Нәтижелердің бағасы

⇐ ПредыдущаяСтр 12 из 13Следующая ⇒

Нә тижелердің бағ асы

10 балл – S кө рсеткіші 1, 00-ден артық.

8-9 балл –S кө рсеткіші 0, 75-тен 1, 00 шамасында.

6-7 балл – S кө рсеткіші 0, 50-ден 0, 75 шамасында орналасқ ан.

4-5 балл – S кө рсеткіші 0, 25-тен 0, 50 аралығ ында орналасқ ан.

0-2 балл – S 0, 00-ден 0, 25 шекарасында орналасқ ан.

Даму дең гейінің нә тижесі.

10 балл – ө те жоғ ары.

8-9 балл – жоғ ары

6-7 балл – орташа.

4-5 балл – тө мен

0-3 балл – ө те тө мен.

Зерттеу ө зектілігіне байланысты ғ ылыми ә дебиеттерге талдау жасалып, нә тижесінде баланың мектепке дайын болмау себептері анық талады. Атап айтқ анда: баланың даму кезіндегі келең сіз факторлар, жү ктіліктің жә не босанудың жайсыз ө туі, босану кезіндегі жарақ аттар, бала ө мірінің алғ ашқ ы жылдарында жә не ерте балалық шақ та ауыр сырқ атпен ауыруы. Денсаулығ ының нашар болуы, жиі сырқ аттану ағ заны ә лсірететіні белгілі. Сол себептен бала тез шаршап, жұ мыс қ абілеті тө мендеп, оқ у жү ктемесіне шамасы келмеуі мү мкін. Балалардың келең сіз жағ дайларда ө суі жә не дамуы: толассыз ұ рыс жағ дайында, қ орқ ынышта, қ араусыз жағ дайында, бір немесе екі ата-анасының ішімдікке салыну жағ дайында. Сонымен қ атар бала бақ шағ а бармай, ө з қ атарластарымен араласпай, ү лкендер арасында ө скен балағ а, қ атарластарымен араласу, басқ а біреудің пікірімен санасу, басқ алардың талаптарына бағ ыну қ иынғ а соғ ады.

Бала есейген сайын «дайын еместер» қ атарына тү су қ ауіпі азайады. Оқ уғ а бару жасына байланысты «дайын еместер» саны қ аланың мектептерінде 10-50% болса, ауылдық мектептерде 75% пайызғ а дейін жетуі мү мкін. М. М. Безруких тө мендегі мә ліметтерді ұ сынады: 5 жас-80%; 6жас-51%; 6, 5 жас-32%; 7 жас-13%.

Арнайы зерттеулер нә тижесінде кейбір зандылық тар анық тады.

Біріншіден, 5-6, 5 жас аралығ ында мектепке баратын дайындық тың кү рт жоғ арлауы. Екіншіден, бірінші сыныпқ а барғ ан балалардың арасында да олардың жастарына қ арамай оқ уғ а дайын болмауы.

Оқ уғ а дайын емес балалар – «қ ауіп контингенті». Қ ауып контингенті - кө птеген қ иындық тарғ а тап болу қ ауіпі, ү лгермеу қ ауіпі, шектен тыс жү ктемелер мен шаршаудың ә серінен денсаулық тағ ы ауытқ уларды асқ ындыру немесе ауырып қ алу қ ауіпі. Қ атардан қ алу ө здігінен шешілмейді, сондық тан осындай оқ ушыларғ а мұ ғ алімнің ерекше кө ніл бө лгенін талап етеді. Осындай ерекшеліктерді оқ удың бірінші кү нінен бастап ескеру ү шін, балалардың дайындығ ын мектепке келер алдында анық тағ ан дұ рыс. Арнайы зерттеулер мен бақ ылаулар оқ уғ а дайын емес балаларғ а тә н проблемаларды анық тады. Олар: бейімделу уақ ытының қ иын жә не ұ зақ қ а созылуы, мектепке бейімделудің қ иындығ ы, оқ уда тү рлі қ иындық тардың жиі қ айталануы, сабақ ү лгерімінің нашар болуы, олардың арасында бірінші сыныпта ғ ана емес, одан кейінгі сыныптарда сабақ ү лгерімінің нашар болуы, денсаулық тарындағ ы ауытқ улар, дә лірек айтқ анда психоневралогиялық аурулар жә не мектепке «дайын емес» балалардың жартысынан кө бінің сабақ ү лгерімінің нашар болуы.

Дә л осы факторлар дә рігерлік – педагогикалық іріктеуді тиянақ ты жү ргізуді талап етеді. Ғ алымдардың есебінше балаларды мектепке іріктеу жұ мыстары жарты жыл бұ рын жү ргізілуі керек. Бұ л баланың мектепке дайындық дең гейін ғ ана анық тап қ оймай, керек болғ ан жағ дайда арнайы кешенді тү зету шараларын жү ргізуге жә не ата-аналарғ а бала денсаулығ ын тү зетуге, тә рбие берудегі кемшіліктерді жоюғ а байланысты ақ ыл-кең естер беруге мү мкіндік береді.

