(а) есеп беру күніне белгіленген төлемдері бар жоспар бойынша міндеттемелердің дисконтталған құнына (64-параграфты қараңыз);

(а) есеп беру кү ніне белгіленген тө лемдері бар жоспар бойынша міндеттемелердің дисконтталғ ан қ ұ нына (64-параграфты қ араң ыз);

(b) есеп беру кү ніне міндеттемелерді орындауғ а тікелей арналғ ан зейнетақ ы жоспары активтерінің ә діл қ ұ нын шегеріп тастағ анда (егер осындайлар болса) (102-ден бастап, 104-параграфтарғ а дейін қ араң ыз).

Компания, осы міндеттемені бағ алау кезінде 54 жә не 61-параграфтарды қ оспағ анда, 49-91-параграфтардағ ы ережелерді қ олдануғ а тиіс. Компания ө теуге арналғ ан кез келген қ ұ қ ық ты тану жә не бағ алау кезінде 104А-параграфты қ олдануғ а тиіс.

129. Компания ө зге де ұ зақ мерзімді сыйақ ыларғ а қ атысты шығ ыс немесе (58-параграфқ а сә йкес) табыс ретінде тө менде кө рсетілген баптардың жиынтық таза шамасын тануғ а тиіс, басқ а Халық аралық қ аржы есептілігінің стандарты талап ететін немесе мына активтің ө зіндік қ ұ нын қ амтуғ а рұ қ сат ететін басқ а баптарды қ оспағ анда:

(а)      ағ ымдағ ы қ ызметтердің қ ұ ны (63-тен бастап 91-параграфтарғ а дейін қ араң ыз);

(b)     пайыздарғ а жұ мсалғ ан шығ ындар (82-параграфты қ араң ыз);

(с)      жоспардың кез келген активтерінен кү тілетін табыс (105-107-параграфтарды қ араң ыз) жә не актив ретінде танылғ ан кез келген ө теу қ ұ қ ығ ына (104А-параграфты қ араң ыз);

(d)     дереу танылуы тиіс актуарлық пайда жә не залалдар;

(е)      дереу танылуы тиіс ө ткен қ ызметтердің қ ұ ны; жә не

(f)      кез келген секвестрлардың немесе есептердің салдары (109 жә не 110-параграфтарды қ араң ыз).

130. Қ ызметкерлерге ө зге де ұ зақ мерзімді сыйақ ылардың нысандарының бірі ұ зақ мерзімге ең бекке жарамсыздығ ы бойынша жә рдемақ ы болып табылады. Егер жә рдемақ ының мө лшері ең бек стажының ұ зақ тығ ына тә уелді болса, міндеттеме қ ызмет кө рсету сә тінде туындайды. Осы міндеттемені бағ алау тө лемді жү зеге асыру талап етілетіндігі жә не тө лем жасалатын уақ ыт мерзімі ық тималдығ ын кө рсетеді. Егер кез келген ең бекке жарамсыз тұ лғ алар ү шін, ең бек стажына қ арамастан, сыйақ ы дең гейі бірдей болса, осы сыйақ ыларды тө леуге жұ мсауғ а кү тілетін шығ ын ұ зақ мерзімге ең бекке жарамсыздығ ын тудырғ ан оқ иғ а болғ ан кезде танылады.

Ақ паратты ашу

131. Осы Стандарт қ ызметкерлерге ө зге де ұ зақ мерзімді сыйақ ыларғ а қ атысты ақ паратты ашуғ а нақ ты талаптарды белгілемейтініне қ арамастан, басқ а Халық аралық қ аржы есептілігі стандарты, мысалы, осындай тү рдегі сыйақ ыны тө леу нә тижесінде орын алғ ан шығ ыстар сипаты шығ у кө здері сондай мө лшердегі болса, оларды ашу компанияның осы кезең дегі қ ызметінің нә тижесін тү сіндіру ү шін маң ызды болғ ан жағ дайда, ақ парат ашуды талап етуі мү мкін. (IАS Халық аралық стандарты 8-«Есеп саясатындағ ы кезең ішіндегі таза пайда немесе зала, тү бірлі қ ателер жә не ө згерістер»). Халық аралық стандартында 24-«Байланысты тараптар туралы ақ паратты ашу» IАS талап етілген кезде компания негізгі басқ ару қ ызметкеріне берілген шығ у жә рдемақ ысы туралы ақ паратты ашады.

