Бірінші кезеңнің нәтижелері (констатациялық)

1 Кесте.

Бірінші кезең нің нә тижелері (констатациялық )

Кө рсеткіштер	Дең гейлер
Кө рсеткіштер	жоғ ары	орташа	тө мен
Музыка туралы, аспап туралы білімнің болуы	5 адам 46%	12 адам 27%	8 адам 27%
Музыкалық аспапта ойнаудың қ ажеттілігі	2 адам 48%	15 адам 18%	7 адам 24%
Оркестр сабақ тарында шығ армашылық белсенділікті кө рсету	8 адам 46%	10 адам 27%	7 адам 27%

Бірінші кезең нің басты міндеті оқ ушылардың қ ызығ ушылығ ын, ынтасын, эмоционалдық қ арым-қ атынасын, білім алушылығ ын, аспаптарда ойнаудағ ы ә уестігін анық тау болып табылады. Дайындық жұ мысында ә ртү рлі қ ызмет тү рлері қ олданылды: аспаптық талғ амды анық тау ү шін ә ң гімелесу, ә р тү рлі аспаптарда қ арапайым жаттығ улар, оқ ушылардың музыкалық ой-ө рісінің болуы. Жетекші, жасө спірімдерде музыкалық аспаптармен танысу кезінде эмоционалдық қ айырымдылық ты жә не қ ызығ ушылық ты тудыруғ а ұ мтыла отырып, шығ армаларды қ абылдауды ұ йымдастыруда жә не олардың сипаты мен мазмұ нын талдауда мә нерлілік қ ұ ралдарының толық арсеналын (жеке сә ттердің техникалық кө рсеткіші дирижерлік қ имыл) пайдаланды. Оқ ушылардың оркестрдегі кейінгі қ ызметке дайындығ ын анық тау мақ сатында талдау жү ргізу оқ ушыларды олардың шығ армашылық кө ріністеріне жауап беретін ү ш дең гей бойынша бө луге мү мкіндік береді:

1-ші-жоғ ары -балаларда болашақ іс-ә рекетке қ ызығ ушылық, музыка туралы пайымдаудың болуы, белсенділік қ ұ ралы туралы білімдердің болуы байқ алады. Музыкалық мә нерлілік қ ұ ралдарымен (ырғ ағ ы, мә нерлігі, тембр жә не т. б. ) танысу, дербестік, жаң а жағ дайларда білім мен дағ дығ а ие болу қ абілеті бар.

2-ші-орташа -белсенділік пен қ ызығ ушылық жекелеген тапсырмаларды орындау кезінде, қ озғ алыс негізінен музыка сипатына жә не музыкалық мә нерлілік қ ұ ралдарына сә йкес келеді, жаң а жағ дайда білім мен дағ дыларды қ олдануда салыстырмалы дербестік байқ алады.

3-ші-тө мен -белсенділік пен бастама дерлік кө рінбейді, жеке тапсырмалар қ ызығ ушылық тудырмайды, имитациялық қ озғ алыстар, еліктеу басым.

Сонымен қ атар, балаларғ а арналғ ан балалар оркестр қ ызметіне дайындық тұ рғ ысынан сауалнама жасалды:

1. Сізге қ андай аспап ұ найды жә не неге?

2. Оркестр ү шін қ андай шығ армаларды тың дайсың жә не білесің?

3. Бос уақ ытында қ андай музыканы тың дайсыз?

4. Сен қ андай кө рнекті орындаушыларды білесің?

5. Оркестрде қ андай аспаптар тобын білесің?

6. Қ андай кө рнекті композиторларды білесің?

7. Сіз қ андай да бір аспапта ойнайсыз ба?

8. Сіз аспапты зерттеуге кө п уақ ыт қ ажет екенін тү сінесіз бе?

9. Оркестрде ойнауды ү йрену ү шін ұ зақ жә не тынымсыз ең бек етуге дайынсыз ба?

10. Балалар оркестрінің болашағ ы қ андай?

