(b) жоспардың кез келген активтерінің осы күнгі әділ құнының 10%.

(а) тө лемдер белгіленген жоспар бойынша міндеттемелердің осы кү нгі дисконтталғ ан қ ұ нының 10% (жоспардың активтерін шегергенге дейін); жә не

(b) жоспардың кез келген активтерінің осы кү нгі ә діл қ ұ нының 10%.

Кө рсетілген шекаралар тө лемдер белгіленген ә рбір жоспар ү шін бө лек есептелуі жә не қ олданылуы тиіс.

93. Тө лемдер белгіленген ә рбір жоспар ү шін тануғ а жататын актуарлық пайда мен залалдардың ү лесі - бұ л 92-параграфқ а сә йкес айқ ындалғ ан, жоспарғ а қ атысушы қ ызметкерлердің зейнет демалысына шық қ анғ а дейінгі қ ызметінің кү тілетін орташа ұ зақ тығ ына бө лінген ү лестен асып кету. Алайда, ұ йым, пайда мен залалғ а қ атысты кезең нен кезең ге дейін жү йелі тү рде пайдаланылатын тек қ ана бір базаны қ олдану шартымен актуарлық пайда мен залалды неғ ұ рлым жылдам тануғ а алып келетін кез келген жү йелік ә дісті пайдалана алады. Ұ йым, егер олардың мө лшері 92-параграфта белгіленген шектерде болса, аталғ ан ә дістерді пайда мен залалғ а қ атысты қ олдана алады.

93А Егер, 93-параграфта рұ қ сат етілгендей, ұ йым актуарлық пайда мен залалды олар туындағ ан кезең де тану саясатын қ абылдаса, оларды 93В-93D-параграфтарғ а сә йкес, оны мыналарғ а қ атысты жасау шартымен пайдадан немесе залалдан тыс тануғ а қ ұ қ ылы:

(а)   тө лемдер белгіленген ө зінің барлық жоспарларына; жә не

(b)   ө зінің барлық актуарлық пайда жә не залалдарына.

93B. Пайда мен залалдар туралы есептен тыс танылғ ан актуарлық пайда мен залалдар, 93-параграфта рұ қ сат етілгендей, «танылғ ан табыс жә не шығ ыстар туралы есеп» деген атаумен меншікті капиталғ а ө згерістер туралы есеп тү рінде ұ сынылуғ а тиіс. Оғ ан тек қ ана 1-IАS Халық аралық стандарттың 96-параграфта белгіленген баптар ғ ана кіреді (2003ж. редакцияда). Ұ йым меншікті капиталғ а ө згерістер туралы есепте актуарлық пайда мен залалдарды бағ андардағ ы форматпен, бұ л туралы ә ң гіме 1-IАS Халық аралық стандарттың 10-параграфында айтылады немесе жоғ арыда айтылғ ан 1-IАS стандарттың 97-параграфында айтылғ ан баптар қ амтылғ ан кез келген басқ а форматта беруге қ ұ қ ылы емес.

93С. Актуарлық пайда мен залалдарды 93А-параграфқ а сә йкес танығ ан ұ йым танылғ ан табыстар мен шығ ыстар туралы есептегі пайда мен залалдан басқ а 58 (b)-параграфта белгіленген шектеулерден туындайтын кез келген тү зетулер де танылуғ а тиіс.

93D. Актуарлық пайда мен залалдар, сондай-ақ 58 (b)-параграфта белгіленген шектеулерден туындайтын жә не табыстар мен шығ ыстар туралы есепте тікелей танылғ ан тү зетулер бө лінбеген пайдада дереу танылуғ а жатады. Оларды кейінгі кезең де пайдада немесе залалда тануғ а болмайды.

94. Актуарлық пайда мен залалдар тө лемдері белгіленген жоспар бойынша міндеттемелердің дисконтталғ ан қ ұ нын немесе тиісті активтердің ә діл қ ұ нын кө бейту немесе азайту нә тижесінде пайда болуы мү мкін. Актуарлық пайда мен залалдардың себептері, мысалы, мыналар болып табылады.

