Rozdział 9. Pokojowe załatwianie sporów międzynarodowych

§ 1. Poję cie i podział sporó w mię dzynarodowych

1. Definicja sporu i konfliktu mię dzynarodowego

· wg MTS z 1950 ’ spó r oznacza „sytuację, w któ rej punkty widzenia dwó ch stron są wyraź nie przeciwstawne”

· wyrok STSM z 1924 ’ identyfikacja sporu z „brakiem zgody w przedmiocie kwestii prawnej lub stanu faktycznego, z przeciwień stwem prawnych stanowisk lub interesó w mię dzy stronami”

· Karta NZ wymienia w art. 1 wś ró d celó w ONZ „ł agodzenie lub zał atwianie pokojowymi sposobami sporó w lub sytuacji mogą cych prowadzić do naruszenia pokoju”

· pakt Ligi Narodó w w art. 11 wymienił obok sporó w takż e „wszelką okolicznoś ć, któ ra moż e wpł yną ć na stosunki mię dzynarodowe, groż ą c zamą ceniem pokoju lub dobrego porozumienia miedzy pań stwami, od któ rego utrzymanie pokoju zależ y”

· napię cie w stosunkach mię dzy pań stwami okreś la się jako stan, w któ rym wystę puje antagonizm bez jasno zdefiniowanego przedmiotu nieporozumień lub też poję cie przedmiotu, istotne dla każ dej racjonalnej dyskusji

· kryzys mię dzynarodowy powstaje dopiero wó wczas, gdy pró by pogodzenia sprzecznych interesó w doprowadził y do impasu i gdy rokowania zostaną zablokowane przez przeciwstawnoś ć niemoż liwą do usunię cia

· konfliktami nazywa się spory, któ re przybrał y ostrzejszą formę i w któ rych grozi uż ycie sił zbrojnych albo też sił y takie został y już uż yte (konflikty zbrojne)

2. Rodzaje sporó w mię dzynarodowych

· podział w Karcie NZ:

o zagraż ają ce i nie zagraż ają ce pokojowi i bezpieczeń stwu mię dzynarodowemu

· podział sporó w mię dzynarodowych na prawne i polityczne:

o polityczne ’ mają miejsce wó wczas, gdy brak jest reguł prawnych, któ re mogł yby być zastosowane do rozstrzygnię cia sporu; strony powoł ują się na inne niż prawne argumenty

o prawne ’ jeż eli strony opierają swoje pretensje na argumentacji natury prawnej, na obowią zują cym przepisie prawnym

· organy polityczne przy zał atwianiu sporó w powinny uwzglę dniać aspekt prawny zagadnienia

o są dy mię dzynarodowe bardzo czę sto opierają swe decyzje nie tylko na przesł ankach prawnych, ale ró wnież politycznych

· spory nadają ce się do rozstrzygnię cia rozjemczego lub są dowego dotyczą (już art. 13 Paktu LN):

o interpretacji traktatu

o jakiegokolwiek zagadnienia prawa mię dzynarodowego

o zaistnienia faktu któ ry, gdyby został stwierdzony, stanowił by naruszenie zobowią zania mię dzynarodowego

o charakteru lub rozmiaró w odszkodowania należ nego z tytuł u naruszenia zobowią zania mię dzynarodowego

§ 2. Ś rodki pokojowego zał atwiania sporó w

1. Podział ś rodkó w zał atwiania sporó w

· problematyka zał atwiania sporó w został a uwzglę dniona w Pakcie LN a po II WŚ w Karcie NZ

· podział ś rodkó w:

o dyplomatyczne ’ pań stwa uczestniczą ce w sporze wspó ł dział ają w zał atwieniu sporu, zachowują dla siebie, aż do ostatniej fazy trwania sporu moż noś ć podję cia ostatecznej decyzji

o ś rodki są dowe

2. Rokowania bezpoś rednie (negocjacje)

· negocjacje okreś lane są jako proces, w trakcie któ rego pań stwa starają się usuną ć ró ż nice zdań w drodze wymiany poglą dó w w celu osią gnię cia porozumienia

· obie strony powinny wynieś ć jaką ś korzyś ć z rokowania czy tez przynajmniej wynieś ć przekonanie, ż e odniosł y pewną korzyś ć

· rokowania należ y prowadzić „w duchu wspó lnych interesó w”