Бірінші кезең де оқ ушының қ андай да бір аспапта ойнау ниетін анық тау ү шін кө рнекі жә не сө здік ә діс қ олданылды – Кейбір оқ ушылар ұ лттық аспаптарда ойнауда тә жірибесі бар, бірақ ө здігінен білім алды жә не ойын техникасын білмейді. Сонымен қ атар, қ алғ ан оқ ушылар қ андай да бір аспапта ойнауғ а мү мкіндігі болмады, бірақ шеберлердің орындауында шығ армаларды қ уана тың дап, ойнауды ү йренгісі келеді. Олармен ә ң гіме жү ргізіліп, жұ мыс тә ртібі мен аспапта ойнау перспективасы тү сіндірілді. Сонымен қ атар, барлық оқ ушылар оркестр ойнауды ү йренуге ниет білдірді, себебі оқ ушылар ө мірінде ұ жымдық бастау ү лкен маң ызғ а ие.

Осылайша, практикалық жұ мыстың бірінші кезең і оркестрді ұ йымдастыру бойынша жұ мыста оркестр қ атысушыларының техникалық жабдық талуына, сондай-ақ музыкалық ой-ө рісінің кең еюіне ық пал ететін ә дістер мен тә сілдерді қ олдану қ ажет деген қ орытынды жасауғ а мү мкіндік берді.

Эксперименталды жұ мыстың екінші кезең і музыкағ а кө ру жә не есту қ абілетін дамытуғ а, эмоционалдық пікір туғ ызуғ а жә не шығ армалардағ ы қ ұ ндылық ты қ атынасты анық тауғ а бағ ытталғ ан. Оқ ушылар шығ армаларды эмоционалды жә не мә нерлі орындауды ғ ана емес, сонымен қ атар шығ армада қ ойылғ ан тақ ырыптық мағ ынаны анық тауды да ү йренді. Мысалы, " ұ лы қ азақ композиторлары" тақ ырыбын тү сіндіруде эмоциялық драматургия ә дісі қ олданылды. Мысалы, Қ ұ рманғ азы-ұ лы халық композиторы-кү йші, домбырағ а арналғ ан кө птеген тамаша шығ армалардың авторы жә не олардың тамаша орындаушысы. Халық арасында оны " кү йдің ә кесі" деп атайды – сол арқ ылы қ азақ музыкалық мә дениетінің тарихында оның шығ армашылығ ының ерекше рө лі атап ө тіледі. Қ ұ рманғ азы Орал облысында туғ ан. Ерте жастан бастап ол айналадағ ы шеберхананың домбырадағ ы ойынына таң қ алдырды. Қ ұ рманғ азы кү й ө неріне қ осқ ан алғ ашқ ы ұ стаз-кү йші Ұ зақ болды. Қ ұ рманғ азы Бө кей Ордаының атақ ты кү йші – Байжума, Шеркеш жә не т. б. шығ армаларын жаттап, шеберлікті жетілдірді. Бұ л оның болашақ тағ дырын анық тады, Қ ұ рманғ азы кә сіби домбырашы болады. Қ азіргі уақ ытта 60-тан астам кү йлер жарияланды.

Қ ұ рманғ азы ө з Отанын қ ұ марлық пен сү йіп, оның шығ армашылығ ының шың ы " Сары Арқ а" кү йі деп санауғ а болады, бұ л аудармада " Алтын дала" дегенді білдіреді. Бұ л тек Қ азақ станда ғ ана емес, бү кіл ә лемде де танымал болғ ан Қ ұ рманғ азы туындысы.

- Музыка сипаты қ андай? (Жарқ ын, кө ң ілді, шапшаң, жоғ ары).

- Музыканы тың даң ыз, музыкалық аспаптың дыбысталуына, музыканың жарқ ын жә не кө ң ілді сипатына назар аударың ыз. Музыканы тың дау ( Қ ұ рманғ азы " Сары Арқ а" кү йі), домбыра орындау.

- Кү йді қ андай аспап орындайды? (Домбыра).

- " Сары Арқ а" шығ армасын қ алай сипаттай аласыз? (Музыка жарқ ын, ә сем, Алтын қ азақ даласының шексіз кең дігін бейнелейді жә не қ озғ алысты бейнелейді). Музыка алтын даланың сұ лулығ ын ғ ана емес, еркіндікті бейнелейді, халық жанының жең іс ә нін береді.

- Қ ұ рманғ азының кү йлері кімге арнағ ан? (Табиғ ат) Неге солай ойлайсыз? Қ азақ музыкалық мә дениетінде ә н немесе кү й арнау деп аталады.

- Домбыра туралы не айта аласыз? (Қ азақ ұ лттық ішекті музыкалық аспап (шертпелі). Аспаптың ұ зындығ ы 800-1300 мм. домбыра ағ аштан жасалады: шырша, қ арағ ай, жаң ғ ақ, тал, қ айың, самырсын.

