24-тақырып. Әлемдік діндер және халықаралық құқық.

Жоспар:

1. Ә лемдік діндер жә не олардың халық аралық қ атынастардағ ы рө лі.

2. Ислам ә лемдік дін ретінде жә не халық аралық мұ сылман қ ұ қ ығ ының нормалары.

3. Проваслав шіркеулері жә не халық аралық қ ұ қ ық.

4. Рим-католик шіркеулері.

Негізгі ұ ғ ымдар: дін, ә лемдік діндер, діни ұ йымдар, ислам, проваслав шіркеулері, католик шіркеулері.

Қ азақ стан Республикасы тә уелсіз ел болып жарияланғ ан соң, дін бостандығ ы жаң а арнағ а тү сті. Кең ес империясы негізінде атеизм мемлекеттік идеология болғ андық тан діни ә рекетке шектеу қ ойылғ ан болатын.

Марксистік-лениндік ілімнің келмеске кетуімен бірге атеизм бұ рынғ ы кү шін жойды. Атеистік дә стү р орнына дінге сену ісі ө ріс алды.

Қ азіргі Қ азақ станда 46 конфессия мен деноминациядан ө кілдік танытқ ан 2192 діни бірлестік қ ұ қ ық қ орғ ау орындарында тіркелген. Сонымен қ атар 246 шетелдік миссионер республика кө лемінде ә рекет етуде. Мұ ның бә рі 1992 жылғ ы «Діни сенім бостандығ ы жә не діни бірлестіктер туралы» заң мен реттелген.

Соң ғ ы халық санағ ы бойынша қ азақ тардың еліміздегі ү лес салмағ ы елу пайыздан асқ андық тан ислам дінінің қ оғ ам ө міріндегі орны ерекше. Мұ сылмандар діни басқ армасының мә ліметтеріне қ арағ анда Қ азақ станда 24 этностан тұ ратын 11 миллион мұ сылман бар. Мұ сылмандар діни бірлестігінің саны 1313. Қ азір кө птеген елді мекендерде мешіттер салынып, олар ө з міндеттеріне сай қ ызмет атқ аруда.

Қ азақ стан мұ сылмандарының діни басқ армасы 1990 жылдан бастап дербес қ ызмет атқ ара бастады. Бұ ғ ан дейін Орта Азия мен Қ азақ стан Мұ сылмандарының діни басқ армасына бағ ынып келген. Осы уақ ыттан бастап Ислам дінін тарту ісі жетіле тү сті.

Елімізде жиырмадан аса медресе, 1977 жылдан бері Алматыда Ислам институты діни мамандар даярлауда.

Арнайы дінтану факультеттері Шымкенттегі Қ азақ -Араб жә не Қ азақ -Кувейт сонымен қ атар Тү ркістан қ аласындағ ы Қ ожа-Ахмет Иассауи атындағ ы Қ азақ -Тү рік университеттерінде бар.

Діни Басқ арманың араб тілі мен ә дебиетінің маманы, дінтанушы профессор, бас муфти Ә бдісә ттар Қ ажы Дербісә лі басқ аруда.

Тә уелсіздік жылдарында елімізде орын алғ ан кү рделі саяси-экономикалық жаң арулар мен ө згерулер ағ ымында мемлекет билігінің қ айнар кө зі болып табылатын халқ ымыздың рухани ө мірі мен діни кө зқ арастары да бір жағ ынан толығ ып, ал енді бір жағ ынан ә р алуан бағ ыттар бойынша дамып, бү гінгі кө птеген этникалық топтар мен тү рлі діндерді ұ станатын зайырлы Қ азақ стан қ оғ амы қ алыптасты.

Жоғ арыда айтқ анымыздай, халық сыз билік болмайды, ал дінсіз халық болмайды. Халық тың тұ тастығ ы мен діннің тұ тастығ ы жә не мемлекеттің тұ тастығ ы арасында тікелей тә уелді байланыс бар екенін ескерелік. Кө птеген этникалық топтар мен діни сенімдерден қ ұ ралғ ан біздің қ оғ амымыздағ ы ө тпелі кезең де дін атаулының мемлекеттің ішкі тұ рақ тылығ ы мен қ ауіпсіздігін қ амсыздандырудағ ы рө лі, ө ндіруші кү ш болып табылатын халық ты ұ йымдастыру қ ұ діреті, халық аралық қ атынастардағ ы салмағ ы жә не еліміздің болашағ ы мен баяндылығ ына тікелей ә сері ө те анық кө рініс берді.

