Rozdział 5. Organy państwa w stosunkach międzynarodowych

§ 1. Organy wewnę trzne

PM nie okreś la, na jakich zasadach na być oparty proces podejmowania przez pań stwo decyzji w stosunkach mię dzynarodowych
przedmiotem prawnomię dzynarodowego uregulowania jest natomiast sfera reprezentacji pań stwa (kto i na jakich zasadach moż e wyraż ać wolę pań stwa w stosunkach zewnę trznych); art. 7 pkt. 2 Konwencji wiedeń skiej o prawie tratató w z 1969 r.: „ze wzglę du na ich funkcje i bez potrzeby przedkł adania peł nomocnictw, nastę pują ce osoby uważ a się za reprezentują ce swoje pań stwo:

gł owy pań stw, szefó w rzą dó w i ministró w spraw zagranicznych – dla dokonania wszelkich czynnoś ci zwią zanych z zawarciem traktatu
szefó w misji dyplomatycznych dla przyję cia tekstu traktatu mię dzy pań stwem wysył ają cym a pań stwem przyjmują cym
przedstawicieli skredytowanych przez pań stwa bą dź na konferencji mię dzynarodowej, bą dź przy org. m. lub przy jednym z jej organó w – dla przyję cia tekstu traktatu na tej konferencji, w tej organizacji lub w tym organie. ”

innym zagadnieniem, któ rym zajmuje się PM w zwią zku z reprezentacja są przywileje i immunitety, jakie przysł ugują osobom wystę pują cym w charakterze organó w pań stwowych poza granicami jego terytorium
organy pań stwowe wystę pują ce w stosunkach mię dzynarodowych dzieli się na:

ORGANY WEWNĘ TRZNE siedziba na terytorium pań stwa; gł owa pań stwa, parlament, rzą d, szef rzą du, minister spraw zagranicznych, minister wspó ł pracy gospodarczej z zagranicą (organy konstytucyjne); obok nich mogą wystę pować takż e organy wewnę trzne powoł ane do ż ycia w rezultacie umó w mię dzynarodowych i ustaw, nazywane wó wczas odpowiednio organami konwencyjnymi specjalnymi

ORGANY ZEWNĘ TRZNE siedziba poza granicami pań stwa; przedstawicielstwa dyplomatyczne stał e i doraź ne, przedstawicielstwa handlowe, przedstawicielstwa przy organizacjach mię dzynarodowych, misje wojskowe oraz urzę dy konsularne

Gł owa pań stwa

konstytucyjna pozycja gł owy pań stwa; wg norm prawa zwyczajowego jego pozycja okreś lana jest jako tzw. ius repraesentationis omnimodae, czyli nieograniczonego, peł nego prawa reprezentowania pań stwa w stosunkach mię dzynarodowych zewnę trznych oraz zespoł u przywilejó w i immunitetó w („immunitet suwerena”)
uprawnienia gł owy pań stwa – reprezentowanie pań stwa i wyraż anie jego woli na zewną trz; wysył anie i przyjmowanie przedstawicieli dyplomatycznych; zawieranie umó w mię dzynarodowych bez peł nomocnictw; ogł aszanie stanu wojny i pokoju; podpisywanie dokumentó w (listy uwierzytelniają ce i odwoł ują ce, peł nomocnictw do zawarcia umowy, dokumentó w ratyfikacyjnych itp. )

o w Polsce art. 133 i 126 Konstytucji z 1997 roku

przywileje i immunitety gł owy pań stwa – przysł ugują urzę dowi a nie osobie; na terytorium obcym nie podlega on jurysdykcji karnej, administracyjnej i jurysdykcji miejscowej cywilnej; bezwzglę dna nietykalnoś ć osoby gł owy pań stwa; ochrona przed zniesł awieniem (PM zakazuje uprawiania tzw. propagandy dyfamacyjnej wymierzonej przeciw szefom pań stw); przywilej nietykalnoś ci rozcią ga się na rezydencję, pojazdy, ś rodki lokomocji i korespondencję
odpowiedzialnoś ć gł owy pań stwa – zasada odpowiedzialnoś ci szefó w pań stw za zbrodnie i przestę pstwa mię dzynarodowe

Parlament

udział w kształ towaniu i kontroli polityki zagranicznej jest istotnym czynnikiem w stanowieniu polityki zagranicznej i okreś laniu jej kierunkó w [oczywiś cie jego rola jest ró ż na i zależ y od ustroju społ eczno-ekonomicznego i systemu rzą dó w, jak napisał autor J.. SP] – parlamenty są najwyż szymi organami wł adzy pań stwowej, podejmuje uchwał y okreś lają ce podstawowe kierunki dział alnoś ci pań stwa oraz sprawuje kontrolę nad dział alnoś cią innych organó w wł adzy i administracji pań stwowej
ogł aszanie stanu wojny – sejm decyduje o stanie wojny (tylko w przypadku napaś ci zbrojnej na terytorium RP lub gdy wynika to z zawartych umó w) i pokoju
udział parlamentu w realizacji polityki zagranicznej – wzajemne kontakty mię dzy parlamentami, wymiana wizyt, prowadzenie oficjalnych rokowań; komisje spraw zagranicznych przesł uchują kandydató w na ambasadoró w
Unia Mię dzyparlamentarna od 1889 r. ’ sł uż y popieraniu kontaktó w osobistych mię dzy czł onkami wszystkich parlamentó w, zorganizowanych w grupy narodowe