- Домбыра қ алай естіледі? (жарқ ын, ырғ ақ ты, жігерлі, ).

- Музыканы композиторлар тағ ы кімге арнай алады? (Арнау досының, мұ ғ алімнің, сү йікті атының, қ ұ стың қ ұ рметіне қ ұ рылғ ан, анама, туғ ан табиғ атқ а, сү йікті қ ызғ а жә не т. б. арналғ ан).

Кө ркем қ ауымдастық тар ә дісін " Қ азақ станның кө рнекті шығ армалары" тақ ырыбын тү сіндіруде қ олдануғ а болады.

Бү гін біз табиғ атқ а арналғ ан бір музыкалық шығ армамен, кү ймен танысамыз. Оны Тә ттімбет - кө рнекті композитор-кү йші жазды. Композитордың портретін кө рсету. Тә ттімбет кү йші-композиторы ғ ана емес, атақ ты ә нші-импровизатор, жасанды шешен (шешен), ежелгі ә дет-ғ ұ рыптардың, аң ыздар мен аң ыздардың білгірі жә не би (тө реші) болды. Осындай жан-жақ ты қ ызметінің арқ асында Тә ттімбет халық танымалдығ ына жә не халық махаббатына ие болды. Тә ттімбет қ азіргі Қ арағ анды облысы Егіндібұ лақ ауданында шаруа отбасында дү ниеге келген. Тә ттімбеттің музыкағ а қ ұ штарлығ ын анасы тудырды. Домбырада ойнауды ол ағ асынан оқ ыды. Тә ттімбеттің атасы оның болғ анын қ алады, сондық тан ата-анасы оны белгілі биге оқ ытты. Тә ттімбеттің басына оқ у оң ай қ онды, ол дала заң дарының жиынтығ ын тез мең геріп, шешендік ө нердің негіздерімен танысты. Кө п ұ замай Тә ттімбет ө зінің жас жасына қ арамастан, дербес сот тә жірибесін бастайды. Ол тү рлі шағ ымдарды талдайды, дауларды шешеді, сот шешеді. Тә ттімбет барлық айнала бойынша танымал би болды. Дегенмен Тә ттімбет музыка сабағ ын қ алдырмайды. Ол ә н жә не аспаптық жарыстарғ а домбырашы ретінде қ атысады, сондай-ақ кө п кү йлерді шығ арады.

1855 жылы Тә ттімбет ө мірінде ерекше оқ иғ а орын алады: қ азақ делегациясының қ ұ рамында ол Александр II патшасының тә жіне қ атысады. Патшаның қ абылдауында Тә ттімбет ө зінің кү йлерін ойнайды, ол ү шін кү міс медальғ а ие болады. Тә ттімбет-40-тан астам кү йдің авторы. Бү гін біз бірге " Саржайлау" кү йін тың даймыз. Оны Тә ттімбет шығ армашылығ ының жауһ арлары деп санауғ а болады. Кү й тың даушыларды ерекше ә уенмен таң қ алдырады. Бұ л шығ армада композитор жайлау бейнесін береді. Кү йдің ә уені қ азақ даласының шалғ ындары, жайылымдары, айналы кө лдері бар бейнесін туғ ызды. Музыканы тың дап, музыкалық аспаптың дыбысталуына, музыканың жарқ ын жә не лирикалық сипатына назар аударың ыз.

Музыканы тың дау (Тә ттімбет " Саржайлау" кү йі), домбыра орындау.

- Бұ л музыканы тың дай отырып, сіз не ұ сындың ыз?

- Тә ттімбет кү йін кімге арнады? (табиғ ат).

- Музыка сипаты қ андай? (ашық, кө ң ілді, лирикалық, нә зік, жоғ ары).

- Кү й кім ү шін жазылғ ан?

Домбыраның 2 негізгі тү рі бар – батыс жә не шығ ыс. Қ азақ станның батыс аудандарында таралғ ан домбыралар салыстырмалы тү рде ү лкен ө лшеммен ерекшеленді, корпустың сопақ формасы мен жұ қ а грифі болды. Шығ ыс облыстарының домбыралары ү шін кө лемі аз. Шығ ыс домбыра корпусы тегіс, ал грифі – қ ысқ а жә не кең болды. Домбырағ а екі жол тартылғ ан, олар бұ рын жің ішке ешкі немесе қ ой ішектерінен жасалғ ан. Домбраның корпусы мен грифі ою-ө рнекпен безендірілген. Батыс Қ азақ стан домбыра негізінен жеке аспап ретінде қ олданылады (оның репертуарын негізінде кү йлер қ ұ райды), Шығ ыс Қ азақ стан домбырада кө бінесе ә н шырқ айды.