ШЫҒ У ЖӘ РДЕМАҚ ЫЛАРЫ

132. Осы Стандарт шығ у жә рдемақ ыларын қ ызметкерлерге берілетін басқ а сыйақ ылардан бө лек қ арастырады, себебі осы жағ дайда міндеттемелердің шығ у себебі қ ызметкер қ ызметінің жалғ асуы емес, аяқ талуы болып табылады.

Тану

133. Компания шығ у жә рдемақ ыларын міндеттеме жә не оның мыналарғ а:

(а)    қ ызметкерді немесе қ ызметкерлер тобын олардың зейнет жасына жету кезіне дейін жұ мыстан шығ аруына; не

(b)    қ ызметкерге ө з еркімен жұ мыстан шығ у ұ сынысы жасалуымен байланысты шығ у жә рдемақ ыларының тө лемдеріне қ атысты нақ ты міндеттемелері болғ ан жағ дайда шығ ыс ретінде тануы тиіс.

134. Компания формальды тү рде шығ у жә рдемақ ыларын тө леу бойынша қ алыптастырылғ ан жан-жақ ты жоспары болғ ан кезде ғ ана шығ ыс жә рдемақ ыларын тө леуге міндетті жә не оны жеке ө з қ алауы бойынша қ айтарып алуғ а нақ ты мү мкіндігі жоқ. Жан-жақ ты жоспарғ а ең кем дегенде мынадай ақ парат қ амтылуы тиіс:

(а)      жұ мыстан шығ арылуғ а жататын қ ызметкерлердің мекен-жайлары, функциялары жә не жобамен саны;

(b)     ә рбір мамандығ ы жә не атқ аратын лауазымы бойынша шығ у жә рдемақ ысының мө лшері;

(с)      жоспарды іске асыру мерзімі. Жоспарды іске асыру барынша тезірек басталуы тиіс, оны іске асыру мерзімі оны елеулі ө згерту ық тималдығ ы туындамас ү шін неғ ұ рлым қ ысқ а болуғ а тиіс.

135. Компания заң намағ а сә йкес компания мен қ ызметкерлердің немесе ө кілдіктері арасында жасалғ ан шарттар бойынша немесе келісімдер бойынша немесе оның жү ктелген міндеттемелері бойынша қ алыптасқ ан шаруашылық тә жірибесінен туындайтын, қ ызметкерлерді жұ мыстан шығ ару кезінде ә діл ә рекет жасағ ысы келетін, тө лем жасағ ысы келетін (немесе қ андай да болмасын ө зге сыйақ ы тө леу) міндеттемелері болуы мү мкін. Мұ ндай тө лемдер шығ у жә рдемақ ысы деп аталады, олар біржолғ ы тө лемдердің ү лгі мысалы бола алады жә не мыналарды қ амтиды:

(а)   ең бек қ ызметі аяқ талғ аннан кейін зейнетақ ы алу немесе басқ а да тө лемдер, немесе зейнетақ ы жоспары арқ ылы орташа не тікелей;

(b)   арнайы белгіленген кезең аяқ талғ анғ а дейін жалақ ы тө леу, егер қ ызметкер бұ дан ә рі компанияның экономикалық пайда алуын қ амтамасыз ететін қ ызмет кө рсетпесе.