Rzą d i szef rzą du (premier)

kompetencje rzą du – organ faktycznie okreś lają cy kształ t stosunkó w zewnę trznych; zawiera umowy wymagają ce ratyfikacji oraz zatwierdzenia i wypowiada inne umowy mię dzynarodowe; znaczenie w sferze reprezentacji i wyraż ania na zewną trz woli pań stwa; umowy mię dzyrzą dowe
zatwierdzanie umó w mię dzynarodowych – umowy takie nie zawierają klauzuli ratyfikacyjnej lecz wymagają zatwierdzenia przez rzą d (pominię cie parlamentu); procedura zatwierdzania okreś lana jest przepisami wewnę trznymi
uprawnienia szefa rzą du – prawo zawierania umó w mię dzynarodowych, prowadzenia rokowań oraz oś wiadczenia woli pań stwa bez peł nomocnictw; jego oś wiadczenia wią ż ą pań stwo; przyjmowanie obcych przedstawicieli dyplomatycznych, wystawianie peł nomocnictw zazwyczaj z kontrasygnatą MSZ przedstawicielom pań stwa w organach i organizacjach mię dzynarodowych oraz delegatom na konferencje mię dzynarodowe
spotkanie na szczycie – spotkanie szefó w pań stw i rzą dó w oraz przywó dcó w najwię kszych partii dla zał atwienia najważ niejszych problemó w; szef rzą du przebywają cy za granicą korzysta z przywilejó w i immunitetó w dyplomatycznych ’ jest on traktowany jak gł owa pań stwa (wystę pują ce ró ż nice nie tyle dotyczą jego sytuacji prawnej, co raczej protokolarnej)

Minister i ministerstwo spraw zagranicznych

kompetencje ministra spraw zagranicznych: reprezentuje pań stwo, moż e prowadzić rokowania dwu- i wielostronne oraz podpisywać umowy bez peł nomocnictw; jego oś wiadczenie pisemne i ustne są wią ż ą ce dla pań stwa

utrzymywanie stał ego kontaktu z obcymi przedstawicielami dyplomatycznymi, bierze udział w skł adaniu listó w uwierzytelniają cych, uczestniczy w przyjmowaniu delegacji pań stwowych i rzą dowych, powoł ywanie wł asnych i przyjmowanie obcych charges d’affaires, kontrasygnuje listy uwierzytelniają ce dyplomatom itd.
moż e wystawiać listy komisyjne wł asnym i udzielać exequatur obcym konsulom
udziela zezwolenia na opublikowanie umó w w kwestiach prawnomię dzynarodowych dotyczą cych m. in. obowią zywania umó w, immunitetó w i przywilejó w obcych przedstawicieli, wzajemnoś ci, uznawania bą dź nieuznawania praw i tytuł ó w pań stw obcych

minister spraw zagranicznych korzysta z takich samych przywilejó w jak przedstawiciele dyplomatyczni
ministerstwo spraw zagranicznych – prowadzi cał oś ć polityki zagranicznej pań stwa, utrzymuje kontakt z obcymi placó wkami dyplomatycznymi i konsularnymi, kieruje pracą wł asnych placó wek

spoczywa na nim obowią zek ochrony interesó w wł asnego pań stwa i jego obywateli; ró wnież koordynacja dział alnoś ci zagranicznej innych centralnych urzę dó w

struktura MSZ ’ trzy rodzaje departamentó w:

terytorialne (prowadzą i koordynują bież ą cą politykę zagraniczną wobec okreś lonych grup krajó w)
funkcjonalne (wydzielone zagadnienia: sprawy konsularne, prawne, traktatowe, kulturalne itp. )
administracyjne (charakter pomocniczy – gabinet ministra, kadry, ł ą cznoś ć itp. )

minister wł aś ciwy do spraw zagranicznych kieruje dział alnoś cią MSZ przy pomocy sekretarza stanu, podsekretarzy stanu oraz gabinetu politycznego ministra ’ w czasie nieobecnoś ci ministra jego obowią zki peł ni sekretarz stanu, któ ry w tym czasie uż ywa tytuł u: kierownik MSZ

Minister wł aś ciwy do spraw gospodarki

obró t towarami i usł ugami z zagranicą regulowany jest w przepisach prawa i umowach mię dzynarodowych
uprawnienia ministra wł aś ciwego ds. gospodarki – koordynacja dział ań w zakresie wspó ł pracy gospodarczej z zagranicą, kontrola obrotu z zagranicą towarami i technologiami w zwią zku z porozumieniami i zobowią zaniami mię dzynarodowymi; podejmowanie i rozwijanie dział ań na rzecz dostę pu do rynkó w zagranicznych polskich towaró w, usł ug i kapitał u, promocja polskiej gospodarki za granicą, wspó ł praca z wł aś ciwymi organizacjami, tworzenie i utrzymywanie placó wek ekonomiczno-handlowych za granicą

§ 2. Organy zewnę trzne

1. Stał e przedstawicielstwa dyplomatyczne

gł ó wny instrument realizacji stosunkó w dwustronnych
stał e misje dyplomatyczne są urzę dami jednoosobowymi, akredytowanymi przy gł owie pań stwa pobytu, maja charakter przedstawicielski, korzystają przywilejó w i immunitetó w dyplomatycznych, stale przebywają w pań stwie pobytu
sposoby ustanowienia i zakoń czenia misji dyplomatycznej, funkcje, przywileje i obowią zki są regulowane prze prawo dyplomatyczne (Konwencja Wiedeń ska z 1961 r. )

2. Misje specjalne

obok stał ych przedstawicielstw dyplomatycznych pań stwa wysył ają doraź ne delegacje w celu zał atwienia okreś lonych spraw – misje specjalne, zwane też misjami ad hoc
cele misji specjalnych – polityczne (prowadzenie rokowań i zał atwianie spraw spornych, negocjowanie i podpisywanie deklaracji i umó w), ceremonialne (udział w koronacjach, pogrzebach, uroczystoś ciach zwią zanych z obję ciem stanowiska prezydenta itp. ) i techniczne (rozwią zanie lub uzgodnienie problemó w specjalistycznych); osobną grupę stanowią misje specjalne wysył ane na konferencje mię dzynarodowe
gdy mię dzy pań stwami nie ma stał ych stosunkó w dyplomatycznych, misje specjalne stanowią jedyną formą bezpoś rednich kontaktó w mię dzy tymi pań stwami

niekiedy (tzw. ambasadorzy „wę drują cy”, ambasador-at-large) jedna osoba jest wysył ana w celu przedstawienia stanowiska lub zbadania opinii innych rzą dó w do kilku krajó w

wysł anie misji specjalnej wystę puje w wyniku uzgodnienia mię dzy zainteresowanymi pań stwami; wcześ niejsze okreś lenie celu misji