Дін - ә лемдік ө ркениеттегі барлық қ оғ амдық қ ұ рылыстарғ а тә н тарихи, саяси-ә леуметтік, дү ниетанымдық жә не психологиялық қ ұ былыс.

Орталық Азиядағ ы бауырлас республикалардың мемлекет институттары нығ айғ ан сайын жә не ә леуметтік-экономикалық ө мір сү ру дең гейі жоғ арылағ ан сайын осындай зиянды ұ йымдардың ық палы азаймақ. Дегенмен, азаматтарымызғ а ненің орны исламда бар, ал не нә рсенің орны жоқ екенін дұ рыстап ү йретпейінше қ ауіптің алдын алдық деуге сірә болмас. Сонымен қ атар ә лгіндей ұ йымдардың аталуындағ ы «ислам», «Аллаһ » сө здеріне мә н беруден гө рі, олардың іс-ә рекеттерінің исламғ а қ аншалық ты сә йкес екеніне кө ң іл бө лген жө н.

Кейбір Батыс елдерінің ислам дінін бұ рмалау мақ сатымен ислам атын жамылғ ан ұ йымдарды қ ұ рғ ызғ аны жә не оларды жан-жақ ты қ амсыздандырып тұ ратыны белгілі. Олар кейде «Хизбұ т Тахрир» сияқ ты саяси кескінде болса, кейде ардақ ты ата-бабаларымыздың есімдерін ө з меншігіне айналдырып, халық ты нағ ыз ата-бабаның бұ рынғ ы жолына шақ ырғ ансымақ болып жү рген суфи тариқ аты формасында да болуы мү мкін.

Бү гінгі кү ні Қ азақ станда 8 діни жоғ ары оқ у орны, 6 орта дә режелі діни оқ у орны мен 3 жалпы білім беру мекемесі жұ мыс істеуде. Жоғ ары оқ у орындарынан екеуі мұ сылмандардікі. Олар «Нұ р-Мұ барак Мысыр ислам мә дениеті университеті» жә не Қ МДБ қ арамағ ындағ ы «Имамдардың біліктілігін жетілдіру институты». Бұ ғ ан қ оса 1 католик, 1 лютеран жә не 4 протестант оқ у орны бар. Енді осы діндер мен мә зһ ә бтарды (конфессияларды) ұ станатын адамдардың жалпы санына шағ атын болсақ, сан жағ ынан ең аз болып табылатын протестанттардың еншісіне ең кө п жоғ ары оқ у орны, ал мұ сылмандарғ а болса ең аз оқ у орны тү сетіні байқ алады. Қ айталап айтқ анда, протестантизм бағ ытындағ ы діни бірлестіктер мен діни оқ у орындарының саны бә рінен жоғ ары.

Ө зін-ө зі бақ ылау сұ рақ тары:

1. Ә лемдік діндерге анық тама беру (буддизм, христиан, ислам).

2. Дін ағ ымдары.

Негізгі жә не қ осымша ұ сынылатын ә дебиеттер тізімі:

1. Қ ұ лжабаева. Ж. О. Халық аралық жария қ ұ қ ық. –Алматы, 2003 ж.

2. Сарсембаев. М. А. Международное право. –Алматы, 1998 ж.

3. Г. Б. Хан т. б. Халық аралық қ ұ қ ық. Дә рістер курсы. –Алматы, 2003 ж.

4. И. И. Лукащук. Нормы международного право. -М., 1997 ж.

5. Г. И. Тункин. Теория международного право. -М. -1970 ж.

6. М. Б. Қ ұ дайбергенов. Международная уголовная ответственность физических лиц. –Алматы, 2000 ж.

7. Абайдiлдинов Е. М. Қ азақ стан Республикасының ұ лттық қ ұ қ ығ ы мен халық аралық қ ұ қ ық тың арақ атынасы (басымдылық тың қ алыптасу мә селелерi). –Астана, 2010ж.

8. Сарсембаев М. А. Международно-правовые отношения государств Центральной Азии. -Алматы, 1995.

⇐ Предыдущая 31 32 33 34 35 363738 39 40 Следующая ⇒