(а)   кадр тұ рақ сыздығ ының кө зделмеген жоғ ары немесе тө мен дең гейі, мерзімінен бұ рын жұ мыстан шығ у, қ айтыс болу дең гейі немесе жалақ ыны, сыйақ ыны кө теру (егер жоспардың белгіленген немесе жү ктелген талаптары инфляцияны ескере отырып, тө лемдерді ұ лғ айтуды қ амтамасыз етсе) немесе медициналық қ амтамасыз етуге шығ ындар;

(b) кадр тұ рақ сыздығ ының, мерзімінен бұ рын жұ мыстан шығ удың, қ айтыс болу дең гейінің немесе жалақ ыны, сыйақ ыны кө терудің (егер жоспардың белгіленген немесе жү ктелген талаптары инфляцияны ескере отырып, тө лемдерді ұ лғ айтуды қ амтамасыз етсе) немесе медициналық қ амтамасыз етуге шығ ындардың болашақ дең гейін бағ алауғ а ө згерістердің ық палы;

(с)   дисконт ставкасын ө згерту; жә не

(d)   жоспар активіне нақ ты жә не болжалды табыс арасындағ ы айырма (105-107-параграфтарды қ араң ыз).

95. Ұ зақ мерзімді болашақ та актуарлық пайда мен залалдардың ө зара есебі жасалуы мү мкін. Сондық тан ең бек қ ызметін аяқ тау бойынша сыйақ ылар шамасын бағ алау дұ рысында ең жақ сы бағ алаудан ауытқ у диапазоны («дә ліз») ретінде қ аралуы тиіс. Ұ йым осы диапазонның ішіндегі актуарлық пайда мен залалдарды тануғ а міндетті емес. Осы Стандарт компаниядан, кем дегенде, плюс немесе минус 10% мө лшерінде белгіленген «дә ліз» шегінен шығ атын актуарлық пайда мен заладың нақ ты баптарын тануды талап етеді. (А қ осымшасы, басқ алармен қ атар актуарлық пайда мен залады есепке алу тә ртібін кө рнекілейді). Осы Стандарт сондай-ақ 93-параграфта белгіленген ережелер орындалғ ан кезде баптарды неғ ұ рлым жылдам танудың жү йелік ә дістерін қ олдануғ а рұ қ сат етеді. Мұ ндай ә дістер, мысалы, «дә ліздің » ішінде, сондай-ақ одан тыс жерлерде актуарлық пайда мен залады дереу тануды қ амтиды. 155 (b) (ііі)-параграфы кезекті актуарлық пайданы есепке алу кезінде ө тпелі міндеттемені қ ұ райтын кез келген қ ұ рамдас бө лікті назарғ а алу қ ажеттілігін тү сіндіреді.

Бұ рынғ ы қ ызметтердің қ ұ ны

96.      Тө лемдері белгіленген жоспар бойынша міндеттемелерді 54-параграфқ а сә йкес бағ алау кезінде компания 58А-параграфқ а сә йкес шығ ыс ретінде бұ рынғ ы қ ызметтердің қ ұ нын олар ө ткеннен кейін зейнетақ ы тө леуге кепілдік берілетін орташа уақ ыт кезең і ішіндегі тең ү лестермен тануғ а тиіс. Тө лемдері белгіленген жоспар немесе кө рсетілген жоспарғ а ө згерістер қ олданысқ а енгізілгеннен кейін зейнетақ ыны бірден тө леуге кепілдік берілетін дә режеде компания бұ рынғ ы қ ызметтердің қ ұ нын тануғ а тиіс.

97.      Бұ рынғ ы қ ызметтердің қ ұ ны компания тө лемдері белгіленген зейнетақ ы жоспарын қ олданысқ а енгізгенде немесе қ олданыстағ ы жоспарғ а сә йкес тө ленуге жататын зейнетақ ы мө лшерін ө згерткенде пайда болады. Мұ ндай ө згерістер қ ызметкерлер сол уақ ыт ө ткеннен кейін зейнетақ ы тө леуге кепілдік берілетін уақ ыт кезең і ішінде қ ызмет кө рсетуге жауап ретінде осындай ө згерістер енгізіледі. Осылайша, бұ рынғ ы қ ызметтердің қ ұ ны ол осығ ан дейінгі кезең дердегі қ ызметкерлердің қ ызметіне жатқ ызылатындығ ына қ арамастан, кө рсетілген кезең ішінде танылады. Бұ рынғ ы қ ызметтердің қ ұ ны міндеттемеге оларды тү зету нә тижесіндегі ө згеріс ретінде бағ аланады (64-параграфты қ араң ыз).