136. Қ ызметкерлерге кейбір сыйақ ы олардың жұ мыстан босатылу себебіне қ арамастан тө ленуі тиіс. Сыйақ ының осындай тү рі белгіленген (кепілдік берілген зейнетақ ы алу талаптарының орындалуына, сондай-ақ қ ызметтің ең аз ұ зақ тығ ына байланысты), бірақ оларды тө леу уақ ыты белгіленбеген болып қ алады. Алайда кейбір елдерді осындай сыйақ ылар келісім-шартың немесе ө темақ ының қ олданылуы тоқ татылғ ан жағ дайда зиянды ө теу кепілдігі деп аталады, олар ең бек қ ызметі аяқ талғ аннан кейін сыйақ ығ а жатады, жұ мыстан шығ у жә рдемақ ысы деп аталмайды, сондық тан компания олардың сыйақ ысын ең бек қ ызметінің аяқ талуына орай есептеуге тиіс. Кейбір компаниялар қ ызметкерді ө з қ алауы бойынша жұ мыстан шығ арғ ан кезде сыйақ ының неғ ұ рлым тө мен дең гейін қ амтамасыз етеді. (Негізі бұ л сыйақ ы ең бек қ ызметі аяқ талғ аннан кейін) компанияның талабы бойынша еріксіз тү рде тө ленуге жатады.

137. Шығ у жә рдемақ ысы компанияны қ андай да болмасын экономикалық болашақ тағ ы пайданы қ амтамасыз етпейді жә не шығ ыс ретінде дереу танылады.

138. Компания шығ у жә рдемақ ыларын танығ ан жағ дайда зейнетақ ы секвестрінің есебін немесе қ ызметкерлерге қ андай да болмасын ө зге де сыйақ ы тө леуді жү зеге асыру қ ажеттігі туындауы мү мкін (109-параграфты қ араң ыз).

Бағ алау

139. Шығ у жә рдемақ ысы есептік кү ннен кейін 12 айдан астам ө ткеннен кейін тө ленуге тиісті болғ анда 78-параграфта айқ ындалғ ан дисконт ставкасын қ олдану арқ ылы дисконтталуы тиіс.

140. Қ ызметкерлер ө з еркімен жұ мыстан шығ уғ а ұ сыныс жасамағ ан жағ дайда, шығ у жә рдемақ ысының шамасын бағ алау ү шін ұ сыныспен келісу кү тілетін қ ызметкерлердің саны белгілі болуы тиіс.

Ақ паратты ашу

141. Ө з еркімен жұ мыстан шығ уғ а келісім беретін қ ызметкерлер санына қ атысты белгісіздік болғ ан кезде шығ у жә рдемақ ысының орнына шартты міндеттеме орын алады. 37-«Бағ алау міндеттемесі, шартты міндеттемелер жә не шартты активтер» IАS Халық аралық стандарты талап еткен кезде компания ресурстардың міндеттемелерді орындау есебіне шығ у ық тималдығ ы шамалы болғ ан жағ дайларды қ оспағ анда, шартты міндеттемелер туралы ақ паратты ашады.

142.    1 IAS-Халық аралық стандартының талаптарына сә йкес ұ йым, егер жү зеге асырылғ ан болса, шығ ыстардың сипатын жә не сомасын ашып кө рсетеді. Жұ мыстан шығ арда берілетін жә рдемақ ы жоғ арыда кө рсетілген талаптарды орындау ү шін ашып кө рсетуге қ ажетті шығ ыстарғ а ә кеп соғ уы мү мкін.

143. 24-«Байланысты тараптар туралы ақ паратты ашу» IAS Халық аралық стандартымен талап етілетін жерде компания негізгі басқ арушы қ ызметкерлерге ұ сынылғ ан шығ у жә рдемақ ылары туралы мә ліметтерді ашуы тиіс.

144-152. [жойылғ ан]

Ө ТПЕЛІ ЕРЕЖЕЛЕР

153. Осы бө лімде белгіленген тө лемдері бар зейнетақ ы жоспарларын есепке алудың ауыспалы тә ртібі айқ ындалғ ан. Компания осы Стандартты алғ ашқ ы рет қ ызметкерлерге берілетін басқ а сыйақ ыларды есептеу ү шін қ олданылғ анда, ол 8-«Есеп саясаты, есептік бухгалтерлік бағ алаудағ ы ө згерістер жә не қ ателіктер» IАS-ты қ олданады.

