(b) жинақталмайтын ақы төленетін демалыс кезінде – тікелей демалыс басталған кезде тануы тиіс.

Қ ызметкерлерге берілетін сыйақ ы – компанияның қ ызметкерлерге олар кө рсеткен қ ызметтің орнына ұ сынылатын сыйақ ылардың жә не тө лемдердің барлық тү рлері.

Қ ызметкерлерге берілетін қ ысқ а мерзімді сыйақ ылар – қ ызметкердің тиісті қ ызмет кө рсеткен кезең ішінде кезең аяқ талғ аннан кейін толық кө лемде 12 ай ішінде тө ленуге тиісті, қ ызметкерлерге берілетін сыйақ ы (шығ у жә рдемақ ылары жә не ү лестік қ ұ ралдарғ а ө темақ ы тө лемдерін қ оспағ анда).

Ең бек қ ызметі аяқ талғ ан кезде тө ленетін сыйақ ылар - ең бек қ ызметі аяқ талғ анда тө ленетін қ ызметкерлерге берілетін сыйақ ылар (шығ у жә рдемақ ылары жә не ү лестік қ ұ ралдарғ а ө темақ ы тө лемдерін қ оспағ анда).

Ең бек қ ызметі аяқ талғ ан кездегі сыйақ ылар жоспары – компанияның қ ызметкерлерге олардың ең бек қ ызметі аяқ талғ аннан кейін тиісінше тө лейтін сыйақ ыларғ а жасалғ ан немесе жасалмағ ан келісімдері.

Белгіленген жарналары бар зейнетақ ы жоспарлары – егер қ ор қ ызметкерлерге ағ ымдағ ы жә не алдың ғ ы кезең дерде олардың кө рсеткен қ ызметтері ү шін есептелген барлық сыйлық ақ ыларды тө леу ү шін жеткілікті қ аражаты болмаса, компанияның белгіленген жарнаны бө лек қ орғ а тө леуді жү зеге асыруын жә не қ осымша жарналар тө леу бойынша қ андай да болмасын заң ды жә не жү ктелген міндеттемелері болмаса, белгіленген жарнасы бар зейнетақ ы жоспарларынан ерекшеленетін зейнетақ ы жоспарларын қ амтамасыз етуді болжайтын зейнетақ ымен қ амсыздандыру жоспары.

Белгіленген тө лемдері бар зейнетақ ы жоспарлары – белгіленген жарналары бар зейнетақ ы жоспарларынан айырмашылығ ы бар зейнетақ ымен қ амсыздандыру жоспары.

Жұ мыс берушілер тобының зейнетақ ы жоспарлары – бұ л:

(а) жалпы бақ ылауда тұ рмайтын ә р тү рлі компаниялар енгізген активтерді біріктіретін; жә не

(b)    зейнетақ ы жарнасы жә не кө лемі зейнетақ ыны алушы қ ызметкердің қ андай компанияда жұ мыс істеуіне тә уелсіз анық талу шартымен бірнеше компаниялардың қ ызметкерлерін зейнетақ ымен қ амсыздандыру ү шін бұ л активтер пайдаланылатын белгіленген жарналары бар зейнетақ ы жоспарлары (мемлекеттік зейнетақ ы жоспарларынан басқ а) немесе белгіленген тө лемдері бар зейнетақ ы жоспарлары (мемлекеттік зейнетақ ы жоспарларынан басқ а).

Қ ызметкерлерге берілетін басқ а да ұ зақ мерзімді сыйақ ылар - қ ызметкер тиісті қ ызмет кө рсеткен кезең ішінде тө лем жасау бойынша берешек, кезең аяқ талғ аннан кейін 12 ай ішінде толық кө лемде ө телу мү мкін болмайтын қ ызметкерлерге берілетін сыйақ ы (ең бек қ ызметі аяқ талуы бойынша тө ленетін сыйақ ылар, шығ у жә рдемақ ыларды жә не ү лестік қ ұ ралдармен ө темақ ы тө лемдерін қ оспағ анда).

Шығ у жә рдемақ ылары –:

(а)    қ ызметкерді зейнеткерлік жасқ а толмағ анғ а дейін компанияның шешімімен жұ мыстан шығ арса; не

(b)    қ ызметкердің ө з еркімен осындай сыйақ ығ а айырбастауғ а жұ мыстан шығ у салдары болып табылатын қ ызметкерлерге берілетін сыйақ ылар.

