, адамның көңіл күйінен. Стресстің сатылары; 1.Гипофиздің аденогипофиз бөлігінен адренокортикотропты гормон (АКТГ )көп бөліне бастайды. Сонымен бірге симпатикалық жүйке жүйесі, бүйрек үсті безінің қызметінің күшеюі нәтижесінде, адамның икемделуі күшейеді. 2.Тұрақтану сатысы – егер тітіркендіргіш күш адамның икемделу мүмкіндігінен жоғары болса, онда жүректе, ішкі мүшелерде патологиялық өзгеріс пайда болады. Мысалы; миокардта некроз ошағы, миокард инфаркты, ас қорыту жолдарында жара пайда болады. 3.Жазылу сатысы немесе шаршау сатысы.

Шок- өте күшті патогенді факторлардың әсерінен, орталық жүйке жүйесінің, қан айналу және тыныс алу жүйесінің қызметі, зат алмасулардың сонымен қатар басқа да өмірге қажетті жүйелердегі бұзылыстар.Егер шұғыл түрде дәрігерлік көмек жасалмаса, шок міндетті түрде өлімге әкеледі.

Себептері:

1.Әр түрлі зақымдар;

2.Көп қан жоғалту;

3.Сыйымсыз қан құю;

4.Ағзаға аллергеннің түсуі;

5.Жедел ишемия немесе жүрек, бүйрек, бауыр басқада ағзалардың некрозы.

Шоктың түрлері;

1.Жарақаттық

2.Күйіктік

3.Анафилактикалық

4.Гемотрансфузиялық

⇐ Предыдущая 4 5 6 7 8910 11 12 13 Следующая ⇒