АААААААААААААА. 11.Алғашқы тектоника мен туынды тектониканың айырмашылығы неде

АААААААААААААА

3. Астоносфера мен литосфера арасындағ ы изостазиялық тепе-тең діктің сақ талу заң дылығ ының мә н мағ ынасын тү сіндірің із. Бұ л екі қ атқ абаттың ө зара астасу табиғ аты «изостатикалық тепе-тең діктің сақ талу» заң дылығ ына бағ ынады. Изостазия (грек. статис – тепе-тең дік) дегеніміз литосфера массасының астеносфера бетінде ұ дайы «қ алқ ып тұ руы», сө йтіп ү немі гидростатикалық тепе-тең дікті сақ тау жағ дайы. Екінші сө збен айтқ анда, изостазиялық тепе-тең дік заң дылығ ына сә йкес, литосфераның ә р тү рлі аймақ тары ө здерінің массасына, яки салмағ ына (қ алың дығ ына) орай ұ дайы жоғ ары-тө мен қ озғ алып тұ руғ а мә жбү р. Қ атты таужыныстардан тұ ратын, салыстырмалы тү рде алғ анда біршама жең іл (тығ ыздығ ы тө мен) литосфераның ішінара балқ ымалы кү йдегі, бірақ литосфера таужынстарына қ арағ анда тығ ыздау заттардан тұ ратын астеносферамен ө зара қ арым-қ атынас сипаты айсбергтердің (кезбемұ здардың ) су бетінде ұ дайы қ алқ ып жү ру заң дылығ ына саяды («қ атты» мұ здың тығ ыздығ ы шамамен 0, 9 г/см³, ал сұ йық судың тығ ыздығ ы 1 г/см³); айсберг (кезбемұ з) неғ ұ рлым кө лемді, яки салмақ ты болса, ол солғ ұ рлым су тү біне қ арай сұ ғ ына тү спек, яғ ни оның бү кіл болмысы тө мен қ арай қ озғ алмақ, ал осы мұ з кесегі ө з массасын бірте-бірте азайтқ ан жағ дайда (мә селен, оның еруі нә тижесінде) оның суғ а бату дең гейі де жоғ ары қ арай кө терілуге мә жбү р.

«Изостазия» терминінің келтірілген тү сініктемесінен шығ атын қ орытынды біреу, ол – литосфера мен астеносфера қ атқ абаттарының бір-бірімен жапсарлдасу жазық тығ ы ү немі теп-тегіс (горизонталь бағ ытталғ ан) болмайтындығ ы, яғ ни бұ л жапсар планетаның ә р тү рлі аймақ тарында ә р тү рлі терең діктерде орналасатындығ ы.

11. Алғ ашқ ы тектоника мен туынды тектониканың айырмашылығ ы неде

Геологиялық формациялардың жиынтығ ының алғ аш қ алыптасуы – тектоникалық қ озғ алыстардың нә тижесі, себебі тек қ ана осындай қ озғ алыстар нә тижесінде жер бетінің бетбедері (рельефі) қ алыптасады. Геологиялық формациялардың жиынтық тары негізінен осы бетбедердің ойыс аймақ тарында (мұ хит немесе тең із тү птерінде, ө зге де аймақ тық ойыс қ ұ рылымдарда) алғ аш рет тү зіледі. Алайда осылайша қ алыптасқ ан формациялар кө лбеу (горизонталь) бағ ытта жайыла тө селген қ атқ абаттар жиынтығ ы тү рінде қ алып қ оймайды, олар тектоникалық қ ұ рылымның одан ә рі дамуы барысында міндетті тү рде деформацияғ а ұ шырайды. Олардың деформацияғ а ұ шырауы да, сайып келгенде, тағ ы да тектоникалық қ озғ алыстардың нә тижесі. Осы тұ рғ ыдан «алғ ашқ ы тектоника» жә не «туынды тектоника» деген тү сініктер қ алыптасқ ан: « алғ ашқ ы тектоника » планета бетінің бедерін (рельефін) қ алыптастыра отырып, оның ойыс аймақ тарында геологиялық формация жиынтық тарының алғ аш тү зілуін қ амтамасыз етеді; « туынды тектоника » осылайша тү зілген формациялардың деформацияғ а ұ шырауына, сө йтіп алуан тү рлі қ атпарлы қ ұ рылымдар қ алыптасуына жағ дай жасайды. Осы тұ рғ ыдан алғ анда, геотектоника ғ ылымының басты мақ саты – «алғ ашқ ы тектоника» мен «туынды тектоника» нә тижесінде пайда болғ ан, дамығ ан жә не тұ рақ танғ ан тектоникалық қ ұ рылымдар тарихын, олардың ауқ ымындағ ы геологиялық формациялар жиынтығ ының тү зілу жағ дайын жә не олардың деформацияғ а ұ шырау ерекшеліктерін жан-жақ ты зерттеу нә тижесінде, анық тау болып табылады.

12 3 4 5 6 7 8 9 10 Следующая ⇒