Александр Иванович Куприн 2 страница

— Син аны эчерттең ме, Митрофан? — дип сорады Бобров.

Митрофан җ авап бирергә ашыкмады. Аның яхшы кучерларга хас тагын бер ү згә леге — ү зен эре тотып, ашыкмыйча сө йлә шү гадә те бар иде.

— Эчерттем, Андрей Ильич, ничек инде эчертмә скә! Ә й, син, нә рсә боргаланасың, ү лә т! Мин сиң а боргаланырмын менә! — дип, ачу белә н тагы кычкырып куйды ул атка. — Бү ген бик тә иярлә неп йө рисе килә аның, барин. Кү рә сезме, ничек сабырсызлана.

Бобров Фарватер янына килде. Сул кулына тезгенне алып һ ә м ялына тотынып, атланырга гына ә зерлә нгә н иде, Фарватер тагын ү зенең кө ндә лек матавыгын башлап җ ибә рде. Хуҗ асы ө йдә н чыкканнан бирле сың ар кү зен шарландырып, ачу белә н карап торган ат, Бобров якынлашкач та, башын уң та-сулга боргаларга, һ ә м, арт аяклары астыннан пычрак чә чрә теп, бер урында биергә тотынды. Бобров исә, ө зә нгегә басарга тырышып, сың ар аягында сикеренә иде.

Ниһ аять, ул ничек кирә к алай сул аягын ө зә нгегә кигезде дә, уң ын тиз генә ат сырты аша ыргытып, ияргә атланды.

— Тезгенне җ ибә р, Митрофан, тизрә к тезгенне җ ибә р! — дип кычкырды ул кучерга.

Җ айдакның шпорлы ү кчә сен сизгә ч, Фарватер шундук юашланды, баскан урынында тагын бераз тыпырчынып алды да, кинә т пошкырып, башын чайкый- чайкый, ачык капкадан канатлы коштай элдертеп алып чыгып китте...

Җ ан-фә рманГа чабу, колак тө бендә сызһ ырһ ан саЛ- кын җ ил, кө зге басуның борынга бә реп торган җ иң ел- чә дымлы исе — болар һ ә ммә се дә тиздә н Бобровны тынычландырып, сү лпә н нервларын тергезеп җ ибә рде. Шуның ө стенә, Зиненколарга барырга чыккан саен ул ү зендә һ ә рвакыт ниндидер тынгысыз бер кү ң ел кү тә ренкелеге тоя иде.

Зиненколар гаилә се ә ти кеше белә н ә ни кешедә н һ ә м биш кыздан тора иде. Ә ти кеше ү зе заводта склад мө дире булып эшли. Карап торышка ялкау табигатьле һ ә м миһ ербанлы гына кү ренгә н бу ә змә вер асылда гаять тә ә рсез һ ә м мә керле адә м иде. Телә сә кемгә «чын дө реслекне» кү зенә бә реп ә йтә м дигә н булып, тү рә лә р алдында тупас, дорфа, лә кин кү ң елгә хуш килер дә рә җ ә дә ялагайланып сө йлә шү че, хезмә ттә шлә ре ө стеннә н ачыктан-ачык ә лә к йө ртү че, ә ү з кулы астында эшлә ү челә р белә н коточкыч ә шә ке мө гамә лә итү че явыз, хә йлә кә р бә ндә лә рнең берсе иде ул. Юк кына нә рсә ө чен дә ул тавышы карлыкканчы кычкырына- кычкырына кызып бә хә слә шә башлый һ ә м бү тә ннә рнең фикерен колагына да элми; тә мле ашарга ярата һ ә м, кө йне бозмыйча җ ырлый белмә сә дә, кү мә к башкарыла торган малорус җ ырлары белә н бик мавыга. Шул ук вакытта ул, ү зе дә сизмә стә н, бө тен җ аны-тә не белә н ү зенең хатынына — тә бә нә к буйлы һ ә м кечкенә соры кү злә ренең бер-берсенә бик якын урнашуы сә бә пле йө зе ә ллә ничек сә ер, кө лкеле тоелган кыланчык, авыру табигатьле Анна Афанасьевнага буйсынып яши иде.

Кызларның иң олысы Мака, аннан калганнары Бета, Шура, Нина һ ә м Кася исемле иде.

