Кадерле бала 1 страница

Кадерле бала

Ш ә һ и т А л п а р

П о в е с т ь

Бә хетлеме, кеше дө ньяда?

Миллә те коллыкта булганда?!.

Рә хә ттә ү ткә н ү смерчак

- Син юньсез малай, ни йө зең белә н безнең каршыга килеп утырдың?! Укып чыккан мә ктә бең не, чирлә п яткан вакытың да дә валанган хастаханә ң -не юкка чыгартуга юл куйганың ө чен Аллаһ ының ачы каһ ә ре тө шмә гере ү зе –ң ә, рә хмә тсез бә ндә!

Нигә бу кадә р ү к куркыныч каһ ә рлә ү сү злә ре ишетә туган авылында гына тү гел, районда зур шө хрә ткә ирешкә н, данга, мактауларга кү мелгә н, респуб -ликада да билгеле шә хес Гарифулла ә фә нде?! Ә бит Гарифулла ү зе, беренче сыйныфтан ук тырыш, тә ртипле, ә йбә т билгелә ргә генә укучы бик акыллы, башкаларга ү рнә к бала булп ү сү е белә н авылда фә кать яхшы яктан танылып килде.

Сү з дә юк, ул туганнан ук ә нисе белә н дә ү ә нисенә бик тә кадерле, назлы бала булып ү сте. Сталин дө меккә н елда туып, атасыз ү ссә дә кү п кенә ә тиле балалардан да иркенлектә, чорына кү рә муллыкта тә рбиялә нде. Ә чоры исә, авыл ө чен һ ә рвакыттагыча кырыс, ачлык-ялангачлык елларындагыдай ук булмаса да, кү пчелек халыкның аш ө стә лен нигездә бердә н-бер коры бә рә ң -ге, я инде суган кыздырып салып, катык каккан кысыр аш кына “бизә р” иде.

Сө йлә ү лә р буенча, Кореядә ге бә релешлә рдә н биртелеп булса да исә н кайт -кан Чандыр Назыйфының ү з гаилә се: томат хатыны, игезә к туган ике баласы була торып, аның “уҗ ымга чыгуы”ннан дө ньяга килде Гарифулла. Малайның ә нисе Нә симә, заманасы ө чен ә йбә т урында хезмә т куйды – авыл советы би -насын җ ыештыручы эшлә рен башкарып йө рде. Аның вазыйфаларына бина -ны җ ылыту ө чен җ ә й башыннан утын кө йлә ү, ягъни кисеп-ярып, киптерергә ө еп кую, салкыннар җ иткә ч, иртә нге дү рткә килеп, мичне ягу, ә кө ндезлә рен исә, авыл советында йомышчы булып утыру һ ә м кичлә рен идә ннә рне юып чыгару бурычы керде. Бу урын аң а туганнан-туган апасы Рә химә нең авыл со -веты рә исе булып эшлә ве аркасында гына элә кте, билгеле.

Белем дә рә җ ә се җ иде сыйныфка да җ итмагә н Рә химә зур урынын бушатыр -га мә җ бү р булганнан соң, авыл советы рә исе иттереп Чандыр Назыйфы куел -гач, Нә симә дә хезмә т вазыйфаларын югалтудан ө не алынып торды. Чө нки Назыйфның бу шә п урынга ү зенең туган-тумачасын кую мө мкинлеге дә зур иде. Ә мма чибә р булмаса да кү ркә м буй-сынлы, былкылдап торган тулы тә н -ле Нә симә гә, югары дә рә җ ә гә куелуының беренче кө неннә н ү к, Чандырның кү зе тө ште...

Ә йтергә кирә к, Нә симә тыйнак һ ә м ә нисе, ө лкә ннә р кушканны карусыз баш -каручан акыллы кыз булып җ итлекте. Ул ү зен белә башлаганнан бирле ә ни -сен бик нык яратты. Хә ер, барлык бала-чага да баштан шулай ата-аналарын яраталар. Аннары ү сә тө шеп, 14-15 яшеннә н аларның игътибарларын капма-каршы җ енес вә киллә ре җ ә леп итә ргә керешә. Ә леге игътибар мә хә ббә ткә ү к ә верелсә, ата-ана ә керенлә п кү ң елдә н ерагая башлый һ ә м ә нә шулай капма-каршы җ енес вә киллә ре гаилә дә корып җ ибә рсә, иң яраткан ата-ана урынын тормыш иптә ше ала.