Кепілдік берілген зейнетақ ылар – оларды алу қ ұ қ ығ ы қ ызметкерлердің ә рі қ арайғ ы жұ мысына тә уелді емес зейнетақ ылар.

Белгіленген тө лемдері бар зейнетақ ы жоспары бойынша міндеттемелердің дисконтталғ ан қ ұ ны – ағ ымдағ ы немесе ө ткен кезең дерде кө рсетілген қ ызметкерлердің қ ызметіне байланысты шығ атын міндеттемені орындау ү шін қ ажетті кү тіліп отырғ ан болашақ тө лемдердің дисконтталғ ан қ ұ ны (жоспар активтерін есептеп шығ арғ анғ а дейін).

Ағ ымдағ ы қ ызмет кө рсету қ ұ ны – ағ ымдағ ы кезең ішінде қ ызметкерлерге қ ызмет кө рсету нә тижесінде белгіленген тө лемдері бар зейнетақ ы жоспары бойынша міндеттемелердің дисконтталғ ан қ ұ нының ұ лғ аюы.

Пайыздарғ а жұ мсалғ ан шығ ын – зейнетақ ыны тө леу сә тінің бір кезең ге жақ ындауына байланысты шығ атын кезең ішінде белгіленген тө лемдері бар зейнетақ ы жоспары бойынша міндеттемелердің дисконтталғ ан қ ұ нының ұ лғ аюы.

Активтер жү йесіне:

(а)    қ ызметкерлердің ұ зақ мерзімді сыйақ ылары қ орларының активтері; жә не

(b)    белгілі бір талаптарды қ амтамасыз ететін сақ тандыру полистері жатады.

Қ ызметкерлерге берілетін ұ зақ мерзімді сыйақ ы қ орының активтері (есеп беруші компания шығ арғ ан жіберілуге тиісті емес қ аржы қ ұ ралдарынан басқ а) – бұ л активтер мыналар:

(а)    есеп беретін компаниядан заң ды тү рде оқ шауланғ ан, тікелей қ ызметкерлерді қ аржыландыруды жә не сыйақ ы тө леуді жү зеге асыру мақ сатында жұ мыс істейтін тұ лғ ағ а (қ орғ а) жатады; жә не

(b)   қ ызметкерлерді қ аржыландыруды жә не сыйақ ы тө леуді жү зеге асыру ү шін пайдаланылуы мү мкін, компания кредиторларының талаптарын қ анағ аттандыру ү шін пайдаланылуы мү мкін емес (бұ дан ә рі банкроттық жағ дайында) жә не мынадай жағ дайларды қ оспағ анда, есеп беруші компанияғ а қ айтарылуы мү мкін емес:

(і)       қ орда қ алатын активтер қ ызметкерлерге сыйақ ы беру бойынша барлық міндеттемелер жоспарымен немесе есеп беруші компаниялар міндеттемелерімен байланысты қ анағ аттандыруы ү шін жеткілікті; не

(іі)      активтер есеп беруші компанияларғ а қ ызметкерлерге тө леніп қ ойғ ан сыйақ ыны ө теу ретінде қ айтарылады.

Белгілі бір талаптарды қ анағ аттандыратын сақ тандыру полисі – егер полистен келіп тү сетін табыс есеп беруші компания тарапына (24-«Байланысты тараптар туралы ақ паратты ашу» IAS Халық аралық стандартындағ ы анық тамағ а сә йкес) байланысты болып табылмайтын сақ тандырушы шығ арғ ан сақ тандыру полисі

(а)    белгіленген тө лемдері бар зейнетақ ы жоспары бойынша тек қ ызметкерлерге берілетін сыйақ ыны қ аржыландыру жә не тө леу ү шін пайдалануы мү мкін; жә не

(b)    компания кредиторларының (ә рі қ арай банкрот жағ дайында) талаптарын қ анағ аттандыру ү шін қ олданыла алмайды жә не есеп беруші компанияғ а мынадай жағ дайларды есептемегенде қ айтарылмайды:

(і)     тү сімдер қ ызметкерлерге сыйақ ы беру бойынша барлық тиісті міндеттемелерді қ анағ аттандыру ү шін қ ажетті болып табылатын қ осымша активтерді білдіреді; не

(іі)    есеп беруші компанияғ а қ ызметкерлерге тө леніп қ ойғ ан сыйақ ыны ө теу ретінде тү сімдер қ айтарылады.

