Алмаш табылды 3 страница

Кадерлем Надия! Сиң а кайнар сә ламнә ремне язып, сә ламә т яшә вең не, эшең дә зур уң ышларга ирешү ең не һ ә м шатлыклы кө ннә р һ ә рвакыт юлда -шың булуын чын кү ң елдә н телә п калам. Надия, хатың ны алдым һ ә м менә бер кө нгә кичегеп җ авап язам. Бу хатны яза башлаганчы ук Надия, менә нә р -сә исемә тө ште: сиң а ү земнең беренче хатымны яздым. Синең Хә йрулла абыйга язган хатың ны укыгач, сиң а хат язу телә ге туды. Ә леге хатымны язганда исә Хә йрулла абый ү лем хә лендә ята иде.

Вафатына 3 кө н узса да, уллары кайтып җ итмә гә нлектә н, җ ирлә ми то -ралар. Ә ле бер атна элек кенә укытып йө ри иде, 3 кө н авырып ятты да, ба -кыйлыкка кү чте. Мә ктә птә 40 ел эшлә де, тагын 5 айдан пенсиягә чыгачак иде. Ә мма пенсияне бик чамалап кына бирә лә р шул. Ә нә бер укытучы пенси -ягә чыгып, бер ай гына алды да ү леп китте. Икенче бер Акъелга мә ктә бе укытучысының ә тисе Волжск шә һ ә рендә пенсиягә чыгып, фә кат ике ай ак -ча алып ө лгерде, тагын бер табип та пенсиягә китә се айда гү р иясе бул -ды. Бу хә ллә р барысы да бер ү к вакытларда булганга бездә: “... Пенсияне ак -тык чиккә җ иткә ч кенә бирә лә р ахыры”, - дип сө йлилә р. Сү з дә юк, тө рле кешелә р бар, ә мма сугыш кыенлыкларын кичергә ннә р тизерә к арабыздан китә лә р дигә н фикердә мин ү зем.

Надия, Акъелгада шул ук укытучылар - ү злә ре ө чен генә яшә ү челә р эшли. Ачуланмагыз, шуң а кү рә Сезнең “сә лам”не мин аларга тапшырмыйм, алар белә н сү з кү пертә сем килми. Дө рес, мин ул кешелә р белә н сө йлә шеп йө рим йө рү ен, лә кин сер бирмим, нинди генә дус булып йө рергә тырышсалар да баш тартам. Минем хезмә тлә ремне, кешелеклелегемне, яхшылыкларым -ны белеп тә мине яклап чыга алмадылар. Сукырлар кебек кыланалар, ү злә -ренең тирелә рен саклап калу ө чен җ итә кчелә ргә бер каршы сү з ә йтә ал -мый, буйсыналар. Сезнең турыда хатка кул куюлары да шул сукырлыктан килеп чыккан бит, администрация ничек кушкан - шуны эшлилә р, фә кать ү злә ренә генә тимә сеннә р!

Надия! Мин Сезнең белә н бө тенлә йгә килешеп бетмим – бетү ен, чө нки бө тен кешелә р ерткыч хайваннардан да явызрак дисез. Барлык кешелә ргә карата болай ә йтү дө рес булмас иде бит. Син Надия, иң ышанган кешелә -рең шулай эшлә гә ч, бө тенлә й белмә гә ннә р дә начарлык кылгач, шундый фи -кергә килгә нсең. Лә кин барлык кешелә р дә андый тү гел, дө ньяда яхшы кү -ң елле кешелә р дә бихисап. Нишлисең Надия акыллым, халык арасында кабә -хә т кешелә р дә килеп чыккалый инде, дө нья бит. Кыскасы, хат белә н генә язып аң лату мө мкин тү гел, җ иткерергә телә гә н фикерне ә йтеп җ итке -реп булмый.