Зерттеу ө зектілігіне теориялық сараптама жасау барысында мектепке дайын емес балаларғ а тә н бір қ атар проблемалар анық талады. Баланың мектепке бейімделу проблемасы бірінші орынғ а шық ты. Баланың бірінші сыныпқ а бейімделуінің табысты ө туі, оның жү йелі оқ уғ а дайндығ ын аң ғ артады. Қ оршағ ан ортаның ә серіне дұ рыс жауап беру ү шін бала ағ засы функционалды дайын болу керек. Олай болмағ ан жағ дайда бейімделу кезең і созылып, ү лкен қ иындық тарғ а ұ ласуы мү мкін. Оқ уғ а функционалды дайын емес бала ой жұ мысының тө мен дең гейін кө рсетеді. «Дайын емес» балалардың жартысынан кө бінде оқ у жылының басында-ақ жү рек–қ антамырлар жү йесіне тү сетін жү ктемелерді кө тере алмау, салмақ жоғ алту, жиі ауырып, сабақ ты жиі босатуы байқ алады. Бейімделудің табысты ө туіне тікелей байланысты келесі фактор ол- баланың жасы. Алты жастағ ы баланы, жеті жастағ ы баладан ажыратып тұ ратын бір жыл - баланың дене, функционалды жә не психикалық дамуы ү шін ө те маң ызды.

Кө птеген зерттеушілердің айтуынша баланы мектепке 6 жастан берген дұ рыс. Психологтардың пікірінше 6 мен 7 жас аралығ ында балаларда кө птеген маң ызды психологиялық ерекшеліктер пайда болады.

Осы кезде балаларда ә леуметтік нормаларғ а жә не талаптарғ а бағ дарлану, логикалық ойлаудың негізі, іс- ә рекетін іштен жоспарлау дамиды.

Бала денсаулығ ының дең гейі бейімделуге ғ ана емес, оның оқ уды алып кетуіне тікелей байланысты. Мектепке бейімделу, денсаулығ ы мық ты балаларда тез ө теді. Олар бірінші топқ а жатады. Ал ү шінші топқ а жататын балаларда мектепке бейімделуі кү рделі ө теді. Оларда бейімделу кезінде денсаулық тарының тө мендеуі жә не ағ засында жү йке-психикалық ө згерулер пайда болуы байқ алады.

Осығ ан қ арап баланың мектепке дайындығ ының диагностикасын уақ ытылы жү ргізу қ аншалық ты маң ызды екенін білуге болады. Ата-аналар, психологтар, мұ ғ алімдер ү шін баланың мектепке дайындық денгейін анық тайтын кө птеген ә дістемелер бар. Сол ә дістемелер арқ ылы олар керекті бақ ылаулар, ө лшеулер жү ргізіп баланың мектепке дайындық дең гейін анық тай алады. Есте сақ тау қ абілетінің дамуы, қ иын сө зді қ айталай алу, сө здердегі дыбыстарды ажырата алу, тіл дамыту, қ олының жазуғ а дайндығ ы, инструкция бойынша жұ мыс істеу, ойлау қ абілетінің дамуы, кеністікте бағ дарлауы, қ оршағ ан орта туралы тү сінігі, қ арапайым математикалық есептеулерді қ алай жү ргізе алатынын анық тай алады.

Жү йелі оқ у балағ а ө зінің қ имылын басқ ару, денесін бағ ындыру т. б. жү ктемелерге тө зуді ү йретеді. Дене сапаларының дамымый қ алуынан, кейбір балалардың оқ у ү лгерімі нашар болады. Сондық тан мектепке келген кезде балада ептілік, икемділік, кү ш, тө зімділік жақ сы дамуы керек.

Оқ уда табысқ а жету ү шін ең бекқ орлық тың маң ызы зор.

Жоғ арыда айтылғ андардан қ орытынды шығ ара отырып, Б. С. Волков пен И. В. Волкова баланың мектепке дайындығ ының физиологиялық талаптарын ұ сынады. Мектепке барғ ан кезде балалар мыналарды жасай алуы керек: сенімді қ имылдап, тү ймелерін ө зі салып, ө зі шеше алу, киініп-шешіне алуы, аяқ киімінің бауын байлай алуы, жү гіру-секіру, велосипед, шаң ғ ы тебе алуы, доппен ойнау, секіртпеде секіре алу т. б.

Сонымен қ атар ептілікке, тепе-тең дікке арналғ ан жаттығ уларды (жаттығ уларды аяқ пен, қ олымен, денесімен т. б. орындау) орындай алуы жә не кең істікте жақ сы бағ дарлануы керек. Ұ сақ заттармен жұ мыс істеп, шең берді, квадратты жә не ү шбұ рышты сыза білуі қ ажет.

Кез-келген ата-ана баласының ө сіп-жетілуінде, рухани кү шті етіп тә рбиелеу жолында алуан тү рлі қ уаныш пен қ иыншылық тарды бастарынан ө ткізе отырып, оның рухани жә не ақ ыл-ойы мен дене қ ұ рлысы жағ ынан жан-жақ ты даму дә режесіне жеткізуге баулиды. Мұ ғ алім баланы оқ уғ а дайындауда ата-анасымен бірлесе отыра жү ргізеді. Оларғ а іс-ә рекеттің мазмұ ны ө згерген кезде баланың мінез-қ ұ лқ ы да, ішкі психикалық ө мірі де ө згеретінін жә не осы кезде баласына аса қ ажет екендігі тү сіндірілуі керек.

Баланың мектепке дайындығ ы біртіндеп қ алыптасатын аса кү рделі ү рдіс жә не бұ л ү рдісті жү зеге асырудың бірден бір жолы - ата-ананың, мұ ғ алімнің жә не психологтың бірігіп жұ мыс істеуі. Бала балалық шақ тан ө зіне белгісіз, таныс емес дү ниенің есігін ашқ аннан кейін, баланың ө мір сү ру тіршілігін тү бегейлі ө згертеді. Яғ ни, баланың мектеп ө міріне еніп жә не ө зінің ә леуметтік ортада «МЕН» дегенін қ алыптастыра алып, жоғ арыдан кө ріне алуы, баланың білімді, табысты жә не нә тижелі игеріп кетуіне ық пал жасайды.

⇐ Предыдущая 4 5 6 7 8 9 10 111213 Следующая ⇒