2.Жамбыл шығармалары – халық ауыз әдебиетінің қайнар көзі екендігін дәлеледеп жазыңыз.

1. М. Дулатовтың «Оян, қ азақ! » ө лең і мен А. Байтұ рсыновтың «Маса» ө лең індегі идея ү ндестігін дә лелдеп жазың ыз.

Қ азақ поэзиясының қ иыншылық тары мол жылдары – Қ азан тө ң керсінен кейінгі жиырмасыншы жылдар болды. Бұ л жылдарда ақ ындарымыз ә рқ илы шығ армашылық тағ дырды бастан кешірді. Қ оғ амғ а, уақ ытқ а деген кө зқ арас дараланып, қ азақ ә дебиетінде сан алуан поэзиялар дү ниеге келді. Осы тақ ырыпта ө лең жазғ андардың қ атарында Алаш рухты ә дебиеттің іргетасын қ алағ ан ақ ындарымыз А. Байтұ рсынов пен М. Дулатов та болды. Бірі «Маса» боп шақ са, екіншісі «Оян, қ азақ! » деп жар салды. Ақ ындарымыздың ө лең дерінде қ андай идея ү ндестігі жатыр?

«Маса» мысалының басты сарыны – бостандық арманы, ел тағ дыры, халық қ амы екені белгілі. Негізінен масаның бар кү ші – шағ у, ал ісі – адамды ұ йқ ыдан ояту екенін барлығ ымыз білеміз. Біздің ше, бұ л арада А. Байтұ рсынов оқ ырманына масаның тү сі мен кү шіне назар аударта отырып, осы ө лең дер жинағ ына сипаттама жасағ ан тә різді. Олай дейтініміз, кейінгі ө лең жолдарында осы масаның тү стеріне арнайы тоқ талып, мұ ны да тұ спалдап жеткізеді.

Ызың дап ұ шқ ан мынау біздің маса,

Сап-сары аяқ тары ұ зын маса.

Ө зіне біткен тү сі ө згерілмес,

Дегенмен қ ара, яки қ ызыл маса.

Сонымен, бұ л арада «аяқ тары ұ зын маса» тү сінің сап-сары болуы ақ ынның ұ лт мү ддесін ойлағ ан сары уайымы десек те болады. Ал «біздің » дегені ө з ү нінің «Оян, қ азақ! » деп жар салғ ан алаш азаматтарымен ортақ тасып жатқ анын білдіртсе керек. Осындай талма тұ ста ұ лт ү шін қ ызмет кө рсетудің ү здік ү лгісін кө рсеткен алтын айдарлы арыстандарымыз қ атарында болғ ан М. Дулатовтың кітабының алғ ашқ ы жолдарын оқ ып кө рсең із:

Міржақ ып, неге отырсың қ алам тартпай,

Бә йге алмас болғ анменен жү йрік шаппай.

Шамаң ды қ адари хал кө рсетсең ші,

Байғ ұ с-ау, оянсаң шы қ арап жатпай.

Осындағ ы «оян» сө зі – автордың биік идеялық мақ саты, басты рухани нысаны.

Жекебастың, ә леуметтік топтың, белгілі топтың мү ддесі емес, ақ ынды толғ андырар мә селе – халық тың тағ дыры, елдің қ айғ ысы мен мұ ң ы.

Ұ йқ ыда жатыр қ азақ кө зін ашпай,

Кеттік қ ой отқ а кү йіп, ө рттен қ ашпай.

Ә р халық алғ а кетіп жатса дағ ы,

Біздің жұ рт шегінеді қ адам баспай...

Халқ ының басындағ ы ауыр қ асіретті айқ ын кө ріп, дә л басып айта білген ақ ын енді содан айық тыру жолдарын іздейді. Сол дә уірде бел алғ ан қ ыру-жою, қ антө гісті мадақ тағ ан тө ң керіс идеясы емес, адами игіліктерді, дін, иман жолын ә спеттеп, білімге, адамгершілікке, оқ уғ а, мә дениетке ү ндеу – жас ойшыл таң дағ ан арна.