97-параграфты кө рнекілендіретін мысал

Компания қ ызметтің ә р жылы ү шін зейнет демалысына шық қ ан кездегі жалақ ы мө лшерінің 2% шамасында зейнетақ ыны қ амтамасыз ететін зейнетақ ы жоспарын жү зеге асырады. Зейнетақ ы тө леуге бес жыл қ ызметтен кейін кепілдік беріледі. 20Х5 жылдың 1 қ аң тарында компания зейнетақ ыны қ ызметтің ә р жылы ү шін 20Х1 жылдың 1 қ аң тарынан бастап зейнет демалысына шық қ ан кездегі жалақ ы мө лшерінің 2, 5% шамасына кө тереді. 20Х1 жылдың 1 қ аң тарынан бастап 20Х5 жылдың 1 қ аң тарына дейінгі қ ызмет ү шін осы қ осымша сыйақ ының кө теру кү нгі дисконтталғ ан қ ұ ны былайша кө рсетіледі:

Компанияда бес жылдан артық жұ мыс стажы бар қ ызметкерлерге қ атысты 1/1/Х5

Компанияда бес жылдан кем жұ мыс стажы бар қ ызметкерлерге қ атысты 1/1/Х5 (осы уақ ыт ө ткеннен кейін зейнетақ ы тө леуге кепілдік берілетін орташа уақ ыт кезең і: ү ш жыл) 120

270

Компания 150-ді дереу таниды, ө йткені бұ л зейнетақ ы тө лемдеріне кепілдік берілген.

Компания 120-ны 20Х5 ж. 1 қ аң тарынан бастап ү ш жыл ішінде бірқ алыпты дең гейде таниды.

98. Бұ рынғ ы қ ызметтер қ ұ нына мыналар кірмейді:

(а)   жалақ ыны кө теруге қ атысты нақ ты шама мен бұ рын жасалғ ан жол берулер арасындағ ы туындағ ан айырмалардың ө ткен кезең дерде кө рсетілген қ ызмет ү шін сыйақ ы тө қ леу бойынша міндеттемеге ық палы (бұ рынғ ы кө рсетілген қ ызметтің қ ұ ны бұ л жағ дайда қ олданылмайды, себебі актуарлық жорамалдарда жалақ ының болжамды шамасы кө зделген);

(b)   компанияның тиісті жү ктелген міндеттемелері болғ ан жағ дайда зейнетақ ыны ұ лғ айту мө лшерін жете бағ аламау жә не асыра бағ алау;

(с)   егер компания не жоспардың белгіленген талаптары бойынша (немесе осы талаптардың шегінен тысқ ары шығ атын жү ктелген міндеттеме), не заң нама талаптарына сә йкес жоспарғ а қ атысушылардың мү ддесі ү шін жоспар активтерінің кез келген ө сімін пайдалануғ а міндетті болғ ан жағ дайда қ аржылық есептерде танылғ ан актуарлық пайдағ а байланысты туындайтын зейнетақ ы мө лшерін арттыруды бағ алау, ұ лғ айтылғ ын зейнетақ ы ресми тағ айындалмағ ан жағ дайдың ө зінде де (осындай тү рде пайда болғ ан міндеттемелердің ұ лғ аюы – бұ л актуарлық залал, бұ рынғ ы қ ызметтердің қ ұ ны емес, 58 (b)-параграфты қ араң ыз);

(d)   жаң а немесе ұ лғ айғ ан зейнетақ ы тө лемдері болмағ ан кездегі жағ дайда қ ызметкерлер зейнетақ ығ а кепілдік беруді қ амтамасыз ету ү шін қ ажетті талаптарды орындағ ан жағ дайда, кепілдік берілген зейнетақ ы тө лемдерінің ө сімі (бұ рынғ ы қ ызметтердің қ ұ ны жоқ, ө йткені зейнетақ ы тө лемдеріне арналғ ан шығ ынның бағ аланатын шамасы ағ ымдағ ы қ ызметтің қ ұ ны сияқ ты танылады, яғ ни оның кө рсетілуіне қ арай); жә не

(е)   жоспарғ а тү зетулердің сыйақ ылардың жә не болашақ қ ызметтің шамасын азайтатын ық палы (секвестр).