3. Przedstawicielstwa handlowe

monopol handlu zagranicznego – stan, w któ rym regulowanie i prowadzenie mię dzynarodowej wymiany handlowej wykonywane jest przez pań stwo lub z jego upoważ nienia
zadania przedstawicielstw handlowych – reprezentacja interesó w pań stwa w dziedzinie handlu zagranicznego, dział anie na rzecz rozwoju stosunkó w gospodarczych, badania sytuacji ekonomicznej kraju, w któ rym się znajdują, odnotowanie ruch cen i zmian kursó w, uczestniczą w przygotowywaniu umó w ekonomicznych, ocenia i pomoc w dział alnoś ci przedsię biorstw handlu zagranicznego
polskie przedstawicielstwa – wydział y ekonomiczno-handlowe bę dą ce integralna czę ś cią ambasad, sekcje i wydział y handlowe przy konsulatach (dawniej biura radcó w handlowych)

4. Przedstawicielstwa przy organizacjach mię dzynarodowych

stał e przedstawicielstwa pań stw czł onkowskich przy org. m. wynikają ze wzrostu znaczenia i dynamicznego rozwoju organizacji mię dzynarodowych; rozwó j stał ych przedstawicielstw nastą pił po drugiej wojnie ś wiatowej; istnieją nie tylko przy ONZ ale takż e przy wielu organizacjach wyspecjalizowanych (UNESCO w Paryż u, FAO w Rzymie itp. ) oraz innych organizacjach tj. Unia Europejska, NATO itd.
cele stał ych przedstawicielstw – utrzymanie stał ego kontaktu z sekretarzem organizacji, zapewnia szybkie dostarczenie dokumentacji i informacji, pozwala utrzymywać stosunki i uzgadniać stanowisko z innymi czł onkami organizacji takż e w okresach mię dzy posiedzeniami i sesjami organó w
Konwencja o reprezentacji pań stw w ich stosunkach z organizacjami mię dzynarodowymi - 14 marca 1975 r. uchwalenie Konwencji; reguluje ona status prawny stał ych przedstawicielstw i stał ych obserwatoró w pań stw nie bę dą cych czł onkami, sytuacje prawna delegató w do organó w i na konferencje mię dzynarodowe
zadania przedstawicielstw – (art. 6 powyż szej Konwencji) reprezentacja pań stwa, utrzymanie wię zi mię dzy pań stwem a organizacją, prowadzenie negocjacji, zaznajamianie się z dział alnoś cią organizacji, zapewnienie udział u pań stwa w dział alnoś ci organizacji, ochrona interesó w pań stwa, popieranie realizacji celó w organizacji

konwencja przewiduje przyznanie przez pań stwo, w któ rym znajduje się siedziba organizacji regionalnych, uł atwień przedstawicielstwom umoż liwiają cym im wykonywanie swych funkcji (zakres przywilejó w i immunitetó w w znacznym stopniu wzorowany na odpowiednich postanowieniach Konwencji wiedeń skiej z 1961 ’ ró ż nicą np. to, iż precedencja mię dzy szefami stał ych przedstawicielstw, nieró ż nią cych się mię dzy sobą rangami, okreś lana jest wg porzą dku alfabetycznego nazw ich krajó w uż ywanych w organizacji

5. Urzę dy konsularne

charakter przedstawicielski urzę dó w konsularnych jest ograniczony w poró wnaniu do przedstawicielstw dyplomatycznych
zadania konsulató w – ochrona skonkretyzowanych interesó w obywateli i pań stwa we wszystkich dziedzinach, któ re wymagają od konsula jego dział ania, opieki i ochrony oraz popieranie przyjaznych stosunkó w mię dzy pań stwem wysył ają cym a przyjmują cym
w praktyce uwidocznił a się tendencja do zró wnywania konsuló w (pod wzglę dem przywilejó w i immunitetó w) z dyplomatami ’ konwencje konsularne

6. Misje wojskowe

przypadki dział ania jednostek wojskowych, ż oł nierzy i oficeró w w charakterze organu zewnę trznego pań stwa (wszelkie zorganizowane sił y zbrojne, jednostki powietrzne, lą dowe lub morskie przebywają ce poza granicami swego kraju)

okrę ty wojenne poza swoimi wodami wewnę trznymi i morzem terytorialnym korzystają z peł nego immunitetu, są wył ą czone spod jurysdykcji miejscowej; dział ają jednocześ nie jako organy społ ecznoś ci mię dzynarodowej ’ zwalczanie niewolnictwa czy piractwa

rodzaje misji wojskowych – misje doraź ne (dla zał atwienia okreś lonej sprawy), stał e misje wojskowe w wyniku umó w mię dzynarodowych i przebywają ce stale na terytorium innego pań stwa (te z kolei dzielą się na mają ce uprawnienia do reprezentacji pań stwa oraz misje wysył ane na podstawie umó w o pomocy i wspó ł pracy wojskowej)