Домбыраның ә р тү рлі формалары екі орындаушылық дә стү рдің ерекшеліктерімен шартталды: шертпе, тө кпе.

- Музыканы тағ ы да тың даң ыз жә не Қ ұ рманғ азы музыкасының дыбысында не ө згереді?

- Бұ л кү йлердің ұ қ састығ ы мен айырмашылығ ы неде?

Қ азақ халық аспаптары оркестрінің орындауында Қ ұ рманғ азы " Сары Арқ а" кү йін, Тә ттімбет " Саржайлау" Кү йін қ айталап тың дау, домбыра орындау.

- Оркестр деген не? (Қ азақ халық аспаптар оркестрі-қ азақ халық музыкалық аспаптарында ойнайтын музыканттардың ү лкен ұ жымы).

- Қ ұ рманғ азы музыкасының дыбысында не ө згерді? (кө птеген аспаптар естілді, музыка одан да ә демі, тү сті болды). Біз қ азақ халық аспаптар оркестрінің орындауында Қ ұ рманғ азы " Сары Арқ а" кү йін естідік.

- Бұ л кү йлердің ұ қ састығ ы мен айырмашылығ ы неде? (Кү йлер қ азақ композиторларымен қ ұ рылғ ан). Қ азақ халық музыкалық аспабы - домбыра ү шін кү й жазылғ ан. Кү й табиғ атқ а арналғ ан. Айырмашылық тар: Қ ұ рманағ зы-Батыс Қ азақ стан дә стү рілік домбыра мектебінің ө кілі. Тә ттімбет- Орталық Қ азақ стан дә стү рілік домбыра мектебінің ө кілі. Домбырада ойын ә дісі ә ртү рлі. Қ ұ рманғ азы кү йінің сипаты шапшаң, еркі; Тә ттімбет кү йі - ә уенді, ә нші.

- Тә ттімбет музыкасының дыбысы ө згерді ме?

Оқ ушылардың есту қ абілеті арқ ылы шығ армалары туралы қ осымша білім мен музыкалық ә сер алып, музыканы қ абылдаудың эмоционалдық саласын, ө з кө зқ арастарын, мү дделерін, дү ниетанымын кең ейте отырып, жетекшінің ұ сыныстары сабақ тан тыс орындалды.

Интонациялық -тақ ырыптық ә діс оқ ушылардың тақ ырыптық фольклорлық цитаталарды, коллаж жә не музыкалық шығ армалардағ ы интонациялық дыбысталу тә сілдерін педагогикалық ұ йымшылдық пен ұ ғ ынудан тұ рады, оқ ушылардың ұ лттық музыкалық дә стү р ішінде халық жә не композиторлық шығ армашылық тың ө зара іс-қ имыл процестерін мең геруіне ық пал етеді, ә р тү рлі ұ лттық мә дениет пен дә уір композиторларының шығ армашылығ ындағ ы диалог. Мысалы, қ азақ музыкасының жанрларымен танысу кезінде " музыкадағ ы ә ң гіме" тақ ырыбы, мақ саты – лирикалық жә не эпикалық музыкалық жанрлардың мазмұ нды мә нін ашу. Репертуары: халық Кү йі - аң ыз, " Нар идірген", С. Прокофьевтің «Серуен»

Жануарлар, ө сімдіктер, табиғ ат, қ ұ стар, заттар мен қ ұ былыстар туралы ә ң гімелейтін музыка туралы ә ртү рлі тақ ырыптық ә ң гімелер оқ ушылармен ө ткізу. Бұ л олардың бейнелі ойлау қ абілетін дамытады, оларда қ иял, жасайды. Осығ ан байланысты психологтар балалардың нақ ты кескіндерді ойлауғ а бейімділігін бірнеше рет кө рсетті, олар ерте жастан бастап айналасындағ ылардың ө мірлік қ ұ былыстарын, заттарын бейнелеу арқ ылы беруге ү йренеді деп санайды.