Ә діл қ ұ н – жақ сы хабардар, осындай мә мілені жасауғ а келіскен жә не бір-бірінен тә уелсіз тараптардың арасындағ ы мә мілені жасау барысында активке айырбастауғ а болатын немесе міндеттемені реттеуге болатын сома.

Жоспар активіне кіріс – іске асырылғ ан жә не іске асырылмағ ан пайда жә не залалдармен бірге зейнетақ ы жоспарының активтерінен алынатын пайыздар, дивидендтер жә не ө зге де тү сім, минус осы активтерді басқ аруғ а арналғ ан кез келген шығ ындар жә не осы жоспарғ а қ атысты тө ленуге жататын салық тар.

Актуарлық пайдалар жә не залалдар – актуарлық пайдағ а жә не залалғ а мыналар кіреді:

(а)    тә жірибе негізіндегі тү зету (болашақ жағ дайларғ а қ атысты алғ ашқ ы актуарлық жорамалдар жә не негізінде болғ ан жағ дайлар арасындағ ы айырма нә тижелері); жә не

(b)    актуарлық жорамалдағ ы ө згеріс нә тижесі.

Бұ рынғ ы кө рсетілген қ ызметтердің қ ұ ны – тө лемдер белгіленген зейнетақ ы жоспарлары бойынша міндеттемелердің дисконтталғ ан қ ұ нын қ ызметкерлердің ө ткен кезең де кө рсеткен қ ызметіне байланысты ағ ымдағ ы кезең де пайда болғ ан жаң а тө лемдер енгізу немесе ең бек қ ызметінің аяқ талуына байланысты бұ рынғ ы тө лемдерді ө згерту нә тижесінде немесе басқ а да ұ зақ мерзімді тө лемдерге байланысты ұ лғ айту.

Қ ЫЗМЕТКЕРЛЕРГЕ ТӨ ЛЕНЕТІН Қ ЫСҚ А МЕРЗІМДІ СЫЙАҚ ЫЛАР

8.     Қ ысқ а мерзімді сыйақ ыларғ а мынадай баптар кіреді:

(а)   жұ мысшыларғ а жә не қ ызметкерлерге тө ленетін жалақ ы жә не ә леуметтік қ амтамасыз етуге салынатын жарналар;

(b)   қ ызметкерлердің тиісті қ ызмет кө рсеткен кезең аяқ талғ аннан кейін 12 ай ішінде болжанатын демалыс жағ дайында қ ысқ а мерзімді тө ленетін демалыс (жыл сайынғ ы тө ленетін демалыс жә не ауруына байланысты демалыс сияқ ты);

(с)   қ ызметкерлердің тиісті қ ызмет кө рсеткен кезең аяқ талғ аннан кейін 12 ай ішінде тө ленуі тиіс табыс жә не сыйлық ақ ыларғ а қ атысу;

(d) осы уақ ытта жұ мыспен қ амтылғ ан қ ызметкерлер ү шін тө ленетін ақ шалай емес нысандағ ы сыйақ ы (медициналық қ ызмет кө рсету, ү ймен, автокө лікпен жә не ақ ысыз немесе кү ні белгіленген тауарлармен немесе қ ызметтермен қ амтамасыз ету сияқ ты).

9.     Қ ызметкерлерге берілетін қ ысқ а мерзімді сыйақ ыларды есепке алу ә детте оң ай, себебі міндеттемелерді немесе шығ ыстарды бағ алау ү шін актуарлық жорамалдарғ ажол берілмейді, жә не компанияда актуарлық пайданың немесе залалдың пайда болуы мү мкін емес.

