Исегездә тотыгыз!

1. Исем хә бә рлә р фигыльдә н кала сү з тө ркеме белә н белдерелә, дидек. Искә рмә буларак, исем фигыль белә н бирелгә н хә бә р исем хә бә р буларак карала. Балаларга калдыра торган мирасларның иң кыйммә тлесе – дин ө йрә теп калдыру. (Р. Фә хретдинов).

2. Исем хә бә р парлы яки кушма сү злә р белә н бирелсә, гади исем хә бә р буларак тикшерелә.

3. Мә гънә сө решенә бә йле рә вештә, исем хә бә рлә р кайбер очракларда синтаксик сү зтезмә белә н бирелә лә р. Зө һ рә - матур исем (Ә. Еники). Ата-баба хә тере – ил хә тере. (М. Хә сә нов). Биредә хә бә рлекне булдыручы, яң алык бирү че сү з матур исем, ил хә тере. Шуң а кү рә мондый исем хә бә рлә р тезмә исем хә бә р буларак бергә алып тикшерелә.

4. Исем хә бә рдә генә тү гел, фигыль хә бә р составында да ул, алар алмашлыклары килергә мө мкин. Мондый очраклар да кушма фигыль хә бә р буларак тикшерелә.

Туган туфрак беркемне дә кире какмый ул (Ф. Яруллин).

Килә чә генә

телсез, лө гатьсез

бармый ул халык (Г. Морат).

5. Кушма исем хә бә р составында булып чык, булып тор cү злә ре дә килергә мө мкин. Без кү ршелә р булып чыктык.

6. Исем хә бә р составында да, фигыль хә бә р составында да иде, ит, бул фигыльлә ре килә ала.

1) Туганыбыз килгә н иде. – кушма фигыль хә бә р

Без урамда идек. – кушма исем хә бә р

2) Мин дустыма барасы иттем. – кушма фигыль хә бә р.

Яң гыр дә вам итә . Дустым миң а һ ә рвакыт ярдә м итә. – тезмә фигыль хә бә р.

3) Без кө н буе урманда булдык. – гади фигыль хә бә р

Мин укытучы булам. – кушма исем хә бә р

Кү решү лә р насыйп булды. – тезмә фигыль хә бә р

Тезмә фигыль хә бә р составында килгә н ит, бул ярдә мче фигыльлә ре грамматик мә гънә белдермилә р, фигыль ясау функциясен башкаралар.

7. Гади яисә тезмә хә бә р составында ярдә мче фигыль килсә, кушма хә бә ргә ә йлә нә.

Мин ут белә н су арасында калдым – тезмә фигыль хә бә р

Мин ут белә н су арасында калдым шул – кушма фигыль хә бә р

Егет алтын куллы – тезмә исем хә бә р

Егет алтын куллы икә н – кушма исем хә бә р.

40. Җ ө млә лә рне игътибар белә н укыгыз. Хә бә р тө ренә туры килгә н җ ө млә лә рне билгелә гез.

Гади хә бә р	1.	Минем ә ти бү ген Казаннан кайта (Г. Исхакый).
	2.	Ул ә ле ө р-яң а (Г. Исхакый).
	3.	Зур куак кинә т ботакларын селкеп куйган (Д. Аппакова).
Кушма хә бә р	1.	Ө лгергә н бодай кырыннан кыз бала йө гереп ү ткә н (Р. Фә йзуллин).
	2.	Мин тавышланып еларга тотындым (Г. Исхакый).
	3.	Елга ярында бер карт йө ри (М. Кә биров).
Тезмә Хә бә р	1.	Ә птелбә р, уйнарга телә сә дә, бу тә къдимне кире какты (Ә. Фә йзи).
	2.	Аннары шыбырдап яң гыр яварга тотынды (М. Галә ү ).
	3.	Шуң а кү рә алар балыктан бервакытта да баш тартмыйлар (М. Ә мир).

41. Хә бә рлә рне табыгыз. Хә бә ренең бирелешенә карап, таблицага җ ө млә номерларын языгыз.

Гади фигыль хә бә р	Кушма фигыль хә бә р	Кушма исем хә бә р

1. Без урамнан икә ү ү теп барабыз (А. Гыйлә җ ев).

2. Хә зер инде җ ирә н кашка миннә н курыкмый (Г. Бә широв).

3. Яң а ел мә җ лесе бик кү ң елле башланды (А. Расих).

4. Без бара-бара ә леге исемсез мә йданга барып җ итә без (А. Гыйлә җ ев).

5. Хө сә ен картның кечкенә рә к кенә ө енең эче дә бер бакча тө сле иде (Г. Гобә йдуллин).

6. Ничек мин аны ү з вакытында сизми калганмын? (А. Расих).

7. Сафа артыннан башкалар да йө герешеп киттелә р (Ш. Камал).

8. Йолдыз, кү з ачып йомганчы ү теп китеп, офыкта югала (Г. Гобә й).

9. Безнең ә ни иртә гә бә йрә м ашы пешерә (Г. Исхакый).

10. Алар бишә ү иде (М. Кә биров).

⇐ Предыдущая 9 10 11 12 131415 16 17 18 Следующая ⇒