Rozdział 8. Organizacje międzynarodowe

§ 1. Poję cie i rodzaje organizacji mię dzynarodowych

1. Podział organizacji na rzą dowe i pozarzą dowe

organizacja mię dzynarodowa – zrzeszenie pań stw bą dź innych osó b prawnych (najczę ś ciej krajowych zwią zkó w lub stowarzyszeń ) lub osó b fizycznych z ró ż nych krajó w, powoł ane do ż ycia dla realizowania zadań okreś lonych w statucie
podział organizacji mię dzynarodowych:

o organizacje rzą dowe – czł onkami są pań stwa. Pań stwa w tej organizacji są reprezentowane przez rzą dy lub peł nomocnikó w rzą dowych. Powoł anie do ż ycie takich organizacji oraz przyję cie statutu nastę puje na drodze zawarcia umowy mię dzynarodowej

o organizacje pozarzą dowe – czł onkami są osoby prawne lub fizyczne z ró ż nych krajó w. Nie powstają na drodze zawarcia umowy

ze wzglę du na kryterium terytorialne dzieli się organizacje mię dzynarodowe na:

organizacje uniwersalne – organizacje należ ą ce do systemu ONZ
organizacje regionalne – rozwinę ł y się gł ownie w rejonie Europy, Ameryki i Afryki

obecnie przyjmuje się, ż e wspó ł czesne pań stwo posł uguje się do realizacji zadań swej polityki zagranicznej nie tylko sł uż ba dyplomatyczną, ale ró wnież dział alnoś cią w organizacjach mię dzynarodowych, uważ any jest obok kanał u dyplomatycznego za drugi kanał, w któ rym toczą się kontakty polityczne
po zakoń czeniu zimnej wojny wszystko wskazuje na to, ż e wspó ł praca mię dzynarodowa bę dzie coraz bardziej zinstytucjonalizowana, czego nastę pstwem jest wzrost liczby i zakresu kompetencji organó w mię dzynarodowych

2. Struktura mię dzynarodowych organizacji rzą dowych

organizacje mię dzynarodowe są instytucjami powoł anymi do ż ycia przez umowy mię dzynarodowe, a jednocześ nie są jedną z form stosunkó w mię dzynarodowych
czę sto (zwł aszcza w pracach prawniczych) przez organizacje mię dzynarodowe rozumie się tylko organizacje rzą dowe ’ wś ró d elementó w skł adają cych się na definicję organizacji rzą dowych wymienia się: zrzeszenie się suwerennych pań stw w liczbie co najmniej trzech, zawarcie wielostronnej umowy mię dzynarodowej mają cej charakter statutu, okreś lenie w tej umowie celó w i sposobó w funkcjonowania organizacji, a w szczegó lnoś ci powoł ywanie organó w o wyznaczonych kompetencjach
najczę ś ciej wystę pują nastę pują ce struktury:

zebranie przedstawicieli wszystkich pań stw czł onkowskich noszą ce nazwę Zgromadzenia Ogó lnego (np. ONZ) czy Konferencji Ogó lnej (np. w MOP). Organ ten zbiera się rzadko, raz do roku lub raz na kilka lat
Rada lub Komitet zbierają cy się kilka razy do roku; skł ada się z ograniczonej liczby czł onkó w wybieranych na zebraniu przedstawicieli wszystkich pań stw czł onkowskich (w organizacji z duż ą liczbą pań stw) lub skł ada się z przedstawicieli wszystkich pań stw czł onkowskich (w organizacjach mniej licznych)
organ administracyjny pod nazwą Sekretariatu lub Biura

3. Organizacje wyspecjalizowane ONZ

„system Narodó w Zjednoczonych” zwany „rodziną ONZ” to organizacje wyspecjalizowane ONZ, któ re ł ą cznie z ONZ oraz autonomicznymi agencjami i funduszami ONZ tworzą wł aś nie system Narodó w Zjednoczonych
do najważ niejszych organizacji wyspecjalizowanych ONZ należ ą:

Powszechny Zwią zek Pocztowy (1874)
Mię dzynarodowa Organizacja Pracy (1919)
Mię dzynarodowy Zwią zek Telekomunikacyjny (1932)
UNESCO (Organizacja Narodó w Zjednoczonych ds. Wychowania, Nauki i Kultury)
WHO (Ś wiatowa Organizacja Zdrowia)
WMO (Ś wiatowa Organizacja Meteorologiczna)
ICAO (Mię dzynarodowa Organizacja Lotnictwa Cywilnego)
IMO (Mię dzynarodowa Organizacja Morska)
FAO (Organizacja ds. Wyż ywienia i Rolnictwa)
IDA (Mię dzynarodowe Stowarzyszenie Rozwoju)
IBRD (Mię dzynarodowy Bank Odbudowy i Rozwoju)
IMF (Mię dzynarodowy Fundusz Monetarny)
UNIDO (Organizacja Narodó w Zjednoczonych ds. Rozwoju Przemysł u)
IFC (Mię dzynarodowa Korporacja Finansowa)

zbliż ony charakter do organizacji wyspecjalizowanych ma IAEA
Ś wiatowa Organizacja Handlu (WTO) wspó ł pracuje z IMF, IBRD, UNIDO, UNCTAD i ILO

§ 2. Mię dzynarodowe organizacje rzą dowe

1. Rozwó j historyczny

pierwsze organizacje tej kategorii powstawał y od poł owy XIX w, a był y nimi Mię dzynarodowy Zwią zek Telegraficzny (1865), Powszechny Zwią zek Pocztowy (1874), Zwią zek Ochrony Wł asnoś ci Przemysł owej (1883) itd. Miał y one stosunkowo wą ski zakres dział ania i speł niał y ś ciś le okreś lone funkcje natury administracyjnej
po I wojnie ś wiatowej – Liga Narodó w

2. Podmiotowoś ć prawnomię dzynarodowa

organizacje rzą dowe w swych stosunkach z pań stwami i innymi organizacjami rzą dowymi wystę pują jako podmiot prawa mię dzynarodowego, zawierają umowy o charakterze mię dzynarodowym, wystę pują jako strony przed są dami mię dzynarodowymi, uczestniczą w konferencjach mię dzynarodowych. Konwencja wiedeń ska w „sprawie reprezentacji pań stw w ich stosunkach z powszechnymi organizacjami mię dzynarodowymi” z roku 1975 okreś la funkcje i przywileje stał ych misji przy organizacji mię dzynarodowej, wzorują c się pod wieloma wzglę dami na prawie dyplomatycznym
ż adna organizacja nie posiada jednak peł nej podmiotowoś ci tak jak suwerenne pań stwa, gdyż nie moż e wystę pować jako podmiot w stosunkach wynikają cych z posiadania wł asnego terytorium i wł asnej ludnoś ci
podmiotowoś ć prawnomię dzynarodową ONZ stwierdził MTS w swej opinii doradczej w sprawie odszkodowania w zwią zku z zabó jstwem przedstawiciela ONZ na Bliskim Wschodzie, hrabiego F. Bernadotte, zaznaczają c jednocześ nie, ż e „podmioty prawa niekoniecznie są identyczne, jeś li chodzi o ich charakter i zakres uprawnień ”

3. Istota prawnopolityczna organizacji rzą dowych

dwa poglą dy dotyczą ce prawnopolitycznej istoty organizacji mię dzynarodowej:

poglą d internacjonalistó w – dział alnoś ć organizacji mię dzynarodowej nie moż e wykraczać poza granice zakreś lone przez suwerenne pań stwa. Organizacje mię dzynarodowe powinny być „organami mię dzy pań stwami, a nie nad nimi”
poglą d funkcjonalistyczny – zmierza do uniezależ nienia organizacji mię dzynarodowych od pań stw. Funkcjonaliś ci przywią zują duż ą uwagę do rozrostu funkcji speł nianych przez organizacje mię dzynarodowe

4. Funkcje organizacji rzą dowych

pierwsza klasyfikacja funkcji:

funkcja regulacyjna – ustanowienie norm i wzorcó w o charakterze moralnym, politycznym lub prawnym
funkcja kontrolna – kontrolowanie postę powania pań stw z ustalonymi wzorcami i normami
funkcja operacyjna – polegają ca na ś wiadczeniu usł ug na postawie wł asnych decyzji przy uż yciu zasobó w ludzkich i materiał owych znajdują cych się w dyspozycji danej organizacji

druga klasyfikacja funkcji:

organizacja mię dzynarodowa typu „forum” – tzn. organizowanie ró ż nych spotkań, dyskusji. Zajmuje się tym gł ó wnie UNCTAD – Konferencja Narodó w Zjednoczonych ds. Handlu i Rozwoju oraz GATT (Ukł ad Ogó lny w Sprawie Ceł i Handlu)
organizacje typu „usł ugowego” – ok. 90% wydatkó w w Ś wiatowej Organizacji Zdrowia przekazywane jest na funkcje usł ugowe

trzeci podział funkcji:

funkcje w zakresie utrzymania mię dzynarodowego pokoju i bezpieczeń stwa
funkcje w zakresie pokojowego zał atwienia sporó w
funkcje w dziedzinie gospodarczej, komunikacyjnej, nauki i kultury

§ 3. Uchwał y podejmowane przez organy mię dzynarodowych organizacji rzą dowych

1. Charakter prawny uchwał

w zwią zku z podejmowaniem przez organy organizacji mię dzynarodowych uchwał, powstał o kilka problematycznych zagadnień:

o jaki jest charakter prawny tego typu rodzaju uchwał?