Ә йе, тагын Мансур турында берничә сү з. Ул ү зенә тиешле җ ә засын алды бугай. Укытучылыктан куып чыгарылган, кайдадыр укыйм дип йө рү е. Ә ллә укыды, ә ллә юк. Хә зер Казанда электротехникумда укытам, ди. Ә хатыны ө ч җ ирдә: Казанда, Буздай һ ә м Акъелга арасында йө реп вакытын ү ткә рә. Бер дә кызыгырлык тү гел, ү злә ренә карасыннар. Шунысы хак: абруе кире ә й -лә неп кайтмаслык булып югалды. Бу хатны йоклый-йоклый яздым, гафу ит. Кабат сә лам белә н Мә рьям. 14. 03. 66

Шул араларда Надиягә Владиславтан да зарыгып кө ткә н хат килеп тө ште:

Исә нме Надя!

Хатың ны алдым, барысы ө чен дә сиң а рә хмә тлемен. Син инде мине орыш -ма, ү зең белә сең бит, бер дә яратмыйм шул хат язуларны. Ә мма моң а ка -рап кына минем сиң а карата булган мө нә сә бә тем ү згә рми. Надя, мин сиң а кү птә н ә йттем: ү зең не борчыма, ө згә лә нмә, акыллы бул дип. Син искиткеч ә йбә т, эчкерсез акыллы һ ә м тугрылыклы. Мин сине һ ә рчак ү земнең яхшы дустым иттереп санаячакмын. Синдә җ ылылык та, нечкә лек тә тулып аш -кан...

Ә йе, безнең очрашулар алар ү зара хө рмә т, ә мма туры диалектик мә гънә -дә аң ларга кирә к бу сү злә рне. Ягъни бернинди ү змаксатсыз, боргаланулар -сыз һ ә м алдашуларсыз. Һ ә ммә се дә туры, гадел, ачык һ ә м, мин ә йтер идем, чиста булсын! Ә йе, мондый очракта мө мкинме икә н ниндидер “биялә йлә р” һ ә м башка нә рсә лә р турында сү з алып барырга? Чынбарлыкта мин ү зем ан -дыйлардан тү гел, ә й лә, ярар инде, җ итте! Кү рә сең, хат ничектер бә хә с -лә шү рә вешен ала.

У-у. Искитмә ле! Соң гы студент кө ннә ре калып бара... Якынлашучы яз бә й -рә ме белә н сине!

Слава. 16/04-1966 ел.

Надия җ авап хатын ниндидер тө шенке рухта язды, чө нки Владиславка ө мет баглауның мә гънә се булмаячагын ниһ аять аң лады инде ул:

Исә нме, кадерле Славка!

Кичә, 20 нче апрельдә синнә н хат алдым, зур рә хмә т. Нигә дер шундый соң -лап һ ә м бә йрә м белә н коры гына котлап язылган хат. Шулай да кө теп алып җ иткердем, ялгышмадым. Мин искечә яшә п ятам, ә мма һ ә р кө н ү зе -нең хә бә р-яң алыкларын алып килә. Ниһ аять бездә электр уты яна. Мә сьә -лә лә р чишкә ндә, дә реслә р ү ткә ргә ндә кинофильмнар кү рсә тә без. Укучылар да һ ә р кө нне ни булса да майтарып куялар. К. Э. Циалковский ә йткә нчә, кү р -кә м тойгылар суммасы кү ң елсез халә тлә р суммасына тигез. Ул ә леге тео -риясен хә тта исбатлаган да.

Ә йе, тү землелек кирә к, башкача булмас иде. Бернигә карамастан, барысы да кү ң елсез. Ә йе, менә яз килә. Сө йлә ү лә ргә, фаразларга караганда быел яз иртә һ ә м ә йбә т булачак. Хә ер, тизерә к җ ә й җ итсен иде. Мин март аенда ике тапкыр Казанга барырга җ ыендым. Берсендә һ ава торышы начар бул -ды, икенчесендә шә һ ә рдә калырмын дип курыктым. 13 нче мартта һ ава бик матур булды, хә тта умарталар очты. Ә нә , радиодан: “Девушка быс -тро сменила свою любовь и нет у нее больше любви. Стоит друзей обма -нуть, и ты одинок на свете... ”-дип җ ырлыйлар. Бу җ ырны мин икенче кат ишетә м, бер очрашуыбызда сиң а бу хакта ә йткә н дә идем, ахрысы.

Сау бул. Надия 26/04-1966 ел.