Кызларның һ ә ркайсы гаилә дә ү зенә аерым бер урын тота. Балык башыдай очлы йө зле Маканы басынкы, юаш холкы ө чен ү зара фә рештә дип йө ртә лә р. Урамга йө рергә чыкканда яисә кичен ө йдә җ ыелып утырганда, ул ү зенә ничек тә кү лә гә лерә к урын сайларга, сең еллә ре файдасын кү здә тотып, гел алардан читтә рә к булырга тырыша (Макага инде утыз тулып узган иде). «Безнең Мака садә лек ү рнә ге! » — дип кабатларга ярата иде ә ти-ә нисе аның турында.

Бета арада иң акыллысы булып санала һ ә м кү злек киеп йө ри. Сө йлә ү лә ренә караганда, ул кайчандыр хә тта курсларга укырга китү турында да хыялланган, имеш. Башын ул, мичә ү гә җ игелгә н карт алаша шикелле, гел бер якка янтайтып һ ә м аска салындырып тота, ә йө ргә ндә, җ илгә каршы барган кешедә й, адым саен бер кү тә релеп, бер иелеп куя. Ө йгә килгә н һ ә рбер яң а кунак алдында ул һ ә рвакыт хатын-кызларның ирлә рдә н ә йбә трә к һ ә м намуслырак булуы турында эч- пошыргыч бә хә с кузгата яки беркатлы, уенчак тавышы белә н кунактан: «Менә сез зирә к кеше... ә йтегез ә ле, минем холкым нинди? » — дип сорый. Кунак-җ итем арасында элек-электә н сө йлә неп килгә н: «Кем бө егрә к: Лермонтовмы, Пушкинмы? » яисә: «Табигать кешенең холкын яхшыртуга ярдә м итә ме? » шикелле борынгы темалар хакында сү з чыкса инде, бә хә с мә йданының иң алгы сафына, сугышчан фил сыман, Бета чыгып баса.

Ө ченче кызның — Шураның — ү зенә сайлап алган тө п кә себе — барлык буйдак инженерлар белә н чиратлашып карта сугу. Карта уенындагы ә ү вә лге партнеры ө йлә нә икә н дигә н хә бә р ишетелсә, ул шундук, кү ң елендә кайнаган ачу һ ә м ү пкә хислә рен басып, ү зенә яң а партнер эзлә п таба. Ә лбә ттә, уен вакытында шаяр- ту-кө лү лә р кү п була, аз-маз гына кү ң елле алдашуларга да урын калгалый; андый чакта Шура, кыланчыкланып, партнерын «мә хә ббә тсез» дип атый һ ә м карталары белә н җ иң елчә генә аның кулларына суккалап куя.

Гаилә дә иң яратылганы, сө елгә не — Нина. Ул бик иркә, лә кин чибә р. Юан гә ү дә ле, шыксыз, тупас йө зле сең ел-апалары арасында ул бераз гайре табигыйрә к булып кү ренә. Талдай зифа буй-сын, асыл зат хатын- кызларныкыдай нә фис куллар, вак-вак миң нә р тө шкә н кара-кучкыл матур йө з, алсуланып торган кечкенә колак яфраклары һ ә м аз гына бө дрә лә неп торган куе йомшак чә ч — Нинадагы бу гү зә ллекнең каян килү ен, бә лкем, бер генә кеше — m-me Зиненко ү зе генә белә дер. Ә ти кеше белә н ә ни кеше Нинага зур ө мет баглыйлар, шул сә бә пле аң а бө тенесе: ү тлә гә нче конфет ашарга да, кыланчыкланып сакау сө йлә шергә дә һ ә м хә тта апаларыннан яхшырак киенергә дә рө хсә т ителә иде.

Тө пчек кыз Касяга ә ле кү птә н тү гел генә ундү рт тулган иде. Лә кин шулай яшь булуына да карамастан, гаҗ ә еп бу кызчык, гә ү дә сенең тулылыгы белә н апаларын артта калдырып, буйга ә нисен дә узып киткә н. Шә һ ә рдә н ерак булу сә бә пле хатын-кыз белә н аралашу мө мкинлегеннә н бө тенлә й мә хрү м калган завод егетлә ре инде бик кү птә ннә н аң а кү з аткалап йө рилә р, һ ә м Кася ү зе дә ул кү з атуларны иртә ө лгергә н беркатлы кызыйларга хас бер оятсызлык белә н яратып кабул итә.