99. Жаң а зейнетақ ы тө лемдерін немесе қ олданылып жү ргендеріне ө згерісті белгілеген кезде компания бұ рынғ ы қ ызметтердің қ ұ нына уақ ытша амортизация тә ртібін белгілейді. Осындай уақ ытша амортизация тә ртібі шегінде барлық келесі ө згерістерді айқ ындау жә не қ олданысқ а енгізу мақ сатында нақ ты жазбалар жасау іс жү зінде мү мкін емес болып кө рінеді. Оғ ан қ оса, ең алдымен, осы ө згерістердің ық палы секвестр немесе жоспар бойынша тү пкілікті есеп айырысу жү ргізілген кезде ғ ана мә нге ие болады. Осылайша компания уақ ытша амортизация тә ртібіне тү зетулер енгізеді.

100. Компания қ олданылып жү рген, тө лемдері белгіленген жоспар бойынша сыйақ ы мө лшерін азайтқ ан кезде пайда болғ ан міндеттемелерді азайту сол уақ ыт ө ткеннен кейін азайтылғ ан зейнетақ ы тө леміне кепілдік берілетін орташа уақ ыт кезең і ішінде бұ рынғ ы қ ызметтің қ ұ ны (теріс) ретінде танылады.

101. Компания қ олданылып жү рген, тө лемдері белгіленген жоспар бойынша сыйақ ы мө лшерін азайтқ ан кезде жә не сонымен бірге сол қ ызметкерлерге осы жоспар бойынша басқ а тө лемдердің мө лшерін ұ лғ айтса, компания осы ө згерістердің есебін сальдолау негізінде жү зеге асырады.

Тану жә не бағ алау: жоспар активтері

Жоспар активтерінің ә діл қ ұ ны

102. Жоспар активтерінің ә діл қ ұ ны бухгалтерлік баланста 54-параграфқ а сә йкес танылғ ан шаманы анық тау кезінде есептеп шығ арылады. Нарық тық бағ а болмағ анда, жоспар активтерінің ә діл қ ұ ны есептеледі; мысалы, жоспар активтеріне жатқ ызылатын тә уекел ретінде кө рсетілген дисконт ставкасы бойынша болжамды болашақ ақ ша ағ ындарын дисконтталғ ан ә діспен, сол сияқ ты ө теу мерзімі басталғ анғ а дейінгі болжамды кезең немесе осы активтерді шығ арудың кү тілетін кү ні (немесе ө теу мерзімі болмағ ан кезде, тиісті міндеттемені орындағ анғ а дейінгі кү тілетін кезең ).

103. Есеп беретін компаниядан қ орғ а есептелетін тө ленбеген жарналар компания шығ арғ ан жә не қ орғ а тиесілі берілуге тиісті кез келген қ аржы қ ұ ралдары сияқ ты, жоспар активтеріне кірмейді. Жоспардың активтері, қ ызметкерлерге сыйақ ы беруге байланысты емес қ ордың кез келген міндеттемелерінің, мысалы, ө ндірістік қ аржылық қ ұ ралдарғ а байланысты туындағ ан сауда жә не ө зге де кредиттік берешек жә не міндеттемелерінің сомасына азайтылады.

104. Егер жоспардың активтері, жоспар бойынша сыйақ ыларғ а есептелетін кейбір немесе барлық шамалар бойынша дә л сә йкес келетін белгілі бір жағ дайларды қ анағ аттандыратын сақ тандыру полистерін қ амтыса, кө рсетілген сақ тандыру полистерінің ә діл қ ұ ны ретінде 54-параграфта сипатталғ андай, тиісті міндеттемелердің дисконтталғ ан қ ұ ны қ абылданады (егер сақ тандыру полисі бойынша алынуғ а тиісті сома толық тай ө телмесе, азайтылуығ а жататын сома).

Ө теулер

104А. Басқ а тарап тө лемдері белгіленген зейнетақ ы жоспарының міндеттемелері бойынша есептеулерді жү зеге асыру ү шін талап етілетін шығ ыстардың бір бө лігін немесе барлығ ы ө тейтін нақ ты мү мкіндік болғ ан жағ дайда ғ ана компания ө тем алуғ а арналғ ан осы қ ұ қ ық ты бө лек актив ретінде тануғ а тиісті. Компания осы активті ә діл қ ұ ны бойынша бағ алауғ а тиіс. Компания қ алғ ан басқ а жағ дайларда осы актив ү шін жоспардың активтеріне сияқ ты тә ртіпті қ олдануғ а тиіс. Тө лемдері белгіленген зейнетақ ы жоспарына байланысты шығ ыс пайдалар жә не залалдары туралы есепте шығ ыс ө теуге танылғ ан таза шама ретінде кө рсетілуі тиіс.