§ 3. Stosunki dyplomatyczne

1. Normy regulują ce stosunki dyplomatyczne

stosunki dyplomatyczne są regulowane przez zespó ł norm prawa dyplomatycznego, normy kurtuazyjne i normy prawa wewnę trznego
Konwencja wiedeń ska o stosunkach dyplomatycznych z 18 kwietnia 1961 r. – opracowana przez Komisję Prawa Mię dzynarodowego; nie uchylił a prawa zwyczajowego

o Konwencja zakazują c dyskryminacji w stosunkach dyplomatycznych, ustala pewne minimum, od któ rego strony mogą odchodzić na zasadzie porozumień, przyznają c swoim misjom i ich personelowi bardziej uprzywilejowane traktowanie

prawo dyplomatyczne daje pań stwu swobodę w okreś leniu organó w i stopnia reprezentacji w stosunkach dyplomatycznych, organizacji sł uż by dyplomatycznej oraz kształ tu protokoł u dyplomatycznego
stosunki dyplomatyczne moż na rozumieć szeroko, obejmują c nimi dział alnoś ć i pozycję wszystkich organó w reprezentują cych pań stwo w stosunkach zewnę trznych, lub wą sko, sprowadzają c je do stosunkó w utrzymywanych za pomocą stał ych przedstawicielstw (misji) dyplomatycznych

2. Ustanowienie stosunkó w dyplomatycznych

prawo legacji – prawo wysył ania wł asnych (czynne prawo legacji) i przyjmowania obcych przedstawicieli dyplomatycznych (bierne prawo legacji); ustanawianie stosunkó w dyplomatycznych nastę puje na podstawie wzajemnego porozumienia
nawią zanie stosunkó w dyplomatycznych:

porozumienie o nawią zaniu stosunkó w dyplomatycznych
znalezienie odpowiedniego kandydata na szefa misji (speł niają cego warunki pań stwa wysył ają cego i zaakceptowanego przez pań stwo przyjmują ce)
agré ment – zgoda pań stwa przyjmują cego na proponowaną osobę; odmowa nie musi być uzasadniona, nie jest czymś wyją tkowym w stosunkach dyplomatycznych
listy uwierzytelniają ce – po uzyskaniu agré ment szef pań stwa wysył ają cego (ambasador lub poseł ) i minister spraw zagranicznych (w odniesieniu do charges d’affaires) wystawiają listy uwierzytelniają ce i wprowadzają ce, któ re są skł adane gł owie pań stwa przyjmują cego lub ministrowi spraw zagranicznych (przyję cie ich jest warunkiem niezbę dnym)
po wrę czeniu listó w uwierzytelniają cych ambasador jest przyjmowany przez gł owę pań stwa na audiencji prywatnej, w któ rej uczestniczy z reguł y minister spraw zagranicznych

akredytacja w kilku krajach – szef misji dyplomatycznej moż e mieć za zgodą pań stw przyjmują cych akredytację w wię cej niż w jednym pań stwie np. ambasador RP w RPA jest ró wnocześ nie akredytowany w Lesotho, Namibii, Mozambiku i Suazi

misja dyplomatyczna w pań stwie, w któ rym szef misji nie ma stał ej siedziby, moż e być kierowana przez chargé d’affaires ad interim

czł onkowie personelu dyplomatycznego powinni mieć w zasadzie obywatelstwo pań stwa wysył ają cego

3. Funkcje misji dyplomatycznej

reprezentowanie pań stwa wysył ają cego w pań stwie przyjmują cym – szef misji dyplomatycznej kontroluje i koordynuje dział alnoś ć wszystkich placó wek, biur i przedstawicielstw w pań stwie przyjmują cym; oś wiadczenia szefa misji maja charakter oficjalny
ochrona interesó w pań stwa wysył ają cego i jego obywateli – misja sprawuje opiekę dyplomatyczną nad obywatelami bę dą cymi na terytorium pań stwa pobytu, kontrola nad realizacja umó w
prowadzenie rokowań z pań stwem pobytu – w celu zapobiegnię cia szkodliwym dla swego kraju zjawiskom i procesom; wyjaś nianie problemó w spornych, prowadzenie rokowań i zawieranie porozumień
informacje o pań stwie pobytu – zdobywanie legalnymi sposobami, dozwolonymi przez miejscowe prawo moż liwie peł nych i rzetelnych danych o pań stwie pobytu (prognozowanie, wytyczanie kierunkó w polityki zagranicznej); sprawozdania na podstawie gazet, statystyk, oficjalnych spotkań itp. o poszczegó lnych problemach i dziedzinach
rozwijanie przyjaznych stosunkó w – rozwijanie stos. poprzez stymulowanie wspó ł pracy gospodarczej, naukowej czy kulturalnej; dział ania na rzecz promocji swego kraju
funkcje konsularne – specjalne wydział y konsularne

4. Klasy szefó w misji i zagadnienie precedencji

szefowie misji dyplomatycznej mogą należ eć do jednej z trzech klas:

ambasadoró w i nuncjuszó w (przedstawiciel Stolicy Apostolskiej) – akredytowani przy gł owie pań stwa
posł ó w nadzwyczajnych i ministró w peł nomocnych oraz internuncjuszó w – akredytowani przy gł owie pań stwa
chargé s d’affaires (en pied) – akredytowani przy ministrze spraw zagranicznych

chargé s d’affaires ad interim – pracownicy dyplomatyczni misji kierują cy nią w czasie okresowej nieobecnoś ci czy choroby szefa

minister-rezydent – mię dzy posł ami a chargé s d’affaires; byli ustanawiani rzadko, i to przede wszystkim w protektoratach i pań stwach zależ nych; klasa ta przestał a mieć jakiekolwiek znaczenie w praktyce
precedencja – pierwszeń stwo mię dzy szefami placó wek; regulamin wiedeń ski ustalił, iż w każ dej klasie funkcjonariusze dyplomatyczni zajmują miedzy sobą miejsce wedł ug daty urzę dowej notyfikacji ich przybycia

pań stwo moż e ustalać tę kolejnoś ć albo od momentu zł oż enia listó w uwierzytelniają cych, albo od momentu zawiadomienia o przybyciu i przedstawieniu MSZ kopii listó w uwierzytelniają cych, jednakż e praktyka ta musi być jednolita i stosowana bez dyskryminacji

