4. Дәріс тезистері

№7 Дә ріс

1. Тақ ырыбы: «Тамырлары жә не басқ а жер асты мү шелері» дә рілік ө сімдік шикізатын макроскопиялық жә не микроскопиялық талдау.

2. Мақ саты: дә рілік ө сімдік шикізатаның осы тобына макроскопиялық жә не микроскопиялық талдау жү ргізу ә дістеріне ү йрету.

3. Жоспары:

1. Фармакогностикалық талдау ә дістері.

2. «Тамырлар» дә рілік ө сімдік шикізатының тү рі ретінде.

3. «Тамырсабақ » дә рілік ө сімдік шикізатының тү рі ретінде

4. Шикізаттары тамырлар мен жерасты басқ а мү шелер болып табылатын дә рілік ө сімдіктердің номенклатурасы.

4. Дә ріс тезистері

Дә рілік ө сімдік шикізатының ө зі екендігін анық тау ү шін оны фармакогностикалық талдаудан ө ткізеді, ол ө з кезегінде екі маң ызды бө лімнен – макроскопиялық жә не микроскопиялық талдаулардын тұ рады.

Дә рілік ө сімдік шикізатының макроскопиялық талдауы фармакогностикалық зерттеулердің жалпы кешенінде ө те маң ызды болып табылады. Оның негізгі міндеті шикізаттың ө зі екендігін анық тау. Макроскопиялық талдау техникасы дә рілік шикізаттың сыртқ ы тү рін қ арусыз кө збен немесе лупаның кө мегімен зерттеуге, оның жеке бө ліктерін ө лшеуге, органолептикалық сынамағ а (тү сін, иісін, дә мін анық тауғ а) жә не сондай-ақ сапалық химиялық реакцияларды жү ргізуге арналғ ан.

Микроскопиялық талдаудың фармакогнозиядағ ы мақ саты дә рілік ө сімдік шикізатаның ө зі екендігін анық тау болып табылады жә не ә ртү рлі мү шелер мен ұ лпалардың жалпы анатомиялық қ ұ рылысында зерттелетін объектіні басқ алардан айыруғ а болатын ө зіндік диагностикалық белгілерді табудан тұ рады.

Фармацевтикалық тә жірибеде кө п жылдық ө сімдіктердің кө біне кү згі немесе ерте кө ктемде жиналғ ан, топырақ тан тазартылғ ан немесе жуып тазартылғ ан, қ урап қ алғ ан бө ліктерден, сабақ пен жапырақ қ алдық тарынан тазартылғ ан, кептірілген, сирек жас жер асты мү шелерін қ олданады. Жер асты ірі мү шелерді кептіру алдында бө ліктерге кеседі (ұ зына бойлай немесе кө лденең ).

Шикізат тамырлары – radices, тамырсабақ тары – rhizomata, тамырсабақ тары мен тамырлары - rhizomata et radices, тамырсабақ тары тамырлармен – rhizomata cum radicibus, баданамен – bulbi, тү йнектермен – tubera жә не пиязтү йнектермен – bulbortubera ұ сынылуы мү мкін.

Сыртқ ы белгілері. Жер асты мү шелердің тү рін, сыртқ ы бетінің жә не сынғ ан жердің ерекшеліктерін, ө лшемдерін, бетінің жә не жаң а сынғ ан жердің тү сін, иісін жә не дә мін анық тайды. Тамырлар цилндрлі, сирек конусты, қ арапайым немесе тарақ талып келеді. Тамырсабақ тар қ арапайым немесе тармақ талғ ан, кө п тараулы, цилиндрлі немесе сопақ ша, айқ ын кө рінетін болып келеді.

Баданалар мен пиязтү йнектер шар тә різді, жұ мыртқ а тә різді, сопақ ша, майысқ ан жә не т. с. с. келеді. Тү йнектер шар тә різді, сопақ ша, кейде майысқ ақ, ұ ршық тә різді болады.

Тазартылмағ ан жер асты мү шелердің беттері тегіс немесе (кө біне) қ атпарлы болуы мү мкін. Тамырлар ү шін ә детте ұ зына бойлай қ атпарлы бет, тамырсабақ тар ү шін – ұ зына бойлай жә не кө лденең қ атпарлық, кө біне алынып тасталғ ан тамырлар, қ урап қ алғ ан жапырақ тар мен сабақ тар қ алдық тары тә н. Сынғ ан жер тегіс, тү йіршікті, талшық ты болуы мү мкін. Ірі тамырлар, тамырсабақ тар мен тү йнектердің сынғ ан жерінде немесе кө лденең кесіндісінде қ арусыз кө збен немесе лупаның (10х) кө мегімен немесе стереомикроскоппен ө ткізгіш элементтердің орналасуын қ арайды. Тамырлардың біріншілік жә не екіншілік қ ұ рылысы болуы мү мкін. Біріншілік қ ұ рылысында ортасында орталық ө зекті цилиндр кө рінеді, екіншілік қ ұ рылысында ортасында ағ аш сү регі бар.

Тамырсабақ тың қ ұ рылысы шоқ ты жә не шоқ сыз болуы мү мкін. Дара жарнақ ты ө сімдіктердің тамырсабақ тарында ө ткізгіш шоқ тар тамырда жә не ортасында цилиндрде ешқ андай тә ртіпсіз шашып тасталғ ан. Қ ос жарнақ ты ө сімдіктердің шоқ ты қ ұ рылысында ө ткізгіш шоқ тар, тамырсабақ бетіне жақ ын сақ ина тү рінде орналасады.