Гаилә нең балалары туа башлагач, яшь ата-ананың иң яраткан затлары уры -нын балалары били инде, ә ү з ата-аналары шул рә вешле тагын да ерагая тө -шә. Алай гынамы, бик борынгы заманнарда кайбер кабилә лә рдә картайган ата-аналарның гомумә н, ү з балаларына кирә ге калмаган. Аларны артык та -мак дип санап, ү з кө ннә рен ү злә ре кү рсен ө чен, торакларыннан ерак урын -нарга – чү ллә ргә, тау-ташлар арасына, урманнар чытырманлыгына илтеп таш -лаганнар...

Дө рес, картайган, еш кына авырый башлаган ата-ана кайбер улларга-килен -нә ргә хә зерге чорда да артык мә шә кать. Ә ле ярый, 1990 нчы еллардагы акча реформаларыннан соң ө лкә ннә ргә пенсияне “кү п иттереп” тү ли башладылар. Ягъни, акчаның сатып алу мө мкинлеге тү бә н булса да, кү лә ме зурайды. Авыл җ ирендә нигездә аз акча алып эшлә ү че гаилә лә рдә пенсиядә ге кешелә р булу аларның кадерлә рен бераз арттырды, чө нки кү п кенә очракта алар бердә н-бер акча чыганагына ә йлә нде.

Нә симә нең дә балачагында ә нисеннә н башка беркеме юк иде. Чө нки ул су -гышка кадә р ү к ярты капчык арыш “урлаганы ө чен” Сталин лагеренда ү лгә н ә тисен, гомумә н аз белә. 14 -15 яше килеп җ иткә ч, ул дө ньясын онытып, мә к -тә пнең укыту бү леге мө дире (завуч) Самат абыйсын башын югалтып, яратты. Авыл интеллигенциясе арасында урысларга ияреп, кайсыбер укытучылар ата -ларының исемен ө стә п, “олылап” йө рттерү гадә тен кертә башлагачч, укыту бү леге мө дире дә Самат Исламовичка ә йлә нде. Башкаларга “Самат абый” дип эндә шергә рө хсә т ителмә сә дә, завуч Нә симә нең “Самат абый”дип эндә -шү енә бернинди канә гатьсезлек галә мә те кү рсә тмә де. Алай гынамы, хә тта җ ае чыкканда кулын да кызның иң башына куйгаларга тартынмый иде. Ә леге тиктормас кулын томат кызның каршылыгы сизелмә веннә н файдаланып, Са -мат Исламович Нә симә нең иң башына гына салмады, биленнә н ү к шуытып тө -шә ргә оялып тормаска, йомры кү крә клә рен сыйпарга гадә тлә нде...

Ныклап торып Чандыр Назыйфы кулына калганда исә, Нә симә кияү гә чык -маган булса да, инде ир-хатын мө нә сә бә тлә рендә Самат Исламович “мә ктә –бен” уң ышлы ү тү е аркасында кү п кенә нечкә леклә ргә кү негеп ө лгергә н хатын -га ә верелеп килә иде. Һ ә рхә лдә ничек балага узмау җ аен шактый ук ә йбә т ү з -лә штерде. Шулай да, интим тормышта шактый ук тә җ рибә туплап җ итү енә карамастан, Чандырның: “... Ә йдә, лә бернә рсә булмас ә ле”, - дип ашыктыруы аркасында, ул ү зенең балага узу мизгелен игътибарыннан ычкындырып җ и- бә ргә н булып чыкты һ ә м нә тиҗ ә дә Гарифулла дө ньяга килде.

Нә симә: “Гарифулла ә ллә нинди картлар исеме”, - дип торса да, ә нисенә кар -шы килергә кү нмә гә нгә, “картлар исеме”нә дә ризалашты. Еш кына авырып, авылдагы хастаханә дә дә валанганга, малайны алар ө ф -тө ф иттереп кенә, бик кадерлә п ү стерделә р, эссе җ ә й кө ннә рендә дә аягыннан озын балтырлы итте -реп бә йлә гә н йон оекны салдырттырмадылар. Бү тә н балалар җ ирлә р кар -дан ачылып беткә нче ү к ялан аяк чыгып чапканда, малай иптә шлә рен кызык -тырып, йон оегын кызыл эчле Ярыслау чү ние белә н киеп, уйнарга чыгарга ярата иде. Бү тә н малайлар аякларына чебеш чыгудан ә рнеп, катык сө ртеп ят -канда, ул чебешнең нә рсә икә нен дә белмә де.

