ІІІ Жаңа сабақ.. Абай туралы даналық ой пікірлер 1. «Қазақтың бас ақыны – Абай Құнанбаев. Онан асқан бұрынғы — соңғы заманда қазақ даласында біз білетін

ІІІ Жаң а сабақ.

Абай туралы даналық ой пікірлер 1. «Қ азақ тың бас ақ ыны – Абай Қ ұ нанбаев. Онан асқ ан бұ рынғ ы — соң ғ ы заманда қ азақ даласында біз білетін ақ ын болғ ан жоқ ». А. Байтұ рсынов

2. «Абай деген – терең тең із, алып мұ хит. Абайды танығ ан сайын, оның тү біне маржандарын алу ү шін сү ң ги беруің керек, сү ң ги беруің керек. Ал мен оның бетін ғ ана қ алқ ыдым».
М. Ә уезов

3. «Абайдың ә уелден-ақ ә кенің баласы болмай, адамның баласы болуды армандағ аны белгілі. «Адамғ а адамның баласының бә рін дос санады. «Бірің ді қ азақ, бірің дос кө рмесең, істің бә рі бос» деген сө здері- шын мә нінде ұ лт болып ұ юмыздың негізі шарты. ….. Абай ә лемі бізді жеті тү нде адастырмас темірқ азық іспетті».
Н. Ә. Назарбаев

       4. «Ө з Отанының сом алтыны».                                                                   Ә. Бө кейханов

       5. «Қ араң ғ ы заманда шырақ жақ қ ан» шамшырақ ».
                                                                                         М. Дулатов

       6. «Ә лемнің қ ұ лағ ынан ә ні кетпес» кемең гер».

                                                                                         М. Жұ мабаев

       7. «Ол халық тарихының биік шың ына жалғ ыз – дара шық қ ан тау ағ ашы сияқ ты»
                                                                                                                        М. О. Ә уезов

       Абайдың рухани дү ниетанымының ө су жә не қ алыптасу кезең дері

Абай-шешен. Ұ лттық ө неріміздің ішінде алмастай асыл, найзағ айдың отындай жарқ -жұ рқ еткен ө ткірлікке, тапқ ырлық қ а суарылғ ан дү ниетаным терең дігіне негізделген ө нер-шешендік. «Шешендік дегеніміз» — кесімді билік айту, қ ажет нә рсені ортағ а, кө птің талқ ысына салу яки айтатын нә рсе мен айтпайтын нә рсенің ара-жігін жіті айыра білу, ө лшемнен асырмау, ой-пікірлерді айқ ындау жә не кө мейі суырылғ ан шешенде табиғ илық, ұ ғ ымдылық, шыншылдық, сыршылдық, ақ жарқ ындық, жаздың ә сем таң ындай сұ лу кө ң ілі болуы қ ажет.
       Абайдың ел билеу ө неріндегі айтулы қ ұ былыстың бірі – 1885 жылы мамыр айында Шар бойында Қ арамола сиезінде (сьезінде) бес дуан елге арналып жазылғ ан 74 баптан қ ұ рылғ ан Ережесі. Тарихи мә ні терең бұ л қ ұ жат жү йелеп тексерудің, қ азақ ө мірінің ә леуметтік- ұ лттық болмысын нақ тылы шаншыла зерттеудің ең жоғ ары тү ріне жатады.
Бұ л Ережеде: жер дауы, қ ұ н дауы, жесір дауы, қ алың мал, қ ұ далық жоралары, ә йелдің бас бостандығ ы, ата-ана мен баланың арасындағ ы сыйластық, ерлі-зайыптылар қ арым-қ атынасы, ә мең герлік мә селесі терең талданып, ә діл билік – кесімдер, шара қ олдану айтылады.
       Ұ рлық қ а барымтағ а Шара қ олдану: суғ а батқ анғ а кө мек арық, кө пір, қ ұ дық бұ зғ андарғ а ө рт, боран, аяз кезінде араша болмағ андарғ а (35 бап)
Алты алаштың ардақ тысы Ә лихан Бө кейханов: «20 жасқ а жеткенше Абай от тілді шешен, халық ө мірі мен ә дет-салтын, қ азақ даласындағ ы атақ ты билердің ә р істі шешкендігі тө реліктерін жақ сы білетін ділмар атанды. Абай ө зінің қ абілеті мен білімінің арқ асында қ азақ тардың билік тартысында басты тізгін ұ стаушы болды» -деп жазады.
       Ахмет Байтұ рсынов: «Ел ішіндегі сақ талғ ан қ азақ тың бұ рынғ ы ө ткен билерінің билігі, шешендерінің сө йлеген сө зі, кө семдерінің істеген ісі, ү лгілі сө здер, ұ насымды тілдер, мақ ал-мә телдер сияқ ты нә рселерді Абай кө п біледі екен. Заман бұ рынғ ыдай болса, Абай алаштың атақ ты билерінің бірі болуы шү бә сіз. Біліммен би болып, жұ рт білмейтін заман ө тіп, таспен би болатын заманғ а қ арсы туғ ан» — деп бағ алағ ан.
       Дү ниенің тылсым сырын надандық, танып білу талапсыздық, жалқ аулық мінездерді сынады. Ар-ұ ят, адамгершілік мә селелерін қ амтыды. Абай терең зейінді адам болғ андық тан ө зі ө мір сү рген ортасын, оның қ оғ амдық жағ дайларын терең тү сініп, ақ иқ аттық пен кө рсете білді.

Ақ ын ө мір сү рген кездегі қ азақ қ оғ амы:
• Феодалдық – патриархалдық қ ұ рылыстың шырмауында болатын;
• Рулық қ ұ рылыс ыдырамады;
• Патшалық ә кімшіліктің ру басшыларының тартыстарын қ оздыруы;
• Қ оғ амдық ахуал шиеленсті;
• Халық тың кү йі нашарлап кетті;
• Халық тың мұ ң -мұ қ тажын жоқ тағ ан ақ ын болыс, тө бе би болып ә леуметтік мә селелерді шешті; 1868 жылы 100-бап ереже жасағ ан
• Топтық қ оғ амда ә леуметтік ә ділдіктің болмайтынын да кө ре білді;
«Кү шті жық пақ, бай жең бек ә уел бастан,
Қ олғ а тү сер, сілесі ә бден қ атып
Жаны аяулы жақ сығ а қ осамын деп,
Ә ркім бір ит сақ тап жү р ырылдатып» — деп тең дік алу ү шін қ анша арызданып ізденгенімен, байларғ а «ырылдатып ит қ осып» кү рескенімен, кедейдің қ алжырап, сілесі қ атқ аннан басқ ағ а ә лі жете алмайтынын кө рсетті.

ІV Шығ армашылық тапсырма
Абай-ақ ын
Абай-сазгер
Абай-шешен
Абай-ағ артушы-ойшыл
Абайдың тарихи кө зқ арастары
Абай-кү йші, сазгер.
Абай-аудармашы
Абай саясаткер
Абай тө бе би- шешен

⇐ Предыдущая 1 2 3 456 7 8 9 10 Следующая ⇒