22,Абай Құнанбайұлы: өмірі, шығармашылығы және қоғамдық қызметі.

Ақ ынның балалық шағ ы. Абай Қ ұ набайұ лы 1845 жылы қ азіргі Шығ ыс Қ азақ стан (Семей) облысының Шың ғ ыстау ө лкесінде дү ниеге келген. Абайдың шын аты Ибрагим. Руы Тобық ты. Ә кесі Қ ұ нанбай осы рудың басшысы, ағ а сұ лтан болғ ан. Абайдың зерек болып ө суіне шешесі Ұ лжан мен ә жесі Зеренің ә сері мол болғ ан. Абай кейіннен Семейдегі Ахмет Риза медресесінде оқ ып білім алады. Мұ нда шығ ыстың ірі ғ алымдары Фирдоуси, Низами, Науаи ең бектерімен танысады. Қ алада болғ ан кезінде орыс тілін шебер мең гереді. Кө птеген орыс зиялыларымен танысып достасады. Бірақ Абайды ә кесі Қ ұ нанбай ел билігіне араластыру ү шін оқ уын аяқ татпай ерте қ айтарып алады. Мұ нда ол халық тың қ алың ортасына тү седі. Билер, ақ ындар, сазгер-ә ншілермен, сондай-ақ даланың данышпан ойшылдарымен жиі-жиі бірге болып, араласып тұ радыОның «Желсіз тү нде жарық ай» «Жаз», «Кү з», «Қ ыс» деген ө лең дерін оқ ығ анда табиғ аттың ә р тү рлі қ ұ былысы елестейді. Ақ ын ө лең дерінде табиғ аттың тек жалаң суретін ғ ана беріп қ ана қ ойғ ан жоқ, ө мір шындығ ымен нық байланыстыра білді. Абай қ азақ тың ұ ғ ымына сай «кә рі қ ұ даң қ ыс келіп ә лек салды» деген оброз сө здермен ө рнектейді. Қ ысты ақ сақ алды шал бейнесінде суреттеу бұ рынғ ы қ азақ ә дебиетінде Абайдан басқ аларда кездеспейд Ә нді сү йсең, менше сү й. » деген ақ ын «Сегіз аяқ », «Қ ор болды жаным», «Татьянаның ә ні», «Айтым сә лем Қ аламқ ас» сияқ ты ә ндер шығ арып музыка ө нерінің дамуына ү лкен ү лес қ осты.

23. ХХғ ғ. басындағ ы Қ азақ стандағ ы демографиялық ө згерістер жә не урбанизация ү рдісі. Урбандалу (Урбанизация) (лат. urbs - қ ала, urbanus - қ алалық ) – ең бек бө лінісінің қ оғ амдық жә не аумақ тық тұ рғ ыдан тарихи қ алыптасуынан пайда болып, ә лемнің ә ртү рлі елдері мен ө ң ірлерінің ө зіндік ерекшеліктеріне сә йкес дамитын ә леуметтік-экономикалық, демографиялық, географиялық секілді кө п жақ ты қ ырлары бар кү рделі қ ұ былыс. Кө не латын тіліндегімағ ынасы " қ алалық " деген ұ ғ ымды білдіреді. Яғ ни, ең қ ысқ аша айтар болсақ, урбанизация, бұ л – қ ала тіршілігі мен тұ рмысы жә не мә дениетінің ү стемдікке ие болуы. Ал Қ азақ станғ а келсек, урбанизация ү рдісі шеттен жұ мыс қ олын қ анша ү гіп-тө ккенімен, ә сіресе, Кең ес Одағ ы тұ сында-ақ ө ткен ғ асырдың 70-жылдары бедерінде айтарлық тай сипат ала бастады. Тың кө теру кезінде ауылшаруашылығ ы барынша дамығ анымен, 70-жылдары ауылдық жерлерде халық саны кү рт ө сіп, жұ мыссыздық бел алғ анда жастардың қ алағ а ағ ылуы байқ алды. Ал қ ала ө неркә сібі айтарлық тай дамығ анымен, жұ мыс қ олын негізінен ауыл халқ ынан тартуғ а империялық билік жол бермей, жұ мысшылар мен мамандарды Қ азақ станнан тыс жерлерден шақ ыру ү рдісі жалғ аса берді. Ауылдан келген қ азақ жастарын кә сіпорындарғ а жұ мысқ а алғ ан кү нде оларғ а ә рі кеткенде жатақ хана ғ ана беріп, бірер жылдан кейін ауылғ а қ айтуғ а мә жбү р етушілік саясаты жү ргізілді. Сө йтіп, қ алалар қ азақ тар мү лде сирек ұ шырасатындай болып дамыды. 1986 жылы ә йгілі Желтоқ сан оқ иғ асы талаптарының бірі қ азақ жастарын жұ мысқ а алу, тұ рғ ын ү ймен қ амтамасыз ету болғ аны белгілі. Ел тә уелсіздік алғ аннан кейін жаң а жағ дайғ а бейімделуге байланысты бұ л бағ дарлама ұ мыт болды. Ә рине, бұ л кезең де қ алалы жерлерде тұ рғ ын ү й салуды ө рістетуге елдің мұ ршасы болмады. Ауылшаруашылығ ы жаппай қ иратылып, тоң алып, ауыл адамдарының тұ рмысы қ иындағ ан соң олардың қ алағ а ағ ылуы қ анша кү шейгенімен урбанизация ү рдісін реттеу бағ ытқ а алынбадыЖеке аймақ та шоғ ырланғ ан халық тың демографиялық жә не ә леуметтік дамуы жө нің дегі қ ұ ң ды ең бектің қ атарың да М. Н. Сыдық овтың ең бегі елеулі орын алады. [Оң да Батыс Қ азақ стан ө ң ірі халқ ының XIX ғ асырдан XX ғ асырдың 90-жыддарына дейінгі аралық тағ ы калыптасу жә не даму тарихы қ амтылып, тұ рғ ылық ты халық тың саны мен ұ лттық қ ұ рылымы мұ рағ ат деректері мен халық санағ ы есептері негізің де талданады. Автор бұ л ең бегің де 1920-жылдардың I-жартысы мен ұ жымдастыру науқ аны тұ сындағ ы халқ ымыздың тарихың дағ ы ақ таң дақ тарды ашуғ а ә рекет жасағ ан.

⇐ Предыдущая 1 2 3 456 7 8 9 10 Следующая ⇒