ДӘРІСТІК КЕШЕН. 1-лекция.

⇐ ПредыдущаяСтр 25 из 46Следующая ⇒

ДӘ РІСТІК КЕШЕН

1-лекция.

Тақ ырыбы: Тә рбие ү дерісі - тұ тас педагогикалық ү дерістің қ ұ рамды бө лігі

Негізгі қ арастырылатын сұ рақ тар:

1. Тә рбие - мә дени-тарихи феномен.

2. Тә рбие педагогикалық ғ ылымдардың категориясы. Тә рбиенің гуманистік парадигмасы

3. Тә рбие мақ саты мен міндеттері

4. Тә рбие процесінің принциптері

5. Педагогикалық қ ызмет ретінде тә рбиенің мә ні жә не оның жалпы заң дылық тары.

6. Тә рбие процесіндегі мұ ғ алім тұ лғ асы.

Педагогика ғ ылым ретінде жә не оның негізінде қ ұ рылғ ан оқ у пә ні жалпы тү рде қ оғ ам ө міріндегі тә рбиенің теориясы мен тә жірибесінің даму заң дылық тары ү рдісін зерттейді. Тә рбиені кең мағ ынада тү сінетін болсаң, сонда оның қ ұ рамына оқ ыту да, білім беруде кіреді.
Тә рбиені ә леуметтік жә не педагогикалық қ ұ былыс ретінде қ арастыру қ ажет. Тә рбие ү рдіс ретінде белгілі ә леуметтік, қ оғ амдық жағ дайларда пайда болды. Ол қ оғ амдық дамудың тарихымен тығ ыз байланысты. Егер де тә рибеге жан-жақ ты берілген анық тамалардың бірінде “тә рбиені адамзат тә жірибесін бір ұ рпақ тан келесі ұ рпақ қ а беру ү рдісі ретінде қ арастырады, демек, тә рбиенің қ оғ амның дамуында, ұ рпақ тар сабақ тастығ ында, жас ұ рпақ тық ө ркениеттің, жинақ талғ ан тә жірибесін мең герудемә ніерекше”. .

Педагогтың кә сіби қ ызметі адамның барша іс-ә рекетіндегідей мақ сат қ оюдан басталады. Педагогтың балалармен жү ргізіп жатқ ан ісінде мақ сат болмаса, ол істі кә сіпқ ой маманның жұ мысы деп бағ алауғ а болмайды, оны ә ншейін бір ә рекет, тә рбиелік процеспен ешбір байланысы жоқ, жай белсенділік деп тү сіну керек. Мақ сатты сезә ну ә р қ андай іс-ә рекетке қ уат береді. Ұ лы да шапағ атты мақ сат адамның бар шығ армашылық кү шіне қ анат беріп, оны ө рістете тү седі. Мақ сатқ а жету адам бағ ытының негізі болғ ан терең де толық қ анағ аттанушылық тудырады.

Тә рбие мақ саты – педагогика ғ ылымының ө зекті категориясы. Оны нақ тылау, жобалау, дайындау –педагогикалық тұ жырымдар жасаудың арқ ау. Кейде педагог балалармен оқ у-тә рбие жұ мыстарын нақ ты айқ ындалғ ан мақ сатсыз-ақ орындағ ан сияқ ты болады. Бірақ сол бағ ыт – бағ дарсыз бастағ ан ісінде қ аншалық ты сарсанғ а тү сіп, онды-солды ұ рынғ аның нә тижеге жете алмай шаршап – шалдық қ анында бірақ тү сінеді. Егер тү сінсе! Шынында да, кү нделікті мектептегі педагогикалық тә рбиеге болмыс кө рсеткендей мақ сат проблемасы ө те нашар шешілуде, кейде ол мә селе тіпті естен шығ арылады, осыдан «Мақ сатсыз тә рбие», яғ ни жол жө некей тә лім етек алғ ан қ ұ былыс. Осының салдарынан педагогтың кә сіби қ ызметінің ө німі жоқ тың қ асы, балалар мен ұ стаздардың шығ армашылық мү мкіншіліктері іске қ осылмайды, ал кә сіптік іскер не істерін білмей, ақ ырында тү ң іледі, жұ мысынан қ анағ аттанушылық рахат кө рмейді. Тә рбиелік істің мұ ндай келең сіз жағ дайларының объективті себептері мақ саттың ә леуметтік – психологиялық табиғ атынан туындайтының тү сіне білуі қ ажет.

