Сәуегейлік әдебиет

Пайғ амбарлар кітаптары ежелгі еврей ә дебиетінің ө зіндік ерекшеліктерге толы ең маң ызды жанрының бірі болып саналады. Бұ л кітаптарсыз ә дебиеттің болмысы мү лдем ө згеше болар еді. Мұ ндай сә уегейлік кітаптар бізге VIII-VI ғ ғ. тоқ ырау кезінде еврейлердің рухани ө мірінің негізі болғ ан бір ғ ана қ оғ амдық ерекшелік болып табылатын пағ амбарлық қ озғ алыстың рухын тү сіндіреді. Ә р халық ө з дамуында шамандық, бақ сылық бейнелерді білетін. Мұ ндай қ асиетті бар адамдар Ежелгі Палестинада да болды. Қ алыпты адамдар олардан қ орқ ып, кейде тың дайтын, бірақ мұ ндай «қ асиеттілерді» тіпті сыйламайтын.

Шамандық желігудің кө не стихиясы біртіндеп мү лдем жаң а оймен сипаттала бастайды. Пайғ амбар мұ нда зұ лым кү шке қ арсы тұ рмайды, керісінше жалғ ыз мейірімді Яхве қ ұ дайына ө мірінің соң ына дейін тә уелді болады. Яхве ү шін ол жердегі кү штермен кү реске шығ ып, тіпті Дә уіт патшаның уә зірі ретінде қ ызмет еткен пайғ амбар Натан да патшағ а қ арсы шығ ып, патшаның ө з беделін жаман істер ү шін қ олданып жү ргеніне қ атты ызаланады. Пайғ амбарларлар ө здерінің парызын ө теу ү шін ә лемде барлығ ын ұ мытуғ а дайын, олар адамзат баласын тура жолғ а тү сіруді ө здерінің парызы деп санайды.

Мінекей, пайғ амбарлар жайындағ ы ә ң гімелерден кейін, біз олардың ө здерінің дауыстарын естиміз: б. з. д. VIII ғ. бері олардың насихаттары жазылып келе жатыр. Амос, Исая, Иеримия, Иезиккиль сияқ ты пайғ амбарлық қ озғ алысқ а қ атысушыларды ежелгі еврей ә дебиетінің негізін қ алаушылар ретінде тануымызғ а болады. Олардың ө мір сү рген кезең і шығ ыс Палестинада жаң а діни-философиялық жү йелер пайда болып, Грециядағ ы Гомер мен Гесиод сияқ ты алғ ашқ ы философтар мен лириктердің пайда болу кезең імен сә йкес келді.

Пайғ амбарлардың ә р сө зі Яхвенің атынан айтылатын. Пайғ амбарлардың қ ұ дайы Таяу Шығ ыстың халқ ы бұ рын-соң ды білмеген мү лдем басқ а қ ұ дай болатын. Ол ө зіне қ ұ рбандық шалып, сый тарту етуін немесе мейрамдар жасауды талап етпейді. Керісінше оның елшілері қ ұ дайғ а жақ ындау ү шін қ ұ рбан шалып, діни жоралғ ыларды орындағ ан адамдарды келеке еткен.

Осылаша, пайғ амбарлардың насихаттары - бұ л адамдардың рухани, ішкі жандү ниесі мен парасаттылығ ының белгісі. Пайғ амбарлық кітаптарды жазушылардың алғ ашқ ылары ретінде Иудейдің солтү стігінен шығ ып, б. з. д. VIII ғ. Израильде кө зге тү скен Амос малшыны айтуғ а болады. Ол Израильдің гү лденген кезең інде ө мір сү рді. Бірақ Амостың ойынша мемлекеттің гү лденуі шын мә нінде ө тірік пен зұ лымдылық тың негізінде қ алыптасты.

Амостан кейінгі пайғ амбарлар адамдарғ а Яхвенің опасыздық қ а байланысты ү кімін тү сіндірген Осия (Хошеа) мен ү ш «ұ лы пайғ амбарлардың » бірі Исаия болды. «Исаия пайғ амбардың кітабы» 66 тараудан тұ рып, оның тек отыз бесінде ғ ана шамамен б. з. д. 740 жылы ө зінің уағ ызын айта бастағ ан Исаия туралы жазылғ ан. Сол кезде оның қ оғ амы мен айналасы ө шпенділік, соғ ыс пен адамдардың жазық сыз қ анына толы еді.

VI немесе V ғ асырда «Исаия кітабының » соң ғ ы тарауларын жазғ ан авторды немесе авторларды Тритоисаия деп атау қ алыптасқ ан. Гебраист А. Вейзер бұ л кітапта тү рлі дә уірлерде жазылғ ан тарауларғ а қ арап, оны ә р кезең де тү рлі адамдардың қ олына алып отырғ анын байқ айды.

Иеремия халқ ы арасында ең мұ ң ды пайғ амбар ә рі ақ ын ретінде танылғ андық тан, ө зі жазбағ ан жоқ тау («кина») ү лгілеріндегі Иерусалимнің қ ұ лауына арналғ ан «жоқ тау ө лең дерін» де оғ ан таң ады.

Пайғ амбарлардың ө здерінің шә кірттері 2 ғ асырғ а кеш болса да пайда бола бастады. Олар Исайдың идеялары мен ойларынан тә жіребие алып, кейін олардың насихаттары Исай кітабына енеді. Оның 40-55 бө лімдерінің авторы II Кир кезінде, яғ ни б. з. д. 6 ғ асырда ө мір сү рген. Ол ғ ылымда Дефтероиса деп аталады. Кирдің елді шыдамдылық пен басқ арып отырғ анына ризашылығ ын білдіріп, сол кездегі заманғ а қ анағ аттанбай, болашақ қ а кө з жү гіртеді.

Міне, менің қ ұ лым!

Менің жү регім қ алап таң дағ ан адамым.

Мен оғ ан ү міттенемін,

ол елге шындық ты жеткізеді.

⇐ Предыдущая 16 17 18 19 202122 23 24 25 Следующая ⇒