Гаилә эчендә ге бу хә ллә р заводта һ ә ммә кешегә мә гълү м. Бер шаянрагы хә тта ничектер ә йтеп тә ташлаган: имеш, Зиненколарга кияү булырга телә гә н кеше, һ ичшиксез, биш кызның бишесенә дә берьюлы ө йлә нергә тиеш дигә н, ди. Инженер халкы һ ә м заводта практика узучы студентлар ө чен Зиненколар ө е мө са- фир/ханә шикелле: алар анда иртә таң нан тө нге караң гыга хә тле чыкмый яталар, гарык булганчы ашыйлар, ашаганнан да кү брә к эчә лә р, ә мма ө йлә нү шикелле хә тә р эшлә рдә н ничектер гаҗ ә еп оста рә вештә котылып калалар иде.

Бу гаилә дә Бобровны бик ү к ө нә п бетермилә р. Бө тен нә рсә не тыштан шома, эчтә н пычрак ә дә плелек рамкасына, эчпошыргыч провинциаль гореф-гадә т калыбына сыйдырырга тырышкан m-me Зиненконың мещаннарча чиклә нгә н зә выгы ө чен Андрей Ильичның кайбер кыланышлары мыскыллау, хурлау булып тоела иде. Бобровның кү ң еле кү тә ренке чагында уң га-сулга сипкә н зә һ ә р шаяртуларын алар гаҗ ә плә нгә н тө стә кү злә рен акайтып тың лыйлар, ә ул, киресенчә, ару-талудан һ ә м кә ефе юклыктан кич буе сө йлә шмичә утырса, моны Андрей Ильичның горурлыгыннан, астыртынлыгыннан кү рә лә р, шулай дә шмичә, ул эчтә н кө леп утырадыр яисә — иң хә тә ре! — «журналларга хикә ялә р язадыр һ ә м шул хикә ялә ре ө чен кызыклы кеше типлары эзлидер», — дип шиклә нә лә р иде.

Ө стә л янында ашап-эчеп яисә сө йлә шеп утырганда ү зенә карата салкын мө гамә лә һ ә м ә ни кешенең ә ле- дә н-ә ле гаҗ ә плә нгә н тө стә җ илкә җ ыерулары аша сиз- дерелгә н бу яшерен дошманлыкны Бобров белә иде, ә лбә ттә. Лә кин ул барыбер Зиненколарга барып йө рү ен туктатмады. Ярата идеме соң ул Нинаны? Бу хакта Бобров ү зе дә ачык итеп ә йтә алмас иде. һ ә рхә лдә, ө чме-дү ртме тә ү лек Зиненколарга бармый торса, Нина турындагы уй-хислә рдә н аның йө рә ге рә хә т һ ә м тынгысыз бер сагыш белә н тибә башлый; кү з алдына кызның зифа буй-сыны калкып чыга да, Андрей Ильич аның кө леп-елмаеп торган серле кара кү злә рен кү р. гә ндә й

була һ ә м ә йлә нә -тирә гә нә фис тә ненең ни ө чендер ябышкак яшь тупыл бө релә ре исен хә терлә ткә н дә ртлә ндергеч исе таралгандай тоела.

Ә мма Зиненколарга ө ч кич рә ттә н бардымы, аны тагын кү ң елсезлек билә п ала; андагы бер ү к тө рле мохит, бер ү к тө рле сү злә р һ ә м кешелә ренең бер ү к тө рле гайре табигый йө злә ре аның саруын кайната башлый. " Биш «туташ» белә н аларга «табынучы кавалерлар» (бу сү злә р Зиненколарда еш кулланыла иде) арасында беркайчан да ү згә рми торган шаярулы-кинә - ле бер мө нә сә бә т урнашкан. Тегелә ре дә, болары да ү злә рен ү зара дошманлашучы ике лагерь итеп кү рсә тергә тырышалар. Еш кына кавалерлардан берә рсе, шаяртып, кайсы да булса туташның берә р ә йберен чә лдерә дә, кайтарып бирмим дип, тегене ирештерә, ү рти башлый. Туташлар ү пкә лә гә н булалар, ү зара пышылдашып, ә леге шаяручыны «мә хә ббә тсез» дип тиргилә р һ ә м, ниндидер дың гырдык агач тавышы чыгарып, бертуктаусыз кычкырып кө лә ргә тотыналар, һ ә м болар һ ә ммә се дә бер ү к тө стә, бер ү к кыланыш һ ә м бер ү к сү злә р ярдә мендә кө н саең кабатлана тора. Кичә ничек булса, бү ген дә шулай. Шуң а кү рә Бобров Зиненко- лардан башы авыртып, провинциаль мохит тә эсиреннә н нервлары тә мам ватылып, арып кайтып китә иде.