Мақ сат – субъект санасында оның қ оршағ ан ортамен ө зара ық пал байланысынан туындайтын ә рекеттің нә тижесі туралы ой болжамыдемек, мақ сат – жағ дайлар себепті пайда болуынынан, нақ ты болмыстан алынатындық тан – ол объективті қ ұ былыс. Мысалы, ө мірінде домбыра ұ стап, ү ніне зер салмағ ан педагог балағ а музыкалық тә рбие беруі мү мкін емес т. б. Мақ сат объективті себептерден бастау алумен бірге субъективтік де категория, себебі ол сана туындысы, ол адам ойында пайда болып, ә р нақ ты тұ лғ аның сана – сезімдік ерекшеліктерінің кө рінісін береді. Ертеде латындар айтқ андай: «Екі адам зат жө нінде бір ә ң гіме айтуы мү мкін, бірақ бірінің ә ң гімесі екіншісіне ұ қ самас». Бір мақ сатты жалау еткен педагогтар – сол мақ саттың ө зін ә р тү рлі баламада тү сінеді. Себебі олардың ә р қ айсысы кә сіби ә рекеттің нә тижесінде ө з сана дең гейімен бағ а береді. Сондық тан, мақ сат болжау проблемасы-тә рбиелі адамның идеалды образының дараланғ ан саналардағ ы кө птеген баламаларын қ амтығ ан мақ саттың мү мкіндігінше нұ сқ асын анық тау-байсалды зердемен қ оса, кө п уақ ыт та, мамандық кү ш салуды да талап етеді. Адам ө зіне ық пал етуші объективті жә не субъективті ә серлердің нә тижесінде ө мір бойы қ алыптасады. Бірақ педагогикалық жү йелер (мектепке дейінгі, мектептік, мектептен соң ғ ы) жеке адамның қ алыптасу дең гейі мен сапаларын нақ ты кө рсететін ө зінің уақ ыттық шектеріне ие болғ андық тан, ә р саты. Аяғ ындағ ы тә рбиелік нә тижелер жө нінде сө з қ озғ ауы мү мкін. Ө сіп келе жатқ ан ұ рпақ ты тә рбиелеу мақ саты –кең ә леуметпен ғ ылымның араласуымен тек мемлекет белгілейтін педагогикалық саясаттың басты қ ұ рылым бірлігі. Мақ саттың қ озғ алмалылығ ы мен ауыспалылығ ыоның ешқ ашан шектелмейтінін кө рсетеді.

1. Тә рбие мақ саты мен тә рбие міндеттері.

Мақ сат - бұ л да бейне, бірақ онан келетін қ анағ аттану тек ішкі қ абылдаудан емес, солбейнені іс-ә рекетке қ осып шындық қ а айналдырудан. Бұ л бейне субьекті белсенді ә рекетке бағ ыттайды, ық пал жасайды. Туындай отырып, мақ сат ойғ а алғ ан, кө здеген нә тижеге жетпей, ө з қ анағ атын таппайды. Бұ л арада бейне –нә тиже тек іштей қ ызығ у ү шін емес, нақ ты жетістік ү шін қ ажет. Мақ сат-іс-ә рекет, белсенді қ ызметтің бастау кө зі.

Міндет- бұ л мақ сатқ а жету жолдарындағ ы бір саты, орындалуы қ ажет нә тиженің бір бө лігі, осы бө лік ө зінің іс-ә рекеттік бітімін таппаса, жалпы нә тиже де жоқ. Мінде мақ саттың ө зін қ ұ райтын элементтерге бө лінуінен пайда болады. Кейін сол эленменттердің бә рі бірігіп,, іс-ә рекеттің жалпы нә тижесін алуғ а жұ мсалады. Іс-ә рекеттің барысында субьект, ә детте, мақ сат жө нінде ойламайды, оның есінде тек міндеттері, ө з іс-ә рекетін сол міндеттердің кезегімен шешілуі деп біледі.

Тә рбие принциптері

1. Тә рбие принциптерінің ерекшеліктері

Тә рбие процесінің принциптері (тә рбие принциптері)- бұ л тә рбие процесінің мазмұ нынына, ә дістеріне оны ұ йымдастыруғ а қ ойылатын негізгі талаптарды анық тайтын бастау ережелері.

1. Міндеттік. Тә рбие принциптері- бұ л кең ес, нұ сқ ау емес, олар толық жә не міндетті тү рде тә жірибеге ұ ласуды талап етеді. Принциптерді дө рекі тү рде ә ркез бұ зу жә не ондағ ы міндеттерді орындамау тә рбиелеу процесінің пә рменділігін кемітіп қ ана қ оймай, сонымен бірге ол принциптердің негізін, тү п-тамырын ыдыратады. Егер тә рбиеші принцип міндеттерін бұ зса, онда ол тә рбие процесі жетекшілігінен аластатылады. Тіпті, мысалы, егер педагог гуманистік принциптерді, жеке басты қ адірлеу принциптерін қ асақ ана ә рі дө рекі бұ зса, онда ол заң ды жауапкершілікке тартылуы қ ажет.

2. Комплекстілік. Принциптер комплекс, бө лінбеген талаптар тү рінде тә рбие процесінің барлық кезең дерінде бірлікте қ олданылуы тиіс. Принциптер тармақ талмай, фронтальды ә рі барлығ ы бірдей іске асып отырады.

3. Бірмә нділік. Тә рбие принциптері жалпығ а бірдей ортақ ережелер ретінде бірмә нді болып келеді, олардың арасында біреуін бірінше кезекте орындау керекті немесе ертең ге қ алдыра салуғ а болатын сияқ ты негізгі немесе қ осалқ ы принциптері болмайды. Барлық принциптерді тең дей мә нді деп бағ алау тә рбиелеу процесінің жемісті болуының кепілі. Сонымен бірге тірбие принциптері- дайын нұ сқ ау емес, тіпті олар ұ стану арқ ылы доғ ары нә тижеге автоматты тү рде жеткізе салатын ә мбебап (универсал) ережелер де емес. Олар тә рбиеге қ ажет арнайы білімдерді, тұ лғ а тә жіриебесін, шеберлігін алмастыра алмайды. Тә рбие принциптерінің талаптары баршағ а бірдей болса да, олардың практика жү зінде іске асырылуы тұ лғ алық шарттарғ а байланысты болады. Тә рбие процесі сү йенетін принциптер белгілі жү йені қ ұ райды. Тә рбие жү йелерінің тү рлері бұ рын да, қ азір де кө птеп саналады. Ә лбетте, олардағ ы принциптердің сипаты, жекелей міндеттері, тіпті кейбір принциптердің ө здері ө згеріске тү седі. Қ азіргі тә рбиелеу жү йесі мынадай принциптерді ұ станады:

- тә рбиенің қ оғ амдық бағ ытта болуы;

- тә рбиенің ө мірмен, ең бекпен байланысы;

- тә рбиеде дұ рыстық қ а арқ а сү йеу;

- тә рбие гуманизациясы;

- тә рбиеге тұ лғ алық тұ рғ ыдан қ арау;

- тә рбиелік ық палдардың бірлігі.

⇐ Предыдущая 20 21 22 23 242526 27 28 29 Следующая ⇒