5. Personel misji dyplomatycznej

personel misji dyplomatycznej dzieli się na:

personel dyplomatyczny (grono korzystają ce z przywilejó w i immunitetó w; radcowie, sekretarze, attaches ’ zwykli, bę dą cy najniż szymi rangą dyplomatami oraz specjalni – wojskowi, morscy czy lotniczy, utrzymują cy stosunki z odpowiednimi ministerstwami pań stwa pobytu i mają cy specjalne pozycje funkcjonalne i protokolarne w misji)
personel administracyjny i techniczny (kierownik i pracownicy kancelarii, maszynistki, lekarze, tł umacze, szyfranci)
sł uż ba misji (personel obsł ugi – kierowcy, dozorcy, sprzą taczki zatrudnieni przez pań stwo wysył ają ce)
prywatna sł uż ba (domowa sł uż ba czł onkó w misji, niezatrudnieni przez pań stwo)

§ 4. Przywileje i immunitety dyplomatyczne

1. Poję cie przywilejó w i immunitetó w

· wył ą czenia, ulgi, prawa i szczegó lna ochrona, z jakiej korzystają przedstawiciele dyplomatyczni poza granicami swego kraju

· umowy mię dzynarodowe traktują ce o przywilejach i immunitetach: Karta NZ, Konwencja o przywilejach i immunitetach Narodó w Zjednoczonych z 1946 r., konwencja o przywilejach i immunitetach organizacji wyspecjalizowanych 1947 r., Konwencja wiedeń ska o stosunkach dyplomatycznych

2. Podstawa przywilejó w i immunitetó w dyplomatycznych

teoria eksterytorialnoś ci – Grocjusz ’ zał oż enie, ż e misja dyplomatyczna powinna być traktowana tak, jak gdyby ambasada czy poselstwo, znajdują ce się poza krajem pobytu, był o czą stką pań stwa wysył ają cego; teoria ta jest odrzucana w nauce jako sprzeczna z rzeczywistoś cią
teoria reprezentacji – pochodziz czasó w absolutyzmu; zał oż enie, ż e skoro przedstawiciel dyplomatyczny jest osobistym reprezentantem – alter ego monarchy-suwerena, któ ry nie podlega ż adnej wł adzy, to i on powinien być traktowany tak samo i mieć takie same przywileje i immunitety. Przedstawiciel dyplomatyczny reprezentuje naró d i pań stwo, a skoro wszystkie pań stwa są sobie ró wne to organy jednego pań stwa nie powinny podlegać organom drugiego

uzasadnia jednak tylko przywileje organó w wewnę trznych i zewnę trznych wystę pują cych w stosunkach mię dzynarodowych, nie uzasadnia natomiast przywilejó w innych osó b, któ re nie mają w peł ni przedstawicielskiego charakteru

teoria funkcjonalna – zał oż enie, ż e warunkiem wykonania przez personel misji powierzonych mu zadań jest korzystanie z okreś lonych przywilejó w i immunitetó w; ró ż nym funkcjom, wykonywanym przez ró ż ne kategorie personelu misji, przysł ugują ró ż ne przywileje i immunitety

zawę ż ają ce interpretowanie przywilejó w

we wspó ł czesnym prawie mię dzynarodowym przywileje i immunitety oparte są czę ś ciowo na teorii funkcjonalnej, a czę ś ciowo na teorii reprezentacji
przywileje i immunitety moż na podzielić na rzeczowe (przysł ugują ce placó wce dyplomatycznej) oraz osobowe (poszczegó lne kategorie pracownikó w misji)

3. Przywileje i immunitety misji

nietykalnoś ć – oznacza, ż e bez zgody szefa misji funkcjonariusze pań stwa przyjmują cego nie mają prawa wstę pu na teren misji (aspekt negatywny); obowią zek podję cia wszystkich stosownych ś rodkó w w celu ochrony pomieszczeń misji przed jakimkolwiek natrę ctwem, szkodą oraz zakł ó ceniem spokoju i naruszeniem jej powagi (aspekt pozytywny)

nietykalnoś ć obejmuje ś rodki transportu misji, któ re są wył ą czone spod rewizji, rekwizycji, zaję cia itp., a takż e archiwa i dokumenty misji

azyl dyplomatyczny – nie obję ty PM, uregulowany na konferencjach w Hawanie i Montevideo; azyl umoż liwia obywatelowi schronienie na jego wł asnym terytorium w misji dyplomatycznej innego pań stwa ’ azyl moż e być udzielony tylko zbiegowi politycznemu, w przypadkach nagł ych, na okreś lony czas, przy czym pań stwo, na terytorium któ rego udzielono zbiegowi politycznemu schronienia, moż e zaż ą dać opuszczenia przez niego swego terytorium pod warunkiem zagwarantowania mu bezpieczeń stwa
prawo porozumiewania – porozumienie się z innymi placó wkami i konsulatami pań stwa wysył ają cego niezależ nie od tego, gdzie się one znajdują, za pomocą wszelkich odpowiednich ś rodkó w (kodem czy szyfrem), wł ą czają c w to kurieró w dyplomatycznych, któ rzy korzystają z nietykalnoś ci. Korespondencja urzę dowa dotyczą ca przedstawicielstwa i jego dział alnoś ci jest nietykalna. Zwolnienie z opł at, podatkó w itp. placó wki dyplomatycznej pobieranych w zwią zku z wykonywaniem funkcji oficjalnych

