ЖЖЖЖЖЖЖЖЖЖЖЖЖЖЖ. 15. Жер қыртысының эпибелдемі мезобелдемі және катабелдемі сипаттаңыз

ЖЖЖЖЖЖЖЖЖЖЖЖЖЖЖ

15. Жер қ ыртысының эпибелдемі мезобелдемі жә не катабелдемі сипаттаң ыз

Эпибелдем – жер қ ыртысы қ имасының беткі бө лігін қ амтиды, оның тө менгі жапсары шамамен 100° изотермағ а сә йкес келеді. Бұ л белдем қ имасындағ ы таужыныстар кешенінің қ атпарлану дә режесі бірінші кезекте олардың литологиялық қ ұ рам ерекшеліктерімен байланысты, термодинамикалық жағ дай ә зірше шешуші рө л атқ армайды. Бұ л белдем қ имасы кө бінесе метаморфтық ө згерістерге мү лдем ұ шырамағ ан платформалық тыс қ абатынан, ә р тү рлі ойысымдар мен аймақ тық ойыстарды толтырғ ан шө гінділерден, қ алқ андар мен қ атпарлы белдеулерге тиесілі тектоникалық қ ұ рылымдардың беткі бө лігінен тұ рады. Эпибелдемде орналасқ ан таужыныстар кешенінің қ имасында жыртылыс деформациялары кең інен етек алғ ан, ал қ атпарлық тү рлерінен негізінен «жамылғ ы қ атпарлығ ының » тү рлері мен «экзогендік қ атпарлық » ө кілдері, сирегірек «созылымдық иілу қ атпарлығ ы» мен «кө лденең иілу қ атпарлығ ы» тә н.

Мезобелдем жер қ ыртысы қ имасының температура кө рсеткіштері 100°-550° аралығ ындағ ы дең гейлерді қ амтиды. Эпибелдемнің мезобелдемге ауысу дең гейі кливаж процесінің етек ала бастауымен белгіленеді. Кливаж (ағ ылшынның «жарылу» деген сө зінен) – таужыныстардың бір-біріне бойлас (параллель) бағ ытта кең інен етек алғ ан жарық тар бойымен жү йелі тү рде жаппай жарыла отырып, жеке-жеке тақ ташалар мен призмаларғ а даралану процесі. Сө з болғ ан жарық тардың кең інен етек алуы тектоникалық кернеулердің таужыныстарғ а тигізген біржақ ты ә серінен туындайды. Кливаждың кө рініс бере бастау дең гейі қ атпарлы облыстар қ имасында шамамен 6-9 км терең діктерде басталады. Мезобелдем қ имасына тиесілі таужыныстар кешені тө мен дә режелі метаморфизммен (цеолиттік жә не жасылтасты фациялар) сипатталады, бұ л белдем қ имасында омырылмалы жарылымдар тұ тқ ыр жарылымдарғ а ауысады. Мезобелдем дең гейлерінде белгілі бір бағ ытқ а созыла сағ аланатын, ең істену бұ рышы да бір бағ ытта бағ ытталғ ан қ атпарлар ұ шырасады, олардың ішінде «созылымдық иілу қ атпарлығ ы» шешуші рө л атқ арады.

Катабелдем метаморфизмнің амфиболитті жә не гранулитті фациялары жағ дайында ө згерген таужыныстардан тұ рады. Бұ л белдем дең гейіндегі температура мө лшері 550°-тан жоғ ары болуы тиіс. Бұ л дең гейге тиесілі таужыныстар кешеніне тек қ ана «ағ ымдану қ атпарлығ ы» тә н, себебі жоғ ары температуралар мен қ ысымдар жағ дайында таужыныстардың тұ тқ ырлығ ы айтарлық тай кеміп кетеді. Катабелдем дең гейінде кливаж жаппай «кристалдық тақ татастану» процесімен алмасады, жарылымдар тү гелдей тұ тқ ыр жарылымдар тү рінде кө рініс береді.

⇐ Предыдущая 2 3 4 5 678 9 10 11 Следующая ⇒