Слава Надиядә н алган соң гы хатның элеккегелә ре шикелле мө киббә н ки -теп язылмавын аң лап, бу хатына бераз җ ылылык ө стә гә н булды:

Надя, исә нме!

Авыр чор башланды, ү зең белә сең – сессия. Кө ннә р буена, рә хә т, җ ылы май аена карамастан, бү лмә дә утырам, бу ә йбә т тү гел инде. Ү зең ничек кө ннә рең не ү ткә рә сең? Барысы турында да яз, дө рес, бик җ ә елеп китә се дә килми, ү зе. Мө гаен урманда, чә чә кле аланнарда, кү ркә м табигать коча -гында ятарга рә хә ттер. Ә мма аянычка кү рә болар барысы да бездә н чит -тә ү тә. Син инде анда иркенлә п, яз матурлыклары белә н лә ззә тлә н, бер уң айдан минем ө чен дә!

Кайнар иттереп ү бә м ү зең не, Слава

20/05-66 ел.

Надия бу хатын соң гысы булыр дип язды. Чө нки Слава белә н мө нә сә бә тлә р ә нә шулай хат кына язышудан узмаячагын инде ул тулысынча аң лады:

Исә нме Владислав!

Сиң а җ ә йнең җ ылы җ иллә ре аша кайнар сә ламнә ремне җ ибә реп калам. Хә зер инде безнең бер - беребезгә аена, ике-ө ч айга бер язган хатлар гына килгә ли. Бө тенлә й язмасаң да сиң а бернинди ү пкә м юк. Гомумә н, мин сине хат язып азаплануларың нан азат итә м һ ә м ү зем дә йө дә теп язып тормам дип вә гъдә бирә алам.

Минем хә ллә р искечә, чыгарылыш сыйныфларының имтиханнары тә мам -ланды, без ялда дияргә була. Ә мма авылның тавык та чү плә п бетерә ал -мый торган йорт-җ ир эш-мә шә катьлә ре ял итү турында хыялланырга да мө мкинлек бирми. Дө рес, болынга, урман аланына җ ир җ илә ге җ ыярга чы -гып кергә лим, шуны ял дисә ң генә инде.

Синең хә ллә р ә йбә т барадыр дип уйлыйм. Чө нки син хө р кү ң елле, опти -мист кеше, ә андыйларга яшә ве җ иң елрә к. Ү з гомерең ә шундый булып калу -ың ны телим. Очраклылык синең белә н очраштырганга мин Ходайга бик рә хмә тлемен. Чө нки синең белә н аралашу еллары минем тормышымны та -гын да эчтә леклерә к итте. Бу елларны мин ү з гомеремә дә онытмаячак -мын! Рә хмә т сиң а...

Сау булып кал, вакытың чыгып хат яза алсаң, мин шатланыр гына идем. Сиң а эшең дә, тормышың да зур уң ышлар телим. Һ ә р ниятең ә, эш-гамә лең ә Ходай фә рештә лә рен юлдаш итсен! Кабат сә лам белә н Надия.

P. S. Соң га калып булса да сине медицина хезмә ткә рлә ре кө не белә н кот -лыйм!

02. 07. 1966 ел

Владислав Надиядә н аз булса да акча тамып торуыннан һ ә м посылкалар килү дә н мә хрү м калачагын сизенеп, хат язышудан тукталмаска телә п язды җ авабын:

Сә лам Надя!

Надя, хатың һ ә м тә бриклә вең ө чен рә хмә т. Кү ренә ки, син ә ле мине бө -тенлә й ү к онытып бетермә гә нсең моның ө чен кечелекле рә вештә рә хмә -темне җ иткерә м. Менә инде 5 ай мин эшлә п йө рим. Надя, турысын ә йтим, эшлә ве кызык һ ә м миң а ошый, кыскасы, мин канә гать. Ноябрьдә н бирле яр -ты ставкага “ашыгыч ярдә м”не алып барам. Синең дә ү зең ә хас тигез ритмлы тормыш алып баруга кү чү ең ә бик шатмын. Билгеле, синең эчке дө ньяң ө чен тагын да колачлырак нә рсә җ итеп бетми, ә мма тыелган ә й -берлә р турында уйламаска, чө нки булганы да җ итеп ашкан. Мине дә дө рес аң ла. Мин менә сине бик ә йбә т аң лыймын һ ә м фә кать яхшылык кына те -лим.