4. Przywileje i immunitety osobowe

nietykalnoś ć przedstawiciela dyplomatycznego – zakaz stosowania jakichkolwiek ś rodkó w przymusu: zatrzymania czy aresztowania, nakł ada obowią zek traktowania go z należ ytym szacunkiem oraz obowią zek przedsię wzię cia wszelkich krokó w dla ochrony i zapobież enia jakiemukolwiek zamachowi na jego osobę, wolnoś ć lub godnoś ć (rezydencja, akta, korespondencja, mienie)
immunitet jurysdykcyjny – przedstawiciel dyplomatyczny wył ą czony jest spod jurysdykcji karnej pań stwa przyjmują cego oraz spod jurysdykcji cywilnej i administracyjnej (trzy wyją tki);

a. ) powó dztwa z zakresu prawa rzeczowego dotyczą ce prywatnej wł asnoś ci poł oż onej na terytorium pań stwa przyjmują cego nieruchomoś ci, b. ) spraw dotyczą cych dziedziczenia, w któ rej przedstawiciel dyplomatyczny wystę puje jako wykonawca, administrator, spadkobierca lub zapisobierca w charakterze osoby prywatnej, a nie w interesie pań stwa wysył ają cego, c. ) roszczeń z tytuł u dział alnoś ci zawodowej czy handlowej, wykonywanej przez przedstawiciela dyplomatycznego poza jego czynnoś ciami urzę dowymi
nie ma on obowią zku skł adania zeznań w charakterze ś wiadka
immunitet jurysdykcyjny moż e zostać uchylony przez pań stwo wysył ają ce; immunitet są dowy nie zwalnia od odpowiedzialnoś ci przed sadami pań stwa wysył ają cego

zwolnienie z opł at i podatkó w – przedstawiciel dyplomatyczny nie podlega przepisom o ubezpieczeniach społ ecznych, jest zwolniony z wszelkich opł at i podatkó w osobistych czy rzeczowych, pań stwowych, regionalnych czy komunalnych; z wyją tkiem VAT; bagaż dyplomaty jest zwolniony z kontroli
kategorie osó b korzystają cych z przywilejó w i immunitetó w dyplomatycznych – poza szefem misji i personelem dyplomatycznym z przywilejó w i immunitetó w korzystają czł onkowie ich rodzin, pozostają cy z nimi we wspó lnocie domowej
czł onkowie personelu administracyjnego i kancelaryjnego – immunitet od jurysdykcji cywilnej i administracyjnej obejmuje tylko czynnoś ci o charakterze oficjalnym
począ tek i koniec przywilejó w i immunitetó w – od chwili wjazdu na terytorium pań stwa przyjmują cego, bą dź od chwili notyfikacji jej nominacji MSZ do momentu opuszczenia kraju. W przypadku wojny bą dź zerwania stosunkó w dyplomatycznych mię dzy pań stwami, pań stwo przyjmują ce ma obowią zek szanowania i ochrony pomieszczeń misji i jej mienia
przejazd przez pań stwo trzecie – korzystanie z uprzywilejowanego traktowania w czasie przejazdu lub przebywania na terytorium pań stwa trzeciego pod warunkiem, ż e znajduje się w drodze do kraju przyjmują cego lub w drodze powrotnej (in transitu)

§ 5. Obowią zki przedstawicieli dyplomatycznych wobec pań stwa przyjmują cego

poszanowanie praw i przepisó w pań stwa przyjmują cego – przywileje i immunitety nie wył ą czają podlegania miejscowemu prawu, lecz wył ą czają jedynie wł aś ciwoś ć są dó w lokalnych i zastosowania sankcji za naruszenie odpowiednich norm; nie przestrzeganie przepisó w moż e prowadzić do wydania noty protestacyjnej pań stwa pobytu, uznania za persona non grata, a nawet do wydalenia; ma szanować ustró j, religię, miejscowe tradycje pań stwa pobytu
zakaz mieszania się w sprawy wewnę trzne – zakaz mieszania się w sprawy wewnę trzne, krytyki polityki pań stwa pobytu, prowadzenia agitacji przeciwko wł adzom pań stwa pobytu
zakaz wykorzystywania pomieszczeń misji w sposó b niezgodny z jej funkcjami – zakaz wykonywania przez przedstawicieli dyplomatycznych w pań stwie przyjmują cym ż adnej dział alnoś ci zawodowej w celu uzyskania korzyś ci osobistych

§ 6. Korpus dyplomatyczny

wę ż sze i szersze znaczenie korpusu dyplomatycznego – korpus to: wszyscy szefowie placó wek dyplomatycznych akredytowanych w danej stolicy ( wę ż sze znaczenie ); wszystkie osoby zaliczane do personelu dyplomatycznego i korzystają cy z przywilejó w dyplomatycznych, któ rzy są wpisani na specjalną listę prowadzona przez protokó ł dyplomatyczny miejscowego MSZ ( szersze znaczenie )
dziekan korpusu dyplomatycznego (doyen) – z reguł y najstarszy przedstawiciel dyplomatyczny, a wię c ambasador najdł uż ej przebywają cy w danym kraju; w niektó rych pań stwach funkcję tą peł ni nuncjusz Stolicy Apostolskiej. Obowią zki protokolarne i reprezentacyjne. Dziekan (dziekanka w stosunku do pań ) pomaga nowo przybył ym dyplomatom, informuje o miejscowych zwyczajach, o kolejnoś ci skł adania wizyt itp., w imieniu korpusu skł ada ż yczenia, wygł asza toasty lub przemó wienia z okazji ś wią t pań stwowych
istotą korpusu dyplomatycznego jest fakt, ż e nie jest to ż adna organizacja i nie ma osobowoś ci prawnej, peł ni rolę niemal wył ą cznie ceremonialną. Stosunki z korpusem utrzymuje MSZ poprzez departamentprotokoł u dyplomatycznego