Балалар җ ә йнең челлә сендә берсен-берсе уздырып: “... Малайлар, мин бү -ген 4 тапкыр елгада коендым, ә мин 6 тапкыр”, -дип мактанышканда, Гари -фулла сү згә катыша алмады. Чө нки аң а тазга салган җ ылы суда гына “коенып чыгарга” ярады. Дө рес, Кө тдус тә ти абыйсы 5 миллиметрлы калын тимердә н зур гына су савыты ясап биргә ч, эссе кө ндә анда яту салкынча елгада коену -дан да кү пкә рә хә т була торган иде. Аны шулай ук иптә шлә ре белә н җ илә к җ ыярга урман аланнарына, болынга да башкалар шикелле еш йө ртмә делә р.

Шулай да ү зеннә н 2-3 яшькә кечерә клә рне умарталыктан ерак булмаган кечкенә генә Сукачы (Плугарь) дигә н урыс авылы болынлыгына кара бө рле -гә н җ ыярга, кө злә рен колхоз кырыннан кө нбагыш “урларга” алып баргалады ул. Яшел борчакны нык яратканга, борчак кырларына да чыккаладылар. Мон -дый ә рсезлеклә ре ө чен Гарифуллага ә нисе белә н дә ү ә нисеннә н шелтә, ә кыр сакчыларыннан сыртына чыбыркы да элә ккә лә де, билгеле.

Бер тапкыр юл уң аенда урман аланлыгында җ илә к җ ыярга керешкә ннә р иде – каяндыр атка атланган урман сакчысы килеп чыгып: “... Печә н таптап йө рмә гез монда! ”-дип куа башлагач, Гарифулла “белдеклелә неп”, каршы теллә нә башлаган иде, сыртына чыбыркы элә ктертте. Соң ыннан аның бу “ба -тырлыгын”, аеруча аның: “... Сез качыгыз, мин бу урысны тоткарлый торам “, дип кисә тү ен балалар сокланып сө йлә п йө ргә ннә р иде.

Кү берә к дә ү ә нисе карамагында тә рбиялә нгә нгә, Гарифулла бик инсафлы булып ү сте. Җ ө млә тө зегә ндә сү злә рне рифмага салырга гадә тлә нгә н Ә сма ә би ү зенең бу кү ркә м сыйфатын оныгына да сең дергә н булып чыкты. Инде дү ртенче сыйныфта укыган чагында ук аның шигырьлә ре район гә җ итендә генә тү гел, хә тта “Яшь ленинчы»да да кү ренгә ли башлады. Кү пчелек вакы -тын иртә яздан тә мам кара кө згә чә дә ү ә нисенә ияреп, урман аланлыгына – колхоз умарталыгына йө ргә нлектә н, Гарифулла табигать матурлыгына хозур -ланып ү сте. Шуң а кү рә аның шигырьлә рендә табигать бизә лешлә ре зур урын алып торды.

Умарталыкка аларны Ә сманың энесе Котдус ат арбасына утыртып алып ба -ра. Гарифуллага аеруча арбадан аякларын салындырып, тирбә теп бару ошый торган иде. Дә ү ә нисе: ”... Шайтан тирбә теп барма, малай! ”-дип торса да тә ти абый дип йө рткә н Котдус абыйсы бу вакытта малайны яклап чыга: “Борчыл ма алма апа, ул арбага бисмилла ә йтеп, шайтаннарга якын да килмә слек иттереп утырды бит инде”, -ди.