Ә гә р дә сиң а, эчке борчулар, газап-ә рнү лә р китергә н булсам гафу итә кү р. Ә нишли аласың, ә йдә синең ә рнү -газапларың һ ә рвакыттагыча саф һ ә м як -ты булып калсын! Бит инде моң ардан эчке дө ньяң тагын да чистарак һ ә м тирә нрә к була бара, ә йтер идем, тагын да байый тө шә! Ничектер сү злә -рем бик шапырынкы-ялтыравык килеп чыкты кебек. Ә мма гафу ит, мин бо -ларны чын йө рә ктә н телә п язам. Элеккегедә й ү к булмас инде ул. Надя, без -нең мө нә сә бә тлә рне дә вам итә ргә кирә ктер. Мин синең дустым булып ка -луың ны телә р идем. Сиң а уң ышлар гына телим.

Хат яз. Слава. 16/12-1966 ел.

Шуның белә н Владиславтан килгә н хатлар да, Надиянең аң а язганнары да тө гә ллә нә. Тагын бер елдан соң диярлек Мә рьямнан килгә н бер хат кына кү -ренә:

Кадерле Надия!

Сезне яң а 1967-68 уку елы белә н котлыйм, шулай ук бу уку елында зур уң ышларга ирешү егезне телә п калам. Надия, Сезнең хатыгызны алып укып, язганнарыгызның барысын да аң ладым. Хатыгыз ө чен бик зур рә хмә т. На -дия, яң адан тынычсызлык башлана дигә нсез. Мин быел 30 нчы елымны башладым инде, туйдырды да ахырысы, лә кин пенсиягә 7 ел ә ле, барып җ и -теп буламы-юкмы?

Хә йрулла абый кебек пенсия вакыты килеп җ иткә ндә ычкынмасаң. Хә йрул -ла абый пенсиягә 5 ай калганда ү леп китте бит, ә нә. Надия, яң а уку елын -да укытучылар арасында ү згә решлә р булмады. Акъелганыкылар шулай кал -ды, ә мма ул мә ктә птә гаҗ ә п хә ллә р булып узды. Директор килгә ч ү к бер укытучы Г. белә н йө ри икә н дип сө йлилә р иде. Директор шуның ире белә н ике мә ртә бә сугышты. Авыл советында һ ә м бер укытучыга кунакка баргач, шулар ө ендә.

Шуннан соң партия оешмасы тикшергә ч, ул теге хатынны ташлап, икен -че бер иреннә н аерылган хатынга бә йлә неп караган, тик ул хатын гына ри -за булмаган. Май ахырында директор ү зенең эш бү лмә сендә ә леге хатын -га тагын ташланган. Ә мма ул укытучы хатын тә рә зә не ватып, чыгып кач -кан. Ә РОНО бу бә ндә гә карата бернинди чара да кү рмә гә н, урынында кал -дырган.

23-24 августларда шә һ ә рдә укытучылар киң ә шмә се булып ү тте. Анда ва -кытта директор тарафыннан кыерсытуга тарыган укытучы хатын хә л -лә рне партия горкомына кереп аң латкан, аннан тикшерергә килергә вә гъ -дә иткә ннә р. Директор бу турыда белгә ч, ул хатынны киң ә шмә дә н кайту -га ук бер сә гать дә рессез итеп, эшсез калдырган.

Ул, конференциядә чыгыш ясарга язылган иде – сү з бирмә делә р. Мин дә язылган идем, миң а да сө йлә ргә сү з бирмә делә р. РОНО мө дире чыгышын -нан соң 6 кеше сө йлә де һ ә м тагын 4 кеше ө стә мә чыгыш ясады, ә язылган -нардан 8 кеше калды. Ә нә шулай тә нкыйтьне кыстылар. Ә теге директор -га райбашкарма комитеты рә исе ү зе юл куя. Надия, Сездә дә шулаймы? Ә бездә н ерак булмаган Чувашстанда алай тү гел.