Шулай итеп, Бобров кү ң елендә Нинаны сагыну, аның һ ә рвакыт кайнар кулларына орыну рә хә тен юксыну хисе Зиненколар гаилә сендә ге эчпошыргыч бертө рлелеккә, кыланчыклыкка булган җ ирә нү хисе белә н чиратлашып торды.

Кайчак шундый минутлары була — ул инде Нинага тә къдим ясарга да ә зер. Андый чакта аны ә леге ниятен ә йтү дә н хә тта Нина белә н ү зенең бө тенлә й капма- каршы караштагы, икесе ике телдә сө йлә шү че кешелә р булуын белү дә һ ә м, ө йлә нгә н тә къдирдә, рухи яктан буп-буш, кө яз холыклы, кыланчык бу кызның гаилә тормышын бик тиз тә мугка ә верелдерә чә ген сизенү дә туктата алмас иде шикелле. Ә мма ү з ниятен ачыктан- ачык ә йтергә Бобровның ничектер җ ө рьә те җ итми иде.

Хә зер, Шепетовкага якынлашып килгә ндә, ул анда нилә р булачагын, теге яки бу очракта кемнең нә рсә ә йтә чә ген, хә тта нинди чырай белә н ә йтә чә ген дә алдан ук белеп торды. Ө йгә таба җ айдак якынлашып килү ен террасадан кү ргә ч, һ ә рвакыт «сө йкемле кавалерлар»

кө теп яшә гә н туташлар арасында иң элек җ айдакның кем булуы турында озын бә хә с кубачак, билгеле. Ә җ айдак якынлашып, йө зе танырлык булгач, юравы дө рескә чыккан туташ, кулларын чә бә кли-чә бә кли сике- ренеп һ ә м телен шартлатып: «Кү рдең ме? Кү рдең ме? Мин белдем! Мин белдем! » — дип дә ртле тавыш белә н шатланып кычкырачак. Аннары ул җ ә һ ә т кенә Анна Афанасьевна янына йө герә чә к. «Ә нием, Бобров килә, беренче булып мин белдем! » — диячә к. Ә ә ни кеше, иренеп кенә чынаяклар сө ртә -сө ртә, Нинага таба — нә къ менә Нинага таба борылып, ниндидер ифрат кызык һ ә м кө телмә гә н хә бә р ә йткә ндә й бер тавыш белә н: «Ниночка, белә сең ме, Бобров килә », — диячә к. Шуннан соң инде алар (һ ә ммә се, гадә ттә н тыш гаҗ ә плә нгә н кыяфә ттә шаулаша-гө рлә шә, ишектә кү ренгә н Андрей Ильичны каршы алачаклар.

Фарватер, тезгенне тарткалый-тарткалый башын чайкап, ' пошкыра-пошкыра бара. Еракта, куерып ү скә н тоташ яшел канә фер һ ә м сә рви агачлары арасыннан чак-чак кына тө смерлә неп, Шепетовка экономиясенең ^{^[II]}кызыл тү бә ле, ак стеналы йорты кү ренде. Тау астында, яшел чирә мле ярларыннан калкынып, кечкенә генә буа җ ә йрә п ята.

Йорт болдырында бер хатын-кыз гә ү дә се калкып чыкты. Ө стенә кигә н ачык-сары тө стә ге кофтасыннан Бобров аның Нина икә нлеген шундук танып алды. Бу тө с кызга бик килешә, ул аның кара-кучкыл йө зен тагын да матуррак итеп кү рсә тә иде.

Бобров, тезгенне тартып, гә ү дә сен турайтты да ө зә н- гегә артык эчкә ре кереп торган аяк табанын чыгарарак тө ште.