Тә ти абыйсы дө рес ә йтә, Гарифулла шулай һ ә р эш-гамә лен дә ү ә нисе ө йрә т -кә нчә, ә гузе-бисмилла ә йтеп башкара. Дә ү ә нисе белә н бергә биш тапкыр на -мазын да укый, ураза да тота. Тик бу хакта ә нисе һ ә м тә ти абыйсы шикелле якын туганнарыннан башка беркем дә белми. Ә мә ктә п турында ә йтә се дә юк, иң актив пионер дин тотамы соң?! Бу хакта аң ар дә ү ә нилә реннә н битә р тә ти абыйсы кисә тте.

Ә нә мә сә лә н, ике йорт аркылы торган Борхан абзыйларның бер кө тү бала –лары барысы да намаз укый, ураза тота, бер генә эш-гамә ллә рен дә ә гү зе-бисмилла ә йтми башкармыйлар, моны бө тен мә ктә п белеп торса да алар белә н берни кыла алмыйлар. Башлангыч сыйныф уытучылары Мә йсә рә апа: “Борхан абзый, балаларны дингә ө йрә тергә ярамый, югыйсә теллә рендә һ ә р -чак ә гү зе-бисмилла, дип кисә теп тә тора. Ә Борхан абзый аның авызын тиз томалый: “Мә йсә рә, ә гә р дә аш ө стә ле артына утырганда бисмилла ә йтмә сә -лә р, ул бер кө тү баланы кем ашатып туйдыра?! ”- дип кенә җ аваплый.

Гарифулла ө чен, авылның иң эре гә ү дә ле тә ти абыйсы, укытучылардан бер дә ким булмаган рә вештә олы абруйга лаек кеше. Аның янында беркайчан боекмыйсың. Ул умарталыкка юл тотканда тө рле кызык хә ллә р сө йлә п ба -рып та кү ң елне кү тә рә. Ындыр табагында моторист хезмә тен башкаручы Кот -дусның малайны кызыксынып тың латырлык ә кият-хикә ятлә ре бик кү п. Арми -ягә кадә р донбас шахталарында эшлә п, аннары сугышның башыннан ахыры -на тикле катнашкан булуы да аның тормышын вакыйгаларга, истә леклә ргә бай итә иде шул.

Гарифуллага дә ү ә нисе белә н умарталар каравы да кызыклы. Ул битлек ки –еп, умарталарның ояларыннан ничек очып чыгуларын, аннары аякларына урап алып кайткан кызгылт-сары тө стә ге серкә белә н оя эченә ү теп керү лә -рен озаклап карап торырга ярата. Дә ү ә нисенең битлек кисә дә, ялан куллы килеш мыжлап торган умарталы кә рә злә р белә н эш итү ен исе китеп кү зә тә. Ү зе тө тен ө рдергә ндә дә кулларына биялә й кия.

Умарталар тормышы турында Гарифулланың мә гълү маты кү п. Ул шулай ук дә ү ә нисенең авылда умарта асраучы кешелә р турында сө йлә вен яратып тың -лый. Ә нә Кулсыз Гаязның ү з умарталарына аракы биреп, башка оялардан ни -чек бал урлатуын да ишетеп белә ул. Аракыдан исергә н умарталар сугышта Сталин йө з граммын эчкә ннә н соң, дө ньяларын онытып фашистларга ташлан -ган солдатлар шикелле кыланалар, имеш. Ә менә Җ амалетдин карт иртә таң -нан умарта ояларына таяк белә н шакылдатып йө реп: “... Кеше кө лдереп, йок -лап ятмагыз оятсызлар, Сабирныкылар инде ә ллә кайчаннан бирле эштә, бал ташыйлар! ”-ди икә н.

Гарифулланың дә ү ә нисе бө тен районга иң алдынгы умартачы булды. Ул хә -рә млә шү гә беркайчан бармады, колхоз балыннан граммын да алмавы бе -лә н дә башка умартачылардан аерылып торды. Балны исә ул ү з умарталарын –нан бик кү п иттереп алды. 24 шә р кысалы 5 оя умартасының һ ә рберсеннә н берә р центнердан артык продукция алып килде. Районның башка умартачы –лары һ ә р оядан 12-15 кило бал алып ятканда ул колхоз умарталарының һ ә р оясыннан 30-35 шә р кило тапшырды. (Артыгын колхоз рә исе хисапта кү рсә т -термә де). Шуң а кү рә Ә сма нинди генә сорау белә н мө рә җ ә гать итсә дә, ү те -нечен кире какмадылар.