§ czę ś ć autoró w przyjmuje prawotwó rczy charakter uchwał ’ organy uchwalają ce na mocy kompetencji przyznanym im w umowach mię dzynarodowych (a takimi są statuty mię dzynarodowych organizacji rzą dowych) tworzą na podstawie porozumienia pań stw nowe normy prawne. Stanowią one specjalny rodzaj umó w mię dzynarodowych zawieranych przez pań stwo w drodze poś redniej poprzez organy organizacji mię dzynarodowych

§ inna czę ś ć okreś la dział alnoś ć organizacji mię dzynarodowych jako prawotwó rczą o charakterze szczegó lnym

§ jeszcze inna redukuje znaczenie uchwał do roli niewią ż ą cych zaleceń

o w jakim zakresie są one obowią zują ce dla pań stw czł onkowskich?

§ np.: w odniesieniu do uchwał Rady Bezpieczeń stwa ONZ ’ są one wią ż ą ce dla pań stw czł onkowskich ale nie oznacza to, by decyzje wszystkich organó w organizacji mię dzynarodowej był y obowią zują ce dla rzą dó w, któ re nie przyję ł y tych decyzji

§ uchwał y Zgromadzenia Ogó lnego ONZ mają charakter zaleceń, któ re rodzą dla pań stw obowią zki prawne

o czy moż na te uchwał y uznać za prawo mię dzynarodowe?

§ uchwał y organizacji mię dzynarodowych nie mogą pretendować na ró wni z umową i zwyczajem do rangi ź ró dł a prawa mię dzynarodowego.

2. Rodzaje uchwał

wiele uchwał, w szczegó lnoś ci Zgromadzenia Ogó lnego ONZ zawiera powtó rzenie dosł owne czy tez odmiennymi sł owami norm prawa mię dzynarodowego obowią zują cego jako prawo umowne lub zwyczajowe; to samo odnosi się do uchwał Zgromadzenia Ogó lnego zawierają cych interpretację Karty NZ. Czerpią one moc obowią zują cą z przepisó w Karty i dlatego tego rodzaju uchwał a „przyję ta jednomyś lnie jest prawnie obowią zują ca dla czł onkó w ONZ”
uchwał y organizacji mię dzynarodowych zwane „prawem wewnę trznym” danej organizacji ’ przyję cie uchwał dotyczą cych ś ciś le wewnę trznych spraw organizacji. Uchwał y te są wią ż ą ce dla czł onkó w danej organizacji
uchwał y mogą ce wyjaś niać i konkretyzować obowią zują ce normy prawne (secundum legem)
uchwał y mogą obejmować dziedziny nie obję te dotychczas normami prawa mię dzynarodowego (praeter legem) Uchwał y tego rodzaju nie mają mocy obowią zują cej
uchwał y Zgromadzenia Ogó lnego ONZ oddział ywują silnie na proces tworzenia prawa mię dzynarodowego i jego kodyfikację

§ 4. Mię dzynarodowe organizacje pozarzą dowe

1. Rozwó j historyczny

· najdł uż szą i najbogatszą historię wś ró d organizacji mię dzynarodowych o charakterze ideologicznym mają koś cioł y i zwią zki religijne ’ najwię ksze znaczenie Stolicy Apostolskiej

· znacznie mniejszymi moż liwoś ciami dział ania na terenie mię dzynarodowym dysponują koś cioł y protestanckie i niekatolickie – ich wspó lną organizacją jest Ś wiatowa Rada Koś cioł ó w, któ ra zebrał a się po raz pierwszy w 1948 roku

2. Funkcje organizacji pozarzą dowych

funkcja pacyfistyczna i humanitarna np.:

Ś wiatowa Federacja Przyjació ł ONZ (WFUNA)
Unia Mię dzyparlamentarna

funkcje społ eczno-kulturalne i społ eczno-gospodarcze np.:

Mię dzynarodowy Zwią zek Kobiet
Mię dzynarodowy Zwią zek Studentó w
YMCA (Chrześ cijań skie Stowarzyszenie Mł odych Mę ż czyzn)

funkcje gospodarcze
funkcje polityczne:

wszelkie mię dzynarodó wki i inne organizacje tego typu

cztery gł ó wne kierunki oddział ywania tych organizacji na stosunki mię dzynarodowe i politykę poszczegó lnych pań stw:

dział anie na rzecz promocji i ochrony praw czł owieka
wpł yw na rozwó j prawa mię dzynarodowego
wpł yw na rozwó j wspó ł pracy naukowej
dział alnoś ć na rzecz pokoju

§ 5. Organizacja Narodó w Zjednoczonych

1. Karta Narodó w Zjednoczonych

podstawą istnienia i dział ania ONZ jest jej Karta Podpisana w San Francisco 26 czerwca 1945 r. Karta jest umową obejmują cą 111 art., zał ą cznikiem do Karty jest Statut Mię dzynarodowego Trybunał u Sprawiedliwoś ci
„Karta” (charter) – w ję zyku angielskim oznacza dokument szczegó lnej wagi, konstytucję lub deklarację o podstawowym znaczeniu; sporzą dzona po angielsku, chiń sku, francusku, hiszpań sku i rosyjsku, przy czym wszystkie teksty są jednakowo autentyczne
poprawki do Karty Narodó w Zjednoczonych ’ uchwał a Zgromadzenia Ogó lnego przyję ta wię kszoś cią 2/3 gł osó w oraz ratyfikacja tych poprawek przez 2/3 czł onkó w, w tym wszystkich stał ych czł onkó w Rady Bezpieczeń stwa

o do tej pory 3 poprawki do tekstu Karty”:

§ 1963 ’ poprawka do art. 23, 27, 61

§ 1965 ’ poprawki do art. 109

§ 1973 ’ zwię kszono liczbę Rady Gospodarczo-Społ ecznej do 54 czł onkó w

· przepisy Karty dotyczą ce mocy obowią zują cej mają pierwszeń stwo przed postanowieniami innych umó w mię dzynarodowych, zajmują one wyż sze miejsce w hierarchii przepisó w prawnych ’ art. 103 „[…] w razie sprzecznoś ci mię dzy zobowią zaniami czł onkó w ONZ, wynikają cymi z niniejszej Karty, a ich zobowią zaniami wynikają cymi z jakiejkolwiek innej umowy mię dzynarodowej, zobowią zania wynikają ce z Karty mają pierwszeń stwo”

2. Cele i zasady Narodó w Zjednoczonych

we wstę pie (preambule) do Karty, rozpoczynają cym się od sł ó w „My, ludy Narodó w Zjednoczonych”, czł onkowie Organizacji wyrazili swą wolę:

1) uchronienia przyszł ych pokoleń od klę ski wojny oraz zjednoczenia swych sił dla utrzymania mię dzynarodowego pokoju i bezpieczeń stwa,

2) przywró cenia wiary w podstawowe prawa czł owieka, godnoś ć i wartoś ć jednostki, ró wnoś ć praw mę ż czyzn i kobiet oraz narodó w wielkich i mał ych

3) popierania postę pu społ ecznego i poprawy warunkó w ż ycia w wię kszej wolnoś ci,

4) postę powania tolerancyjnego i utrzymywania dobrosą siedzkich stosunkó w,

5) stworzenia warunkó w do przestrzegania sprawiedliwoś ci i poszanowania zobowią zań mię dzynarodowych,

6) korzystania z organizacji mię dzynarodowych w celu popierania gospodarczego i społ ecznego postę pu wszystkich narodó w

art. 1 Karty NZ wymienia cztery cele, jakim ma sł uż yć ONZ:

utrzymanie mię dzynarodowego pokoju i bezpieczeń stwa,
rozwijanie przyjaznych stosunkó w miedzy narodami, opartych na poszanowaniu zasady ró wnoś ci praw i samostanowienia narodó w,
rozwią zywanie w drodze wspó ł pracy zagadnień mię dzynarodowych o charakterze społ ecznym, gospodarczym, kulturalnym i humanitarnym oraz w zakresie ochrony praw czł owieka,
stanowienie oś rodka uzgodnienia dział alnoś ci mię dzynarodowej, zmierzają cej do osią gnię cia wymienionych wyż ej wspó lnych celó w

w art. 2 Karty NZ podano zasady, wedł ug któ rych postę pować powinna organizacja i jej czł onkowie:

Zasada nr 1 – zasada suwerennej ró wnoś ci wszystkich jej czł onkó w
Zasada nr 2 – czł onkowie organizacji powinni wykonywać w dobrej wierze zobowią zania przyję te zgodnie z niniejszą Kartą
Zasada nr 3 – zasada zał atwienia sporó w mię dzynarodowych ś rodkami pokojowymi
Zasada nr 4 – wszyscy czł onkowie powstrzymują się w swych stosunkach mię dzynarodowych od groź by uż ycia sił y lub uż ycia jej przeciwko cał oś ci terytorialnej lub niezawisł oś ci politycznej któ regokolwiek z pań stw
Zasada nr 5 – zasada zobowią zują ca pań stwo czł onkowskie do udzielania pomocy organizacji w akcji podję tej zgodnie z Kartą i powstrzymania się od udzielania pomocy pań stwu wobec któ remu ONZ zastosował o ś rodki zapobiegają ce
Zasada nr 6 – organizacja zapewni by pań stwa, któ re nie są jej czł onkami, postę pował y zgodnie z niniejszymi zasadami w stopniu koniecznym do utrzymania mię dzynarodowego pokoju i bezpieczeń stwa
Zasada nr 7 – ż adne postanowienia niniejszej Karty nie upoważ nia Narodó w Zjednoczonych do ingerencji w sprawy, któ re z istoty swej należ ą do kompetencji wewnę trznej któ regokolwiek pań stwa

3. Czł onkostwo ONZ

karta rozró ż nia 2 kategorie czł onkó w:

pierwotnych: dzielimy jeszcze na 2 kategorie:

pań stwa, któ re uczestniczył y w konferencji w San Francisco, podpisał y i ratyfikował y Kartę NZ
pań stwa, któ re podpisał y Deklarację Narodó w Zjednoczonych z 1 stycznia 1942 r. oraz podpisał y i ratyfikował y Kartę NZ

warunek ten został stworzony dla Polski, gdyż Polska nie uczestniczył a w konferencji w San Francisco ale podpisał a deklarację Narodó w Zjednoczonych

do ONZ moż na być przyję te każ dy pań stwo mił ują ce pokó j, któ re przyjmie zobowią zania zawarte w Karcie i zdaniem organizacji zdolne jest i pragnie zobowią zania te wykonywać.
przyję cie nastę puje w drodze uchwał y Zgromadzenia Ogó lnego powzię tej na zlecenie Rady Bezpieczeń stwa
w 2003 r. liczba czł onkó w ONZ wynosił a 191 pań stw. Nie należ y do niej Stolica Apostolska
Karta nie zawiera ż adnego postanowienia w sprawie wystą pienia z ONZ
Karta przewiduje:

zawieszenie czł onka (art. . 5) ’ moż e mieć miejsce w stosunku do czł onka przeciwko, któ remu Rada Bezpieczeń stwa zastosował a ś rodki zapobiegawcze lub przymusu
wykluczenie z ONZ – wykluczony moż e zostać czł onek, któ ry uporczywie ł amie zasady Karty NZ
wykluczenia lub zawieszenia dokonuje Zgromadzenie ONZ na wniosek Rady Bezpieczeń stwa; do tej pory nie był o jednak jeszcze takiej sytuacji

4. Organy ONZ

wystę puje 6 organó w ONZ:

1) Zgromadzenie Ogó lne

2) Rada Bezpieczeń stwa

3) Rada Gospodarczo-Społ eczna

4) Rada Powiernicza

5) Mię dzynarodowy Trybunał Sprawiedliwoś ci

6) Sekretariat

Zgromadzenie Ogó lne:

uczestniczą w nim przedstawiciele wszystkich pań stw czł onkowskich ’ każ de pań stwo moż e posiadać nie wię cej niż 5 przedstawicieli
uchwał y Zgromadzenia ogó lnego w waż nych sprawach:

utrzymania pokoju
wybó r czł onkó w Rady
spraw czł onkowskich
spraw budż etowych

uchwał y te zapadają wię kszoś cią 2/3 gł osó w

Rada Bezpieczeń stwa:

skł ada się z 15 czł onkó w. Stali czł onkowie – Rosja, USA, Chiny, Wielka Brytania, Francja. Pozostał e 10 pań stw Zgromadzenie Ogó lne wybiera na okres 2 lat (przy czym co rok ustę puje poł owa). Wybierane są pań stwa, któ re mają najwię kszy wkł ad w utrzymanie pokoju i bezpieczeń stwa, duż e znaczenie ma podział geograficzny i sytuacja mię dzynarodowa
obecnie trwa dyskusja dotyczą ca poszerzenia skł adu Rady Bezpieczeń stwa ’ obok RFN i Japonii kandydatami jest też wiele pań stw rozwijają cych się
wg uchwał y z roku 1963 na 10 niestał ych czł onkó w, 5 – powinno reprezentować pań stwa afroazjatyckie, 2 – pań stwa Ameryki Ł aciń skiej, 1 – pań stwa Europy Wschodniej, 2 – pań stwa Europy Zachodniej i inne

Rada Gospodarczo-Społ eczna:

skł ada się z 54 czł onkó w wybieranych przez Zgromadzenie Ogó lne na 3 lata; co rok ustę puje 1/3 skł adu
podział miejsc mię dzy grupami regionalnymi:

14 miejsc dla Afryki
11 miejsc dla Azji
6 miejsc dla Europy Wschodniej
10 miejsc dla Ameryki Ł aciń skiej
13 miejsc dla Europy Zachodniej i innych

Rada Powiernicza:

skł ada się z 5 stał ych czł onkó w rady Bezpieczeń stwa pań stw zarzą dzają cych terytoriami powierzonymi, wybranych przez Zgromadzenie Ogó lne na 3 lata
w zwią zku z uzyskaniem niepodległ oś ci przez wszystkie terytoria powiernicze dyskutowany jest projekt likwidacji Rady lub zmiany jej na forum, na któ rym pań stwa czł onkowskie wykonywał yby zbiorowe powiernictwo nad globalnym ś rodowiskiem, oceanami, przestrzenią kosmiczną

zasady gł osowania w Radzie Bezpieczeń stwa:

w sprawach proceduralnych – wię kszoś cią gł osó w dziewię ciu czł onkó w
we wszystkich innych sprawach – wię kszoś cią gł osó w dziewię ciu czł onkó w, wł ą czają c w to gł osy wszystkich stał ych czł onkó w, z tym jednak zastrzeż eniem, ż e w sprawach dotyczą cych pokojowego zał atwienia sporó w strona w sporze wstrzymuje się od gł osowania
stał ym czł onkom przysł uguje prawo veta
w ostatnich latach w organach ONZ coraz czę ś ciej stosuje się podejmowanie decyzji bez gł osowania, czyli na podstawie tzw. konsensu ’ prowadzenie rokowań przez bezpoś rednio zainteresowane strony aż do uzgodnienia formuł y moż liwej do przyję cia dla wszystkich, co stwarza najwię cej szans na peł ną realizację podję tej uchwał y

5. Podział kompetencji mię dzy Zgromadzenie Ogó lne i Radę Bezpieczeń stwa

· kompetencje Zgromadzenia Ogó lnego:

o omawianie wszelkich zagadnień i spraw wchodzą cych w zakres dział alnoś ci Organizacji lub dotyczą cych funkcji lub kompetencji któ regokolwiek organu ONZ

o wydawanie zaleceń we wszystkich tych sprawach pod adresem pań stw czł onkowskich organó w ONZ

· w sprawach mię dzynarodowego bezpieczeń stwa i pokoju zasada priorytetu kompetencji należ y do Rady Bezpieczeń stwa

· kompetencje Rady Bezpieczeń stwa:

o art. 24 Karty: „czł onkowie nakł adają na Radę Bezpieczeń stwa gł ó wną odpowiedzialnoś ć za utrzymanie mię dzynarodowego pokoju i bezpieczeń stwa oraz uznają, ż e Rada Bezpieczeń stwa przy wykonywaniu swych obowią zkó w wynikają cych z tej odpowiedzialnoś ci dział a we wspó lnym ich imieniu”

o szerokie kompetencje w sprawach dotyczą cych pokoju i bezpieczeń stwa mię dzynarodowego

§ opracowanie przy pomocy Wojskowego Komitetu Sztabowego planó w ustanowienia systemu regulowania zbrojeń w celu przedstawienia ich pań stwom czł onkowskim,