— Сез тагын шул гарибегезгә атланып килдегезме? Кү пме ә йткә нем бар: җ енем сө йми шул атыгызны! — дип кычкырды Нина баскыч башыннан, иркә балаларча назлы, шат тавыш белә н. Бобровны яраткан аты белә н ү ртә ү кү птә н аның гадә тенә кергә н иде. Гомумә н, Зи«

йенколар ө ендә кемне дә булса һ ә м ни белә н булса да гел ү ртә ргә яраталар иде.

Бобров ү з янына җ ә һ ә т кенә килеп җ иткә н завод конюхына тезгенне бирде дә, атының тирлә ү дә н кара- кучкылланып торган текә муенын шапылдатып бер сө йгә ч, Нина артыннан кунак бү лмә сенә керде. Самовар янында чә йлә п утырган Анна Афанасьевна, кө телмә гә н кунакны каршылагандай, йө зенә гадә ттә н тыш бер гаҗ ә плә нү билгесе чыгарды һ ә м кө йлә п-вә землә п:

— А-а-а! Андрей Ильич1 Ниһ аять, безгә дә килер иткә нсез!.. — диде.

Аннары, ү бә ргә дип ү релгә н Бобровның борын тө бенә ү к кулын кү тә реп, калын, тың кыш тавыш белә н рорап куйды:

— Нә рсә телисез? Чә йме? Сө тме? Алмамы? Ү зегезгә кирә ген ә йтегез.

— Merci *, Анна Афанасьевна.

— Merci oui, ou merci non? ^{^[III]}^{^[IV]}

Зиненколар гаилә сендә шундыйрак французча сө йлә шү лә р еш була иде. Бобров бар нә рсә дә н дә баш тартты.

— Алайса, барыгыз, террасага чыгыгыз, яшьлә р анда ниндидер фант уйныйлар бугай, — диде m-me Зи- ненко, китә ргә рө хсә т итеп.

Бобров балконга чыгуга, туташларның дү ртесе дә берьюлы кубып, нә къ ә нилә ренекедә й тың кыш тавыш белә н кө йлә п-вә землә п:

— А-а-а! Андрей Ильич! Менә кемнең ул кү птә ннә н кү ренгә не юк иде! — дип, Бобровка ябырылдылар. — Сезгә нә рсә китерик? Чә йме? Алмамы? Сө тме? Телә мисез? Юк, чыннан телә мисезме? Ә бә лкем, телисездер? Ярар алайса, кыстамыйбыз, безнең янга утырыгыз да уенга катышыгыз. »

Уеннардан бү ген «барыня йө з тә ң кә акча җ ибә ргә н», «кем нә рсә уйлый» дигә н уеннар һ ә м «с» урынына «ш» авазын ә йтү че сакау Касяның «шавыт-шаба»сы уйнала иде. Кызлар янында биш кунак егет тә бар. Ө чесе заводта практика узучы студентлар; алар кү крә к киереп яки кулларын кесә гә тыгып һ ә м бер аякны алгарак чыгарып, һ ә йкә л сыман бер кыяфә ттә катып калганнар. Дү ртенчесе техник Миллер — соклангыч баритон тавышлы, тө скә -биткә чибә р, лә кин бераз ахмаграк егет, һ ә м, ниһ аять, бишенчесе — соры киемле бер ә фә нде. Сө йлә шми утырганга кү рә ме, анысына беркем дә игътибар итми иде.

Ни ө чендер уен бү ген кө йсезрә к бара иде. Егетлә р уен барышында чыккан ү з җ ә заларын ничектер эчпо- шыргыч кыяфә ттә, илһ амсыз-дә ртсез, телә мичә генә ү тилә р; кызлар исә җ ә за ү тә ү дә н бө тенлә й баш тарталар; аларның бар белгә не пышылдашу да шырык-шырык кө лешү иде.

Караң гы иң ә башлады. Якындагы авыл ө йлә ре артыннан ә крен генә зур тү гә рә к кызыл ай калыкты.

— Балалар, ө йгә керегез! — дип сө рә н салды Анна Афанасьевна аш бү лмә сеннә н. — Миллерга ә йтегез, берә р җ ыр җ ырласын ә ле.

Бераздан инде кызларның кү ң елле бытылдавы бү лмә лә ргә кү чте.