Колхоз җ итә кчелә ре аның кү п “кү рмә ве һ ә м ишетмә ве” ө чен дә яраттылар, шуң а таянып, умарталыкның кунак ө енә марҗ а хатыннары алып килеп кү ң ел ачулар еш булып торды. Берничә кө н алдан кисә телгә н Ә сма апа аларга ө ен –нә н бә лешенә, ө чпочмагына, пә рә мә члә ренә кадә р пешереп килеп, бик ә й –бә т иттереп, ө стә л хә стә рли, мә трү шкә ле чә ен куя һ ә м ү зе кунаклар кү ң ел ач -канда, кү злә ренә дә чалынмыйча умарталарны кышлату корылмасында кай -наша торган булды. Бу ваккыйгалар хакында Гарифулла белмә де дә, ишетмә -де дә. Чө нки андый кө ннә рдә Гарифулла ө йдә калдырыла торган булды.

Кү п еллар ү теп, Гарифулла зур урында эшлә гә н вакытта югарыда искә алын -ган ә нә шул кулсыз Гаяз аң а мө рә җ ә гать итеп: “... Улым, син районның бик аб -руйлы кешесе, мә ктә п директорына ә йтсә ң тың лар иде. Миндә бер бик кө ч -ле гаилә умарта, аннары дистә лә гә н коры кә рә зле кысалар белә н буш оялар да бар. Бал аерткыч, тагын бик кү п кирә к-ярак тик ята. Шуларны мә ктә бенә арзан бә ядә н сатып алмасмы икә н димә кче булам. Югыйсә ү земнең умарта белә н шө гыльлә нерлек хә лем юк инде хә зер... ”- диде. Ул чагында Гарифулла ө лкә н яшьтә ге фронтовик авылдашы сү зен тың лап, мә ктә п директорына са -тып алырга киң ә ш биргә н иде. Гаяз абзыйның кулы җ иң ел булды - шуннан соң туган мә ктә бендә умарта ү рчеп китте...

Урам малайлары йогытысыннан куркып, дә ү ә нисе яраткан оныгын ү з янын -нан бер мизгелгә дә җ ибә рмә скә телә сә дә, Гарифулла мә ктә птә н бирелгә н ө й эшлә рен тә мамлауга ук, иптә шлә ре янына атылып чыга иде. Алагаем зур авылда исә бала-чага бик кү п, шуң а кү рә алар тө ркем-тө ркем булып оешып уйнадылар. Гарифулла бер урам малайлары белә н икенче урамныкылар су -гышкан чакларда да аннан читтә калмаска тырышты. Дө рес, ул башкалар ши -келле авыз-борыннар җ имертеп, канга батканчы дө мбә слә шү лә рдә катнаш -мады: дә ү ә нисе сү зеннә н чыкмады. Шуң а да тө ркем башлыгы Гамил, Ә сма ә бине тың лап, Гарифулланы малайлардан бө тенлә й аермас ө чен аны шымчы (разведчик) рә вешендә файдаланырга килеште: “дошманнар”ның тылына аларның серен ачыкларга җ ибә рә торган булды. Шунлыктан аны малайлар кайсы як “сугышчысы” булуын тү гел, гомумә н бә релешлә рдә катнашучы дип тә белмә делә р.

Сабый чагыннан ә нисез ү скә н Гамил, еш кына кү ршесе Ә сма ә бисеннә н тә м -ле-томлы нигъмә тлә р дә авыз иткә нгә, тирлә п-пешеп татлы бал белә н чә й -лә р эчкә нгә, Гарифулланы тулысынча ү з канаты астына алды. Берә р яшьлә р -гә олырак, эре бә дә нле Гамил аны урамда гына тү гел, мә ктә птә дә гел яклап торды. Ул тә мам армиягә киткә нче аны беркемнә н кыерсыттырмады. Хә тта мә ктә птә ү зе косомол комитетын җ итә клә ү дә н киткә н чагында да, бу урынга Гарифулланы куйдырып калдырды...