Надия, Мансурлар авыл белә н Казан арасында буталалар, эшлә ре дә юк ахыры. Мансурны училищеда мастер булып кына эшли дип сө йлилә р. Надия, быел ял итеп тә булмады, кызым лагерьда иде. Мин җ ә й буена киленебез -нең 4 баласын карап ү ткә рдем, ә тилә ре ү лде, ә нилә ре эшлә сен, дидем. Яза -сы сү злә р дә кү п, ә мма шулай да тә мамлыйм. Ашыгыч җ ыелышка китә м. Кайнар сә лам һ ә м зур ихтирам белә н таныш булмаган Мә рьям апаң. Хә ер, без читтә н торып танышлар бит. Бик ашыгыч булды.

23. 08. 1967 ел

Гарифулла Надия апасының Татарстан Министрлар Советы рә исе урынбаса -ры Мансур Хә сә новка язган мө рә җ ә гатен аерым бер диккать белә н, кызык -сынып укыды. Һ ә рхә лдә Мансур Хә сә новны университетта аларны укыткан мө галлим буларак, Гарифулла яхшы белә иде:

Исә нмесез хө рмә тле Мансур Хә сә нович!

Мин Сезгә, тапшырылмаган гаризамны җ ибә рә м. Сез ү зегез нинди мә рхә -мә тле кеше булгач, кү пчелек татарстанлы шикелле ү к минем дә Сезне ни -чек хө рмә т итү емне аң ларсыз. Мин Сезнең “Ватаным Татарстан” гә җ и -тендә бастырылган мә калә гезне укыдым һ ә м Сезгә тагын да хө рмә тем артты. Сез гади халык тормышын аң лап эш итә сез һ ә м аларга ярдә м ку- лы сузасыз. Шулай ук мине дә аң ларсыз дип ышанам, чө нки мине бик тә хур -ладылар, 34 ел физика һ ә м математика укытып, пенсиягә чыгарга 8 ай ярым калгач, артыма типтелә р. Мин моны дө рес хә л тү гел дип саныйм. Мин ризасызлык йө зеннә н башка эшкә урнашмадым һ ә м пенсияне дә алма -дым. Алла телә сә, ачка ү лмә м ә ле, абыема булышып терлек асрыйбыз, ул ташламас. Без бит бер гаилә кешелә ре, туганнар.

Мин 1959 елның беренче июленнә н мә гариф системасында эшлим. Гоме -рем буена физика-математика укыттым, Совет законнарына таянып, ба -лаларга дө рес тә рбия бирергә тырыштым. Һ ә рхә лдә урамнан килеп кермә -дем мә ктә пкә, тиешле уку йортларын тә мамлаган кеше буларак эшкә ур -наштым. Минем ө ем бар, эшем дә бар иде. Тик ирем генә булмады.

Ничек инде педкө ллиятне, институтны кө ндез укып чыгып, барлык тиеш -ле курсларны ү теп, фә нне яхшы белгә н тырыш укытучыны эшеннә н алыр -га мө мкин? Мине шулай инде ө ч тапкыр кудылар, ү земне-ү зем яклап, һ ә р -чак эшкә яң адан кайтаруларына ирешеп килдем. Прокуратурага, министр -лыкка язып, дө реслекне таптырдым, булышулары ө чен олы рә хмә т алар -га. Ү земнең кирә геннә н артык ышанучан булуым белә н дә гел зыян кү рә м.

Бер хатынга процент белә н акча биреп торган идем, кире кайтармады. Суд тү лә тергә хө кем чыгарды. Ә мма ул хатынны “тапмадылар”, аны ерак -тан эзлисе юк – колхоз базарында сату итеп ята. Без ө лкә ннә рне телә сә кем кимсетә, ничек тели, шулай талый. Без дә шул ук ватан кешелә ре, аны баетыр ө чен хезмә т иттек. 11 яшеннә н тотынып, абыем 58 ел, мин 44 ел хезмә т куйдым. Шуның 34 елы педстаж. Ник соң без ялгыштык? Ми -нем зарланып язган гаризам буенча тикшерергә ү зем укыткан укучы килде. Мин аң ардан соң ничә тә ү лек елап чыктым.