— Инде дә кызык булды, шундый кө лдек, шундый кө лдек, эчлә р катып бетте менә... — дип сайрашырга тотындылар алар ә нилә ре тирә сендә.

Балконда Нина да Бобров кына торып калды. Нина, соклангыч бер кыяфә ттә балкон баганасына сыенып һ ә м аны сул кулы белә н кочагына урап, култыкса ө с- тенә утырган. Бобров исә аяк астындагы тә бә нә к эскә миядә н урын алып, кү з карашын югарыга — кызның эң гер-мең гердә чак-чак кына тө смерлә неп торган нә фис муенына һ ә м иягенә таба юнә лткә н.

— Андрей Ильич, берә р кызык сө йлә гез инде, — дип боерды Нина, сабырсызланып.

— Нә рсә сө йлә ргә дә белмим бит, — диде Бобров. — Заказ белә н сө йлә шү коточкыч кыен бит ул. Кайчак мин уйлап куям: сө йлә шкә ндә файдалану ө чен тө рле темадагы хикә ялә рне бергә туплаган махсус җ ыентык юк микә н, дим... <

— Фу-у! Бу кадә р кү ң елсе-ез адә м булы-ырсыз икә н, — дип сузды Нина. — Ә йтегез ә ле, кә ефле чагыгыз буламы сезнең?

— Ә сез миң а шуны ә йтегез: нигә сез сө йлә шмичә утырудан куркасыз? Чак кына сү з бетә башладымы, шундук кә ефегез кырыла... Дә шмичә генә аң лашу начармыни?

— «Без синең белә н сү зсез Генә сө йлә -шер-без... » — дип кө йлә п һ ә м кө лемсерә п ә йтте Нина.

— Ә лбә ттә, сү зсез генә сө йлә шербез. Карагыз ә нә: аяз кү к йө зе, зуп-зур җ ирә н ай, балконда тып-тын... Тагын ни кирә к?..

— «Кү к йө зе дә ахмак, ае да ахмак», -* дип, шигырь укыгандай ә йтте Нина. — A propos^{^[V]}, ишеттегезме, Зина Макова Протопоповка кияү гә чыга икә н! Тә ки чыга бит! Гаҗ ә еп тә кеше инде ул Протопопов. — Нина иң башын җ ыерып куйды. — Зина ө ч тапкыр аның тә къдимен кире какты, ә ул, тынычланмыйча, дү ртенче мә ртә бә тә къдим ясаган. Ә йдә, ү зенә ү пкә лә сен. Зина аны, бә лкем, ихтирам да итә р, ә мма яратуы — беркайчан да булмаячак!

«Кыз аны ярата, ә мма ихтирам итми», «Кыз аны ихтирам итә, ә мма яратмый» кебек Зиненко кызларының мещанлыгын, тар карашлылыгын кү рсә тә торган мондый сү злә р Бобровның һ ә рвакыт җ ен ачуын чыгара иде. Ир кеше белә н хатын-кыз арасындагы иң катлаулы мө нә сә бә тлә рне дә алар, гадә ттә, шушындыйрак мә гънә сез гыйбарә лә р белә н аң латалар һ ә м берә р кешене ә хлаки, рухи һ ә м физик яктан сыйфатларга кирә к булса, аның «кара чә чле» яки «сары чә чле» икә нлеген ә йтү дә н ары китә алмыйлар иде.

Бу юлы да Нинаның соң гы сү злә ре Бобров кү ң елендә ге ачуны кузгатып җ ибә рергә сә бә п булды. Ул, зә һ ә рен чә чә ргә җ ай чыгуга сө енгә ндә й, тө рпе генә сорап куйды:

— Ниндирә к кеше соң ул Протопопов дигә негез?..

— Протопоповмы?.. — диде Нина, уйга калып. — Ул... ничек дип ә йтергә... шактый озын буйлы... коң гырт чә чле!..

— Шул гынамы?

— Ә тагы ни кирә к? Аһ, тагын шул: акцизда хезмә т итә.