Гамил сә лә тле һ ә м ү ткен егет булып җ итлекте. Мә ктә птә н соң университет -ка укырга керде. Ә мма анда бер ел гына укый алды, рус теленнә н имтиха –нын тапшыра алмагач, аны уку йортыннан чыгардылар һ ә м ул Ерак Кө нчы –гышка армия хезмә тенә алынды. Армиядә н соң нефтьчелә р техникумында укып чыгып, карамай җ итештерү ө лкә сендә эшлә де һ ә м югары дә рә җ ә лә ргә иреште. Университеттан чыгарылуына да шатланып бетә алмады Гамил. Хә т -та рус теленнә н имтиханда “батырган” укытучы Яналиевага бер җ аен ките -реп, рә хмә т тә ә йтте ә ле. Чө нки ү зе белә н бергә университетта укып, укытучы дан, кү п дигә ндә мә ктә п директорыннан ө скә кү терелә алмаган иптә шлә рен ничек зарланып яшә гә ннә рен кү реп, белеп торды. Университетны да читтә н торып, бик җ иң ел тә мамлады.

Ә ул ү зе исә, кем ә йткә ндә й, дө ньяның артына тибеп яшә де. Хә тта туган авылына да кара “Волга”ларда гына кайтмады, боралакларда да очып тө шкә -лә де. Авылда озагырак, атналарга кадә р тоткарланганда районның комсо мол комитетын җ итә клә гә н Гарифулла бергә уйнап ү скә н малайларны җ ыеп, аны елга буенда шашлыклар кыздырып кунак итә торган булды. Ә лмә ттә эре УПТКны идарә иткә н Гамилне район җ итә кчелеге дә бик телә п кунак итә ргә тырыша иде. Чө нки аның складларында нинди генә тө зелеш материаллары ө елеп ятмады. Шуң а да авылларга газ ү ткә ргә ндә аның мө мкинленгеннә н кемнә р генә файдаланмады.

Ә мма ул беркайчан да башка кайбер башлыкларга ияреп, ү зен Гамил Тали –пович, дип ататтырмады. Гарифулла да бу җ ә һ ә ттә н шундый булды. Ә менә сә нә ктә н кө рә ккә ә верелү челә р Гарифулла белә н бергә уйнап ү сү челә р ара -сында да булгалады. Ә нә, мисалга Гарифулла Гамил кунакка кайткач, шун -дый беренче мә җ лесне оештырганда, егетлә р арасында сабакташларыннан Җ ә мил дигә не кү ренмә гә ч, “... Монда ул менттан башка да кү ң елле... “, - дип торсалар да, аны табып китерергә кушты. ГАИ машинасында килеп тө шкә н Җ ә мил шунда ук Гамил белә н Гарифулла каршында: Гамил Талипыч, Гарифул -ла Назыйфыч! ”-дип куштанланырга тотынды.

-Җ ә мил, мин сиң а нинди Назыйфыч булыйм?! Без бит синең белә н 10 ел бу -ена бер сыйныфта укыдык, синең ө чен мин кем генә булып эшлә сә м дә мә ң -ге Гарифулла булып калачакмын. - дип кисә ткә н иде, тегесе:

-Юк инде, син бит кө тү че дә, прастуй шуфир да тү гел, ә район комсомолы -ның беренче секретаре! КПСС райкомы бюросы ә гъзасы! Мин авыл яшьлә ре арасында комсомол секретаре булып эшлә гә н кеше, тә ртибен белә м. Безне комсомолга җ иденче класстан кабул итеп алган Фә рит Игламычка Фә рит, я инде Фә рит абый дип кенә мө рә җ ә гать итү не син ничек кү з алдың а китерә -сең?!.

Берничә ел вакытлар узып, Җ ә мил ГАИ башлыгы булып алгач, Гарифулла аң а гадә ттә гечә Җ ә мил дип кенә эндә шкә н иде, ГАИ башлыгы: “Мин сиң а кө -тү че тү гел бит, Җ ә мил булырга! ”- дип чынлап торып ү пкә лә де. Гарифулла шунда ук: “Җ ә мил Касыймыч, гафу итә кү р, гаеп миндә ” дип, “хатасын тө зә -тергә ” мә җ бү р булды: “

Тормышны ү згә рткә н танышу

Гарифулла мә ктә пне яхшы билгелә ргә тә мамлап, университетның тарих-фи -лология факультетына укырга керде. Кө тдус тә ти абыйсы аны авыл хуҗ алы -гы институтына керергә димлә п, тә мам кү ндерсә дә тугызынчы-унынчы сый –ныфларда математика укытучысы алышынып, бу фә ннә н тә мам кү ң еле кай -тканга, ул укырга керә алуыннан шиклә нде һ ә м университетның математика белә н баш ватмый торгн гуманитар бү леген сайлады.

