2. Биологиялық кемелденуі

Мектептегі оқ у ә рекеті - бұ л ағ заның барлық жү йелерінің қ атты жұ мыс істеуін қ ажет ететін ү рдіс. Баланың ағ засында жаң а ережелер мен іс-ә рекеттерге ү йрену ө згерістер туғ ызады. Оқ ушы мектептің талаптарын орындап, жаң а кү н режиміне, сабақ тарда тә ртіп сақ тап отыруғ а дағ дылануы қ ажет. Алайда кез-келген баланың денсаулық жағ дайы мұ ндай ө згерістерге бірден бейімделе алмайды. Бірінші сынып оқ ушыларының ағ засына қ ойылатын жаң а жоғ ары талаптарғ а оқ удың алғ ашқ ы аптасы мен айларында бас аурулары, шаршау, ашуланшақ тық, наразылық, жылау, ұ йқ ының бұ зылуысияқ ты шағ ымдар ретіндегі жауаптар пайда болады. Кейдежү ректің айнуы, қ ұ су, мұ рыннан қ ан кету болады. Балалардың асқ а тә беті мен дене салмағ ы тө мендейді. Психикалық сипаттағ ы қ иыншылық тар да кездеседі, мысалы, қ орқ ыныш сезімі, оқ уғ а жә не мұ ғ алімге дегенжағ ымсыз, теріс қ атынас, ө з қ абілеттері мен мү мкіншіліктері жө нінде теріс кө зқ арас. Мұ ндай мектептегі оқ уү дерісінің басталуымен байланысты бала ағ засындағ ыө згерістерді кейбір батыс ғ алымдары «адаптациялық ауру», «мектептік шок», «мектептік кү йзеліс», «мектептікдезадаптация» деп атайды. Мұ ндай қ иын кезең де балағ амектепте де, ү йде де кө бірек кө ң іл бө ліп, жылы шырайменқ арап, оғ ан шыдамдылық пен мейірімділік таныту керек.

Сонда белгілі бір уақ ыттан кейін қ олайсыз, жағ ымсызжағ дай ө тіп, ұ йқ ы мен тә беті нормағ а келіп, тү рлішағ ымдар жоғ алып, баланың денсаулығ ы жақ сара тү седі. Жағ ымсыз жағ дайдың жоғ алуы басталып келе жатқ анжайлы бейімделудің алғ ашқ ы белгісі болып табылады. Біртіндеп бала ағ засында жә не ең алдымен оның оқ ужұ мысының сә ттілігін қ амтамасыз ететін орталық жү йкежү йесінде ө згерістер болады. Тұ рақ ты жұ мысқ а қ абілеттілікті қ амтамасыз ете отырып, жоғ арғ ы талаптарғ а сә йкесбала ағ засының барлық функциялары жаң а жоғ ары дең гейде қ айта қ ұ рылады. Бұ л жағ дайда мектепке бейімделу ү дерісінің аяқ талғ андығ ы жө нінде айтуғ а болады. Бірінші сынып оқ ушыларының бейімделу уақ ыты ә ртү рлі болып келеді. Ә детте мектепке тұ рақ ты бейімделуоқ у жылының бірінші жарты жылдығ ында жү зеге асады. Бірақ бұ л процестің бү кіл оқ у жылы бойында аяқ талмайтын кездері де аз емес. Жетістіктері ә р тү рлі балаларжаң а ө мірлік іс-ә рекет жағ дайына бірігіп бейімделеді.

Сондық тан баланы мектепте оқ уғ а даярлау ү шін оның денсаулық жағ дайы (дене салмағ ы, бойының ұ зындығ ы т. б. ) нормадағ ы 6-7 жасар баланың дене кө рсеткіштеріне сә йкес болуына, сонымен бірге оғ ан кө ру, есту, моторикасының дамуына, жү йке жү йесінің физиологиялық жағ дайын баса кө ң іл бө лінуі қ ажет.

Баланы оқ уғ а дайындауда ү лкен жә не кіші моторикасына ерекше мә н берген жө н. Ғ алымдардың айтуынша баланың саусақ тарының дамуы ақ ыл-ойы мен сө йлеуінің қ алыптасуында маң ызды рө л атқ арады.

М. М. Кольцова ө зінің ең бектерінде «Бала мектепке барар алдында кө ру-моторлы координациясы біршама дамығ ан болуы тиіс жә не қ олдың саусақ тары мидың сө йлеу аймағ ы болып табылады» деген. Яғ ни, бала жү гіріп, секіріп допты лақ тырып жә не ұ стап алу ә рекеттерін еркін орындап, қ айшымен, қ арындашпен, қ ыл-қ аламмен жұ мыс істеу біліктілігі дамығ ан болуы керек. Балағ а сурет салғ ызу, ә ртү рлі заттардан қ ұ растыру, пластилинді илеу баланың саусақ тарын дамытып қ ана қ оймай, ойлау қ абілетін де дамытады. Сурет сала алмайтын жә не пластилинмен жұ мыс істей алмайтын баланың жазуғ а икемі болмайды. Кез-келген 5-6 жастағ ы бала 3 минуттан артық жаза алмайды тез шаршап қ ате кө п жіберетін болады жә не 2-3 минут сайын баланың қ олын демалдырып отыруды қ атал есте сақ тағ аның ыз жө н. Бала жазу дағ дыларын мең геруде ә рбір жетістігін мақ тап «Сенің қ олың нан келеді, біз кө мектесеміз», «Сен істей аласың » деген сенімділік сө здерді жиі айтуың ыз қ ажет, ө йткені қ уатты сө здер баланың табысқ а жетуіне ә серін тигізеді.

⇐ Предыдущая 1 234 5 6 7 8 9 10 Следующая ⇒