154. Компания осы Стандартты алғ аш рет қ абылдағ ан кезде осы кү нге белгіленген тө лемдері бар зейнетақ ы жоспарлары бойынша ө зінің ауысатын міндеттемелерін мынадай жолмен анық тауы тиіс:

(а)    қ абылдау кү ніндегі міндеттемелердің дисконтталғ ан қ ұ ны (64-параграфты қ араң ыз);

(b)    есеп беру кү ніне міндеттемелерді орындауғ а тікелей арналғ ан зейнетақ ы жоспары активтерінің ә діл қ ұ нын шегеріп тастағ анда (егер осындайлар болса) (102-104-параграфтарғ а дейін қ араң ыз);

(с)    96-параграфқ а сә йкес неғ ұ рлым кеш кезең дерде танылуы тиісті ө ткен қ ызметтердің кез келген қ ұ нын қ оспағ анда.

155. Егер ауыспалы міндеттемелердің мө лшері компанияның бұ рынғ ы есептік саясатына сә йкес танылғ ан міндеттемелердің мө лшерінен кө п болса, ол 54-параграфқ а сә йкес белгіленген тө лемдермен оның зейнетақ ы жоспары бойынша міндеттемелері бө лігі ретінде осы кө беюді тү пкілікті тануды жү зеге асыруы тиіс.

(а)      8-«Есеп саясаты, есептік бухгалтерлік бағ алаудағ ы ө згерістер жә не қ ателіктер» IАS Халық аралық стандартына сә йкес дереу; не

(b)      қ абылданғ ан кү ннен кейінгі бес жыл ішінде қ алыпты негіздегі шығ ыс ретінде. Егер компания (b) нұ сқ асын таң дап алса, ол:

(і)       баланста танылғ ан кез келген активті бағ алау кезінде 58(b)-параграфта кө рсетілген шектеулерді қ олдануғ а тиіс;

(іі)      ә рбір есеп беру кү ніне мыналарды: (1) танылмай қ алғ ан ұ лғ аю сомасын; жә не (2) ағ ымдағ ы кезең де танылғ ан соманы ашуы тиіс;

(ііі)     кейінгі актуарлық пайданы (бірақ ө ткен қ ызмет кө рсетулердің теріс қ ұ ны емес) мынадай тү рде тануды шектеуі тиіс: егер актуарлық пайда 92 жә не 93-параграфтарғ а сә йкес танылуы тиіс болса, онда компания осы актуарлық пайданы таза жинақ талғ ан, танылмағ ан актуарлық пайданың (осы актуарлық пайданы танығ анғ а дейін) ө тпелі міндеттемелердің танылмағ ан бө лігінен асатын жағ дайда ғ ана тануы тиіс; не

(іv)     секвестер немесе жоспар бойынша тү пкілікті есеп айырысу кезінде кез келген кейінгі пайдалар мен залалдарды есептеу кезінде танылмағ ан ауыспалы міндеттемелердің тиісті бө лігін қ осуғ а.

Егер ауыспалы міндеттемелердің мө лшері компанияның бұ рынғ ы саясатына сә йкес осы кү ні танылғ ан міндеттемелердің мө лшерінен аз болса, ол осы азаюды 8 IАS Халық аралық стандартына сә йкес дереу тануы тиіс.

156. Осы Стандартты бастапқ ы қ абылдау кезінде есеп саясатына ө згерістердің ық палына 92-параграфта белгіленген 10-пайыздық «дә ліздің » ішіне тү ссе де, алдың ғ ы кезең дерде туындағ ан барлық актуарлық пайдалар жә не залалдар қ осылады.

154-156-параграфты кө рнекілендіретін мысал

1998 ж. 31 желтоқ санда компанияның бухгалтерлік балансына 100 кө леміндегі зейнетақ ы міндеттемелері қ осылды. 1999 ж. 1 қ аң тарынан бастап осы Стандарт бойынша міндеттеменің дисконтталғ ан қ ұ ны 1, 300 қ ұ рағ ан кезде, ал жоспар активтерінің ә діл қ ұ ны 1, 000 тең болғ анда, компания осы Стандартқ а кө шеді. 1993 ж. 1 қ аң тарда компания зейнетақ ыны кө терді (кепілдік берілмеген зейнетақ ының ө зіндік қ ұ ны: 160; ал аяқ талғ аннан кейін зейнетақ ының тө ленуіне кепілдік берілу бойынша осы кү нгі уақ ыттың орташа кезең і: 10 жыл)