Тану жә не бағ алау

Қ ызметкерлерге тө ленетін барлық қ ысқ а мерзімді сыйақ ылар

10. Есеп беру кезең ішінде қ ызметкер компанияғ а қ ызмет кө рсеткен кезде компания осы:



(а)   кез келген тө леніп қ ойғ ан соманы ұ стап қ алғ аннан кейін міндеттемелер ретінде (есептелген шығ ыстың ). Егер тө леніп қ ойғ ан сома тө леулердің дисконтталмағ ан шамасынан асып кетсе, компания осындай асып кету аванстық шығ ыстардың ә келіп соқ тыратын шамасына қ арай актив ретінде (аванс шығ ыстарының ) тану керек; жә не

(b)   активтің ө зіндік қ ұ нына қ осуғ а талап ететін немесе рұ қ сат беретін басқ а Халық аралық қ аржы есептілігінің стандарты сол сыйақ ылар сомаларын есептемегенде шығ ыс ретінде (қ араң ыз: мысалы, 2-«Босалқ ылар» IAS жә не 16-«Негізгі қ ұ ралдар» IAS)

қ ызметтердің орнына тө ленуі тиісті қ ызметкерлерге берілетін қ ысқ а мерзімді сыйақ ылардың дисконтталмағ ан шамасын тануғ а тиіс.

11, 14 жә не 17-параграфтарда компанияның бұ л талаптардың тө ленетін демалыс нысанындағ ы қ ысқ а мерзімді сыйақ ыларғ а қ алай қ олданылуы тиіс екені тү сіндіріледі.

Қ ысқ а мерзімді тө ленетін демалыстар

11. Компания 10-параграфқ а сә йкес қ ызметкерлерге тө ленетін демалыс нысанындағ ы қ ысқ а мерзімді сыйақ ыларды тө ленуі кү тілетін шығ ындарды мынадай:

(а)   жинақ талатын ақ ы тө ленетін демалыс кезінде – болашақ ақ ы тө ленетін демалысты пайдалануғ а қ атысты олардың қ ұ қ ық тарын кү шейтетін қ ызметкерлердің қ ызмет кө рсету кезінде;

(b)   жинақ талмайтын ақ ы тө ленетін демалыс кезінде – тікелей демалыс басталғ ан кезде тануы тиіс.

12. Қ омпания қ ызметкерлердің ә р тү рлі себептермен, соның ішінде жыл сайынғ ы демалыс жағ дайын, ауруы жә не қ ысқ а мерзімді жұ мыс жасауғ а жарамсыздығ ын, бала бағ у кезінде, ант берген заседатель ретінде қ ызметке немесе ә скер қ ызметін ө теу кезінде болмауын тө лей алады. Ақ ы тө ленетін демалыс екі санатқ а бө лінеді:

       (а)   жинақ талатын; жә не

       (b)   жинақ талмайтын.

13. Жинақ талатын ақ ысы тө ленетін демалыстар, егер ағ ымдағ ы кезең ішінде толық тай пайдаланбағ ан болса, олардың мерзімі кейінгіге жылжытылып жә не келесі кезең дерде пайдалануғ а болады. Жинақ талмайтын ақ ысы тө ленетін демалыстар не ө тем жасалатын (басқ аша айтқ анда, қ ызметкерлердің пайдаланбағ ан демалыстардың орнына ақ шалай тө лем қ ұ қ ығ ына ие), не ө тем жасалмайтын (қ ызметкердің пайдаланбағ ан демалыстардың орнына ақ шалай тө леулерді алуғ а қ ұ қ ығ ына ие болмаса) болуы мү мкін. Міндеттеме қ ызметкерлердің қ ызметті қ алай кө рсеткені, болашақ та олардың пайдалана алатын ақ ы тө ленетін демалыстардың ұ зақ тығ ы ненің нә тижесінен кө бейетініне байланысты шығ ады. Қ ызметкерлер ө тем жасалмайтын жинақ талғ ан демалыс алу қ ұ қ ығ ын пайдаланғ анғ а дейін жұ мыстан шығ у мү мкіндігі осы міндеттемені бағ алауғ а ық пал еткен жағ дайда да міндеттеме ақ ы тө ленетін демалыс ө телетін болып табылатын жағ дайдың ө зінде де кү шін жоймайды жә не танылады.

14. Компания жинақ талатын ақ ысы тө ленетін демалыстарды тө леуге кү тілетін шығ ындарды қ ызметкерге тө леу болжанатын қ осымша сома жә не есеп беру кү нгі жағ дайғ а байланысты жинақ талғ ан пайдаланбағ ан демалыстар ретінде бағ алауы тиіс.

