|
||||||||||||
Ия белән хәбәр арасына сызык кую очракларыИя белә н хә бә р арасына сызык кую очраклары Ия белә н хә бә р арасына тү бә ндә ге очракларда сызык куелырга мө мкин. 1. Җ ө млә нең хә бә ре баш килештә ге исем, сан, алмашлык һ ә м исем фигыль белә н бирелсә, ия белә н хә бә р арасына сызык куела. Халыкны халык иткә н, дө ньяга таныткан сыйфат – аның кү ң ел байлыгы, теле, сә нгате (Г. Ахунов); Табигатьне танып белү һ ә м табигать белә н татулыкта, бердә млектә яшә ү – кеше ө чен иң югары бә хет (М. Хә сә нов). 2. Җ ө млә дә, ияне кө чә йтеп аның янында ул кө чә йтү кисә кчә се килсә, сызык ул сү зеннә н соң куела. Тел ул – халыкның рухи дә васы (М. Галиев). 3. Ул сү зе, хә бә рне кө чә йтеп, аннан соң килсә, ия белә н хә бә р арасына шулай ук сызык куела. Шигърият - ү зе җ ыр ул (И. Юзеев). 4. Җ ө млә не ике тө рле аң лау (синтаксик омоним) ихтималы булса, хә бә ре фигыль белә н белдерелгә н җ ө млә дә шулай ук сызык куела. Теге агач йорт янында тора. Теге агач - йорт янында тора. Теге - агач йорт янында тора. Искә рмә! 1. Ия кү рсә тү алмашлыгы белә н белдерелеп, хә бә рдә н соң килсә, сызык куелмый: Ә тиемнең иң олы апасы бу. 2. Исем хә бә ргә ярдә мче фигыль яки кисә кчә, бә йлек ө стә леп килсә, ия белә н хә бә р арасына шулай ук сызык куелмый: Иң кадерле нигъмә тсу икә н (Г. Афзал). 56. Җ ө млә лә рне укыгыз. Ия белә н хә бә р арасына куелган сызыкның кайсы кагыйдә гә туры килү ен кү рсә тегез.
1. Имә н — урманның тарих укытучысы (М. Мә һ диев). 2. Бу — Гө лчирә нең йө рә геннә н чыккан рә хмә те иде (М. Мә һ диев). 3. Кеше кү ң еленең иң югары ноктасы – кешене ярату ул (А. Гыйлә җ ев). 4. Юк, ни генә ә йтмә гез, табигатьнең иң моң лы, иң сагышлы вакыты — май ахыры (М. Мә һ диев). 5. Ахун хә зрә т — Бохарада укыган кеше (З. Бигиев). 6. Һ ә р эшнең башы – хыял (Ф. Яруллин). 7. Гомер ул – истә калган кө ннә р (Г. Гыйльманов). 8. Бу — аның тавышы (Ш. Маннур). 9. Җ ыр бит ул – чынбарлык белә н кү ң ел дө ньясын тоташтырып торган сихри басма, кү пер (Г. Гыйльманов). 10. Йолдызлар һ ә м ай — серче дусларым, Сандугач, тургай — җ ырчы кошларым (Ш. Бабич).
57. Тиешле урыннарда ия белә н хә бә р арасына сызык куеп языгыз.
1. Бө тен булган байлыгы урман, чишмә лә р һ ә м кешелә р (М. Мә һ диев). 2. Балам балым, баламның баласы җ аным (Мә каль). 3. Бу Гө лбану ө чен икенче сынаш иде, лә кин сер бирмә де (Г. Ибраһ имов). 4. Бу аларның ү з гомерлә рендә беренче очрашулары, беренче кү решү лә ре иде (Г. Ибраһ имов). 5. Дү рт дү ртең уналты. 6. Бу борынгыдан килгә н сә нгатьнең язылмаган кануны (М. Галиев). 7. Дошманны җ иң ү ө чен, иң кө чле корал аң а изгелек итү (Р. Фә хретдин).
58. Җ ө млә лә рне игътибар белә н укыгыз. Ия белә н хә бә р арасына тыныш билгелә ре урынлы куелганмы? Тыныш билгесе дө рес куелмаган җ ө млә лә рнең номерларын таблицада кү рсә тегез. I вариант
1. Мә йдан — чигү ле тү бә тә й. Мә йдан — тө рле чә чә клә рдә н ү релгә н тә кыя (М. Галиев). 2. Бу — корбан чалу, корбан итеп сә дакә ө лә шү, ашка җ ыю кебек матур гадә тлә ргә кү чеп, дини йолаларга да кергә н (М. Галиев). 3. Ә леге ике халыкның һ ә рберсе — олы тарих һ ә м бай культура иясе (Р. Хә ким). 4. Син — Кара урман иясе, моң иясе (М. Галиев). 5. Бу — җ ирдә ге бернинди ганимә т-байлыкларга да алыштыргысыз илаһ и халә т (М. Галиев). 6. Ә нә уҗ ым басуы эчендә ге югары елгага сузылып утырган кечкенә авыл - Рушадның ә нисе тө плә нгә н авыл (М. Мә һ диев). 7. Тапмаган мал — тау чаклы (Ф. Хө сни). 8. Туган тел ул — Ничә гасыр Бездә н элек туган тел (З. Насыйбуллин).
II вариант
1. Шә рык халыкларында ризык ә зерлә ү, аны табынга чыгару - ә ллә нинди хикмә тле гадә тлә рне берлә штергә н, югары сә нгать дә рә җ ә сенә кү тә релгә н бә йрә м (М. Галиев).
3. Бу — соң гы кү решү дип, кем уйлаган (М. Галиев). 4. Нечкә кыйгач кашлары — карлыгачның канат очы (Ш. Маннур). 5. Иң бә хетле чагың — бә хет турында уйламаган чак... (Ш. Галиев).
|
||||||||||||
|