104B. Кейде кә сіпорын басқ а тараптың (мысалы, сақ тандырушы) белгіленген тө лемдері бар зейнетақ ы жоспары бойынша міндеттемелерін реттеу ү шін қ ажетті шығ ысының бө лігін немесе барлығ ын тө леу мү мкіндігін қ арастыра алады. 7-параграфта айқ ындалғ ан белгі бір талаптарды қ анағ аттандыратын сақ тандыру полистері жоспардың активтеріне жатады. Компания осындай сақ тандыру полистеріне қ атысты жоспардың басқ а активтері ү шін пайдаланылатын осығ ан ұ қ сас есепке алу тә ртібін қ олданады жә не 104А-параграфын қ олданбайды (39-42 жә не 104-параграфтарды қ араң ыз).

104С. Сақ тандыру полисі белгілі бір талаптарды қ анағ аттандыратын сақ тандыру полисі болып табылмағ ан жағ дайда, осындай полис жоспар активі болып табылмайды. 104А-параграфта мынадай жағ дайлар қ арастырылады: компания осы сомағ а 54-параграфқ а сә йкес танылатын белгіленген тө лемдері бар жоспар бойынша міндеттемелердің кө лемін азайту орнына жеке активтер ретінде сақ тандыру полистері бойынша ө темақ ы алуғ а ө з қ ұ қ ығ ын таниды; компания басқ а барлық аспектілерде осы активке жоспар активтері ү шін пайдаланылатын тә сілдерді қ олданады. Оның ішінде 54-параграфқ а сә йкес танылғ ан белгіленген тө лемдері бар жоспар бойынша міндеттемелер белгіленген тө лемдері бар жоспар бойынша міндеттемеге жә не 92 жә не 93-параграфтарғ а сә йкес танылмай қ алатын ө темақ ы алуғ а тиісті қ ұ қ ығ ына жататын таза жинақ талғ ан актуарлық пайда (зиян) қ ажеттілігіне қ арай ұ лғ аяды (азаяды). 120А (f) (iv)-параграфы компаниядан ө темақ ы алу қ ұ қ ығ ы мен тиісті міндеттемелер арасындағ ы байланыс туралы қ ысқ аша ақ паратты ашуды талап етеді.

104А-С-параграфты кө рнекілендіретін мысал

Міндеттеменің дисконтталғ ан қ ұ ны 1, 241

Танылмағ ан актуарлық пайда

Баланста танылғ ан міндеттеме 1, 258

Жоспар бойынша кейбір сыйақ ыларғ а тиесілі шамасы жә не уақ ыт ө лшемдері бойынша тура сә йкес келетін сақ тандыру полистері бойынша қ ұ қ ық тар. Осы сыйақ ылардың дисконтталғ ан қ ұ ны 1, 092 қ ұ райды. 1, 092

17 шамасында танылмағ ан актуарлық пайда міндеттеме немесе ө темақ ыны алу қ ұ қ ығ ы бойынша таза актуарлық пайданы білдіреді.

104. D. Егер белгіленген тө лемдерімен жоспар бойынша тө ленетін кейбір немесе барлық сыйақ ы сомасына жә не мерзімдеріне сә йкес келетін сақ тандыру полисі бойынша ә діл қ ұ нымен ө темақ ы алу қ ұ қ ығ ы туындаса, ө темақ ы алуғ а қ ұ қ ығ ы 54-параграфта жазылғ ан тиісті міндеттемелердің дисконтталғ ан қ ұ ны болып саналады (егер ө темақ ы толығ ымен тө ленбесе, азаяды).

Жоспар активтеріне байланысты табыс

105. Жоспар активтеріне кү тілетін табыс пайда мен залал туралы есепте танылғ ан шығ ыстар бабының біреуі болып табылады. Жоспар активтеріне болжанып отырғ ан жә не нақ ты кірісі арасындағ ы айырма актуарлық пайданы немесе залалды қ ұ райды; ол актуарлық пайдамен жә не залалмен қ оса зейнетақ ы жоспары бойынша міндеттемелерге таза жиынтық кө лемін есептеу кезінде белгіленген тө лемдермен енеді, одан кейін 92-параграфта белгіленген он пайыздық «дә ліз» шекарасымен салыстырып тексеріледі.