Қ ұ рылысы шоқ сыз тамырсабақ тамырлардан ортасында ө зегінің болуымен ерекшеленеді.

Тү йнектердің беті кө бінесе қ атпарлы жә не қ ұ рылысы шоғ ырлы келеді.

Пиязтү йнектерде тек сыртқ ы қ ұ рғ ақ қ абыршақ болады. Ұ зындығ ы, диаметрі, қ алың дығ ын ө лшегіш сызғ ыш немесе миллиметрлі қ ағ аз кө мегімен анық тайды.

Шикізат тү сін кү ндізгі жарық та, иісін – сындыру немесе ү гу арқ ылы, дә мін – қ ұ рғ ақ шикізаттың тілімін немесе оның қ айнатпасын (тек улы емес объектілерде) дә мін татып анық тайды.

Сандық кө рсеткіштер шикізатта мыналарды анық тайды:

- ә рекеттегі заттардың қ ұ рамын;

- биологиялық белсенділікті;

- анық тау ә дістері тиісті нормативті қ ұ жаттамларда кө рсетілген;

- ылғ алдық ты;

- жалпы кү лі мен хлорлы сутек қ ышқ ылының 10% ерітіндісінде ерімейтін кү лдің қ ұ рамын;

- қ оспалардың ұ сақ тығ ы мен қ ұ рамын.

Жер асты мү шелерден ресми шикізаттар қ атарына келесі ө сімдіктердің тамырлары жатады: аралия, жалбызтікен, гинсинг, итжидек, рауғ аш, бақ бақ, мия, стальник, шлемник, қ ымыздық жә не т. б. тамырсабақ тарды аиыр, ирек тү тік, тұ ң ғ иық, қ азтабан, қ ырық қ ұ лақ, элеутерококк ө сімдіктерінен дайындайды. Тамырсабақ тар мен тамырлар кеуек дә ні, сиырсілекей, сә лдегү л, таушымылдық, тобылғ ы ө сімдіктерінің шикізаты болып табылады. Шү йгін, диоскорея, заманиха, морозник, подофил, родкола, синюха, тамырдә рі ө сімдіктерінде шикізат ретінде тамырсабақ ты тамырмен қ олданады.

5. Иллюстрациялы материалдар: кестелер, слаидтар.

6. Ә дебиет:

негізгі:

1. Муравьева Д. А., Самылина И. А., Яковлев Г. П. Фармакогнозия. Учебник. – 4-е изд., перераб. и доп. – М.: ОАО Издательство «Медицина», 2007. – 656 с.: ил.

2. Государственная фармакопея Республики Казахстан. Т. 1. – Алматы: Издательский дом «Жибек жолы», 2008. – 592 с.

3. Государственная Фармакопея СССР: Вып. 1. Общие методы анализа/ МЗ СССР. – 11-е изд., доп. – М.: Медицина, 1987. – 336 с.

4. Государственная Фармакопея СССР: Вып. 2. Общие методы анализа. Лекарственное растительное сырье/ МЗ СССР. – 11-е изд., доп. – М.: Медицина, 1990. – 400 с.

Қ осымша:

1. Руководство к практическим занятиям по фармакогнозии: Учебное пособие / Под ред. И. А. Самылиной, А. А. Сорокиной. – М.: ООО «Медицинское информационное агентство», 2007. – 672 с.

2. Самылина И. А., Аносова О. Г. Фармакогнозия: учебное пособие: Атлас в 2 т. – М., 2007. – Т. 1. – 192 с.; Т. 2. – 384 с.

3. Самылина И. А., Ермакова В. А., Бобкова Н. В., Потанина О. Г. Фармакогнозия: учебное пособие: Атлас. – Т. 3. – М., 2009. – 488 с.

4. Практикум по фармакогнозии: Учеб. пособие для студ. Вузов / В. Н. Ковалев, Н. В. Попова, В. С. Кисличенко и др.: Под общ. ред. В. Н. Ковалева. – Харьков: Изд-во НФаУ: Золотые страницы: МТК – книга, 2004. – 512 с.: 615 ил.: 24 с. вкл.

5. Руководство к практическим занятиям по фармакогнозии: Анализ фасованной продукции: учеб. пособие / под ред. И. А. Самылиной. – М. ООО “Медицинское информационное агентство”, 2008. – 288 с.: ил.

7. Қ орытынды сұ рақ тары (кері байланысы):

Дә рілік ө сімдік шикізатының ө зі екендігі жә не сапалылығ ы дегеніміз не?
Жер асты қ андай мү шелер дә рілік ө сімдік шикізаты ретінде пайдаланылады?
Шикізаты тамыр болып табылатын дә рілік ө сімдіктердің мысалдарын келтірің із.
Шикізаты тамырсабақ тар болып табылатын дә рілік ө сімдіктердің мысалдарын келтірің із.
Шикізаты тамырсабақ тар мен тамырлар болып табылатын дә рілік ө сімдіктердің мысалдарын келтірің із.
Жерасты қ андай мү шелер крахмал кө зі болып табылады?
Жерасты қ андай мү шелер инсулин кө зі болып табылады?

⇐ Предыдущая 1 2 3 4 567 8 9 10 Следующая ⇒