§ 7. Koniec misji dyplomatycznej

zakoń czenie misji na skutek notyfikacji – notyfikacja przez pań stwo wysył ają ce pań stwu przyjmują cemu o zakoń czeniu misji i odwrotnie (art. 43 Konwencji wiedeń skiej); na skutek notyfikacji pań stwu wysył ają cemu przez pań stwo przyjmują ce, ż e odmawia uznania przedstawiciela dyplomatycznego za czł onka misji
uznanie za persona non grata – po uznaniu przez pań stwo przyjmują ce przedstawiciela dyplomatycznego za persona non grata, pań stwo wysył ają ce powinno odwoł ać taka osobę
zakoń czenie misji dyplomatycznej na skutek wypadkó w losowych – np. ś mierć szefa placó wki (placó wką kieruje charges d’affaires ad interium do czasu nominacji nowego szefa), zmiana stanowiska gł owy pań stwa, przy któ rej przedstawiciel dyplom. jest akredytowany (potwierdzenie listó w akredytacyjnych)
dymisja (zgubienie szyfru J, doznanie cię ż kiej obrazy i brak zadoś ć uczynienia)
zerwanie stosunkó w dyplomatycznych – ogł oszenie stanu wojny, rewolucja w pań stwie wysył ają cym lub przyjmują cym lub w przypadku utraty podmiotowoś ci przez któ reś z pań stw
zakoń czenie misji dyplomatycznej w skutek podniesienia rangi misji, czyli zmiany poselstwa w ambasadę

§ 8. Stosunki konsularne

1. Normy regulują ce stosunki konsularne

stosunki konsularne okreś lane są przez zespó ł norm prawnych umownych i zwyczajowych skł adają cych się na mię dzynarodowe prawo konsularne oraz przez normy prawa wewnę trznego (wielka rola dwustronnych norm umownych)

o konwencje dwustronne - pierwsze zawarte był y już w XII i XIII w.

o konwencje wielostronne - obecnie istnieją trzy konwencje wielostronne: dwie regulują stosunki konsularne pań stw amerykań skich – konwencja o funkcjach konsularnych z Caracas z 1911 r. i konwencja hawań ska o funkcjonariuszach konsularnych z 1928 r. Powszechną umowa jest Konwencja wiedeń ska o stosunkach konsularnych podpisana 24 kwietnia 1963 r. (weszł a w ż ycie w 1967 r. )

o zwyczaj mię dzynarodowy – konwencje dwustronne zawierają ce identyczne rozwią zania, mogą być traktowane jako dowó d istnienia powszechnej praktyki przyję tej przez prawo

o ustawodawstwo wewnę trzne – w granicach dozwolonych PM; każ de pań stwo samo okreś la pragmatykę sł uż bowa urzę dó w konsularnych, okreś la ich prawa, obowią zki, rangi itp.

2. Ustanowienie stosunkó w konsularnych. Począ tek i koniec funkcji konsularnych

ustanowienie stosunkó w konsularnych – na podstawie wzajemnego porozumienia; zgoda na ustanowienie stosunkó w dyplomatycznych z reguł y oznacza ró wnież zgodę na nawią zanie stosunkó w konsularnych; zerwanie stosunkó w dyplomatycznych nie pocią ga za sobą zerwania stosunkó w konsularnych
wykonywanie funkcji konsularnych przez misje dyplomatyczne – specjalne wydział y konsularne, Polska posiada 37 wydział ó w konsularnych w ambasadach RP. Nie jest wymagana zgoda pań stwa przyjmują cego, lecz jedynie notyfikacja osó b, któ re wykonują funkcje konsularne przy ambasadach (osoby te korzystają z szerszych przywilejó w i immunitetó w dyplomatycznych, a nie konsularnych)
ustanowienie placó wek konsularnych – zgoda na nawią zanie stosunkó w konsularnych pozwala pań stwu wysył ają cemu na ustalenie siedziby urzę du konsularnego, jego klasy i okrę gu konsularnego (ustalenie kilku placó wek konsularnych dział ają cych w okreś lonych czę ś ciach terytorium pań stwa przyjmują cego); propozycje pań stwa wysył ają cego podlegają aprobacie pań stwa przyjmują cego
listy komisyjne (patenty) – propozycja co do osoby szefa placó wki konsularnej; szefowie placó wek konsularnych otrzymują tzw. listy komisyjne wystawione przez gł owę pań stwa, premiera czy ministra SZ (zależ nie od przepisó w prawa wewnę trznego); wymieniają one nazwisko szefa, jego klasę, okrę g konsularny i siedzibę placó wki. Patent przekazywany jest rzą dowi pań stwa przyjmują cego (droga dyplomatyczna). Za zgodną rzą du pań stwa przyjmują cego list komisyjny moż e być zastę powany notyfikacją. Pań stwo przyjmują ce udziela zgody – udziela exequatur (dopuszczenie szefa placó wki do peł nienia swoich funkcji). Nie ma obowią zku udzielania wyjaś nień w przypadku odmowy exequatur
zakoń czenie funkcji konsularnych – zawiadomienie przez pań stwo wysył ają ce pań stwa przyjmują cego o zakoń czeniu czynnoś ci przez funkcjonariusza konsularnego, cofniecie exequatur, notyfikacja przez pań stwo przyjmują ce pań stwu wysył ają cemu, ż e przestał o uważ ać daną osobę za czł onka personelu konsularnego

ró wnież zdarzenia losowe, zerwanie stosunkó w konsularnych, wybuch wojny, zmiany w podmiotowoś ci czy rewolucja