Қ орытындылай келе, қ иын қ ыстау кезең де ө з халқ ы ү шін барын салғ ан екі ақ ынымыздың мақ саты бір, яғ ни ө з ұ лтын оятып, оқ у-білімге, адамгершілікке ү ндеу болды. Сондай аумалы-тө кпелі, аласапыран кезең де халқ ының жоғ ын жоқ тап, мұ ң ын мұ ң дап, аузы алты қ арыс патша ө кіметіне қ арсы бас кө терген қ азақ азаматтарының іс-ә рекеттерін ұ лт азаттығ ы ү шін кү рес деп бағ алағ ан жө н.

2. Жамбыл шығ армалары – халық ауыз ә дебиетінің қ айнар кө зі екендігін дә леледеп жазың ыз.

Халық поэзияларының кө пшілігі ауызша айтылады, кейін назарғ а тү сіріліп

оқ ылады. Оның кө ркемдеуі де басқ аша, байырғ ы тілдермен баяндалады. Оның

талантты ө кілдері нағ ыз кө ркем сө з шебері болып, айтулы ақ ын дә режесіне кө теріледі.

Кең ес дә уіріндегі халық поэзиясының даму жолдары Жамбыл Жабаев есімімен тығ ызбайланысты. Ө йткені ақ ын – суырыпсалмалық ө нерді біздің заманымызғ а

жеткізушілердің бірі ғ ана емес, ө зінің қ айталанбас дарынымен сол дә уірдің

ө міршең дігін жазба поэзиясы дамығ ан дә уірде де таныта білген жү йрік ақ ын. Ө зінің

кө зі тірісінде-ақ «Поэзия алыбы», «Жыр кү мбезі», «Ө лең сө здің пірі», «Алатау сынды

ақ сақ ал», ал тоқ саннан асқ ан кезінде «ХХІ ғ асырдың Гомері» атанғ ан, ұ лы Абай

ақ ынымыздың қ ұ рдасы Жамбыл – халық ауыз ә дебиетінің қ айнар кө зі.

Ақ ынымыздың жас кезінде шығ арылғ ан жырларының кө бі жазылмай, жоғ алып

кеткен. Ө лең дерінде қ азақ ауылдарының тіршілігі, ә р тү рлі адамдардың мінез-қ ұ лқ ы,

бай-болыстардың іс-ә рекеттері туралы сө з қ озғ алады. Шығ армаларының кө бі

айтыстар, арнау, мысқ ыл ө лең дер болып табылады. Жамбылдың ү лкен ақ ындық ө мірі ХІХ ғ асырдың 70-жылдарынан, яғ ни қ азақ қ ауымы ү шін ауыр кезең де Ресей отарлаушылары екі елге де ө ктемдік жү ргізіп, ә бдентізесін батырғ ан, халық кө птеген қ иыншылық тарғ а тап болып, тығ ырық қ а тірелгендә уірде басталды. Бұ л отарлаушы ө кімет ел арасында алауыздық ты туғ ызу ү шінсайлау жү йесін ойлап тауып, жергілікті халық тарды билікке таластырып қ оятын тұ сыда осы кез еді. Осы уақ ытта отарлаушы жү йеге байланысты халық тың рухани қ арсылық тарын ел ақ ындары ғ ана жеткізіп айта алатын. Ә дебиет ө кілдері тек ақ ындық міндетін атқ арып қ оймай, ұ лттың жағ дайын ойлап, кү йзелген қ айреткердің де рө лінатқ арды. Бір қ оғ амда ө мір сү ріп, белгілі тарихи оқ иғ аларды бастан кешірген, қ айраткерлік міндет арқ алағ ан ақ ын сол дә уірдің ө зін туғ ызды. Сондық тан ақ ынның

шығ армаларында сол тарихи шындығ ы кө рініс тапты.

Жамбылды нағ ыз ақ ын ретінде елге танытқ ан, оның есімін бү кіл Қ ырғ ызстанғ а,

Сыр бойына, Жетісуғ а таратқ ан – сол тұ стағ ы дү лдү л ақ ындармен айтыстары.

Ақ ындармен айтыс Жамбылдың суырыпсалмалық ө нерін шың дады, ақ ындық шеберлігін арттырды, азаматтық ө ресін ө сірді жә не тақ ырып аясын кең ейтті.

Қ орытындылай келе, екі ө мірді кө рген Жамбыл кешегі мен бү гінгі кү ннің бар шындығ ын шынайы жырлай білсе, ертең гі кү ннің жарқ ын жарқ ын болашағ ын да

солай жырлайды.

12 3 4 5 6 7 8 9 10 Следующая ⇒