§ rozpatrywanie sporó w i sytuacji zagraż ają cym pokojowi,

§ podejmowanie decyzji w sprawie zastosowania sankcji

6. Sankcje

rodzaje sankcji przewidziane w Karcie Narodó w Zjednoczonych:

sankcje nie pocią gają ce za sobą uż ycia sił zbrojnych, któ re „mogą obejmować cał kowite lub czę ś ciowe zerwanie stosunkó w gospodarczych oraz komunikacji kolejowej, morskiej, lotniczej, pocztowej, telegraficznej, radiowej i innej, jak ró wnież zerwanie stosunkó w dyplomatycznych” (art. 41)

sankcje gospodarcze, a takż e embargo na dostawy broni i uzbrojenia był y wymierzone w stosunku do Rodezji, RPA, Iraku, Jugosł awii, Afganistanu, Somalii, Ruandy, Liberii)

sankcje zbrojne, któ re mogą obejmować „demonstracje, blokadę i inne operacje sił zbrojnych powietrznych, morskich lub lą dowych czł onkó w ONZ” (art. 42)

wobec Korei Pó ł nocnej w 1950 r. oraz wobec Iraku w 1991 r.

akcja sanacyjna pocią ga za sobą wiele konsekwencji politycznych, prawnych i gospodarczych dla pań stw czł onkowskich ’ Karta nakł ada na czł onkó w ONZ obowią zki:

postawienie do dyspozycji Rady Bezpieczeń stwa sił zbrojnych, udzielenie niezbę dnej pomocy i uł atwień, a takż e prawa przejś cia oraz utrzymywanie w stanie gotowoś ci do natychmiastowego uż ycia kontyngentó w swoich sił lotniczych przeznaczonych do zastosowania zbiorowych ś rodkó w przymusu
obowią zek udzielania sobie nawzajem pomocy w wykonywaniu akcji mają cej charakter sankcji, postanowionej przez Radę Bezpieczeń stwa

7. Pokojowe operacje ONZ

są to operacje zmierzają ce do utrzymania pokoju lub przeciwdział ania rozszerzeniu się konfliktu zbrojnego, czę sto przy udziale oddział ó w wojskowych. Operacje pokojowe są podejmowane na podstawie:

uchwał y Zgromadzenia Ogó lnego
uchwał y Rady Bezpieczeń stwa
decyzja Sekretarza Generalnego

finansowane albo przez zainteresowane strony (np. w konflikcie dotyczą cym Zachodniego Iranu – Holandia i Indonezja), albo pokrywano je z budż etu zwyczajnego ONZ (gdy był y niewielkie) lub z dodatkowych skł adek czł onkó w ONZ
cele pokojowych operacji ONZ:

militarne – rozdzielenie stron konfliktu, rozminowanie obszaru obję tego konfliktu, nadzó r nad przestrzeganiem sankcji i procesu rozbrojeniowego
cywilne – ochrona ofiar i uchodź có w, nadzó r nad realizacją porozumień pokojowych, organizacja i sprawowanie kontroli nad wyborami

Karta nie zawiera ż adnych wskazó wek co do charakteru i zakresu tego rodzaju dział alnoś ci; operacje pokojowe nie wchodzą w zakres sankcji: wymagają one zawsze zgody pań stwa, na terenie któ rego są przeprowadzane

8. Ukł ady i organizacje regionalne

· postanowienia Karty nie wył ą czają istnienia ukł adó w lub organizacji regionalnych, mają cych na celu zał atwianie spraw zwią zanych z utrzymaniem pokoju, pod warunkiem, ż e są one zgodne z celami i zasadami ONZ

· Karta wyraź nie zastrzega, ż e bez upoważ nienia Rady Bezpieczeń stwa ż adne ś rodki przymusu nie mogą być stosowane przez organy regionalne

· w praktyce organó w ONZ jest reguł ą, ż e organy te wstrzymują się z podejmowaniem decyzji, jeś li sporem zaję ł a się organizacja regionalna

9. Funkcje Rady Gospodarczo-Społ ecznej

realizacja dział ań w dziedzinie gospodarczej i społ ecznej; w ramach tej funkcji w Radzie wystę pują komisje:

funkcjonalne do spraw transportu i komunikacji, narkotykó w, praw czł owieka, spraw społ ecznych, zagadnień ludnoś ciowych
ekonomiczne dla Europy (w Genewie), dla Azji i Pacyfiku, dla Afryki, dla Ameryki Ł aciń skiej i Karaibó w, dla Zachodniej Azji

w dziedzinie społ ecznej doszł o dzię ki pracom Rady Gospodarczo-Społ ecznej do opracowania i uchwalenia aktó w normatywnych:

m. in. Powszechna Deklaracja Praw Czł owieka (1948) i Deklaracja Praw Dziecka (1959)

dział alnoś ć Rady Gospodarczo-Społ ecznej polega na wspó ł dział aniu w rozwią zywaniu problemó w ekonomicznych i społ ecznych z innymi organizacjami mię dzynarodowymi

wspó ł dział anie z organizacjami rzą dowymi – bardziej ogó lne, wią ż e się z kwestią wł aś ciwego uł oż enia stosunkó w mię dzy organizacją mię dzynarodową, mają cą za zadanie rozwó j wszechstronnej wspó ł pracy mię dzynarodowej, a organizacjami zajmują cymi się poszczegó lnymi dział ami tej wspó ł pracy

pań stwa nie wyraził y zgody na podporzą dkowanie ONZ specjalistycznych organizacji mię dzynarodowych – Karta NZ przewiduje powią zanie z ONZ pewnej liczby organizacji rzą dowych, a mianowicie tzw. organizacji wyspecjalizowanych poprzez zawarcie ukł adó w mię dzy tymi organizacjami a ONZ (art. 57 i 63 Karty)

10. Status konsultacyjny organizacji pozarzą dowych

· duż a liczba organizacji pozarzą dowych został a powią zana z ONZ poprzez status konsultacyjny w Radzie Gospodarczo-Społ ecznej

o status kategorii I ’ organizacje zrzeszają ce wię kszą liczbę czł onkó w z ró ż nych ś rodowisk, zaangaż owanych czynnie w sprawy rozwoju gospodarczego i społ ecznego poszczegó lnych regionó w, któ re to organizacje dokonał y pewnego wkł adu w realizację zadań ONZ w dziedzinie społ ecznej, kulturalnej, naukowej, zdrowia i ochrony praw czł owieka; wysył ają obserwatoró w na posiedzenia Rady i jej komisji i mogą przedstawiać ustnie propozycje na tych posiedzeniach i skł adać propozycje dotyczą ce wł ą czenia do porzą dku obrad okreś lonych spraw ’ w 1996 r. status zastą piony ogó lnym statusem konsultacyjnym (przyznawany organizacjom mogą cym wykazać się istotnym i trwał ym wkł adem w dział alnoś ć Rady i jej ciał pomocniczych)

o status kategorii II ’ organizacje posiadają ce szczegó lne kompetencje w dziedzinach, któ rymi zainteresowana jest Rada; mogą tylko wysył ać obserwatoró w na posiedzenia ’ zastą piony specjalnym statusem konsultacyjnym (przyznawany organizacjom wnoszą cym wkł ad w pewne tylko dziedziny dział alnoś ci Rady)

11. Terytoria powiernicze i obszary niesamodzielne

po I wojnie ś wiatowej powoł ano instytucję mandatu mię dzynarodowego, któ rą obję to kolonie i terytoria odebrane pań stwom zwycię ż onym. Terytoria te oddano w zarzą d niektó ry pań stwom (najwię cej Anglii, Francji) System ten wyró ż niał trzy kategorie mandató w (A, B, C) w zależ noś ci od stopnia rozwoju danego terytorium i jego znaczenia dla innych krajó w
Karta Narodó w Zjednoczonych zastą pił a mandaty mię dzynarodowe instytucją powiernictwa i powoł ał a do ż ycia Radę Powierniczą. W zwią zku z procesem dekolonizacji wszystkie terytoria powiernicze uzyskał y niepodległ oś ć
Rada Powiernicza z uwagi na zakoń czenie powiernictwa (nad wyspami O. Spokojnego w 1994 r. ) i przyję cie ich jako 185 czł onka ONZ w 1995 r. wypeł nił a misję powierzoną jej przez Kartę Narodó w Zjednoczonych
„obszary niesamodzielne” są to obszary nad któ rymi pań stwa kolonialne mają sprawować „ś wię te posł annictwo”, czyli do szanowania interesó w tej ludnoś ci, popieranie postę pu w dziedzinie gospodarczej, społ ecznej. Pań stwa kolonialne mają obowią zek przesył ania Sekretarzowi Generalnemu informacji dotyczą cych gospodarczych, społ ecznych i oś wiatowych warunkó w na tych obszarach
w pó ź niejszym czasie Zgromadzenie Ogó lne ONZ wypowiedział o się zdecydowanie za cał kowitą likwidacją systemu kolonialnego. Wyrazem tego był a Deklaracja 1960 roku „ w sprawie przyznania niepodległ oś ci krajom i ludom kolonialnym”

12. Funkcje Sekretarza Generalnego ONZ

Sekretarza Generalnego wybiera na 5 lat Zgromadzenie Ogó lne na zalecenie Rady Bezpieczeń stwa.
dotychczasowi Sekretarze:

1) Trygve Lie

2) Dag Hammarskjold

3) U Thant

4) Kurt Waldheim

5) Javier Perez de Cuellar

6) B. Boutros Ghali

7) Kofi Annan

funkcje Sekretarza Generalnego:

prawo uczestniczenia w posiedzeniach Zgromadzenia Narodowego i wszystkich trzech rad
przygotowanie projektu budż etu
zarzą dzanie mają tkiem
troska o zbieranie skł adek czł onkowskich
inne

13. Funkcjonariusze ONZ

Sekretarz Generalny na podstawie zasad uchwalonych przez Zgromadzenie Ogó lne mianuje personel ONZ
przy mianowaniu „należ y mieć przede wszystkim na uwadze koniecznoś ć zapewnienia najwyż szego poziomu sprawnoś ci, kwalifikacji zawodowych i prawoś ci, należ y ró wnież w należ ytym stopniu uwzglę dnić znaczenie doboru personelu na moż liwie najszerszej podstawie geograficznej”

14. Siedziba i finanse ONZ

w 1947 roku podpisana został a prze ONZ a USA konwencja w sprawie siedziby ONZ (Nowy Jork)
pań stwa czł onkowskie zobowią zał y się zapewnić ONZ na swych terytoriach zdolnoś ć prawną oraz przywileje i immunitety niezbę dne do realizacji jej celó w, jak ró wnież przywileje i immunitety dla przedstawicieli i funkcjonariuszy ONZ w zakresie koniecznym do niezależ nego wykonywania ich funkcji
budż et ONZ na lata 2002-2003 wynosił 2, 6 mld $
po stronie wpł ywó w gł ó wną pozycję stanowią skł adki od pań stw czł onkowskich, któ rych wysokoś ć obliczana jest wg okreś lonej skali opartej na wielu wskaź nikach (Polska – 0, 353% ogó ł u skł adek od 2001 r. )
po stronie wydatkó w – utrzymanie Sekretariatu, sesje i konferencje, wydatki na utrzymanie urzę dó w Wysokiego Komisarza Praw Czł owieka i dla Spraw Uchodź có w oraz MTS, niektó re operacje pokojowe oraz spł ata dł ugó w
od wielu lat ONZ jest w trudnej sytuacji finansowej

§ 6. Mię dzynarodowe organizacje rzą dowe poza systemem ONZ

1. Organizacje wspó ł pracy politycznej i wojskowej

NATO ’ organizacja Paktu Pó ł nocnoatlantyckiego utworzona w 1949 r.

o zadania:

§ ochrona wolnoś ci, wspó lnego dziedzictwa i cywilizacji swych ludó w opartego na zasadzie demokracji, wolnoś ci jednostki i praworzą dnoś ci

§ popieranie stabilizacji i dobrobytu w strefie pó ł nocnoatlantyckiej

§ poł ą czenie wysił kó w w celu zbiorowej obrony oraz zachowania pokoju i bezpieczeń stwa

§ udzielanie pomocy stronie lub stronom bę dą cym przedmiotem napaś ci

zał oż ycielami NATO był y USA, Wielka Brytania, Francja, Wł ochy, Belgia, Dania, Holandia, Islandia, Kanada, Luksemburg, Norwegia i Portugalia
organy NATO:

o Rada Atlantycka ’ podejmuje zasadnicze decyzje, zaró wno wojskowe, jak ró wnież polityczne i organizacyjne

§ pań stwa czł onkowskie reprezentowane są w Radzie przez Ministró w (obrony, spraw zagranicznych, finansó w) w zależ noś ci od treś ci obrad

§ obradom przewodniczy Sekretarz Generalny

organ wojskowy/strategiczny – Komitet Wojskowy – zł oż ony z szefó w pań stw czł onkowskich. Obszar strategiczny NATO podzielony jest na trzy dowó dztwa:

Dowó dztwo Europy – Bruksela
Dowó dztwo strefy Atlantyku – Norfolk (USA)
Dowó dztwo strefy Kanał u La Manche
oraz na jedną grupę regionalną Ameryka Pó ł nocna

w roku 1966 z NATO wycofał a się Francja a 1974 Grecja (z organizacji wojskowej, pozostają c nadal stroną Paktu); 12 marca 1999 roku do NATO przystą pił y Polska, Czechy i Wę gry

ANZUS ’ Pakt Bezpieczeń stwa Pacyfiku – powstał w 1951 roku i miał na celu wspó lną obronę i prowadzenie konsultacji w przypadku zagroż enia integralnoś ci terytorialnej pań stw basenu Pacyfiku; moż e on przeprowadzać konsultacje takż e z innymi pań stwami oraz regionalnymi organizacjami pań stw basenu Pacyfiku; do obowią zkó w pań stw czł onkowskich należ y podnoszenie poziomu potencjał u militarnego oraz udzielanie pomocy wojskowej w razie agresji

zał oż ycielami był y Australia, Nowa Zelandia i USA
organami ANZUS są:

Rada Ministró w Spraw Zagranicznych (raz w roku)
Stał a Rada
Wojskowa Grupa Ł ą cznikowa

SEATO ’ Organizacja Paktu Azji Poł udniowo Wschodniej

organizacja powstał a w 1954 r., a utworzył y ją Australia, Filipiny, Nowa Zelandia, Pakistan, Tajlandia, USA, Wielka Brytania, Francja
miał y one przyhamować rozprzestrzenianie się komunizmu w tym regionie oraz zmniejszyć aktywnoś ć ZSRR i Chin ró wnież w tym rejonie
w 1977 rozwią zano tą instytucję

CENTO ’ Pakt Bagdadzki

utworzył y go w 1955 r. Irak, Iran, Pakistan, Turcja, Wielka Brytania
koń cem dział ania tej organizacji buł wybuch rewolucji islamskiej w Iranie w 1979r. oraz wieloletnia wojna miedzy Irakiem a Iranem

Ukł ad Warszawski – powstał w 1955 r. Był a to organizacja wspó ł pracy politycznej i wojskowej pań stw socjalistycznych. Czł onkami: ZSRR, Polska, Czechosł owacja, NRD, Wę gry, Rumunia, Buł garia i Albania (zgł osił a wystą pienie w 1968 r. ); ukł ad począ tkowo zawarty na 20 lat, nastę pnie przedł uż ony, przewidywał, ż e w razie napaś ci na jedną ze stron inne przyjdą jej z pomocą

naczelne dowó dztwo znajdował o się w Moskwie (Doradczy Komitet Polityczny i Zjednoczone Dowó dztwo Sił Zbrojnych)
ukł ad stał się gwarantem hegemonii radzieckiej w Europie Ś rodkowej i Wschodniej
w 1956 r. ZSRR podją ł samodzielną interwencję wojskową przeciw Wę grom, natomiast w roku 1968 w ramach Ukł adu Warszawskiego wojska ZSRR, Polski, Wę gier, NRD i Buł garii dokonał y inwazji zbrojnej w Czechosł owacji, zmuszają c ją do powrotu do systemu radzieckiego (jedynie Rumunia był a przeciwna interwencji)
w marcu 1991 r. organizacja ta przerwał a dział alnoś ć wojskową, a w czerwcu 1991 przywó dcy pań stw czł onkowskich podję li decyzję o rozwią zaniu

2. Europejskie organizacje regionalne

UNIA EUROPEJSKA:

począ tki tej organizacji się gają czasó w 1951 r. gdy na podstawie traktatu paryskiego powstał a Europejska Wspó lnota Wę gla i Stali (EWWiS), któ rą zał oż ył y Belgia, Holandia, Luksemburg, Francja, Wł ochy, RFN

organami wspó lnoty był y Wysoka Wł adza, Rada Ministró w i Sekretariat z siedzibą w Brukseli
był to począ tek dział ań integracyjnych w sferze gospodarczej Europy Zachodniej

w 1957 r. sześ ć tych pań stw na podstawie traktató w rzymskich utworzył y dwie nowe wspó lnoty:

Europejską Wspó lnotę Energii Atomowej (EURATOM)

zapewnienie rozwoju przemysł u atomowego poprzez popieranie badań naukowych, wprowadzenie uł atwień inwestycyjnych, zaopatrzenia w surowce, spowodowanie wolnego przepł ywu kapitał u, swobodnej cyrkulacji fachowcó w i tworzenia wspó lnych zakł adó w produkcyjnych

