2. Адамзаттың Абайы

Жү регімнің тү біне терең бойла,

Мен бір жұ мбақ адаммын, оны да ойла.

Соқ пақ палы, соқ пақ сыз жерде ө стім,

Мың мен жалғ ыз алыстым, кінә қ ойма!

Абай болашақ ұ рпақ қ а сө зін осылай арнады. Бұ л ө ткеннің қ ұ лазығ ан ғ асырларынан ө зіне бейтаныс, басқ а бірақ жарқ ын болашақ қ а сенімді жол салғ ан ақ ынның айтқ ан сө зі еді. Даланы торлағ ан надандық, білімсіздік, ашкө здік, ө тірікші, ө секші, мақ таншақ тық тү негіне ол шамшырақ тай сә уле тө кті жә не таң ы атып, кү ні шығ атын жақ қ а апаратын жолды ө з халқ ына талмастан кө рсетті. Ол ө з дә уірінің ө мір шындығ ын, рухани болмысын танып біліп, ө лең де, қ ара сө зде ө рнектеген ақ ын. Ұ лы Абай - ұ лт поэзиясының кемең гері Абайды тану, оны тү сіну адамзат баласының қ олы оң айлық пен жете бермейтін рухани, адами биіктікке алып баратын басқ ыштың бір баспалдағ ы. Оны мен, мен тү гіл бү кіл қ азақ жұ рты солай тү сінер деп ойлаймын. Шын мә нінде Абай қ азақ ү шін, ә дебиетіміз бен мә дениетіміз, ә дет-ғ ұ рпымыз бен салт-сана, рухани болмысымыз ү шін ө зегі терең бә йтерек. Осы орайда, елбасының мына сө зі ойыма орағ ытады да тұ рады: «Абай - біздің ұ лттық ұ ранымыз болуы керек, Абайды тану арқ ылы біз қ азақ станды ә лемге танытамыз. Менің балаларым, мен ертең гі ұ рпағ ымызғ а Абайдан артық, Абайдан киелі ұ ғ ым болмауғ а тиіс», - деп толғ ағ ан бұ л байлам, ә рбір қ азақ баласының кө кейінде жү рер, қ асиетті ұ ғ ымғ а айналуы тиіс. Дегендей-ақ, бү гінде Абайды білмейтін, оның ө лең ін, шығ армаларын оқ ымайтын, Абайдың философиясын, таным-дү ние тү йсігін сезіп, білмейтін алаш кемде-кем шығ ар. Ендеше, бір сө збен айтар болсақ ұ лт мұ ратын, ұ лттың тілін, дің ін, халық аманатын ә лемге паш етер болсақ, Абайғ а бас июіміз қ ажет. Сонда ғ ана ұ лт армандарының, мұ рат қ ағ идаларының орындалғ аны деп білеміз. Қ азақ тың бас ақ ыны Абай. Онан асқ ан, бұ рын-соң ғ ы заманда қ азақ баласында болмағ ан. Сондық тан да бас ақ ын деп айтарымыз сө зсіз. Ендеше Абайдың поэзиялық, прозалық мұ расымен қ оса ә р заманда бағ асы жойылмайтын бір ү лкен қ ымбат қ азынасы, қ ара сө здері бар. Қ азақ тың жазба ә дебиетін анық биік белге ө рлетіп шығ арғ ан Абай. Ө лді деуге сірә де сыймайтын, кейінгіге ө лмес сө з қ алдырғ ан һ ә кім Абайдың қ азақ тың тө бесінде биік болары осыдан. Қ ара сө з деген ұ лы мұ расы қ асиет тең деген ұ лының ғ ұ мырын, шығ армаларын ә р толғ анысын баяндау болса, бү гінге дейін асыл қ ара сө з мұ расы қ азақ тың жарқ ын болашағ ының тә рбие қ ұ ралы. Демек, қ азақ тың қ уанғ анын да, мұ ң айғ анын да, жылағ анын да, қ иналғ анын да, кү сінгенін де Абай мұ раларында тебірене жырғ а қ осты. Сө з ө рнегі, інжу маржан мен ө рнектелген мұ расының басты тақ ырыбы да адм болу, надандық жамандық ә рекеттен аман болу. Ендеше, Абайдың даралығ ын, оның мұ расын бір ғ ана ө лең шумағ ына сыйдырғ ан айтыскер ақ ын Қ ойлыбай Асанның мына бір жыр шумақ тары соны дә лелдегендей:

Қ азақ қ а ең жаманғ а надан болу,

Надан болып, басқ ағ а бодан болу.