Ауыспалы эффект мынадай болады:

Міндеттеменің дисконтталғ ан қ ұ ны 1, 300

Жоспар активтерінің ә діл қ ұ ны (1, 000)

Неғ ұ рлым кеш кезең дерде танылуғ а тиіс ө ткен қ ызмет кө рсетулер қ ұ нын шегеріп тастағ анда (160х4/10) (64)

Ауысатын міндеттемелер

Танылғ ан міндеттемелер 100

Міндеттемелердің ұ лғ аюы 136

Компания міндеттемелердің 136 ұ лғ аюын дереу не 5 жыл ішінде таң дай алады не тани алады. Таң дау тү пкілікті болып танылады.

1999 жылғ ы 31 желтоқ сандағ ы жағ дай бойынша осы Стандарт бойынша міндеттемелердің дисконтталғ ан қ ұ ны 1, 400 қ ұ райды, ал жоспар активтерінің ә діл қ ұ ны 1, 050 тең. Стандартты қ абылдағ ан кезден бастап таза жинақ талғ ан танылмағ ан актуарлық табыс 120-ны қ ұ райды. Жоспарғ а қ атысушы, зейнетке шығ уғ а дейін қ алып қ ойғ ан қ ызметкерлердің қ ызметінің кү тулі орташа ұ зақ тығ ы сегіз жыл болады. Компания 93-параграфта рұ қ сат етілген есепке алу тә ртібіне сә йкес барлық актуарлық пайдалар мен залалдарды дереу тану саясатын қ абылдады.

Тө менде 155(b)(ііі)-параграфта белгіленген шекараның ә сер ету кө лемі кө рсетілген

Таза жинақ талғ ан танылмағ ан актуарлық пайда

Ауысатын міндеттемелердің танылмағ ан бө лігі (136х4/5) (109)

Танылуғ а тиіс ең кө п пайда (155(b)(ііі)-параграф)

КҮ ШІНЕ ЕНУ КҮ НІ

157. Осы Халық аралық қ аржы есептілігінің стандарты, 159 жә не 159А-параграфтарда кө рсетілген жағ дайларды қ оспағ анда, қ аржы есептілігіне қ атысты 1999 жылдың 1 қ аң тарынан басталатын немесе осы кү ннен кейінгі кезең дерді қ амтитын кезең де кү шіне енеді. Стандартты мерзімінен бұ рын қ олдануғ а қ олдау кө рсетіледі. Егер компания осы Стандартты 1999 жылғ ы 1 қ аң тардан басталатын кезең дерде қ амтылатын қ аржы есептілігі ү шін зейнетақ ыны тө леуге жұ мсалғ ан шығ ындарды есептеуге қ олданылса, ол осы Стандарттың 1993 жылы бекітілген 19-«Зейнетақ ымен қ амсыздандыруғ а жұ мсалғ ан шығ ындар» IAS Халық аралық стандартының орнына қ олданылатын фактіні ашуы тиіс.

158. Осы Стандарт 1993 ж. бекітілген 19-«Зейнетақ ымен қ амсыздандыру шығ ындары» IAS алмастырады.

159. 2001 жылғ ы 1 қ аң тардан басталатын немесе осы кү ннен кейінгі кезең дерді қ амтитын кезең де жылдық қ аржы есептілігіне қ атысты мыналар кү шіне енеді(2):

(а)     7-параграфта берілген жоспар активінің қ аралғ ан анық тамасы жә не қ ызметкерлерге берілетін ұ зақ мерзімді қ ор активтері жә не белгілі бір талаптарды қ анағ аттандыратын сақ тандыру полисінің тиісті анық тамалары; жә не

(b)     104А, 128, жә не 129-параграфтарда сө з болып отырғ ан сыйақ ыларғ а қ атысты тануғ а жә не бағ алауғ а жә не 120А(f)(іv), 120A (g)(іv), 120A(m) жә не 120A(n)(ііі-)параграфтармен алдын ала қ аралғ ан ақ параттың тиісті ашылуына талаптар.