106. Жоспар активтеріне кү тілетін табыс тиісті міндеттемелердің қ олданылу мерзімі бойынша пайда бойынша кезең нің басындағ ы нарық болжамына негізделеді. Жоспар активтеріне кү тілетін пайда қ ор жарна алуы жә не қ ор қ аражатынан тө лем жү зеге асыру нә тижесінде кезең ішінде қ орғ а тиесілі жоспар активтерінің ә діл қ ұ нының ө згеруін кө рсетеді.

107. Жоспар активтеріне кү тілетін жә не нақ ты табысты анық тау кезінде компания міндеттемені бағ алау ү шін пайдаланғ ан актуарлық жорамалғ а жатқ ызылмағ ан кү тілетін ә кімшілік шығ ындарды тө лейді.

106-параграфты кө рнекілендіретін мысал

20Х1 жылдың 1 қ аң тарына есеп беруші компания осы кү нге нарық ты негізге ала отырып мынадай есептеулер жү ргізді:

%

Қ ордың салық ты тө легеннен кейінгі пайыздық жә не дивидендтік табыс 9, 25

Жоспар активтері бойынша іске асырылғ ан жә не іске асырылмағ ан пайда (салық ты тө легеннен кейін) 2, 00

Ә кімшілік шығ ындар (1, 00)

Табыстың кү тілетін ставкасы 10, 25

20Х1 жылғ а жоспар активтеріне кү тілетін жә не нақ ты табыс мынаны қ ұ райды:

10, 25% ставкасы кезінде 12 айда 10, 000-ғ а табыс 1, 025

5% ставкасы кезінде алты айда 3, 000-ғ а табыс (ә рбір алты айда пайыздың кү рделі ставкасы кезіндегі есептелетін 10, 25 % жылдық баламағ а тең ) 150

20Х1 ж. жоспар активтеріне кү тілетін табыс 1, 175

20Х1 жылдың 31 желтоқ санына жоспар активтерінің ә діл қ ұ ны 15, 000

20Х1 жылдың 1 қ аң тарына жоспар активтерінің ә діл қ ұ нын шегеріп тастағ андағ ы (10, 000)

Алынғ ан жарналарды шегеріп тастағ андағ ы (4, 900)

Тө ленген сыйақ ыларды қ оса 1, 900

Жоспар активтеріне нақ ты табыс 2, 000

Жоспар активтеріне кү тілетін табыс (1, 175) жә не жоспар активтеріне нақ ты табыс (2, 000) арасындағ ы айырма 825 кө леміндегі актуарлық табысты қ ұ райды. Осылайша, жиналғ ан таза танылмағ ан актуарлық табыс 1, 525 (760 825 қ осқ анда, 60 шегеріп тастағ анда) қ ұ райды. 92-параграфқ а сә йкес «дә ліз» шегіндегі 1, 500 кө лемінде (мыналардан асатын: (і) 15, 000-нан 10% жә не (іі) 14, 792-ден 10%) қ алыптасады. Келесі жылы (20Х2 ж. ) компания пайдалар мен залалдар туралы есепте сыйақ ы алуғ ы қ ызметкерлердің орташа қ ызмет мерзіміне бө лінген 25 мө лшерінде (1, 525 минус 1, 500) актуарлық пайда алды. 20Х2 ж. кү тілетін жоспар активтерінің табысы тиісті міндеттеменің бү кіл қ олданыс мерзімі ішінде 1/1Х2 бойынша нарық болжамдарына негізделеді.

Кә сіпорындардың бірігуі

108.    Кә сіпорындар біріккен кезде ұ йым ең бек қ ызметінің аяқ талуына байланысты сыйақ ылармен байланысты активтер мен міндеттемелерді кез келген жоспар активтерінің ә діл қ ұ нын шегеру арқ ылы осы сыйақ ылардың дисконтталғ ан қ ұ ны мө лшерінде таниды (3-«Кә сіпорындарды біріктіру» IFRS қ араң ыз). Аталғ ан міндеттемелердің дисконтталғ ан қ ұ ны, егер тіпті сатып алынатын компания оларды сатып алу кезінде мойындамаса, тө менде аталғ ан барлық баптарды қ амтиды:

(а)   сатып алғ анғ а дейінгі кезең де пайда болғ ан актуарлық табыстар жә не залалдар (онпайыздық «дә ліз» шекарасына кіру немесе кірмеуіне тә уелсіз);

(b)   жаң а жоспарды іске асыру нә тижесінен немесе сатып алғ анғ а дейінгі кезең де орны болғ ан бар тө лемдерді ө згертуден шық қ ан ө ткен қ ызметтің қ ұ ны;

(с)   155(b)-параграфтың ауыспалы ережелеріне сә йкес кө лемдерді сатып алатын тарап мойындамады.

