Пәні: Абайтану. Сыныбы: 9-сынып. Абайдың Пушкиннен аудармалары

Кү ні: 13. 10. 2016

Пә ні: Абайтану

Сыныбы: 9-сынып

Сабақ тың тақ ырыбы: Абайдың Пушкиннен аудармалары

Сабақ тың мақ саты:

1. Білімділік: оқ ушыларғ а Абайдың Пушкиннен аудармалары, ақ ынның шығ армашылық байланысы туралы тү сінік беру;
2. Дамытушылық: ой-ө рісін, ойлау белсенділігін, сө йлеу шеберлігін, тіл мә дениетін дамыту, сө здік қ орын молайту, шығ армашылық ізденіске баулу;

3. Тә рбиелік: елін, жерін, Отанын қ адірлеуге, адамгершілікке, адалдық қ а, ең бексү йгіштікке тә рбиелеу.

Сабақ тың тү рі: лекция сабақ.

Сабақ тың ә дісі: тү сіндіру, суреттеу, салыстыру, сұ рақ -жауап, сө здікпен жұ мыс, бағ алау, бекіту, қ орытындылау.

Сабақ тың кө рнекілігі: кө ркем ә дебиеттер, бейнелі суреттер, рефераттар, бү ктемелер.

Сабақ тың формалары: жеке баламен, топпен, сынып ұ жымымен жұ мыс жү ргізу.

Сабақ тың типтері: ұ йымдастыру кезең і, ү й тапсырмасын сұ рау, жаң а сабақ ты тү сіндіру, бекіті, бағ алау, қ орытындылау,

Сабақ тың барысы:

І Ұ йымдастыру кезең і:

1. Оқ ушылармен амандасу, тү гелдеу;

2. Оқ у қ ұ ралдарын, сабақ қ а дайындығ ын тексеру;

3. Сыныптың тазалығ ына кө ң іл бө лу;

4. Оқ ушылардың зейінін сабақ қ а аудару;

5. Cабақ тың мақ сатымен таныстыру.

ІІ Ү й тапсырмасын тексеру:

1. Абай жә не орыс ә дебиеті туралы тү сінік.

2. Реферат жазу

Сұ рақ қ ою арқ ылы ө ткен тақ ырыпты пысық таймын.

1. Абайдың ү лгі-ө неге алғ ан ең ү лкен мектебі.

2. Абайдың аударма саласындағ ы шеберлігі жә не жетістігі қ андай?

3. Орыс ә дебиетіне зер салғ анда, Абайдың назары алдымен Пушкинге оқ уының себебі неде?

4. Абайдың Крыловтан алғ ан ү лгісі Абай поэзиясына қ андай ө згеріс алып келді?

5. ХІХ ғ асырдағ ы орыстың ұ лы ақ ындарының ішінде Абайдың шексіз сү йген жә не ө лең дерін кө п аударғ ан ақ ынның бірі.

ІІІ Жаң а сабақ:

Абайдың Пушкиннен аудармалары

Абайдың аударма ө лең дерін тү пнұ сқ ағ а барабар аударма жә не еркін, тө л шығ армағ а айналғ ан аударма деп екі топқ а бө ліп жіктеудің ө з қ исыны бар. Ал Абай болса, ол қ азіргі аудармашылардай тек тү пнұ сқ аны бар қ алпында жеткізуді мақ сат етпеген. Қ ай шығ арманы болсын ө з кө ң іл кү йіне ү йлестіре, қ ысылмай, қ ымтырылмай еркін тә ржімалайды. Сонда да кейбір аударма ө лең дері тү пнұ сқ амен ө те жақ ын келіп, мейлінше ү ндес шығ ып жатса, ол – оның ақ ындық шеберлігінің бір қ ырынан кө рінуі, қ ызық тап, қ азақ шалап отырғ ан тү пнұ сқ аның сарыны мен ой-сезімінің арасындағ ы ү йлестіктің нә тижесі.