Ақ ын болу ә ркімге арман шығ ар,

Абай болу, алдымен адам болу.

Пах, шіркін-ай, десең ші! Осындай бір жолғ а Абайды толығ ымен сыйғ ызу қ азақ тай дархан кө ң ілді пә ктігімізден шығ ар. Қ орыта айтар болсақ, қ азақ та «жү зден жү йрік, мың нан тұ лпар» деген мақ ал бар. Абай мың нан, миллионнан озып шық қ ан тұ лпар. Абайлар жү з жылда, мың жылда бір - ақ рет туады. Абай - таудай тұ лғ а. Абай - сахарадай шежіре. Абай - сегіз қ ырлы, бір сырлы суреткер. Шебер қ ол, сезімтал жү рек, милы парасат таң дайтын тү йіндер - сансыз ұ рпақ тың ү лесі. Абай ә р қ азақ тың сө зі ә рдайым аузындағ ы жыры, сансындағ ы ар-ұ жданы, кө кірегің дегі иманы болып қ ала бермек. Ақ ын мұ расы - халық тың сарқ ылмас асыл қ азынасы. Абай ақ ындығ ының тарихымызбен бірге жасайтын ұ лы тағ ылымы да осында!

Ө лді деуге бола ма, ойлаң даршы,

Ө лмейтұ ғ ын артына сө з қ алдырғ ан, - деп тө релігін ө зі шешкен Абай бү гін жарқ ын бейнесімен де, жалынды жырымен де халқ ының жадында бірге мә ң гі жасай берері атар таң дай ақ иқ ат қ ой.

ІІI Сабақ ты бекіту: Сабақ соң ында сұ рақ қ ою арқ ылы жаң а тақ ырыпты қ орытындылаймын.

1. Абайтану курсының мақ саты не?

2. Бұ л курс қ андай міндеттерді жү ктейді?

3. Абай кім?

4. Абайдың «Адамзаттың Абайы» деп аталуы неліктен деп ойлайсың дар?

IV Сабақ ты қ орытындылау:

Абай – атаның баласы емес, халық баласы. Абай жазба ә дебиетінің негізін салушы. Абай бізбен мә ң гі бірге, ө йткені Абай шығ армалары ұ лттық ө нерді дамытудың жаң а бағ ыты ретінде қ ызмет атқ арып келеді. ХХІ ғ асыр қ азақ ә дебиеті Абай дә стү рін жалғ астыра отырып ө сті, жетілді. Абай ұ лтымыздың туы. Абай адам ө мірін мағ ыналы етуді, ақ ылғ а, ең бекке сү йеніп ө мір сү руді, жамандық жасамауды, адамгершілікті сақ тауды жастарғ а ө сиет етті.
       Елбасымыз Н. Ә. Назарбаевтың «Біздің міндетіміз бә секелестікке лайық ұ рпақ тә рбиелеу», деген пікірі жастарғ а Абайша білім алу, Абайша ө мір сү ру дегенді ұ қ тырады.
       Балалар, сендер осы кү нге дейін Абайды ақ ын ретінде танып біліп келсең дер, ал енді «Абайтану» курсы арқ ылы оның жан-жақ ты қ ырын жә не тарихи тұ лғ а екенін білетін боласыің дар.
       Н. Ә. Назарбаев «Абайды тани алмағ ан қ азақ, дү ниені де танып жарытпайды» деген. Абайды оқ ып, танығ ан сайын оның жаң а сырларына қ анық боласың дар. Бірақ Абайдың шешілмеген сырлары кө п. Абай біз ү шін мә ң гілік жұ мбақ қ ұ былыс. Ал ол туралы ашылмағ ан сырларды тану – мұ рат, Абай шық қ ан биікке талпыну – парыз.

V Бағ алау: оқ ушылардың берген жауаптарына қ арай білімдерін бағ алаймын.

VI Ү йге тапсырма:

1. Абайтану курсы туралы тү сінік.

2. Оқ ып келу.

Тексерілді:

⇐ Предыдущая 123 4 5 6 7 8 9 10 Следующая ⇒