Europejską Wspó lnotę Gospodarczą (EWG)

powoł anie do ż ycia EWG był o wyrazem dą ż enia do stworzenia jednego zintegrowanego organizmu gospodarczego poprzez obniż anie i znoszenie ceł oraz likwidację ograniczeń w przepł ywie kapitał u i sił y roboczej a stopniowo takż e tworzenie jednego organizmu politycznego

w 1957 r. pań stwa czł onkowskie Wspó lnot Europejskich zawarł y w 1957 r. umowę uznają cą Europejskie Zgromadzenie Parlamentarne i Trybunał Sprawiedliwoś ci za wspó lne organy trzech wspó lnot
1986 r. ’ uchwalenie Jednolitego Aktu Europejskiego, któ ry przewiduje m. in. wspó ł dział anie pań stw czł onkowskich w zakresie polityki zagranicznej
w 1992 r. podpisano w Maastricht przez 12 pań stw Traktat o Unii Europejskiej (trzy filary). Nastę pnie traktat ten został zmodyfikowany Traktatem amsterdamskim z 1 paź dziernika 1997 r. , któ ry wszedł w ż ycie 1 maja 1999 r.
ministrowie spraw zagranicznych pań stw czł onkowskich UE podpisali 26 lutego 2001 r. w Nicei traktat nicejski. Jego przyję cie umoż liwił o dalszy proces integracji i rozszerzenia Unii
daty przystą pienia do Unii Europejskiej:

1973 – Wielka Brytania, Irlandia i Dania
1981 – Grecja
1986 – Hiszpania i Portugalia
1995 – Austria, Finlandia, Szwecja
2004 – Litwa, Ł otwa, Estonia, Polska, Wę gry, Czechy, Sł owacja, Sł owenia, Cypr, Malta

organy Unii Europejskiej:

Rada Europejska – ( nie należ y jej mylić z Radą Europy lub Radą Unii Europejskiej) Wytycza strategiczne cele rozwoju Unii (ma ona nadawać Unii Europejskiej niezbę dne impulsy dla jej rozwoju oraz ustalać ogó lne kierunki polityczne). Powoł ana w grudniu 1974 r., stanowi formę systematycznych spotkań szefó w pań stw czł onkowskich Wspó lnot Europejskich. Rada zbiera się co najmniej dwa razy do roku pod przewodnictwem gł owy pań stwa lub szefa rzą du pań stwa czł onkowskiego, któ remu przypada przewodnictwo w Unii Europejskiej. Przewodnictwo trwa pó ł roku i zmienia się rotacyjnie

Rada Europejska ustala zasady i gł ó wne kierunki Wspó lnej Polityki Zagranicznej i Bezpieczeń stwa, wskazuje na interesy strategiczne Unii, ł ą cznie ze sprawami dotyczą cymi wspó lnej obrony; interweniuje w dziedzinie polityki ekonomicznej, monetarnej i zatrudnienia; peł ni ró wnież istotną rolę w procesie rozszerzania Unii Europejskiej

Rada Unii Europejskiej – Rada jest gł ó wnym organem decyzyjnym UE. Podobnie jak Parlament Europejski, Rada został a powoł ana w latach 50. na mocy traktató w zał oż ycielskich. Reprezentuje ona pań stwa czł onkowskie, a w jej obradach uczestniczy jeden minister z każ dego rzą du krajowego UE

ró ż ni ministrowie uczestniczą w ró ż nych posiedzeniach w zależ noś ci od rodzaju zagadnień uję tych w porzą dku obrad. Jeś li, na przykł ad, Rada ma obradować nad problemami z zakresu ochrony ś rodowiska, w obradach weź mie udział Minister Ochrony Ś rodowiska z każ dego pań stwa UE; w tym przypadku bę dzie ona zwana " Radą Ochrony Ś rodowiska"
rada speł nia sześ ć gł ó wnych funkcji:

uchwala europejskie akty prawne. W wielu dziedzinach dzieli wł adzę ustawodawczą z Parlamentem Europejskim
koordynuje ogó lną politykę gospodarczą pań stw czł onkowskich
zawiera umowy mię dzynarodowe mię dzy UE a jednym lub wię kszą liczbą pań stw, lub organizacji mię dzynarodowych
wraz z Parlamentem Europejskim zatwierdza budż et UE
okreś la kierunki Wspó lnej Polityki Zagranicznej i Bezpieczeń stwa, opierają c się na wytycznych ustalonych przez Radę Europejską
koordynuje wspó ł pracę miedzy krajowymi organami są dowymi i sł uż bami policyjnymi w sprawach kryminalnych

przewodnictwo Rady zmienia się co 6 miesię cy i sprawowane jest kolejno przez wszystkie pań stwa w systemie rotacyjnym
gł osowania wię kszoś ciowe (waż one) zastę pują stopniowo jednomyś lnoś ć, stają c się zasadniczym symbolem „ponadpań stwowoś ci” Unii:

Francja, RFN, Wł ochy i Wielka Brytania – 29
Hiszpania i Polska – 27
Holandia, Grecja, Portugalia – 13
Belgia – 12
Luksemburg, Cypr, Estonia, Sł owenia, Litwa, Ł otwa – 4
Malta – 3

Komisja Europejska ’ organ wykonawczy Wspó lnot Europejskich. W skł ad Komisji wchodzi 25 czł onkó w-komisarzy na czele z Przewodniczą cym. Kadencja obecnej Komisji, któ rej Przewodniczą cym jest José Manuel Barroso zaczę ł a się 22 listopada 2004 roku

Komisja Europejska speł nia cztery gł ó wne funkcje:

przedstawia Parlamentowi i Radzie projekty aktó w prawnych;
zarzą dza i realizuje politykę i budż et UE;
egzekwuje prawo wspó lnotowe (razem z Trybunał em Sprawiedliwoś ci);
reprezentuje Unię Europejską na arenie mię dzynarodowej, na przykł ad podczas negocjowania umó w mię dzy UE a innymi krajami

choć „siedziba" Komisji mieś ci się w Brukseli (Belgia), jej biura znajdują się ró wnież w Luksemburgu, przedstawicielstwa - we wszystkich pań stwach UE, a delegatury - w wielu stolicach ró ż nych krajó w ś wiata

Parlament Europejski – zł oż ony z wybranych na 5 lat przedstawicieli społ eczeń stw pań stw czł onkowskich. Deputowani w Parlamencie Europejskim zasiadają nie w blokach narodowych, ale wedł ug ogó lnoeuropejskich frakcji politycznych, któ re skupiają wszystkie gł ó wne partie polityczne dział ają ce w pań stwach czł onkowskich UE

w 2004 roku na Przewodniczą cego Parlamentu Europejskiego został wybrany Josep Borrel
miesię czne sesje plenarne, w któ rych uczestniczą wszyscy eurodeputowani, odbywają się w Strasburgu (Francja) – „siedzibie” Parlamentu. Posiedzenia komisji parlamentarnych oraz wszelkie dodatkowe sesje plenarne odbywają się w Brukseli (Belgia), natomiast w Luksemburgu znajdują się biura administracyjne Parlamentu („Sekretariat Generalny" )
parlament peł ni trzy waż ne funkcje:

dzieli z Radą wł adzę legislacyjną. Sam fakt, ż e jest on organem wybieranym w wyborach bezpoś rednich pomaga zagwarantować legitymację demokratyczną prawa europejskiego
sprawuje demokratyczny nadzó r nad wszystkimi instytucjami UE, a zwł aszcza nad Komisją. Jest uprawniony do zatwierdzania lub odrzucania kandydatur Komisarzy, a takż e ma prawo zgł aszania wotum nieufnoś ci wobec cał ej Komisji
Dzieli z Radą kompetencje w zakresie uchwalania budż etu UE i moż e w zwią zku tym wpł ywać na wydatki dokonywane przez UE. Na koń cu procedury przyjmuje lub odrzuca cał y projekt budż etu

w latach 2004-2007 liczebnoś ć parlamentu wynosi 732 deputowanych. Polska posiada 54 eurodeputowanych

Trybunał Sprawiedliwoś ci ’ organ Unii Europejskiej peł nią cy funkcję są du mię dzynarodowego, konstytucyjnego, administracyjnego. Jako są d mię dzynarodowy rozstrzyga wszelkie spory pojawiają ce się przy realizacji traktató w i dotyczą naruszenia prawa europejskiego. Jako są d konstytucyjny kontroluje legalnoś ć aktó w prawnych przyjmowanych przez Parlament Europejski i Radę Unii Europejskiej oraz dokonuje m. in. interpretacji traktató w, wykł adni prawa europejskiego. Spory mię dzy Wspó lnotami a funkcjonariuszami Unii Europejskiej rozstrzyga w ramach funkcji są du administracyjnego. Trybunał Sprawiedliwoś ci jest takż e instancją odwoł awczą od decyzji Komisji.
Skł ada się z 15 sę dzió w, któ rymi są obywatele pań stw czł onkowskich Unii. Ich kadencja trwa 6 lat i moż e być odnawiana. Przewodniczą cego wybierają sę dziowie spoś ró d siebie. Trybunał Sprawiedliwoś ci obraduje na sesjach plenarnych i w sprawach szczegó lnych moż e tworzyć 3-5-osobowe izby
Trybunał Obrachunkowy ’ zł oż ony z 15 niezależ nych osó b, po jednej z każ dego pań stwa czł onkowskiego, mianowanych przez Radę, kontroluje prawidł owoś ć realizacji budż etu