Яклаучың булмагач, бер картайгач, кеше кү рмә гә ндә шулай елыйсың икә н ул. Ө лкә ннә р кө ненә мә ктә пкә чакыргач та барасы килми. Бер себереп тү к -кә ч, кирә ксезгә санап, артыма тибеп эштә н куып чыгаргач, ничек инде бә -бә гемне тасырайтып анда барып утырыйм?! Мин бит ни ә йтсә ң дә укы -тучы! Аннары абыем беренче тө ркем гарип, аны ташлап, беркая чыга ал -мыйм. Беркемнә н ярдә м юк.

Без ү стергә н терлеклә рне намуссыз кешелә р ә керенлә п кенә урлап тор -дылар. Кү пме сыерларны, ү гезлә рне, сарыкларны юкка чыгардылар. Без аларны авария хә лендә ге ө ебезне тө зә тергә, йорт-бакча тирә сен тотар -га, терлек абзарын рә тлә ргә дип тырышып ү стергә н идек. 1996 елдан бир -ле торак мә сьә лә сен хә л итү лә рен кө тә -кө тә арып беттек, ярдә м итү че юк. Район җ итә кчелә ренә ярдә м сорап кү пме генә мө рә җ ә гать итмә дек. Яз кө не бозга егылып, кулымны имгә ттем. Кү лмә к тә кия алмыйм, чә чемне дә тарап булмый.

Кү ршелә рем безнең ө й нигезеннә н ү злә ренә су керттелә р. Инде ө ч елдан бирле казыган базларын кү мү че юк, кирә к булса ү зең кү м диделә р. Чокыр кү -мү тү гел, ә йтә м ич, чә чемне дә тарый алмыйм. Кү пме ашамлык, ө й кирә к-яракларын: бал, мотоблок, алтын йө зек, акчаны урлап чыктылар. Менә шу -лай беркемнә н дә курыкмыйча, оялмыйча талыйлар ө лкә н яшьтә ге кеше -лә рне. Шулай да килер бер кө н һ ә м менә бу кара җ ә берлә ү лә р онытылыр. Без барлык кү ргә н авырлыкларны җ иң еп, алга, якты дө ньядан туймыйча, Аллаһ ы Тә галә дә н сабырлык, исә нлек-саулык, бә хет сорап, ү з кө небезне кү -рер ө чен терлеклә р асырап, дошманнарга ү ч итеп, кө рә шеп яшә ргә ты -рыштык.

Инде абыем каты авырудан соң урында ятарга мә җ бү р. Менә кү птә н тү гел район җ итә кчелә ре ниһ аять ө ебезне тө зә ттелә р. Алар безне – олы кешелә рне шатландырганы ө чен Аллаһ ы Тә галә ү злә ренә дә исә нлек-сау -лык, бә хет-шатлыклар бирсен! Ө ебезне эчтә н дә, тыштан да бик матур, ыспай иттереп, искиткеч җ айлы ясадылар.

Без Сезгә зур, матур, акыллы ү гезебезне бү лә к итә ргә телибез. Ул ү гез Сезнең җ итә кчелек итү егез символы булсын! Зинһ ар кабул итеп алыгыз. Чө нки Сез татар халкының матди мә нфә гатьлә рен генә тү гел, ә рухи, иң мө һ име милли мә нфә гатьлә рен дә яклап, тормышларын яхшырту ө чен ты -рышучы асыл зат!..

Сезгә исә нлек-саулык, эшегездә зур уң ышлар телә п, олы хө рмә т бе –

лә н: Н. Шә йхаттарова 04. 12. 2003 ел.

Надия Шә йхаттарованың: Исә нмесез хө рмә тле ватандашлар! Дип башлан -ган бер хаты кемгә адресланганын Гарифулла ачыклый алмыйча гына укыды:

Мин сугыш алды еллары баласы, шуң а кү рә сугыш вакытында, бала ча -гымда нилә р кү ргә немне, нә рсә лә р эшлә гә немне язмакчы булам. Безнең ә тиебез 1934 елда колхозга кермичә, “каршы пропаганда алып барганы ө чен” тө рмә гә ябылып, 1937 елда Сталин лагерында тиф авыруыннан ва -фат булды. ( Соң ырак без аның исеменең аклануына – реабилитациягә ирештек, билгеле).