— Шуның белә н беттеме? Гаҗ ә плә нә м мин, НинЪ Григорьевна, ничек инде гез кеше турында сө йлә гә ндә аның коң гырт чә чле булуыннан яисә акцизда хезмә т итү еннә н башка бү тә н берни дә ә йтә алмыйсыз! Ү зегез уйлап карагыз ә ле: тормыш юлында безгә кү пме кызыклы, талантлы, акыллы кешелә р очрый бит! Алар- ның һ ә ммә се дә «коң гырт чә чле» дә «акциз чиновниклары» гына микә н? Ә нә крестьян балаларына карагыз: алар тормышны нинди зур кызыксыну белә н кү зә тә лә р, теге яки бу нә рсә турында нинди тө гә л, тапкыр фикер йө ртә лә р! Ә сез, шундый сизгер, акыллы кызый була торып, бө тен нә рсә не яныгыздан тыныч кына уздырып җ ибә рә сез, чө нки сезнең һ ә р очракка тел очыннан ычкынырга торган дистә — дистә ярым шаблон сү зегез бар. Мин алдан ук белеп торам бит: сө йлә шкә ндә ә гә р кем дә булса ай турында ә йтә икә н, сез шундук: «Ае да ахмак, кү к йө зе дә ахмак», — дип ә леге шаблон сү зне кыстырып җ ибә рә чә ксез. Ә гә р мин, ә йтик, гадә ти булмаган берә р хә л турында сө йлим икә н, сез тагын тө рттереп: «Сө йлә ве кү ң елле дә, ышануы гына читен», — дип куячаксыз, һ ә ммә нә рсә дә шулай... Алла хакы ө чен дип ә йтә м, ышаныгыз миң а: һ ә р кешенең ү згә леге, шә хси сыйфатлары...

— Миң а акыл ө йрә тмә вегезне ү тенә м! — дип, кискен тө стә ә йтеп куйды Нина.

Бобров, авызында ниндидер ачы тә м тойгандай, сү здә н туктады. Аннары алар икесе дә дү рт-биш минут чамасы тын гына, кымшанмыйча гына утырдылар. Кинә т кунак бү лмә се ягыннан яң гыравык музыка һ ә м аң а кушылып Миллерның тирә н Хис белә н бераз калтыратып җ ырлаган моң лы тавышы ишетелде:

Средь шумного бала, случайно, В тревоге мирской суеты, Тебя я увидел, но тайна Твои покрывала черты *.

Бобровның кү ң елендә ге ачуы шундук сү релде. Нинаны ү пкә лә тү ө чен ул хә зер ү з-ү зен битә рлә де. «Кызның сабыйларныкыдай беркатлы, саф акылыннан ниндидер яң а, кыю фикерлә р талә п итү нигә кирә к булды ә ле миң а? — дип уйлады ул. — Сайрар кош белә н бер бит ә ле ул: кү ң елендә гесен бытылдый бирә. Кем белә, аның бу бытылдавы, бә лкем, шә хес иреге турында, Ницше яки декадентлар турында сү з куертуга караганда кү п мә ртә бә яхшырактыр? »

— Нина Григорьевна, ачуланмагыз миң а. Мавыгып китеп, ахмак сү злә р ә йтеп ташладым бугай, — диде ул, ярым пышылдап.

Нина, йө зен читкә борып һ ә м кү злә рен офыктан кү тә релеп килгә н айга таба юнә лтеп, дә шми утыра иде. Бобров, караң гыда капшанып, кызның хә рә кә тсез тү бә н салынып тө шкә н кулын эзлә п тапты да эчке бер хис белә н яратып кысты:

— Нина Григорьевна... Зинһ ар, кичерегез... — дип пышылдады.

Нина капыл гына аң а борылды, егетнең кул кысуына кыска, нервлы кысу белә н җ авап биреп, ү пкә лә вен һ ә м кичерү ен берьюлы аң латкандай, кыланчыкланып:

— Усал! Сез мине гел рә нҗ етә сез... минем сезгә ачулана алмавымнан файдаланасыз!.. — диде.

Аннары, Бобровның кинә т калтырана башлаган кулын читкә этә реп, бер кырыйга тайпылды да йө герә - йө герә балкон ишегенә кереп югалды.

Кунак бү лмә сендә ә ле һ аман Миллерның моң лы һ ә м дә ртле тавышы яң гырый иде:

... И в грезах неведомых сплю...

⇐ Предыдущая 123 4 5 6 7 8 9 10 Следующая ⇒