RADA EUROPY ’ został a powoł ana do ż ycia na podstawie umowy londyń skiej z roku 1949 r. Zadaniem Rady jest „osią gniecie wię kszej jednoś ci miedzy czł onkami w celu zabezpieczenia i urzeczywistnienia ideał ó w i zasad, któ re są wspó lnym dziedzictwem, oraz uł atwienie postę pu gospodarczego i społ ecznego”

dział alnoś ć Rady to gł ó wnie przygotowanie projektó w umó w mię dzynarodowych i innych aktó w normatywnych zmierzają cych do unifikacji praw i standardó w oraz ochrony praw czł owieka na obszarze pań stw czł onkowskich. Rada przygotował a m. in. projekty:

Europejskiej Konwencji Praw Czł owieka (1950)
Europejskiej Konwencji Kulturalnej (1954)
Konwencji o Zapobieganiu Torturom (1987) etc.

czł onkami Rady Europy jest 45 pań stw europejskich. Polska został a czł onkiem 26 listopada 1991 r.. Siedzibą organizacji jest Strasburg
gł ó wnymi organami Rady są: Komitet Ministró w (przedstawiciele ministró w są akredytowani jako stali przedstawiciele przy Radzie), Zgromadzenie Parlamentarne zł oż one z przedstawicieli parlamentó w pań stw czł onkowskich i Sekretariat wybierany na 5 lat, na czele któ rego stoi Sekretarz Generalny

ORGANIZACJA BEZPIECZEŃ STWA I WSPÓ Ł PRACY W EUROPIE ’ jest ogó lnoeuropejską organizacją zrzeszają cą 55 pań stw, gł ó wnie europejskich ale wś ró d czł onkó w organizacji znajdują się ró wnież USA, Kanada, był e republiki radzieckie. Status wspó ł pracują cych partneró w posiadają Japonia, Korea Poł udniowa, Algieria, Egipt, Izrael, Jordania, Maroko i Tunezja

OBWE został o zał oż one jako pierwszy regionalny instrument wczesnego ostrzegania, zapobiegania konfliktom i przywracania pokoju w rejonach wygasł ych konfliktó w. Dział alnoś ć organizacji poś wię cona jest wielu problemom zwią zanym z szeroko poję tym bezpieczeń stwem, takimi jak: kontrola zbrojeń, prawa czł owieka, monitorowanie wyboró w, ekonomiczne i ekologiczne bezpieczeń stwo. Wszystkie pań stwa czł onkowskie mają ró wny status w ramach organizacji a decyzje zapadają w oparciu o zasadę konsensusu. W przeciwień stwie do takich organizacji jak na przykł ad Unia Europejska - organy OBWE nie mają kompetencji do stanowienia prawa lub dział ania bez uprzedniej zgody pań stw czł onkowskich. Gł ó wnym efektem prac OBWE są konwencje zawarte w jej ramach, któ re jednakż e, dla swej skutecznoś ci wymagają ratyfikacji przez zainteresowane pań stwa
Organizacja Bezpieczeń stwa i Wspó ł pracy w Europie wywodzi się z Konferencji Bezpieczeń stwa i Wspó ł pracy w Europie rozpoczę tej na począ tku lat 70-ych. KBWE był a forum dialogu i negocjacji mię dzy Wschodem a Zachodem. Dzię ki spotkaniom w Helsinkach i Genewie doprowadzono do podpisania Aktu Koń cowego z Helsinek w 1975. Akt Koń cowy z Helsinek odegrał duż ą rolę w procesie demokratyzacji kontynentu, przede wszystkim w krajach ó wczesnego bloku wschodniego. Ten dokument ustanowił podstawowe zasady rzą dzą ce stosunkami pań stw-sygnatariuszy mię dzy sobą a takż e w relacjach z ich obywatelami. Na tą umowę powoł ywali się mię dzy innymi polscy i rosyjscy opozycjoniś ci w latach 70-ych i 80-ych
do 1990 roku KBWE funkcjonował o w formie nieregularnych spotkań i konferencji, w któ rych uczestniczyli przywó dcy lub przedstawiciele pań stw czł onkowskich. Na spotkaniu paryskim w 1990 roku zmieniono radykalnie kształ t organizacji, w podpisanej wó wczas Karcie Paryskiej KBWE nadano bardziej zinstytucjonalizowany kształ t, utworzono biura i struktury organizacyjne. W zwią zku z gwał townymi zmianami politycznymi w Europie organizacja stał o się odpowiedzialna za powstrzymywanie konfliktó w gł ó wnie na terenach był ego Zwią zku Radzieckiego
istotnym osią gnię ciem KBWE jest, negocjowany w ramach tej organizacji Traktat o Sił ach Konwencjonalnych w Europie (Treaty on Conventional Armed Forces in Europe - CFE). W powyż szej umowie ustanowiono limity uzbrojenia, któ re zobowią zał y się przestrzegać pań stwa czł onkowskie. Aby te deklaracje nie pozostał y jedynie na papierze powoł ano Wspó lną Grupę Konsultacyjną uprawnioną do kontroli wykonania Traktatu. Konsekwencją traktatu CFE był Traktat o Otwartym Niebie podpisany w 1992 r. (Treaty on Open Skies). Na mocy tego traktatu samoloty wojskowe pań stw-sygnatariuszy mogą, po speł nieniu dodatkowych przesł anek, przelatywać nad terytorium innego pań stwa w celu obserwacji jego urzą dzeń o przeznaczeniu wojskowym
kolejnym waż nym wydarzeń był o spotkanie w Budapeszcie w 1994 r. Przywó dcy pań stw czł onkowskich uznali, ż e KBWE nie jest już tylko " konferencją ". Nazwę zmieniono na Organizacja Bezpieczeń stwa i Wspó ł pracy w Europie. Ostatnie spotkanie przywó dcó w pań stw czł onkowskich miał o miejsce w 1999 roku w Istambule. Na tym spotkaniu przyję to Kartę dla Europejskiego Bezpieczeń stwa, ponadto 30 pań stw podpisał o zrewidowany traktat CFE, zmiany dotyczył y przede wszystkim rozmieszczenia wojsk rosyjskich na Kaukazie
dziś OBWE zajmuje szczegó lne miejsce w systemie europejskich instytucji. Jest organizacją o najszerszym zasię gu terytorialnym i jedyną skupiają cą swą uwagę na sprawach bezpieczeń stwa. Choć z polskiej perspektywy jej rola moż e wydawać się marginalna to należ y pamię tać o duż ej aktywnoś ci OBWE na terenie był ych republik radzieckich, gdzie czę sto jest jedyną akceptowaną przez strony konfliktu organizacją mię dzynarodową
o waż nej pozycji OBWE ś wiadczy iloś ć misji prowadzonych przez tą organizację w rejonach konfliktó w. Misje OBWE znajdują się w Boś ni i Hercegowinie, Był ej Jugosł owiań skiej Republice Macedonia, Kosowie. Przedstawiciele OBWE znajdują się ró wnież w Czeczenii, Albanii, Biał orusi. Biura organizacji otwarto w wię kszoś ci krajó w był ego Zwią zku Radzieckiego, mię dzy innymi w Uzbekistanie, Kazachstanie, Turkmenistanie i Kirgizji. W 2000 roku planuje się otwarcie biur w Armenii i Azerbejdż anie
organizacja posiada 5 gł ó wnych organó w negocjacyjnych i decyzyjnych (Szczyt, Rada Ministerialna, Wysoka Rada, Stał a Rada oraz Forum Wspó ł pracy w Dziedzinie Bezpieczeń stwa)

ponadto Przewodniczą cy, Sekretarz Generalny na czele Sekretariatu OBWE, Biuro Instytucji Demokratycznych i Praw Czł owieka w Warszawie; Przedstawiciel do Spraw Wolnoś ci Medió w; Wysoki Komisarz do Spraw Mniejszoś ci Narodowych; Zgromadzenie Parlamentarne OBWE, Trybunał Rozjemczy i Arbitraż owy
siedzibą OBWE jest Wiedeń

EUROPEJSKIE STOWARZYSZENIE WOLNEGO HANDLU (EFTA) ’ powstał o w 1959 na podstawie umowy sztokholmskiej podpisanej przez Austrię, Wielką Brytanię, Danię, Norwegię, Portugalię, Szwajcarię, Szwecję, a pó ź niej doł ą czył y Islandia i Finlandia. Był o to porozumienie o wolnym handlu mię dzy pań stwami czł onkowskimi. Od drugiej poł owy lat 70 zaobserwowano proces zbliż ania się EFTY do EWG. Jako pierwsze opuś cił y te organizację Dania i Wielka Brytania, któ re w 1973 weszł y do EWG, a w 1995 do Unii Europejskiej przystą pił y Austria, Finlandia, Szwecja

czł onkami EFTA są obecnie: Islandia, Liechtenstein, Norwegia, Szwajcaria
w roku 1994 weszł o w ż ycie porozumienie mię dzy UE a EFTA o utworzeniu Europejskiej Strefy Ekonomicznej