· podział rokowań na:

o dwustronne

o wielostronne

· w rokowaniach mogą brać udział nie tylko strony uczestniczą ce w sporze, np. w konferencji paryskiej w 1973 w sprawie Wietnamu uczestniczył y ró wnież Wę gry, Polska, Kanada, Indonezja oraz sekretarz generalny ONZ

· za jedną z form rokowań uważ a się takż e konsultacje ’ strony odbywają je w wyniku przyję tych wcześ niej w tym wzglę dzie zobowią zań ’ odbywają się one na ż ą danie jednej ze stron, gdy zajdzie potrzeba ku temu lub też w ustalonych odstę pach czasu

· ONZ nie zastę puje dyplomacji, ale jest „koniecznym uzupeł nieniem tradycyjnych metod dyplomatycznych”, gdyż ONZ speł nia swe zadanie „tylko wó wczas, gdy pomaga dyplomacji w dojś ciu do porozumienia mię dzy zainteresowanymi pań stwami”

· art. 33 Kart NZ ’ strony przed przekazaniem do RB ONZ lub do ZO sporu zagraż ają cego utrzymaniu mię dzynarodowego pokoju i bezpieczeń stwa przede wszystkim powinny dą ż yć do jego zał atwienia w drodze rokowań i innych sposobó w pokojowego zał atwiania sporó w

· obecnie w wielu przypadkach strony zgadzają się na podję cie rokowań pod naciskiem opinii publicznej, mimo ż e wcale nie mają zamiaru osią gną ć porozumienia

3. Dobre usł ugi i mediacje

· dobre usł ugi i mediacja (czyli poś rednictwo) są „procedurą pomocniczą, któ ra uł atwia rokowania bezpoś rednie mię dzy stronami i nawią zuje je w razie ich zerwania”

· rola mediatora polega na „pogodzeniu przeciwnych pretensji i na zł agodzeniu niechę ci, jaka mogł aby wynikać mię dzy pań stwami spó r wiodą cymi”

· dobre usł ugi oraz mediacja mogą mieć miejsce na skutek zwró cenia się o nie jednej albo obu stron lub też mogą być zaofiarowane przez pań stwo trzecie, organizację mię dzynarodową a nawet przez poszczegó lne jednostki

· mediatorami mogą być nie tylko pań stwa ale takż e osoby fizyczne

· protokó ł podpisany przez pań stwa Unii Afrykań skiej przewiduje powoł ywanie jako mediatora jednego lub kilku czł onkó w komisji, w któ rej skł ad wchodzi po jednym obywatelu każ dego pań stwa czł onkowskiego

o organizacje mię dzynarodowe mogą wyznaczać poszczegó lne osoby jako mediatoró w dział ają cych w imieniu danej organizacji

4. Komisje badań

· w przypadku gdy rokowaniach miedzy stronami powstaje ró ż nica zdań co do stanu faktycznego, strony mogą powoł ać komisję badań (zwaną ró wnież komisją ś ledczą ) w celu wyjaś nienia kwestii spornej

· wynik badań tworzy zazwyczaj punk wyjś cia dla dalszej procedury pojednawczej

· MTS zgodnie z art. 50 swego statutu, moż e „powierzyć ś ledztwo lub ekspertyzę każ dej osobie, ciał u, biuru, komisji lub organowi przez siebie wybranemu”

5. Koncyliacja

· koncyliacja ró ż ni się od mediacji tym, ż e komisja koncyliacyjna sama formuł uje propozycję zał atwienia sporu, a nie wspó lnie ze stronami uczestniczą cymi w sporze

o wnioski, do jakich doszł a komisja koncyliacyjna są tylko propozycją skierowaną do stron bez jakiejkolwiek mocy wią ż ą cej

· wg definicji uchwalonej przez Instytut Prawa Mię dzynarodowego w roku 1961 „koncyliacja jest metodą zał atwienia sporó w mię dzynarodowych wszelkiego rodzaju, zgodnie z któ rą strony powoł ują komisję bą dź to na podstawie stał ej, bą dź też w trybie ad hoc dla zaję cia się sporem: komisja ta zmierza do bezstronnego zbadania sporu i podejmuje pró bę ustalenia warunkó w rozwią zania, któ re mó gł by być przyję te przez strony, albo też dostarczenia stronom pomocy w zał atwieniu sporu, o jaka one się zwró cą ”