Секвестрлер жә не жоспар бойынша соң ғ ы есеп айырысу

109. Компания белгіленген тө лемдерімен зейнетақ ы жоспары бойынша секвестр немесе тү пкілікті есеп айырысу нә тижесінде секвестр немесе есеп айырысуды жү зеге асыру сә тінде туындайтын пайда мен залалды мойындауы тиіс. Жоспар бойынша секвестр немесе тү пкілікті есеп айырысу нә тижесінде туындайтын пайда мен залалғ а мыналар кіруі тиіс:

(а)     белгіленген тө лемдерімен жоспар бойынша міндеттемелердің дисконтталғ ан қ ұ нының туындағ ан ө згерістері;

(b)     жоспар активтерінің ә діл қ ұ нының туындағ ан ө згерістері;

(с)      барлық тиісті актуарлық пайда мен залал, сондай-ақ 92-96-параграфтарғ а сә йкес келетін бұ рын танылмағ ан ө ткен жылдардағ ы қ ұ ны.

110. Компания жоспар бойынша секвестр немесе тү пкілікті есеп айырысу ә серін бағ алау алдында ағ ымдағ ы актуарлық жорамалдарды (ағ ымдағ ы нарық тық пайыздық ставкалар мен нарық тық бағ аларды қ оса алғ анда) пайдалана отырып, міндеттемелерді (жә не жоспардың тиісті активтерін қ айта бағ алай отырып жү зеге асыруы тиіс).

111. Секвестр мына жағ дайларда жү ргізіледі:

(а) компания зейнетақ ы жоспарымен қ амтылғ ан қ ызметкерлер санын формальды айтарлық тай қ ысқ арту жү ргізуге міндетті; не

(b) белгіленген тө лемдерімен жоспар талаптарын бар қ ызметкерлердің болашақ қ ызметтерінің айтарлық тай бө лігі зейнетақ ы есептеу ү шін негіз болмайтын немесе азайтылғ ан зейнетақ ы есептеу ү шін негіз болатын ретінде қ арастырылатын тү рде ө згертеді.

Секвестр қ андай да бір ерекше жағ дай, мысалы, компания жабылғ ан немесе қ ызметтің нақ ты бір тү рі тоқ татылғ ан, жоспардың қ олданылуы жойылғ ан немесе тоқ татылғ ан жағ дай нә тижесінде орын алуы мү мкін. Секвестр ретінде жіктелетін пайда немесе залал нә тижесінде қ аржылық есепке айтарлық тай ә сер еткен туындағ ан жағ дай мойындалса, айтарлық тай маң ызды. Секвесторлар жиі қ айта қ ұ рылымдауларғ а байланысты. Сондық тан да компания секвестрді бір мезгілде қ айта қ ұ рылымдауларғ а ескереді.

112. Жоспар бойынша тү пкілікті есеп айырысу одан ә рі барлық заң ды жә не белгіленген тө лемдерімен зейнетақ ы жоспарының талаптары бойынша ұ сынылатын зейнетақ ы қ амтамасыз ету сомасының қ айсыбір бө лігіне немесе барлығ ына қ атысты енгізілген міндеттемелерді тоқ тататын, мысалы, жоспар қ атысушыларына немесе олардың пайдасына ең бек қ ызметі аяқ талғ аннан кейін белгіленген сыйақ ыны алу қ ұ қ ығ ын тоқ тату орнына біржолғ ы тө лемдер жү ргізген осы компания болып табылатын тараптың біреуінің мә мілесі нә тижесінде жү ргізіледі.

113. Компания кейбір жағ дайларда қ ызметкерлердің ағ ымдағ ы немесе алдың ғ ы кезең дердегі қ ызметі мерзіміне байланысты қ ызметкерлерге барлық сыйақ ы немесе бө лігін қ аржыландыру ү шін сақ тандыру полисін сатып ала алады. Сақ тандыру полисі бойынша қ ұ қ ық тарды сатып алу заң ды жә не сақ тандырушы сақ тандыру полисінде жазылғ ан қ ызметкерлерге сыйақ ы тө леу бойынша міндеттемелерін орындамағ ан кезде қ осымша сыйақ ы тө леуге жү ктелген міндеттемелерін сақ тағ ан жағ дайда жоспар бойынша тү пкілікті есеп айырысу нысаны болып табылмайды (39-параграфты қ араң ыз). 104А-D-параграфтар жоспар активтері болып табылмайтын сақ тандыру полистері бойынша ө темақ ы бойынша қ ұ қ ық тарын тануғ а жә не бағ алауғ а жатқ ызылмайды.