Абайдың ең бір ұ мытылмас ең бегі орыстың ұ лы жазушыларынан ө зі ү лгі-ө неге алумен бірге, оларды қ азақ халқ ына таныстырып, олардың ең бегін аударып ө з еліне ү лгі етуінде.

Абай – А. С. Пушкинді, М. Ю. Лермонтов, И. А. Крылов орыс ақ ындарының шығ армаларын шеберлікпен аударып, қ азақ ә дебиетін жаң а ой орамымен байытты. Қ азақ ә дебиетінің ө ркендеуі ү шін Абайдың аудармашылық жұ мысының зор маң ызы болды. 1886 жылдан бастап Абай Пушкин шығ армаларын қ азақ тіліне аударады. Орыстың классик поэзиясы Абай поэзиясына прогресшіл ық пал жасады. Қ азақ мә дениетінің келешекте ө ркендеуінің кепілі оның тарихи дамуы жолында сенімді жолбасшысы болғ ан орыс мә дениетіне (ол арқ ылы бү кіл Еуропалық мә дениетке) ең алдымен, оғ ан дейін қ азақ халқ ына мү лде белгісіз орыстың ұ лы классиктері қ алдырғ ан мұ рағ а Абайдың ү міт артуы орасан маң ызы бар факт еді. Ерекше дарынды, кемел ойлы Абай жаң а мә дениетті ақ ыл сарабынан ө ткізе, ө з бойына сің іре білді. Ө зінің идеялық жә не творчестволық байлығ ының асылына келгенде, Пушкин сияқ ты Абай да қ алың жұ ртқ а ортақ, анық ұ лттық, халық тық ақ ын.

Абай сол кездегі кертартпа діни-саяси ағ ымғ а қ арсы, ө з халқ ы мә дени прогреске орыс халқ ының ұ лы мә дениетінен ү йрену арқ ылы жететінін насихаттап, ө зі де соны жү зеге асырды. Сол замандағ ы гуманистік идеяларды кең таратудың қ айнар кө зі орыс мә дениетінде деп білді. Абай Пушкинді ө з бетімен оқ ып, оның шығ армаларын аударды. Сол Пушкин арқ ылы Батыс Еуропаның басқ а да классиктерін танып білді. Орысша аудармалар арқ ылы ол ежелгі ә дебиетпен де танысты.

Қ азақ тарихында Пушкиннің мұ расына алғ аш айырық ша зер салып, ө неге еткен Абай Қ ұ нанбаев болды. Ол Пушкинді тек ақ ын ретінде қ ызық таумен тынғ ан жоқ, терең зерттеп ізденуіне тірек етті. Абай Пушкиннің ең таң даулы туындысы «Евгений Онегинді» аса жоғ ары бағ алады, оның жеке ү зінділерін бұ дан бір ғ асырғ а таяу уақ ыт бұ рын асқ ан кө ркемдік шеберлікпен қ азақ шалап берді. Абай қ азақ тіліне аударып, арнайы ә н шығ арғ ан «Татьяна хаты» халық арасында ө ткен ғ асырдың аяқ кезінде ө те кең тарап, ең сү йікті ө лең дердің біріне айналуы орыс ақ ынының ерте кезден-ақ қ азақ халқ ына етене жақ ын болып кеткенінің айқ ын дә лелі. Татьянаның тағ дырын қ ыр елі қ азақ қ ызының, ә йелінің тағ дырына орайлас сезінді. Татьянаның еркіндік сү йгіштігі мен парасаттылығ ы, сабырлылығ ы қ азақ жастарын да тебірентті. Пушкиннің ұ лылығ ын сол заманда, сол ортада отырып тани, бағ алай білгендігі – Абайдың ұ лылығ ының бір жарқ ын кө рінісі.

