48.Қазақ КСР-нің құрылуы – мемлекеттілік құрудағы жаңа кезең.

Қ азақ КСР — жұ мысшылар мен шаруалардың социалисттік мемлекеті, КСРО қ ұ рамына кіретін одақ тас кең естік социалды республика. Конституциясы Қ азақ КСР Кең естерінің Тө тенше 10-съезінде 1937 ж. 26 наурызда бекітілген. Мемлекет ө кіметтің Жоғ ары органы — бір палаталы Қ азақ КСР Жоғ арғ ы Кең есі, оны халық 27 мың тұ рғ ыннан бір депутат есебімен 4 жылғ а сайланатын. Жоғ арғ ы Кең естің сессиялары аралығ ындағ ы мемлекет ө кіметтің жоғ ары органы — Қ азақ КСР Жоғ арғ ы Кең есінің Президиумы болып тағ айындалғ ан. Жоғ арғ ы Кең ес Республика ү кіметін — Қ азақ КСР Министрлік Кең есін қ ұ рды, Қ азақ КСР заң дарын қ абылдады. Облыстар мен аудандарда, қ алаларда, ауылдарда ең бекшілер депутаттарының тиісті Кең естері ө кіметтің жергілікті органдары болып табылатын. Оларды халық 2 жылғ а сайлайтын. КСРО Жоғ арғ ы Кең есінің Ұ лттар Кең есіне Қ азақ КСР-ы 32 депутат жіберген. Жоғ ары сот органы — Қ азақ КСР Жоғ арғ ы Кең есі 5 жылғ а сайлайтын Жоғ арғ ы сот. Оның қ ұ рамында 2 сот коллегиясы (азаматтық жә не қ ылмыстық істер бойынша) жә не Пленум бар. Сонымен қ атар Жоғ арғ ы Соттың Президиумы қ ұ ралды. Қ азақ КСР прокурорын КСРО Бас прокуроры 5 жылғ а тағ айындалатын болғ ан.

Ел басшылары

Халқ ы[

Қ азақ КСР-ның жергілікті халқ ы — қ азақ тар (1970 жылғ ы санақ бойынша, 4234 мың ) болғ ан. Республикада басқ а халық тар да тұ рғ ан: орыстар (5522 мың ), украиндар (933 мың, олар негізінен солтү стік облыстардағ ы игерілген тың жә не тың айғ ан жерлерде, сондай-ақ қ алаларда тұ рғ ан), татарлар (288 мың ), ө збектер (216 мың ), белорустар (198 мың ), ұ йғ ырлар (121 мың, Іле ө зеніжоғ арғ ы ағ ысының бойын мекендеген), корейлер (82 мың, кө бінесе Алматы облысы жә не Қ ызылорда облыстарында), дү нгендер (17 мың ) т. б. халық тар. 1913 жылғ ымен салыстырғ анда, Қ азақ КСР халқ ы 1974 жылғ а дейін 2, 5 есе ө скен.

Республика халқ ы табиғ и ө сім жә не ө неркә сіптің қ ызу қ арқ ынмен ө ркендеуіне, сондай-ақ тың жә не тың айғ ан жерлердің игерілуіне байланысты басқ а республикалардан кө шіп келген халық есебінен ө скен. Халқ ының табиғ и ө сімі жағ ынан (1972 жыл ә р мың адамғ а шақ қ анда 17, 2 адамғ а ө сті) Қ азақ КСР басқ а одақ тас республикалардың кө бінің алдында келді (КСРО-да орта есеппен 9, 6 адам).

Республика бойынша халық тың орташа тығ ыздығ ы 1 км² -ге 5, 1 адамнан келген. Алайда халық тың орналасуы бірқ алыпты емес болғ ан. Қ азақ КСР-ның оң тү стігіндегі тау бө ктерлерінде, суармалы егіншілік дамығ ан шұ раттардағ ы кей жерде халық тың тығ ыздығ ы 1 км-ге 100 адамнан асқ ан; сондай-ақ солтү стігінде де біршама жоғ ары деуге болғ ан: қ ара топырақ ты орманды дала жә не дала ө ң ірінде 1 км² -те 20 адамнан келген. Ө неркә сіп кү шті дамығ ан қ алалар мен аудандарда да халық едә уір тығ ыз орналасқ ан болатын. Ал Қ азақ КСР-ның батыс, орталық; оң тү стік бө ліктеріндегі орасан зор кө лемді шө л жә не шө лейт жерлерде, бұ ғ ан керісінше, халық сирек қ оныстанғ ан; бұ л ө ң ірлерде халық тың орташа тығ ыздығ ы 1 км² -ге 1, 4-1, 8 адамнан аспағ ан.

1972 ж. республиканың тұ рғ ындарында 4971 мың адам (1940 жылдан 5, 4 есе кө п), оның ішінде ө неркә сіпте 1095 мың, қ ұ рылыста 568 мың, ауыл шаруашылығ ында 1002 мың, транспорт пен байланыста 588 мың адам жұ мыс істеді. Шаруашылық тың барлық саласындағ ы жұ мысшылар мен қ ызметкерлердің 48%-і ә йелдер болды. Кең ес ө кіметі тұ сында, социал қ оғ ам қ ұ рылысының барысында, қ ала мен ауыл халқ ының ара қ атынасы ө згерді. Қ азақ КСР -да жаң адан 200-ден астам қ ала жә не қ. т. поселке пайда болды. Қ азан революциясына дейін 50 мың нан артық халқ ы бар бірде-бір қ ала болмағ ан еді, 1974 ж. мұ ндай қ алалардың саны 27-ге жетті, 100 мың нан артық халқ ы бар 16 қ ала болды, оның ішінде 2 қ аланың халқ ы 500 мың нан асты (Алматы 813 мың. Қ арағ анды 559 мың ). Орталық Қ азақ КСР -да Қ арағ анды, Теміртау (192 мың ), Балқ аш (80 мың ), Жезқ азғ ан (74 мың ), Маң ғ ыстауда — Шевненко (89 мың ), Солтү стік Қ азақ КСР-да —Рудный (105 мың ), Ермак, Арқ алық, Екібастұ з, Оң тү стік Қ азақ КСР-да — Қ аратау, Кентау, Текелі секілді ірі индустрия орталық тары қ ұ рылды. Ескі қ алалардың халқ ы да ө сті: Алматыда 1926 ж. 45, 4 мың халық тұ рса, 1974 ж, 813 мың болғ ан, Шымкентте 284 мың, Семейде 265 мың, Ө скеменде 252 мың, Павлодарда 228 мың, Таразда 228 мың, Ақ тө беде 170 мың.

⇐ Предыдущая 13 14 15 16 171819 20 21 22 Следующая ⇒