Мә ктә птә ге шикелле Гарифулла биредә дә студентлар арасындагы активка кертелде – факультетның дивар гә җ ите редколлегия ә гъзасы булып алды, ша –гыйрьлә р, язучылар йө ри торган Тукай клубын ү з кү реп, андагы бер утырыш –ны да калдырмады. Анда ү зенең иҗ аты белә н чыгышлар да ясады. Шул рә -вешле ул Тукай клубын ү з иткә н деканның якын кү ргә н студентына да ә верел -де.

Тукай клубында ул татарның кү ренекле язучылары, шагыйрьлә ре белә н еш аралашып, танылу да алды, билгеле. Гарифулла аларга охшарга тырышып, ү зен ничек тотарга, ничек сө йлә ргә ө йрә нде. Хә тта бер ә дипкә охшатып, аның ча аяк атларга да тырышты. Нә тиҗ ә дә бу тырышлыгы бушка булмады, ул да алга бө гелә тө шеп, аякларын аммортизаторлар куйгандай тирбә теп, ни- чектер сикертеп атларга кү негеп китте.

Икенче курста укып йө ргә ндә, ул яшә гә н бү лмә гә армиядә н кайтып укырга кергә н кү рше район егетен урнаштыргач, Гарифулланың нишлә птер чырае сы -тылды. Иң элек ул яң а студентның Бә зиргин фамилиясен ят кү рде. “Ничек Ра -мил Бә зиргин була инде ул, Бә зиров тү гел? - дип ризасызлыгын кү рсә тте Га -рифулла. –Ни татарча, ни урысча шунда. Рамил Гарифулланың тупас рә вештә тө рттерү енә игътибар итмичә, кө леп кенә ү з фамилиясенең килеп чыгышын аң латты:

-Минем дә ү ә тинең туганнан-туган энесе авыл советы секретаре булып эш -лә ү че Зиннә т абзый, Ленин белә н Сталинны бик хө рмә т иткә нгә, ү зенең Гали -мов фамилиясен дә Галимин иттереп язган, безнекен дә “ин”га тә мамлап куйган.

-Алайса Бә зирин дип куярга тиеш булган ул.

-Ярар ла, анысын мин белмим инде, сиң а ни аерма? -дип кулын селтә де Ра -мил.

-Ничек инде аерма булмасын, татарча тү гел!

Кө ннә рдә н-бер кө нне Гарифулла белә н Бә зиргин арасында кискен генә ә йт- -кә лә шү булып алды. Бү лмә старостасы саналучы Гарифулла Бә зиргин алды -на ныклы талә плә р куйды: “Бү лмә гә ят кешелә р алып килмисең, чиратың җ ит -кә ндә, бө тен җ ирне ялт иттереп чистартасың. Берә р җ ирдә тузан сө ртелми калуын кү рсә м, белеп тор, чираттан тыш кизү торасың! ”

-Ярар, мине ө йрә тә се тү гел, ике ел армиядә хезмә т иттем, кизү торуның нә р -сә икә нен белә м.

-Кү рербез ничек хезмә т иткә н булуың ны, миннә н кисә телгә н бетте-китте!

-Ө йрә тмә дидем, ү зем белермен!

-Син нә рсә салага, старостага каршы сө йлә нә сең?! –Гарифулланың “салага” сү зе Рамилгә ү гезгә кызыл чү прә к кү рсә ткә ндә й тә эссир итте бугай:

-Мин сиң а хә зер салагаң ны кү рсә термен, җ ан имгә ге! –Бә зиргин сикереп торып, Гарифулланың йө зенә китереп биргә н иде, сыек тә нле бү лмә староста -сы ишек тө бенә тикле шуышып барды. Рамил битен кулы белә н каплаган Га -рифулланы изү еннә н кү тә реп торгызды, - син ү зең ничә нче елгы? Гарифулла пышылдап кына:

12 3 4 5 6 7 8 9 10 Следующая ⇒