Абайдың Пушкинмен ү ндестігі, оны жақ ын тартуы тегін емес еді. Ол қ азақ ә дебиетінде ө з дә уірінде бір кезде Пушкин орыс ә дебиетінде атқ арғ ан қ ызметті атқ аруды, сондай жү кті кө теруді мақ сат етті. Қ азақ қ оғ амы алдына қ ойғ ан зор міндетті – жаң а реалистік ә дебиетті қ алыптастыру ісін Абай тиянақ ты атқ арғ ан болса, оғ ан орыс ә дебиетінің асқ ар алыбы Пушкиннің ә деби мұ расының демеуі тимей қ алғ ан жоқ. Тек осының ө зі ғ ана Пушкиннің мұ расы, есімі қ азақ ә дебиетімен қ аншалық ты жақ ын болып кеткендігін айқ ын кө рсетсе керек. Бұ ғ ан қ оса қ азақ халқ ының Пушкинге деген ық ыласының кө рінісі ретінде «Евгений Онегинді» халық ақ ындары революциядан бұ рын-ақ дастан етіп айтып жү ргенін жә не «Капитан қ ызының » қ азақ тіліне аударылып, 1903 жылы басылып шық қ анын атап кеткен жө н. Қ азақ ә дебиетінің туындысы «Абай жолы» роман-эпопеясында Пушкиннің ө нерпаздығ ы Абай арқ ылы бү кіл қ азақ мә дениетіне тигізген игілікті ық палы кө ркем бейнеленген. Мұ ның ө зі Пушкин шығ армалары, ұ лы ақ ынның бейнесі Мұ хтар Ә уезовке де шабыт беріп, оны рухтандырғ анын аң ғ артады.

А. С. Пушкиннің аса кесек кө ркем туындыларының бірі– шын мағ ынасында халық тық шығ арма болды. Онегинге Татьянаның махаббат сезімін білдіріп хат жазатыны – романның сюжетіндегі ең бір тү йінді жері. Абай «Татьянаның Онегинге жазғ ан хаты» (Амал жоқ – қ айттым білдірмей) деп сол «Я к вам пишу – чего же более» деп басталатын Татьяна хатын кейбір жерде сө з қ алдырып кетіп еркін аударғ анмен, Пушкин тексінің жалпы мағ ынасын дұ рыс береді. Аудармада Татьяна бейнесі, орысша тү пнұ сқ асының басты ерекшеліктері сақ талып, шебер суреттелген.

IV Сабақ ты бекіту: сұ рақ қ ою арқ ылы ө тілген сабақ ты бекітемін.

1. Абай аудармаларының ерекшелігі неде?

2. Қ азақ ә дебиетінің ө ркендеуі ү шін Абайдың аудармашылық жұ мысының қ андай маң ызы бар?

3. Абай Пушкин шығ армаларын қ азақ тіліне қ ай жылдан бастап аударады?

4. Абай Пушкиннің қ андай туындысын аса жоғ ары бағ алады?

5. Абайдың Пушкиннің «Евгений Онегинін» аударудағ ы шеберлігі.

V Сабақ ты қ орытындылау:

Абай – ұ лы ақ ын, ғ алым, философ, кө ркем ә дебиеттің темірқ азығ ы.

Абай насихаты – ынтымақ шыл, арлы, адал, ең бекқ ор, иманды, талапты, ү лкен жү ректі кісі болу. Абай аудармалары арқ ылы кез-келген нә рсені сол қ алпында қ абылдай бермей, сын кө збен қ арауғ а, ө зің е керекті нә рсені танып, талғ ап ала білуге шақ ырады.

Абайдың ө з сө зімен айтсақ:

Терең ойдың тү бінде тең ізі бар,

Тесіле кө п қ араса, кө ң іл ұ ғ ар.

VІ Ү йге тапсырма:

1. Абайдың аудармаларын оқ у, бір ұ нағ ан ү зіндісін жаттау.

2. «Абай аудармаларын оқ ығ аннан кейінгі тү йген ойым» немесе

«Абай атағ а хат» тақ ырыбында эссе жазу.

VІІ Бағ алау: оқ ушылардың берген жауаптарына қ арай білімдерін бағ алаймын.

Тексерілді:

⇐ Предыдущая 8 9 10 11 121314 15 16 17 Следующая ⇒