47.Қазақстанға өзге халықтарды күштеп қоныстандыру.

Кең ес Одағ ындағ ы тоталитарлық жү йедегі жаппай қ уғ ын-сү рпн кезең індегі непзсіз жазалау шаралары тек жекелеген адамдарғ а, дін иелеріне. ә р тү рлі ә леуметтік топтардың екілдеріне ғ ана емес, сондай-ақ ұ жымдық жауапкершілік ұ станымы бойынша жекелеген халық тарғ а да қ арсы қ олданылды. Тоталитарлық жү йе жеке халық тарды саяси қ уғ ындаудың депортациялау, яғ ни кү штеп жер аудару ә дісін қ олданды. Жер аударылғ ан халық тар реп-рессия зардаптарының барлық тү рін бастан кешірді. Ол жө нінде 1993 жылы 14 сә уірде қ абылданғ ан Қ азақ стан Республикасының «Жаппай саяси қ уғ ын-сү рпн қ ұ рбандарын ақ тау туралы» заң ында кө рсетілді. Жекелеген халыктарғ а мемлекет тарапынан ә ртү рлі қ ысымдар қ олданылды: кү штеп қ оныс ауда-ру; арнайы қ оныстарғ а орналастыру; кү штеп жұ мыс істету арқ ылы қ ү қ ық та-рын шектеу; ұ лттық ерекшеліктері жағ ынан мемлекетке ө те қ ауіпті, сенімсіэ халық тар деп тану. Бұ л жерде мына деректен дә лел келтірсек, қ аралып отырғ ан мә селе ә лде-қ айда тү сінікті болары сезсіз. Аудандық ІІХК бастығ ы жеткізген хабарлама-сында: «Кең ес Одағ ының фашистік Германиямен соғ ысына байланысты ә р тү рлі элементтер кең ес ө кіметіне қ арсы арандатушылық қ ауесет таратып жү р. Аудан бойынша кең ес екіметіне қ арсы пиғ ылдағ ы элементтер: бү рын-ғ ы банды кө терілісіне қ атысушылардан 93 адам, 936 кә ріс жә не неміс», -деп атап кө рсетілген. Мысалы, КСРО-ның ХКК мен БКП(б) ОАК-ның 1937 жылғ ы 21 тамыздағ ы қ аулысында Қ иыр Шығ ыс кә рістерінің қ оныстарын аудару «ө лкеге жапон тың шыларын еткізбеу мақ сатында» жү рпзілгенін айтады. Қ иыр Шығ ыста тұ ратын кә рістер тү р-тү сі мен кө лбеті жағ ынан ұ қ састығ ына байланысты «жапон тың шылары» деген желеумен жер аударылып, сенімсіз халық деп танылды. 1941 жылғ ы 28 тамыздағ ы КСРО Жоғ ары Кең есі тералқ асының «Еділ бойында тү ратын немістердің қ оныстарын аудару» туралы жарлық та: «Мың дағ ан лаң кестер мен тың шылар бар, олар Германиядан келетін хабар бойынша жарылыстар ұ йымдастыруды кө здейді», яғ ни КСРО-ғ а қ арсы бағ ыт-талғ ан ә рекет жасауда деп керсетілген. КСРО-дағ ы жаппай қ уғ ын-сү рпн жылдарында 3 млн астам адам жер аударылды. «Сенімсіз халық тар» қ оныстанғ ан арнайы аудандар - солтү стік облыстар, Сібір, Орал, Орта Азия жә не Қ азақ жері болды. Бұ л халық тардың ең кө п белігі Қ азақ жері мен Сібірге қ оныстандырылды. Қ азақ стан Республи-касының Президенті Н. Ә. Назарбаев Қ азақ стан халық тары ассамблеясының IV сессиясында жасағ ан баяндамасында жер аударылғ андардың санының 1 миллион 200 мың екендігі туралы дерек келтірді. Қ азақ жеріне немістердің 38%-ы, шешен мен ингуштардың 83%-ы, кә рістө рдің 59%-ы, балқ арлардың 55%-ы, қ арашайлардың 58%-ы, гректердің 76%-ы, курдтардың 62%-ы кү шпен қ оныс аударылды. Қ оныстанушылар іс жү зінде Қ азақ станның барлық облыстарына орналастырылды жә не ІІХК-нің мынадай нұ сқ ауларын орындады: «қ ұ пия тапсырмалар бойынша шет мем-лекеттің агенттерімен байланыс жасамау ү шін «сенімсіз халық тарды» ше-гаралық аймақ тарғ а орналастырмау»; «қ ашып кетпес ү шін теміржолдардан алыс жерлерге орналастыру»; «бақ ылауғ а ың ғ айлы болу ү шін топтарымен орналастыру». Сонымен бірге олар ә рдайым комендатурағ а барып, белп-леніп тұ руы тиіс болды. Кү штеп қ оныстандырудың зардабы ө лшеусіз еді, оны басынан еткізген-дер ешқ ашан ұ мытпайды. Бұ рын емір сү рген жерлерінде олар барлық дү ние-мү лкін тастауғ а мә жбү р болды. Жү здеген мың «сенімсіз халық тарды», оның ішінде қ арттар, ә йелдер мен балаларды мал таситын немесе тауар таси-тын вагондармен ә келді. Егер жауапты адамдарғ а болмашы ғ ана наразы-лық білдірген жағ дайда, сол жерде, тіпті пойыз жү ріп келе жатып немесе аялдағ ан жерде, жазалайтын болғ ан. Қ азақ станда қ оныстанушылар клубтар-ғ а, бос қ алғ ан мешіттерге, ат қ ораларғ а, шошқ а қ ораларғ а, қ оймаларғ а ор-наластырылып, мұ ндай орындар да жетпей қ алғ андары ашық аспан астын-да ө здеріне жертө лелер қ азып алды. Қ оныстанушылар арасында эпидемия-лық жұ қ палы аурулар - іш аурулары, қ ызылша, дизентерия кең тарап, оба жә не тырысқ ақ аурулары, бит басу кү шеиіп кетті. Климаттың кү рт ауысуы, ө те ауыр тұ рмыс жағ дайы, нашар тамақ тану, антисанитарлық жағ дайда емір сұ ру қ оныс аударушылар арасындағ ы ө лімді кебейтіл жіберді. Бұ л женінде ІІХК-ның қ ызметкерлерінің қ ү пия мә ліметтерінде: «Мұ ндай жағ дайғ а жеткізуге болмайды, бұ л - қ ылмыс», - деп жазғ ан, Мұ ндай жағ дайды жылқ ылар да кө тере алмағ ан, сол себепті ІІХК қ ызметкер-лері жұ мыс істеу ү шін ә лдеқ айда тө зімді ө пздерді жіберулерін сұ рағ ан* Де-портациялық саясаттың қ атал жағ дайында Қ азақ жеріне ешбір дү ние-мү ліксіз кө шіп келген халық тардың жан сақ тауы тек қ азақ халқ ының туысқ андық кө мегінің арқ асында ғ ана мү мкін болды, Қ азақ халқ ы аштық нә убеті мен сая-си қ уғ ын-сү рпн қ асіретін басынан еткерсе де, басын қ ауіп-қ атерге тіге оты-рып, қ олындағ ы соң ғ ы нанымен бө лісіп, тағ дыр тә лкепне тү скен халық тарғ а ең қ иын сә ттерде қ ол ұ шын беріп, бағ а жетпес кө мек кө рсетті. Зорлық пен кешірілген халық тар қ илы заманда Қ азақ ө лкесінен пана тауып қ ана қ ойғ ан жоқ, бастарынан қ иыншылық тарды бастан ө ткізе отырып, ө здері жә не ұ рпақ тары ү шін екінші Отанын тапты. Олар ездерінің ұ лттық ерекшеліктерін сақ тап қ алды, кепұ лтты Қ азақ ө лкесінен ө зіне лайыкты орын тапты.

⇐ Предыдущая 12 13 14 15 161718 19 20 21 Следующая ⇒