ORGANIZACJA WSPÓ Ł PRACY GOSPODARCZEJ I ROZWOJU (OECD) ’ powstał a na podstawie umowy z roku 1960. Zał ozycielami był y pań stwa najbardziej uprzemysł owione (Austria, Belgia, Dania, Francja, Grecja, Hiszpania, Holandia, Irlandia, Islandia, Kanada, Norwegia, Portugalia, RFN, Szwajcaria, USA, Szwecja, Turcja, Wielka Brytania i Wł ochy). Pó ź niej przystą pił y do OECD Finlandia, Japonia, Australia i Nowa Zelandia. W 1996 został a do niej przyję ta Polska. W roku 2003 do OECD należ ał o 30 pań stw

celem jej jest osią ganie maksymalnego wzrostu gospodarczego, zatrudnienia i stopy ż yciowej w krajach czł onkowskich przy utrzymaniu stabilnoś ci finansowej pań stw czł onkowskich
siedzibą OECD jest Paryż, organami Rada zł oż ona z przedstawicieli pań stw czł onkowskich, dziesię cioosobowy Komitet Wykonawczy i Sekretariat

UNIA ZACHODNIOEUROPEJSKA (UZE) ’ został a utworzona na podstawie ukł adó w paryskich z roku 1954, czł onkami Unii został y Francja, Wielka Brytania, Belgia, Holandia i Luksemburg oraz RFN i Wł ochy. Celem Unii jest utrwalanie pokoju i bezpieczeń stwa miedzy pań stwami czł onkowskimi, popieranie jednoś ci europejskiej i zachę canie do stopniowej integracji Europy oraz udzielanie sobie wzajemnej pomocy w razie napaś ci zbrojnej na któ rekolwiek z pań stw czł onkowskich. W ramach Unii ustanowiono system ograniczeń i kontroli zbrojeń

organy Unii to Rada zł oż ona z przedstawicieli pań stw czł onkowskich, Zgromadzenie skł adają ce się z parlamentarzystó w pań stw czł onkowskich zasiadają cych w zgromadzeniu Rady Europy, Agencja Kontroli Zbrojeń i Sekretariat; Polska jest czł onkiem stowarzyszonym

RADA WZAJEMNEJ POMOCY GOSPODARCZEJ (RWPG) ’ został a utworzona w 1949 przez Buł garię, Czechosł owację, Polskę, Rumunię, Wę gry, ZSRR. Był a to swego rodzaju opowiedz na Plan Marshalla, do któ rego pań stwa socjalistyczne nie przystą pił y na skutek decyzji Stalina. Jednym z celó w Rady był o podnoszenie stopy ż yciowej ludzi oraz rozwó j gospodarczy wedł ug gospodarki planowanej, a takż e integracja gospodarcza pań stw czł onkowskich

w latach pó ź niejszych do RWPG przystą pił y Albania, Kuba, Mongolia, NRD, Wietnam. W roku 1991 rozwią zano RWPG

RADA NORDYCKA ’ jest organizacją wspó ł pracy pań stw skandynawskich. Podstawę prawną dział alnoś ci Rady stanowi uchwał a parlamentó w Danii, Szwecji, Norwegii, Finlandii i Islandii w roku 1952

Rada nie ma prawa podejmowania wią ż ą cych uchwał, formuł uje tylko zalecenia pod adresem rzą dó w. W swej dotychczasowej dział alnoś ci Rada Nordycka przyczynił a się w duż ym stopniu do unifikacji prawa w pań stwach skandynawskich, a w pewnej mierze takż e do rozwoju wspó ł pracy kulturalnej i gospodarczej
w RN zasiadają przedstawiciele parlamentó w i przedstawiciele rzą dó w pań stw czł onkowskich, ci ostatni jednak nie gł osują. Przedstawicieli parlamentó w (Szwecja i Norwegia mają po 20, Finlandia – 18, Dania – 16, Islandia – 7, Wyspy Alandzkie, Wyspy Faroe oraz Grenlandia – po 2) wybierają partie polityczne proporcjonalnie do liczby miejsc w parlamencie

3. Pozaeuropejskie organizacje regionalne

Liga Pań stw Arabskich ’ to organizacja powstał a w 1945 r. na podstawie paktu podpisanego w Kairze; należ ą do niej pań stwa o ró ż nych ustrojach politycznych i społ eczno-gospodarczych, monarchie feudalne obok republik przeprowadzają cych daleko idą ce reformy – zał ą cznik do paktu LPA zapewnia w niej miejsce dla Palestyny

organami LPA są Rada zł oż ona z przedstawicieli pań stw czł onkowskich oraz komisje bę dą ce organami do spraw wspó ł pracy w dziedzinie gospodarczej, społ ecznej i kulturalnej (w 1950, po powstaniu pań stwa Izrael, utworzono Komisję Obrony)

Organizacja Jednoś ci Afrykań skiej (OJA) ’ powstał a w wyniku uchwał konferencji w Addis Abebie w roku 1963, w któ rej wzię ł y udział 32 pań stwa afrykań skie

celem organizacji był o umacnianie jednoś ci i solidarnoś ci pań stw afrykań skich, obrona ich suwerennoś ci, niezawisł oś ci i integralnoś ci terytorialnej, koordynowanie wspó ł pracy w stwarzaniu narodom Afryki lepszych warunkó w bytu i likwidacji kolonializmu. Organizacja dą ż ył a takż e do integracji gospodarczej i wspó ł pracy miedzy pań stwami afrykań skimi
w 1999 r. Konferencja Szefó w Pań stw i Rzą dó w OJA przyję ł a deklarację, w któ rej wskazywano na koniecznoś ć przyspieszenia procesu integracji na kontynencie afrykań skim oraz powoł ania w miejsce OJA Unii Afrykań skiej (UA) ’ w 2002 r. podczas szczytu w Durbanie uroczyś cie proklamowano utworzenie UA, skł adają cej się z 52 pań stw
organami UA są:

Zgromadzenie Szefó w Pań stw i Rzą dó w, Rada Wykonawcza, Komisja, Stał y Komitet Przedstawicieli, Parlament Panafrykań ski, Rada Pokoju i Bezpieczeń stwa, Rada Gospodarcza, Społ eczna i Kulturalna, Trybunał Sprawiedliwoś ci

gł ó wnymi celami UA są obrona suwerennoś ci, integralnoś ci terytorialnej i niepodległ oś ci pań stw czł onkowskich; przyspieszenie integracji politycznej, ekonomicznej i socjalnej; promocja i obrona wspó lnego stanowiska pań stw afrykań skich w sprawach dotyczą cych kontynentu i ludnoś ci Afryki; rozwijanie wspó ł pracy mię dzynarodowej, z uwzglę dnieniem zał oż eń Karty NZ i Powszechnej Deklaracji Praw Czł owieka; promocja i ochrona praw czł owieka i ludó w zgodnie z przyję tymi zasadami w Afrykań skiej Karcie Praw Czł owieka i Ludó w oraz z innymi instrumentami dotyczą cymi praw czł owieka

Organizacja Pań stw Amerykań skich (OPA) ’ powstał a na podstawie traktatu bogotań skiego z roku 1948. Czł onkami są nie tylko kraje rozwijają ce się Ameryki Ł aciń skiej ale takż e Stany Zjednoczone. Do OPA nie należ y Kanada. W 1962 r. Kuba został a wykluczona z Komitetu ds. Obrony i od tego czasu nie uczestniczy w pracach OPA. W OPA dominują wpł ywy Stanó w Zjednoczonych, jakkolwiek w ostatnich latach wpł ywy te napotykają coraz silniejsze opozycje ze strony postę powych rzą dó w Ameryki Ł aciń skiej

gł ó wnymi organami są Konferencje Mię dzyamerykań skie zwoł ywane co 5 lat, Zebrania Konsultacyjne MSZ (organem doradczym Komitet ds. Obrony), Rada OPA oraz Sekretariat z siedzibą w Waszyngtonie

Stowarzyszenie Narodó w Azji Poł udniowo-Wschodniej (ASEAN) ’ utworzone został o na podstawie umowy zawartej w Bangkoku w roku 1967. Zał oż ycielami był y: Filipiny, Indonezja, Malezja, Singapur i Tajlandia. W roku 1984 przystą pił o Brunei. Celem Stowarzyszenia jest rozwijanie wspó ł pracy w dziedzinie gospodarczej, socjalnej, nauki, techniki, i administracji

ASEAN zawarł o porozumienia z Japonią, USA, Australią, Nową Zelandią i z EWG. Naczelnym organem są Konferencje MSZ (2-3 razy do roku), dział alnoś cią bież ą cą kieruje Stał y Komitet, siedzibą Sekretariatu ASEAN jest Dż akarta

⇐ Предыдущая 7 8 9 10 111213 14 15 16 Следующая ⇒