" Қ азақ станның музыкалық ө нері" тақ ырыбындағ ы сынып сағ атында кө рініс тапты, онда шара басында оркестр қ азақ стандық авторлардың бірнеше шығ армаларын орындады. Бұ л іс-шара сценарий жә не ә деби мә тінмен сү йемелденді.

Пә нінің мұ ғ алімі. Қ ұ рметті балалар, бү гін біз Қ азақ станның дә стү рлі музыкалық мә дениетінің ғ асырлар терең іне қ ызық ты саяхат жасаймыз. Сіз қ азақ халқ ының вокалдық жә не аспаптық музыкасының қ алай пайда болғ анын білесіз. Сабақ ү стінде мұ қ ият болың ыз, ө йткені соң ында кроссворды шешу керек.

Қ азақ халқ ы ежелден музыкағ а деген сү йіспеншілікпен танымал. Қ азақ тарда музыканың шығ у тегі туралы тамаша аң ыз бар.

Оқ ушы. Ежелгі уақ ытта біздің жерімізді мекендейтін бірде-бір халық ө лең немесе ә ннің не екенін білмеді. Сол уақ ытта мерекелер мен тойлар болғ ан жоқ. Сонда Қ ұ с-музыка деген сиқ ырлы жан болды. Бір кү ні ол жер ү стінен ұ шып кетті. Ол аспанғ а жоғ ары ұ шып, кейде жерге тө мен тү сіп, қ айтадан кө терілді. Қ ұ с-Музыка тө мен тү сіп кеткен жерде адамдар басқ а болып ө згере бастады: олар ә н айтуды, музыкалық аспаптар жасауды жә не оларды ойнауды бастады. Музыкадан адамдар мейірімді, қ уанышты болды. Олар ә н айтып, жұ мыс істеп, бір-біріне сыйлық тар мен ә ндер сыйлады.

Оқ ушы. Қ азақ тың музыкасы ө мірмен, тұ рмыспен, ә нмен, кү ймен, термемен тығ ыз байланысты. Қ азақ халқ ы ұ зақ жылдар бойы кө шпенді ө мір сү рді. Кө шпелі тұ рмыста ә н айту, ө зіне, достары мен туысқ андарына арналғ ан аспаптарда ойнау дамыды. Халық арасында ә ншілер: " менің қ ошарым бос болсын, бірақ ә нім бай болсын" деп айтады. Ә ндерден адамдар қ оршағ ан ә лем, қ ұ стар, жануарлар туралы мә ліметтер алды.

Мұ ғ алім: " қ азақ тар-музыкалық халық, олар ө з бетінше ә ндерді жақ сы кө реді... біреулер домбыра алып, ә н айтатын болса, тө менгі жағ ынан жә не жоғ арғ ы жағ ынан, сегіз жасар баладан сексен жасқ а дейінгі қ арт кісілерге дейін, адамдар ә ншіні қ осылып тың дайтын болады... ол ә ншінің ө лең дерін ұ зағ ынын тың дап отыруғ а дайын болады. " -деп жазды Сұ лтанмахмұ т Торайғ ыров.

Оқ ушы. Қ азақ ә ні-халық даналығ ының сарқ ылмас қ азынасы. Онда ең бек қ ызметінің ә р тү рлі жақ тары, тарихи оқ иғ алар, жан дү ниесінің нә зік уайымдары кө рініс тапты. Ә н салт-дә стү рлер мен адам ақ ауларын толық тү рде ашып, ә семдікпен сипаттайды. Ә сіресе, Абай Қ ұ нанбаев, Біржан Қ ожағ ұ лов, Жаяу Мұ са, Кенен Ә зірбаев, Ақ ан-сері сияқ ты ә ншілер- ерекше ү лес қ осты. Кә сіби халық ә ншісі ә демі кү шті дауысқ а ие болуы керек, музыкалық аспапты мең геруі керек. Қ азақ мә дениетінде ә ншілер –ә нші деп аталады. Ал суырып салма ә ншілер-ақ ын деп аталады.

Оқ ушы. Ә лем есігі сен ү шін ә н ашты,

Ә н жерге, қ айғ ы-қ асірет ә келеді,

Ә н – мә ң гілік серігі, қ уаныш жері,

Сонымен внимай оғ ан мұ қ таждарына ілтипатпен жә не цени, сү йе отырып.