· koncyliacja ma wię cej zalet ponieważ organ koncyliacyjny nie jest zmuszony do stosowania obowią zują cych przepisó w prawa, tzn. norm postę powania wykształ conych w przeszł oś ci, ale moż e zaproponować konstruktywne rozwią zanie uwzglę dniają ce przyszł oś ć

§ 3. Są dy mię dzynarodowe

1. Rozwó j historyczny

· są dy mię dzynarodowe moż emy podzielić na są dy rozjemcze czyli arbitraż mię dzynarodowy i są dy stał e

· począ tki arbitraż u ’ najdawniejsze okresy historyczne

· konferencje haskie 1899 i 1907 ’ wysił ki zmierzają ce do utworzenia stał ych są dó w mię dzynarodowych

o Stał y Trybunał Rozjemczy (1902) ’ istnieje do dzisiaj; zgodnie z postanowieniami konwencji – każ de pań stwo bę dą ce jej sygnatariuszem ma prawo wyznaczyć cztery osoby, zaró wno spoś ró d wł asnych obywateli, jak i cudzoziemcó w, mają ce odpowiednie kwalifikacje sę dziowskie; w przypadkach powstania sporu mię dzy pań stwami mogą one wybierać z listy arbitró w w celu uformowania są du rozjemczego

· Pakt LN ’ art. 14 – Stał y Trybunał Sprawiedliwoś ci Mię dzynarodowej (1922-1945)

· po II wojnie ś wiatowej – MTS

2. Arbitraż mię dzynarodowy

· arbitraż mię dzynarodowy czyli rozjemstwo polega na zał atwianiu sporu pomię dzy pań stwami za pomocą orzeczenia wydanego przez jednego lub wię cej arbitró w wybranych przez strony

o I konwencja haska w art. 37 podaje, ż e arbitraż „ma za przedmiot rozstrzyganie sporó w mię dzy pań stwami przez sę dzió w z wł asnego wyboru i na zasadzie prawa”

· cechą charakterystyczną arbitraż u jest bezpoś redni wpł yw stron na wybó r skł adu są dzą cego, a takż e moż noś ć ustalenia przez strony podstaw prawnych orzekania i zasad proceduralnych (procedura moż e mieć charakter poufny)

· arbitraż moż e mieć charakter:

o fakultatywny, jeż eli na oddanie sporu pod arbitraż wymagana jest zgoda obu stron

o obowią zkowy (obligatoryjny) – jeż eli strony w uprzednio zawartej umowie zgodził y się , ż e na ż ą danie jednej z nich spó r oddany bę dzie pod arbitraż

o fakultatywny niezorganizowany – strony wybierają arbitró w dla poszczegó lnych sporó w i arbitraż

o fakultatywny zorganizowany – gdy istnieje stał y sad rozjemczy, któ remu strony przekazują wynikł e mię dzy nimi spory

· arbitraż ró ż ni się od koncyliacji tym, ż e arbitrzy rozstrzygają spó r, stosują c przepisy obowią zują cego prawa, natomiast organ koncyliacyjny moż e oprzeć swe wnioski na zasadach sł usznoś ci; ponadto orzeczenie są du rozjemczego jest wią ż ą ce dla stron

· dwa systemy wyznaczania skł adu osobowego są dó w rozjemczych:

o tradycyjny system „europejski” ’ przekazanie sporu do rozstrzygnię cia szefowi wybranego trzeciego pań stwa

o system „amerykań ski” ’ polega na oddaniu sporu do rozstrzygnię cia komisji mieszanej (joint commission); komisja jest pię cio- lub trzyosobowa, w jej skł ad wchodzą po jednej lub dwie osoby delegowane przez pań stwa uczestniczą ce w sporze oraz superarbiter powoł any za zgodą obu stron

· system mieszany ’ w skł ad są du rozjemczego wchodzą: po jednym przedstawicielu stron uczestniczą cych w sporze i trzech arbitró w wybranych spoś ró d pań stw trzecich

· w przypadku są du rozjemczego nie ma odwoł ania

3. Mię dzynarodowy Trybunał Sprawiedliwoś ci

⇐ Предыдущая 7 8 9 10 11 121314 15 16 Следующая ⇒