Ул ү леп тагын бер айдан соң 16 яшендә Самат абый дө ньядан китте. Шу -лай итеп ә ни җ илкә сендә ө ч бала: ике абый һ ә м мин калдык. Ө ебездә юаны -чыбыз булып тагын “Безнең таң ” дигә н китап бар иде. Аны безгә Бари абыебыз укый торган булды. Мин аны инде 70-80 еллар ү тү гә карамастан, ә ле дә хә терлим, чө нки аны ә ни яттан белсә дә гел абыйдан укыта торган иде.

Шул хә ллә рдә н соң безгә китап җ ене сугылып калды, кызыклы китап укыр -га бик яратып ү стек. Ә тинең җ ырлаганнары да хә тергә уелып калган. Ә ни безне авырлыклар белә н, колхоз эшеннә н бер кө н калмый ү стерде. Шу -ң адыр да Ә хмә дулла абый: “... Син ә ни безгә караганда кү берә к колхоз ә нисе ”, - дия иде. Ә ниебез кышларын, язларын 60 чакырым ераклыктан карда-бу -ранда, кү тә ртмә ле чабатада җ епшек кар сулары ерып, җ илкә сендә чә чү -лек орлык ташыды. Ә нә шул авырлыклардан еш кына эче бик авырта тор -ган иде.

Ә кө ннә рдә н-бер кө нне иртә торып, эшкә чыга алмады. Колхоз рә исе ө йгә килеп, укырга барырга җ ыенган абыйның букчасын салдырып ыргытты да, ә ни урынына эшкә куып җ ибә рде. Абый ул чагында 6 сыйныфта 4 чакырым -га йө реп, барлык фә ннә рдә н яхшы билгелә ренә укып килә иде. Шуннан то -тынып, ул ө йгә бик сирә к кайта башлады. Язларын-кө злә рен сука сукалады, җ ә ен ягулык-майлау матдә лә ре, кышын икмә к ташыды, башка эшлә р эшлә -де. Аның кү тә рә мгә калган атын кү тә реп торгызалар да, сукагамы, арба -гамы җ игә лә р. Ә мин ү зебезнең сыерны җ игеп, абый сукалаган җ ирне җ ыр -лап-такмаклап, тырмалап азапланам:

Тырма тарткан сыерның

Кабыргасы калтырый.

Тырмалаучы баланың

Борын асты ялтырый.

Сыер тиз арый торган иде, аны ял иттергә н арада мин сабан тургае оя -сын табып, курчак уйный идем. Чө нки башка балалар минем белә н уйнама -ганга, миң а ә нә шулай ү земә бер шө гыль табарга туры килде. Яшьтә шлә -ремнең: “Синең халык дошманы булган ә тиең инде юк, шуң а кү рә безнең бе -лә н уйнамыйсың ”, - диюлә ре йө рә гемне ө згә лә де. Ачлык-ялангачлыкны кү -реп ү скә нлектә н: ”Их, бу икмә кне кемнә р генә туйганчы ашый икә н? ”- дип еш уйландым ул чакларда.

Ә бит ә нием сө йлә ү лә ре буенча, ә тиебезне кулга алганчы безнең гаилә бик иркенлектә -муллыкта яшә гә н. Яхшы ө ебездә н сө реп чыгаргач кына ис- киткеч хә ерче тормышында калганбыз. Аннары абыем истә леклә ре буенча да, ә тиебез ү зе киткә ндә аң а шыпырт кына: “Улым, энҗ е-мә рҗ ә ннә рең, алтын-кө мешлә рең тулып ятканда да аларны беркемгә кү рсә тми җ иргә кү меп сакла. Беркайчан ә йбә т йорт салып кермә, элеккегедә й тормышлар янә дә н ә йлә неп кайтканчы сә лә мә ызбада яшә. Тирә -юньдә ә шә ке җ аннар бик кү п, мизгеле белә н НКВДга җ иткерерлә р! Ә мма сез балалар, укып кеше булыгыз, ә ниегез ә йткә нне һ ә рчак тың лагыз”, - дип васыять иткә н.

⇐ Предыдущая 4 5 6 7 8 9 101112 13 Следующая ⇒