3. Funkcje konsularne

K. Libera ’ wł aś ciwoś ć rzeczowa konsula obejmuje: kompetencje o charakterze ogó lnym, opiekę nad obywatelami pań stwa wysył ają cego, kompetencje w sferze obrotu gospodarczego, ż eglugi morskiej i powietrznej oraz kompetencje o charakterze prawnym i administracyjnym
art. 5 Konwencji wiedeń skiej:

ochrona interesó w pań stwa wysył ają cego i jego obywateli,
popieranie rozwoju stosunkó w handlowych, gospodarczych, kulturalnych i naukowych mię dzy pań stwem wysył ają cym i przyjmują cym,
zapoznawanie się wszelkimi legalnymi sposobami z warunkami i rozwojem ż ycia handlowego, gospodarczego, kulturalnego i naukowego oraz skł adanie sprawozdań swemu rzą dowi,
wystawianie paszportó w i wiz,
udzielanie pomocy wł asnym obywatelom,
peł nienie czynnoś ci notariusza i urzę dnika stanu cywilnego pod warunkiem zgodnoś ci z przepisami miejscowymi,
ochrona interesó w spadkowych wł asnych obywateli, ochrona interesó w nieletnich osó b i osó b pozbawionych peł nej zdolnoś ci do czynnoś ci prawnych,
reprezentowanie wspó ł obywateli przed są dem oraz innymi wł adzami pań stwa przyjmują cego,
wykonywanie nadzoru i kontroli nad statkami i samolotami,
udzielanie pomocy statkom i samolotom

w punkcie m konwencja stwierdza, ż e konsulowie mogą wykonywać wszelkie czynnoś ci, jakie został y im powierzone przez pań stwo wysył ają ce, a któ re nie są zakazane przez ustawodawstwo pań stwa przyjmują cego, nie spotykają się z jego sprzeciwem lub są przewidziane w umowach mię dzynarodowych obowią zują cych pań stwo wysył ają ce i przyjmują ce

4. Immunitety i przywileje konsularne

wę ż sze od przywilejó w i immunitetó w dyplomatycznych
silniej zaakcentowana ich funkcjonalnoś ć

5. Immunitety i przywileje placó wki

prawo uż ywanie flagi i godł a oraz nietykalnoś ć placó wki konsularnej – wł adze pań stwa przyjmują cego bez zgody szefa placó wki nie maja prawa wkraczania do pomieszczeń konsularnych ’ domniemanie zgody szefa placó wki w przypadku poż aru lub innej katastrofy. Pomieszczenia, wyposaż enie itp. są wył ą czone spod rekwizycji; nietykalnoś ć dokumentó w; zwolnienie od opodatkowania
prawo porozumiewania – swoboda porozumiewania się wszelkimi ś rodkami ł ą cznoś ci, wł ą czają c w to kurieró w dyplomatycznych i konsularnych

6. Immunitety i przywileje osobowe

immunitety i przywileje funkcjonariuszy konsularnych – traktowanie z należ ytym szacunkiem i wzglę dem, ochrona przed jakimkolwiek zamachem na osobę, wolnoś ć lub powagę przedstawiciela konsularnego

funkcjonariusze konsularni nie podlegają aresztowaniu ani zatrzymaniu (pozbawienie wolnoś ci za cię ż kie zbrodnie tylko na podstawie prawomocnego orzeczenia są dowego)
nie podlegają jurysdykcji wł adz są dowych lub administracyjnych tylko w odniesieniu do czynnoś ci wykonywanych podczas peł nienia swych funkcji
zwolnienia podatkowe i celne (wę ż szy niż dyplomaci zakres)

szerszy zakres przywilejó w i immunitetó w konsularnych w polskich konwencjach (np. ustanawiana jest nieistnieją ca w prawie powszechnym nietykalnoś ć mieszkań funkcjonariuszy konsularnych ’ wydaje się, iż jest to obecnie przeważ ają cy kierunek ewolucji prawa konsularnego)

7. Klasy szefó w placó wek konsularnych. Korpus konsularny

klasy szefó w: konsul generalny, konsul, wicekonsul, agent konsularny
od konsuló w, wicekonsuló w i agentó w konsularnych, bę dą cych szefami placó wek konsularnych i dział ają cych na podstawie listó w komisyjnych, należ y odró ż nić funkcjonariuszy konsularnych mają cych zgodnie z wewnę trzną pragmatyką rangę konsula, wicekonsula czy agenta konsularnego, któ rzy dział ają w skł adzie placó wki jako pomocnicy szefa
w polskiej sł uż bie wyró ż nia się stopień sł uż bowy konsul generalny – minister peł nomocny, odpowiadają cy w sł uż bie dyplomatycznej radcy – ministrowi peł nomocnemu
korpus konsularny – szefowie placó wek konsularnych w danym mieś cie pań stwa przyjmują cego (wę ż sze znaczenie); wszyscy funkcjonariusze konsularni (szersze znaczenie); na czele stoi najstarszy klasą szef placó wki, zwykle konsul generalny, któ ry najwcześ niej otrzymał exequatur; znaczenie podobne do korpusu dyplomatycznego

8. Konsulowie zawodowi i honorowi

· konsul zawodowy – urzę dnik pań stwa wysył ają cego, mianowany spoś ró d jego obywateli (publiczny charakter do pań stwa wysył ają cego), otrzymuje stał e wynagrodzenie i nie moż e oddawać się innemu zaję ciu zarobkowemu

· konsul honorowy – powoł ywany na podstawie umowy przez pań stwo wysył ają ce spoś ró d mieszkań có w (obywateli) pań stwa przyjmują cego (prywatnoprawny stosunek do pań stwa wysył ają cego), nie otrzymuje stał ego uposaż enia, prawo rekompensaty poniesionych wydatkó w

· przywileje i immunitety konsula honorowego – zwolniony od wszelkich podatkó w i opł at od sum otrzymywanych od pań stwa wysył ają cego z tytuł u wykonywanej funkcji; moż e być aresztowany i uwię ziony; nietykalnoś ć dokumentó w i archiwó w konsula honorowego

⇐ Предыдущая 4 5 6 7 8910 11 12 13 Следующая ⇒