Пә нінің мұ ғ алімі. Қ азақ халық шығ армашылығ ында лирикалық ә ндер ерекше орын алады. Олар Отанғ а, табиғ атқ а, адамғ а деген махаббат сезіміне арналғ ан.

Ә ртү рлі халық тарда сияқ ты, қ азақ тарда да балаларғ а арналғ ан ә ндер бар. Біз сіздермен бірге музыка сабағ ында да қ азақ ә ндерін шырқ аймыз. (біз де вокалдық шығ армашылық пен айналысуды жақ сы кө реміз) (ә н шырқ айды).

Қ азақ халқ ының вокалдық шығ армашылығ ымен қ атар аспаптық ө нер де дамыды. Ал ол бірінші қ ұ ралдың пайда болуымен туылды. Бірінші қ андай қ ұ рал пайда болды? Біреулері-қ обыз, басқ алары домбыраны талап етеді, ал ү шіншісі- ү рлемелі аспаптар. Мү мкін, ғ алымдар ұ зақ уақ ыт бойы бұ л туралы таласқ а тү седі. Бірақ бізге қ андай қ ұ рал бірінші болғ аны маң ызды емес. Ә р қ ұ ралдың тарихын білу, оның дыбысын тың дау ә лдеқ айда қ ызық ты.

Қ азақ тарда ең кө п тарағ ан қ ұ рал-домбыра. Қ иын кө шпелі ө мірде ол сү йікті қ ұ рал болды. Бұ рын қ абырғ асында домбыра ілінбейтін бірде-бір киіз ү й болғ ан жоқ. Ол туралы ұ лы музыкант Ахмет Жұ банов былай деді: " бұ л туралы оның кү міс дауысы ғ ана емес. Оның ішектері жү зжылдық тың музыкалық даналығ ын сақ тайды. Домбыра-кө шпелі тайпалардың тарихы" (домбыра туралы фильм). Домбыра талантты орындаушының қ олында адам тілін, сезімдерін, кө ң іл-кү йлерін жеткізе алады, табиғ ат суреттерін салып, қ ызық ты оқ иғ алар туралы айтып бере алады. Домбыра адамдардың ө мірін қ алай сақ тағ аны туралы аң ызды тың даң ыз. Домбыра туралы аң ыз.

Бірақ ең жұ мбақ қ ұ рал-қ обыз. Оны ұ лы музыкант – Қ орқ ыт ойлап тапты. Бұ л қ ұ ралдың дыбысын тың дайық (қ обыз туралы фильм).

Жә не тағ ы бір қ ұ рал қ ызық ты тарихы бар. Бұ л-Жетіген.

6 оқ ушы: " Жетіген" қ ұ ралының атауы – жеті ішекті білдіреді. Ежелгі заманда бір ауылда қ арттар ө мір сү рді. Оның жеті ұ лы болды. Бір кү ні суық қ ыста жұ ттың салдарынан адамдар тамақ сыз қ алды, қ арттар ү йінде қ айғ ы-қ асірет болды. Ә р ұ лының ө лімінен кейін қ ария ат қ ылынан ішекті тартып, кү й ойнады, қ айғ ы-қ асірет пен қ айғ ы-қ асірет толы. Осылайша, жеті ішекті тартып, қ арттар ө з ұ лдарына арнағ ан жеті тү рлі кү й орындады. Жетіген қ азғ а ұ қ сайды, жұ мсақ, ә н айту дыбысымен ерекшеленеді (жетіген туралы фильм).

Мұ ғ алім: бұ л аспаптардың пайда болу тарихының аз бө лігі ғ ана. Кү й қ алай пайда болады? Оның жазылуына не себеп болады? Бір кү ні бір адам кө лдің жағ асында отырып, оғ ан жақ ын маң ындағ ы суда жү зіп жү рген ақ қ уды бақ ылап отырды. Ол қ ұ стар оғ ан ө те ұ нады. Олар қ андай ә демі, ә сем болды. Ү йге оралғ аннан кейін адам кү й жазып шығ арды, онда кө ргенін, сезгенін, қ ұ стардан қ андай кү шті ә сер алғ аны туралы сипаттады. Ө кінішке орай, автордың аты сақ талмады, сондық тан кү й халық ауыз кү йі болып атаынып кетті, оны тың дайық жә не кө лге серуендеу (" Ақ қ у" туралы фильм, талқ ылау) туралы пікірімізді айтамыз.