114. Жоспар бойынша тү пкілікті есеп айырысу жоспар міндеттемелерді орындау арқ ылы жойылғ ан жағ дайда секвестрмен бір мезгілде жү ргізіледі, оның нә тижесінде жоспар жойылады. Алайда жоспардың жойылуы осы жоспар ұ қ сас ө темақ ы ұ сынатын жаң а жоспармен ауыстырылғ ан жағ дайда секвестр немесе тү пкілікті есеп айырысу нысаны болып табылмайды.

115. Секвестр жоспармен қ амтылғ ан қ ызметкерлер бө лігіне ғ ана қ олданылса немесе жоспар бойынша міндеттемелер ішінара орындалса пайдағ а немесе зиянғ а ө ткен қ ызметтің немесе актуарлық пайда мен залалдың бұ рын танылмағ ан қ ұ нының пропорционалды бө лігі (сондай-ақ 155(b)-параграфына сә йкес танылмай қ алғ ан ауыспалы баптар) кіреді. Кө рсетілген пропорционалды бө лік секвестрді немесе тү пкілікті есеп айырысуды жү зеге асырғ анғ а дейін жә не одан кейін міндеттемелердің дисконтталғ ан қ ұ ны негізінде анық талады, оны анық тау ү шін базаның бар балама жағ дайын қ олдану қ осылмайды. Мысалы, бірінші кезекте осы жоспарғ а жататын ө ткен жылдардағ ы танылмағ ан кез келген қ ұ нды ө теу ү шін осы жоспар бойынша секвестр немесе тү пкілікті есеп айырысу туындағ ан кез келген пайданы пайдалану мақ сатқ а сай болуы мү мкін.

115-параграфты кө рнекілендіретін мысал

Компания ө ндірістік сегмент қ ызметін тоқ татады жә не осы сегменттің қ ызметкерлері одан ә рі қ андай да бір сыйақ ы таппайды. Осындай жағ дай жоспар бойынша тү пкілікті есеп айырысусыз секвестрін білдіреді. Ағ ымдағ ы актуарлық жіберілімдерді пайдалана отырып (ағ ымдағ ы пайыздық ставкалар мен нарық тық бағ аларды қ оса алғ анда), компания секвестр жү ргізбей тұ рып белгіленген тө лемдерімен жоспар бойынша оның міндеттемелерінің таза дисконтталғ ан қ ұ ны 1, 000 тең, жоспар активтері ә діл қ ұ ны бойынша 820-ны қ ұ райды, ал таза жинақ талғ ан танылмағ ан актуарлық пайда 50-ді қ ұ райды. Компания осы Стандартқ а бір жыл бұ рын кө шкен. Бұ л ретте міндеттемелер 100 бірлікке ө скен, компания мұ ны бес жыл бойы тануды дұ рыс кө ріп отыр. (155(b)-параграфты қ араң ыз). Секвестр міндеттемелердің таза дисконтталғ ан қ ұ нын 100-ден 900-ге дейін тө мендетеді.

Бұ рын танылмағ ан актуарлық пайдадан жә не кө лемнің ауыспалы қ ұ нынан 10% (100/1, 000) ү лес секвестр жолымен тоқ татылғ ан міндеттемелер бө лігіне жатады. Осылайша секвестрдің ә сері тө мендегідей болады:

Секвестрге дейін Секвестрден тү скен табыс Секвестрден кейін

Міндеттеменің таза дисконтталғ ан қ ұ ны

Жоспар активтерінің ә діл қ ұ ны

Танылмағ ан актуарлық табыс

Танылмағ ан ауыспалы мө лшер (100х4/5)

Бухгалтерлік баланста танылғ ан таза міндеттемелер
1 000 (820) (80) (100) = (100) (5) (820) (72)

(97)

Ақ паратты ұ сыну

Ө зара есеп айырысу

116. Компания басқ а жоспарғ а жататын міндеттемелерге қ арсы бір жоспарғ а жататын активтерді ескеруі тиіс:

⇐ Предыдущая 1 2 3 4 5 678 9 10 Следующая ⇒