Стандартты мерзімінен бұ рын қ олдануғ а қ олдау кө рсетіледі. Егер осы Стандарттың мерзімінен бұ рын қ олданылуы қ аржы есептілігіне ә серін тигізсе, компания осы фактіні ашуы тиіс.

159. А 58А-параграфындағ ы ө згерту қ аржы есептілігіне(3) қ атысты 2002 ж. 31 мамырда немесе осы кү ннен кейін аяқ талатын кезең дерде кү шіне енеді. Стандартты мерзімінен бұ рын қ олдануғ а қ олдау кө рсетіледі. Егер осы Стандарттың мерзімінен бұ рын қ олданылуы қ аржы есептілігіне ә серін тигізсе, компания осы фактіні ашуы тиіс.

159. В Ұ йым 2006 ж. 1 қ аң тардан жә не осы кү ннен кейінгі басталатын жылдық кезең дерге қ атысты 32А, 34-34В, 61 жә не 120-121-параграфтарғ а тү зетулерді қ олдануы тиіс. Стандартты мерзімінен бұ рын қ олдануғ а қ олдау кө рсетіледі. Егер ұ йым 2006 ж. 1 қ аң тарғ а дейін басталатын кезең дерге қ атысты осы тү зетулерді қ абылдаса, ол осы фактіні ашуы тиіс.

159. С 93А-D-параграфтарда қ аралғ ан тану нұ сқ асы 2004 ж. 16 желтоқ саннан немесе осы кү ннен кейін аяқ талатын жылдық кезең дерге қ атысты қ олданылуы мү мкін. 2006 ж. 1 қ аң тарғ а дейін басталатын жылдық кезең дерге қ атысты тану нұ сқ асын қ олданылатын ұ йым 104А, 34-34В, 61 жә не 120-121-параграфтарда қ аралғ ан тү зетулерді бір уақ ытта қ олданылуы тиіс.

160. 8 IАS Халық аралық стандарты ұ йым 159-159С-параграфтарында кө рсетілген ө згерістерді бейнелеу мақ сатында ө зінің есеп саясатына ө згерістер енгізген кезден бастап қ олданады. Осы ө згерістерді 8 IАS талаптарына сә йкес ретроспективтік қ олдану кезінде ұ йым оларды осы Стандарттың қ алғ ан бө лігімен бір мезгілде қ олданатындық тан ескереді, алайда ұ йым 120А-параграфта кө зделген тү зетулерді ұ йым алғ аш рет қ олданатын қ аржылық есептілікті ұ сынғ ан бірінші жылдық кезең нен бастап ә рбір жылдық кезең ге қ атысты осындай сомаларды айқ ындау бойынша 120А (р)-параграфтың талаптарына сә йкес соманы аша алады.

___________

       Қ азақ станда мемлекеттік тілдегі ХҚ ЕС-ын тарату қ ұ қ ығ ы ХҚ ЕС жө ніндегі Комитет Қ орымен жасалғ ан шарттың негізінде Қ азақ стан Республикасының Қ аржы министрлігіне тиесілі. ХҚ ЕС-на авторлық қ ұ қ ық ХҚ ЕС жө ніндегі Комитет Қ орына тиесілі.

(1) Жоспар активтерінің ә діл қ ұ ны тө лемдері белгіленген зейнетақ ы жоспары міндеттемелердің дисконтталғ ан қ ұ нынан асып кеткен шама ө сім деп аталады.

(2) 159 жә не 159А-параграфтарында «жылдық қ аржы есептілігі» туралы айтылады, бұ л 1998 жылы қ абылданғ ан кү шіне енген кү ндерге арналғ ан бө лімдерді барынша анық баяндауғ а сә йкес келеді, 157-параграфта «қ аржы есептілігі» туралы айтылады.

(3) 159 жә не 159А-параграфтарында «жылдық қ аржы есептілігі» туралы айтылады, бұ л 1998 жылы қ абылданғ ан кү шіне енген кү ндерге арналғ ан бө лімдерді барынша анық баяндауғ а сә йкес келеді, 157-параграфта «қ аржы есептілігі» туралы айтылады.

⇐ Предыдущая 1 2 3 4 5 6 7 8 910