Біз Сіздермен бү гінгі саяхатты аяқ таймыз. Соң ында біз сұ рақ тарғ а жауап береміз.

1. Ең кең тарағ ан қ азақ аспабы?

2. Композитор, кү й шығ арушы кім? (Қ ұ рманғ азы)

3. Тағ ы қ андай ішекті аспаптарды білесіз?

4. Ә нші-импровизатор ол кім?

5. Аспаптық музыканы орындайтын кім?

6. Аспаптық сайыс ол не?

7. Белгілі кү йшілерден кімдерді білесіндер? (Қ ұ рманғ азы, Тә ттімбет, Дә улеткерей, Дина, Жаяу Мұ са т. б. )

8. Аң ыз бойынша 7 ішегі бар аспаптың аты?

9. Тілдік аспап ол не?

10. Қ андай кү йші ә йелді білесің дер?

11. Ақ ындар жарысын қ алай атаймыз?

Тә жірибелік жұ мыстың қ орытындысы, ү шінші кезең інде алдың ғ ы екі кезең де тапсырмаларды орындау кезінде алғ ан дағ дылары одан ә рі кең ейіп, терең детілді. Оқ ушылар орындаушылық міндеттерге жә не ө здері қ абылдайтын шығ армалардың бейнелі мазмұ нын бағ алауғ а саналы жә не эмоционалды тү рде жақ ындады. Алдың ғ ы кезең індегідей, зерттеудің осы кезең і жаң а, неғ ұ рлым кү рделенген есептің қ ойылымымен сипатталды - оқ ушыларды ө з бетінше музыкағ а талдау жасай отырып, шығ армаларды орындауда шығ армашылық белсенділік танытуғ а ү йрету. Музыкағ а эмоционалды-саналы кө зқ арасты қ алыптастыруда оқ ушылар оркестр ұ жымының ойынына қ атысуғ а ү лкен мә н берді.

Сонымен, ө зара байланысты ү ш кезең процесінде бір мезгілде халық оркестрін ұ йымдастыру бойынша мақ сатты жұ мыстар жү зеге асырылды.

Балалар оркестрін ұ йымдастыру бойынша зерттеу нә тижелерін анық тау мақ сатында оқ ушылардың қ орытынды бақ ылау " кесу" жү зеге асырылды. Ол осы зерттеудің негізінде жатқ ан теориялық ережелердің негізділігін тексеруге жә не оның міндеттері қ аншалық ты тиімді шешілгенін кө рсетуге тиіс еді.

Тапсырмалар мен ә дістемелік ұ сынымдарды орындау барысында алынғ ан қ орытынды эксперименталды " кесіндінің " нә тижелері халық оркестрінде оқ у кезең інде оқ ушылармен болғ ан оң сапалы ө згерістер туралы куә ландырады. Басшының жұ мыс ә дістемесі оқ у-тә рбие процесін ұ йымдастырудың проблемалық жә не дамыту тә сілдеріне сү йенумен ерекшеленеді. Музыкалық шығ армаларды тың дау жә не орындау барысында оқ ушылардың шығ армашылық белсенділігінің артуы байқ алады. Ә сіресе, жасө спірімдермен музыкалық жұ мыста музыка сабағ ында жартылай ө ң делген туындыларғ а эмоционалдық жә не ұ қ ыпты қ арау дағ дылары бұ рын кең еймегені жә не бекітілмегені байқ алады.

Осылайша, теория мен тә жірибені жинақ тау, сондай-ақ оркестр сабақ тарында педагогикалық процестің ө зіндік ерекшеліктерін талдау негізінде халық оркестріне қ атысушылардың музыкалық мә дениетін қ алыптастыратын бірқ атар заң дылық тарды анық тауғ а болады:

1. Оркестр сабақ тарындағ ы педагогикалық процесс шығ армашылық тұ лғ аны қ алыптастырудағ ы музыкалық ө нердің қ ажеттілігімен, ө сіп келе жатқ ан мү мкіндіктерімен байланысты.

2. Оқ ыту процесінің нә тижелілі болғ ан жағ дайларғ а (эстетикалық, материалдық, моральдық -психологиялық ) объективті тә уелділігі.

3. Музыкалық -тә рбие процесінің мазмұ ны оркестр қ ызметінің стратегиялық жә не тактикалық мақ саттарымен анық талады.

⇐ Предыдущая 5 6 7 8 91011 12 13 14 Следующая ⇒