15. Алдың ғ ы параграфта анық талғ ан ә діске сә йкес міндеттеме тек қ ана ерекшелік ретінде тө лемдердің жинақ талуына байланысты пайда болатын қ осымша тө лем шамасы бойынша бағ аланады. Кө пшілік жағ дайда компанияда пайдаланбағ ан ақ ысы тө ленетін демалыстарғ а қ атысты елеулі міндеттемелердің жоқ екендігі туралы қ орытындығ а келу ү шін толық есептеу қ ажеттілігі жоқ. Мысалы, ауруына байланысты демалысқ а қ атысты міндеттеме ауруына байланысты пайдаланбағ ан демалыс ақ ысы тө ленетін демалыс ретінде алынуы мү мкін формальды немесе формальды емес болжауғ а негіз болғ ан жағ дайда ғ ана маң ызды болады.

       14 жә не 15-параграфтарды кө рнекілендіретін мысал

       Компанияда 100 қ ызметкер жұ мыс істейді. Ә рқ айсысы ұ зақ тығ ы бес жұ мыс кү ні болатын ауруына байланысты ақ ысы тө ленетін жыл сайынғ ы демалысқ а қ ұ қ ығ ы бар. Ауруына байланысты пайдаланбағ ан демалыс бір жылғ а кейінгіге жылжытылуы мү мкін. Ауруына байланысты демалыс, ең алдымен ағ ымдағ ы жылғ а қ атысты кү н есебінен алынып, одан кейін алдың ғ ы жылдан жылжытылғ ан пайдаланбай қ алғ ан демалыс есебінен алынады (ЛИФО негізінде). 20Х1 жылдың 31 желтоқ сандағ ы жағ дайы бойынша орташа есеппен ауруына байланысты ақ ысы тө ленетін пайдаланбағ ан демалыс бір қ ызметкерге екі кү ннен келді. Негізгі тенденциялары болашақ та сақ талуы болжанатын ө ткен тә жірибе негізінде компания 20Х2 жылы ауруына байланысты ақ ысы тө ленетін демалысты 92 қ ызметкердің бес кү ннен кө п алмайтынын, ал қ алғ ан сегізі орта есеппен ә рқ айсысы алты жарым кү ннен алатынын кү теді.



       20Х1 жылдың 31 желтоқ сандағ ы жағ дайы бойынша жиналғ ан демалысты пайдаланбау нә тижесінде компания қ осымша ауруына байланысты 12 кү н демалысты тө лейтінін болжайды (ә рбір сегіз адамғ а шақ қ анда бір жарым кү ннен). Осылайша компания ауруғ а байланысты демалысты 12 кү н кө лемінде тө леу міндеттемесін таниды.

16. Жинақ талмайтын ақ ысы тө ленетін демалыстар болашақ кезең ге ауыстырылмайды: ағ ымдағ ы жылы пайдаланылмағ ан немесе толық пайдаланылмағ ан жағ дайда олар жойылады, жә не қ ызметкерлерге пайдаланбағ ан демалыс ү шін ақ шалай тө лемдерді алуғ а қ ұ қ ық бермейді. Ә детте бұ л ауруына байланысты демалысқ а (ө ткен кезең дердегі демалысты қ аншалық ты пайдаланбаса, болашақ кезең дерде демалыстардың ұ лғ аймауы сондай дә режеде болады), бала кү тімі бойынша демалыс жә не ант берген отырыс тө рағ асы ретінде қ ызметке немесе ә скери қ ызметін ө теу кезінде берілетін демалысқ а қ атысты. Компания қ ызметкер кө рсеткен қ ызметіне сыйақ ы сомасының кө беюіне ә келіп соқ тырмайтындық тан, демалыс кезең і басталғ анғ а дейін міндеттемелерді немесе шығ ыстарды танымайды.

Пайдағ а жә не сыйлық ағ а қ атысу жоспары

17. Компания 10-параграфқ а сә йкес пайдағ а қ атысуғ а жә не сыйлық ақ ыларды тө леуге жұ мсалуы кү тілетін шығ ындарды:

⇐ Предыдущая 123 4 5 6 7 8 9 10 Следующая ⇒